Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 21 kwietnia 2016 r.

Sąd Okręgowy w Świdnicy II Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSO Jerzy Dydo

Sędziowie: SO Aleksandra Żurawska

SO Barbara Nowicka

Protokolant: Alicja Marciniak

po rozpoznaniu w dniu 21 kwietnia 2016 r. w Świdnicy

na rozprawie

sprawy z powództwa (...)nieruchomości przy ul. (...) w W.

przeciwko (...) SA w Ł.

o zapłatę

na skutek apelacji strony powodowej

od wyroku Sądu Rejonowego w Wałbrzychu

z dnia 18 stycznia 2016 r., sygn. akt VIII C 1690/15

uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w Wałbrzychu.

(...)

Sygn. akt II Ca 231/16

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 18 stycznia 2016 r., Sąd Rejonowy oddalił powództwo (...)nieruchomości przy ul. (...) w W. przeciwko (...) S.A. w Ł., zaś w pkt II orzekł o kosztach postępowania.

Sąd Rejonowy ustalił następujący stan faktyczny:

Strony łączyła umowa ubezpieczenia – polisa nr (...)- (...) z dnia 06.07.2012 r., której integralną część stanowiły ogólne warunki umowy ubezpieczenia (...) zatwierdzonych Uchwałą Zarządu (...) SA Nr (...) z dnia 10.08.2011 roku. Wyrokiem Sądu Rejonowego w Wałbrzychu z dnia 9 maja 2014 r. w sprawie o sygn. akt VIII C 1224/13 zasądzono od powoda na rzecz poszkodowanego M. P., którego samochód uległ uszkodzeniu wskutek osunięcia się śniegu z dachu powodowej wspólnoty, kwotę 6.200,42 zł z ustawowymi odsetkami od kwoty 6.000,00 zł od dnia 18 maja 2013 r. do dnia zapłaty i od kwoty 200,42 zł od dnia 11 kwietnia 2014 r. do dnia zapłaty / pkt I / oraz kwotę 2.148,46 zł tytułem zwrotu kosztów procesu / pkt II /. Powód uiścił na rzecz poszkodowanego M. P. kwotę 9.169,06 zł tytułem należności zasądzonych od niego ww. wyrokiem / pkt I i II wyroku /. Powód zwrócił się do pozwanego o zwrot kwoty 9.169,00 zł w ramach realizacji uprawnień wynikających z łączącej strony umowy ubezpieczenia. Pozwany odmówił wypłaty odszkodowania powołując się na § 12 ust 2 pkt 5 w zw. z § 12 ust 5 oraz § 57 ust. 4 ogólnych warunków ubezpieczenia (...) zatwierdzonych Uchwałą Zarządu (...) SA Nr (...) z dnia 10.08.2011 r. a nadto art. 429 Kodeksu cywilnego.

Rozważając tak ustalony stan faktyczny, Sąd Rejonowy stanął na stanowisku, że powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie.

Sąd wskazał, że bezspornym było, iż strony łączyła umowa ubezpieczenia – polisa nr (...)- (...) z dnia 06.07.2012 r., której integralną część stanowiły ogólne warunki umowy ubezpieczenia (...) zatwierdzonych Uchwałą Zarządu (...) SA Nr (...) z dnia 10.08.2011 roku. Spór w niniejszej sprawie sprowadzał się natomiast do kwestii czy pozwany ponosi odpowiedzialność za skutki zdarzenia z dnia 29 stycznia 2013 r. w okresie odpowiedzialności (...) S.A w Ł. – wynikającą z ww. umowy i ogólnych warunków ubezpieczenia. Zgodnie z § 12 ust. 2 pkt 5 ogólnych warunków umowy ubezpieczenia (...) zatwierdzonych Uchwałą Zarządu (...) SA Nr (...) z dnia 10.08.2011 r. (OWU) w razie zajścia wypadku ubezpieczeniowego Ubezpieczający/Ubezpieczony zobowiązany jest niezwłocznie powiadomić (...) S.A. w przypadku pozwania Ubezpieczającego/Ubezpieczonego na drogę sądową w związku z zaistniałą szkodą, z ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej. Zgodnie z § 12 ust. 3 pkt 5 OWU niedopełnienie z winy umyślnej lub rażącego niedbalstwa któregokolwiek obowiązku określonego w ust. 2 poza wymienionymi w pkt. 2 lit a oraz w pkt 3 może skutkować, w ubezpieczaniu mienia, odmową wypłaty części lub całości odszkodowania, jeżeli miało to wpływ na ustalenie okoliczności powstania szkody oraz jej rozmiar albo wysokość odszkodowania. Zgodnie z § 57 pkt 3 OWU w przypadku zgłoszenia roszczenia o naprawienie szkody bezpośrednio do Ubezpieczającego lub Ubezpieczonego jest on zobowiązany do zaniechania działań zmierzających do zaspokojenie roszczenia poszkodowanego, uznania jego roszczeń, bądź zawarcia z nim ugody, do czasu uzyskania pisemnej zgody (...)SA. Z zebranego w sprawie materiału dowodowego wynika, że powód nie powiadomił pozwanego o toczącym się postępowaniu w sprawie o sygn. akt VIII C 1224/13 do czego był zobowiązany zgodnie z postanowieniami ogólnych warunków ubezpieczenia stanowiących integralną część umowy ubezpieczenia - polisy nr (...)- (...) z dnia 06.07.2012 roku. Powód powyższej okoliczności wbrew ciążącemu na nim obowiązkowi w żaden sposób nie udowodnił. Sąd Rejonowy pominął w rozważaniach zgłoszone na ww. okoliczność pisma z dnia 09.04.2013 r. i 15.04.2013 r. bowiem pozostawały bez znaczenia dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy (tj. dotyczyły zgłoszenia szkody o nr (...) nie zaś przedmiotowej szkody nr (...)) oraz zeznania świadka B. B., jako nie wnoszące nic istotnego do sprawy. Przyjęto, że powód zaniechując dokonania obowiązku polegającego na powiadomieniu ubezpieczyciela o toczącym się postępowaniu w sprawie VIII C 1224/13 dopuścił się rażącego niedbalstwa skutkującego ustaniem odpowiedzialności pozwanego zgodnie z postanowieniami łączącej strony umowy. (§ 12 ust. 3 pkt 5). Również samo zaspokojenie roszczenia poszkodowanego przez powoda wobec braku zgody pozwanego nie wywarło zgodnie z postanowieniami ww. umowy skutków prawnych wobec niego. Tym samym, zdaniem Sądu Rejonowego, wobec zaistnienia przesłanki wyłączającej odpowiedzialność pozwanej, o której mowa w ogólnych warunkach umowy ubezpieczenia (...) zatwierdzonych Uchwałą Zarządu (...) SA Nr (...) z dnia 10.08.2011 r. powództwo należało oddalić. O kosztach procesu Sąd orzekł w oparciu o art. 98 § 1 i 2 k.p.c.

W apelacji od powyższego wyroku, strona powodowa zaskarżając go w całości zarzuciła naruszenie:

1.  § 12 ust. 2 pkt 5 OWU w zw. z § 12 ust. 3 pkt 5 OWU w zw. z art. 65 kc, poprzez jego błędną wykładnię i uznanie, że sam fakt niepowiadomienia ubezpieczyciela o skierowaniu przez poszkodowanego powództwa o zapłatę odszkodowania jest wystarczający do odmowy wypłaty odszkodowania, podczas gdy koniecznym było dodatkowo przyjęcie, że miało wpływ na ustalenie okoliczności powstania szkody oraz jej rozmiar albo wysokość odszkodowania, a pozwany tego nie udowodnił;

2.  § 57 pkt 3 OWU w zw. z art. 65 kc, poprzez jego błędną wykładnię i przyjęcie, że ma on zastosowanie również wówczas, gdy ubezpieczony zapłaci odszkodowanie w celu wykonania wyroku sądowego, podczas gdy w takiej sytuacji ubezpieczony stosując się o przepisów bezwzględnie obowiązujących, realizując wyrok sądowy zgodnie z jego treścią, zmniejsza tym samym rozmiar szkody zgodnie z art. 826 kc.

Mając na uwadze powyższe zarzuty, strona skarżąca wniosła o zmianę zaskarżonego rozstrzygnięcia i orzeczenie co do istoty sprawy, ewentualnie o jego uchylenie i przekazanie sprawy Sądowi Rejonowemu do ponownego rozpoznania.

Sąd Okręgowy zważył:

Apelacja podlegała uwzględnieniu, aczkolwiek z innych przyczyn, aniżeli w niej wskazanych, gdyż Sąd pierwszej instancji nie rozpoznał istoty sprawy.

Sąd Okręgowy nie aprobuje dokonanej na przez Sąd Rejonowy oceny prawnej, ograniczającej się w zasadzie do zbadania niespełnienia przesłanki niezwłocznego zawiadomienia ubezpieczyciela o toczącym się procesie i oddalenia na tej podstawie powództwa. Wskazać bowiem należy, że zgodnie z treścią art. 807 § 1 kc, postanowienia ogólnych warunków ubezpieczenia lub postanowienia umowy ubezpieczenia sprzeczne z przepisami tytułu XXVII są nieważne, chyba że dalsze przepisy przewidują wyjątki. Oznacza to, że przepisy powyższego tytułu mają charakter iuris cogentis / zob. wyrok SN z 18 grudnia 2003 r., I CK 365/02, wyd./el. Lex nr 599511 /, a gdy celem ustawodawcy była ochrona ubezpieczającego, jako podmiotu z reguły stojącego na słabszej pozycji w tych stosunkach zobowiązaniowych, ich modyfikacja na podstawie umowy może nastąpić tylko na jego korzyść. Tym samym, konkretne wyłączenia odpowiedzialności gwarancyjnej zakładu ubezpieczeń, bądź możliwość odmowy wypłaty części, lub całości sumy ubezpieczenia muszą pozostawać w zgodzie z bezwzględnie obowiązującymi przepisami prawa, które wyznaczają granice zasady swobody umów. Umowa ubezpieczenia lub ogólne warunki ubezpieczenia mogą przewidywać, że ubezpieczający ma obowiązek w określonym terminie powiadomić ubezpieczyciela o wypadku, jednakże sankcją za niewypełnienie tego obowiązku jest wyłącznie odpowiednie zmniejszenie świadczenia, jeżeli naruszenie przyczyniło się do zwiększenia szkody lub uniemożliwiało ubezpieczycielowi ustalenie okoliczności i skutków wypadku / art. 818 § 1 i 3 kc / i zarazem tylko gdy nastąpiło to z winy umyślnej, bądź rażącego niedbalstwa po stronie ubezpieczającego. Jest to istotne ograniczenie swobodnej woli ubezpieczyciela, uzasadnione m.in. tym, że to on jest zazwyczaj stroną przygotowującą i redagującą treść umowy, a zatem mającą istotny wpływ na treść stosunku prawnego pomiędzy nim, a ubezpieczającym. Zarówno w orzecznictwie, jak i piśmiennictwie prawniczym jednolicie przyjmuje się, że okoliczności braku zawiadomienia o wypadku, czy też opóźnienia w zawiadomieniu nie mogą być przesłanką odmowy wypłaty całości świadczenia, a tego typu zastrzeżenie umowne jest z mocy ww. art. 807 § 1 kc nieważne / zob. wyrok SA w Katowicach z 24 kwietnia 2015 r., V ACa 234/14, wyd./el. Lex nr 1711400; A. Kidyba, Kodeks cywilny. Komentarz, wyd./el. Lex /.

Przenosząc powyższe rozważania na kanwę niniejszej sprawy, zauważyć należy, że przeprowadzone w sprawie dowody zaoferowane przez stronę powodową nie potwierdziły, aby ubezpieczyciel został powiadomiony o postępowaniu toczącym się pomiędzy M. P., a występującej tam, jako pozwana (...) które obecnie dochodzi zapłaty świadczenia wynikającego z umowy ubezpieczenia / wyrok Sądu Rejonowego w Wałbrzychu z dnia 9 maja 2014 r., VIII C 1224/13; k. 22 /. Nie sposób również ustalić czy ubezpieczyciel został powiadomiony o samym zdarzeniu z 29 stycznia 2013 r., albowiem przedłożone do akt sprawy zgłoszenie szkody oraz jego odpowiedź, jak trafnie zauważył Sąd Rejonowy, dotyczy zupełnie innej szkody, z innego dnia, wobec właściciela pojazdu W. P. / nie M. P. /, innej marki samochodu / C., nie zaś P. / oraz z innym numerem zgłoszenia / (...), nie (...) /, aniżeli wobec, której obecnie dochodzone jest roszczenie regresowe / k. 67 verte /. Słusznie zatem pominięto je w rozważaniach Sądu pierwszej instancji i przyjęto, że ta kwestia przez stronę powodową nie została udowodniona. Jednakże gdy strona pozwana nie została w ogóle poinformowana o zaistniałej szkodzie oraz o toczącym się postępowaniu, wobec jednoznacznej treści wyżej przytaczanych art. 807 § 1 kc i art. 818 § 1 i 3 kc, przyjąć należało, że niedopełnienie tego obowiązku przez powodową Wspólnotę nie może skutkować odmową wypłaty świadczenia w całości, nawet jeżeli nastąpiło to z winy umyślnej lub rażącego niedbalstwa. W tym zakresie przepis § 12 ust. 5 Ogólnych Warunków Ubezpieczenia należało uznać za nieważny, co stanowi o konieczności zastosowania ogólnych przepisów dotyczących umowy ubezpieczenia. Sąd Rejonowy rozpoznając niniejszą sprawę nie zbadał w ogóle, tej kwestii, ograniczając się w zasadzie do oceny skuteczności samego zawiadomienia ubezpieczyciela, co skutkowało koniecznością przyjęcia, że nie rozpoznał on istoty sprawy.

Mając zatem na uwadze powyższe rozważania, przy ponownym rozpoznaniu sprawy, Sąd Rejonowy w oparciu o dotychczas zgromadzony materiał dowodowy oraz ten zaoferowany przez strony postępowania, zobowiązany będzie do poczynienia ustaleń we wskazanych wyżej kierunkach. W szczególności ponownie ustali czy doszło do skutecznego zawiadomienia ubezpieczyciela o powstałej szkodzie lub toczącym się postępowaniu. Następnie w razie potwierdzenia, że taka okoliczność nie miała miejsca, przyjmując za nieważny § 12 ust. 5 ogólnych warunków ubezpieczenia w zakresie w jakim dopuszcza możliwość odmowy wypłaty całości odszkodowania, dokona oceny, czy nastąpiło to z winy umyślnej lub rażącego niedbalstwa w wypełnianiu obowiązków strony powodowej, przy uwzględnieniu, że ciężar dowodu, podobnie jak konieczność wykazania związku przyczynowego między naruszeniem tego obowiązku, a zwiększeniem szkody lub uniemożliwieniem ustalenia okoliczności i skutków wypadku oraz zasadności jak i zarówno wysokości odpowiedniego zmniejszenia świadczenia, spoczywa na ubezpieczycielu / art. 6 kc /. Dopiero po dokonaniu tych czynności oraz innych uznanych przez Sąd Rejonowy za niezbędne, możliwym będzie wydanie merytorycznego orzeczenia w sprawie.

Mając na uwadze powyższe, Sąd Okręgowy na podstawie art. 386 § 4 kpc, uchylił zaskarżone postanowienie i przekazał sprawę Sądowi Rejonowemu w Wałbrzychu do ponownego rozpoznania.

(...)