Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 24 marca 2016 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie, XVII Wydział Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów w składzie:

Przewodniczący –	SSO Małgorzata Perdion-Kalicka
Protokolant –	sekretarz sądowy Jadwiga Skrzyńska

po rozpoznaniu 24 marca 2016 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z odwołania M. J. prowadzącego działalność gospodarczą pod firmą Przedsiębiorstwo Handlowo-Usługowe (...) M. J. w S.

przeciwko Prezesowi Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów

o stwierdzenie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów

na skutek odwołania od decyzji Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów z 27 listopada 2014 r. Nr (...)

I.  oddala odwołanie;

II.  zasądza od M. J. prowadzącego działalność gospodarczą pod firmą Przedsiębiorstwo Handlowo-Usługowe (...) M. J. w S. na rzecz Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów kwotę 360 złotych (trzysta sześćdziesiąt złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

SSO Małgorzata Perdion-Kalicka

Sygn. akt XVII AmA 5/15

UZASADNIENIE

Decyzją z 27 listopada 2014 r., o nr (...), na podstawie art. 33 ust. 6 ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz. U. Nr 50, poz. 331 ze zm.; dalej: uokik), po przeprowadzeniu wszczętego z urzędu postępowania w sprawie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów, przeciwko M. J., prowadzącemu działalność gospodarczą pod firmą Przedsiębiorstwo Handlowo - Usługowe (...) M. J. w S., Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów:

I. na podstawie art. 26 ust. 1 uokik uznał za naruszającą zbiorowe interesy konsumentów praktykę polegającą na stosowaniu mechanizmu automatycznego przedłużania umów o świadczenie usług telekomunikacyjnych zawartych na czas oznaczony na kolejny czas oznaczony, w sytuacji braku aktywnego działania ze strony konsumenta, co należy uznać za przejaw stosowania nieuczciwej praktyki rynkowej, o której mowa w 4 ust. 1 ustawy z dnia 23 sierpnia 2007 r. o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym (Dz. U. Nr 171, poz. 1206, dalej: upnpr), co stanowi naruszenie art. 24 ust. 1 i 2 pkt 3 uokik i nakazał zaniechanie jej stosowania,

II. na podstawie art. 26 ust. 1 uokik uznał za naruszające zbiorowe interesy konsumentów praktyki polegające na naruszaniu obowiązku udzielania konsumentom rzetelnej, prawdziwej i pełnej informacji:

1.  w zakresie Umowy Abonenckiej o świadczenie usług telekomunikacyjnych dotyczącej Usługi (...) z (...), Umowy Abonenckiej o świadczenie usług telekomunikacyjnych dotyczącej Usługi (...) z ID oraz Umowy Abonenckiej o świadczenie usług telekomunikacyjnych dotyczącej Usług (...), regulujących prawa i obowiązki stron umowy o świadczenie usług telekomunikacyjnych, poprzez:

a.  niepełne uregulowanie trybu i warunków dokonywania zmian umowy oraz warunków jej przedłużenia i rozwiązania,

b.  brak danych dotyczących minimalnych poziomów jakości świadczonych usług,

co jest niezgodne z art. 56 ust. 3 pkt 9 i 12 ustawy z dnia 16 lipca 2004 r. Prawo telekomunikacyjne (tj. Dz. U. z 2014 r., poz. 243; dalej: PT), a poprzez to stanowi naruszenie art. 24 ust. 1 i 2 pkt 2 uokik,

2.  w zakresie Umowy Abonenckiej o świadczenie usług telekomunikacyjnych dotyczącej Usługi Telefonicznej, regulującej prawa i obowiązki stron umowy o świadczenie usług telekomunikacyjnych, poprzez:

a.  niepełne uregulowanie trybu i warunków dokonywania zmian umowy oraz warunków jej przedłużenia i rozwiązania,

b.  brak informacji czy gromadzone są dane o lokalizacji telekomunikacyjnego urządzenia końcowego, z którego wykonywane jest połączenie,

c.  brak informacji o wszelkich ograniczeniach w dostępie lub korzystaniu z usług i aplikacji

d.  brak informacji odnośnie zasad umieszczenia danych abonenta w spisie abonentów w przypadku umowy dotyczącej świadczenia usług głosowych,

co jest niezgodne z art. 56 ust. 3 pkt 9, 11 ppkt b i d oraz pkt 19 ustawy z dnia 16 lipca 2004 r. Prawo telekomunikacyjne, a poprzez to stanowi naruszenie art. 24 ust. 1 i 2 pkt 2 uokik i nakazał zaniechanie ich stosowania,

III. na podstawie art. 106 ust. 1 pkt 4 uokik nałożył na M. J., prowadzącego działalność gospodarczą pod firmą Przedsiębiorstwo Handlowo - Usługowe (...) M. J. w S. kary pieniężne w wysokości:

1.  13 697 zł z tytułu naruszenia zakazu, o jakim mowa w art. 24 ust. 1 i 2 pkt 3 uokik, w zakresie opisanym w punkcie I sentencji decyzji,

2.  4 109 zł z tytułu naruszenia zakazu, o jakim mowa w art. 24 ust. 1 i 2 pkt 2 uokik, w zakresie opisanym w punkcie II sentencji decyzji,

IV. na podstawie art. 77 ust. 1 i art. 80 uokik oraz na podstawie art. 263 § 1 i 2 oraz art. 264 § 1 k.p.a., w związku z art. 83 uokik, obciążył przedsiębiorcę kosztami przeprowadzonego postępowania w sprawie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów i zobowiązał ww. przedsiębiorcę do zwrotu na rzecz Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów kwoty 23 zł, w terminie 14 dni od daty uprawomocnienia się decyzji.

( decyzja, k. 4-14 ).

Odwołanie od powyższej decyzji w dniu 15 grudnia 2014 r. wywiódł przedsiębiorca M. J., zaskarżając decyzję w całości i wnosząc o jej uchylenie i umorzenie postępowania, ewentualnie wnosząc o zmianę decyzji w zakresie wysokości nałożonej kary. Powód wniósł także o zasądzenie na jego rzecz od pozwanego kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego. Zaskarżonej decyzji zarzucono naruszenie przepisów prawa materialnego, tj.:

- art. 24 uokik poprzez jego niewłaściwe zastosowanie w niniejszej sprawie polegające na przyjęciu, iż wymienione w decyzji z dnia 27 listopada 2014 r. postanowienia regulaminów stanowią praktyki naruszające zbiorowe interesy konsumentów,

- art. 106 ust. 1 pkt 4 w zw. z art. 111 uokik poprzez uznanie przez organ, iż zachodzą przesłanki do nałożenia na M. J. kary pieniężnej w oparciu o art. 106 ust. 1 pkt 4, a w konsekwencji ustalenie wysokości kary pieniężnej w sposób zawyżony do stopnia winy oraz okoliczności naruszenia przez przedsiębiorcę przepisów ustawy.

( odwołanie, k. 15-17 ).

W odpowiedzi na odwołanie z 2 marca 2015 r. Prezes UOKiK wniósł o oddalenie odwołania w całości oraz zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

( odpowiedź na odwołanie, k. 24-27 ).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Powód M. J. jest przedsiębiorcą, prowadzącym działalność gospodarczą pod firmą Przedsiębiorstwo Handlowo-Usługowe (...) M. J. w S.. Działalność powoda obejmuje, między innymi, działalność w zakresie telekomunikacji przewodowej, w tym świadczenie usług na rzecz konsumentów na terenie miasta S. (około 4000 umów zawartych z konsumentami) oraz w części miasta C. (około 60 umów zawartych z konsumentami).

dowód: okoliczności bezsporne; pismo przedsiębiorcy nr (...) z 20.01.2014 r., k. 8 akt admin.

Umowy o świadczenie usług telekomunikacyjnych na rzecz konsumentów, zawierane są w oparciu o następujące wzorce umowy, opracowane przez przedsiębiorcę i stosowane przez niego co najmniej od września 2013 r.:

1. Umowa Abonencka o świadczenie usług telekomunikacyjnych dot. Usługi (...) z (...) S.A. z siedzibą w G.,

2. Umowa Abonencka o świadczenie usług telekomunikacyjnych dot. Usługi (...) z (...) sp. z o.o. z siedzibą w G.,

3. Umowa Abonencka o świadczenie usług telekomunikacyjnych dot. Usługi (...),

4. Umowa Abonencka o świadczenie usług telekomunikacyjnych dot. Usług (...),

5. Regulamin Świadczenia Usług (...) przez Operatora i Partnera z 1.05.2014r.,

6. Regulamin (...),

7. Regulamin (...) paczka HD”,

8. Regulamin Świadczenia Usług (...) przez P.H.U. (...) z 1.05.2014r.,

9. Regulamin Świadczenia Usług (...) przez Operatora z 10.02.2014 r.

dowód: pismo przedsiębiorcy nr (...) z 20.01.2014 r., k. 8 akt admin.; wzorce umowy: k. 25 akt admin.; k. 94-95 akt admin., k. 98-100 akt admin.; k. 101 akt admin.; k. 107-108 akt admin.; 110-111 akt admin.; 126-127 akt admin.; 136-137 akt admin.; k. 145 akt admin.

W § 4 ust. 2 i 3 umowy abonenckiej o świadczenie usług telekomunikacyjnych dot. Usługi (...) z (...), umowy abonenckiej o świadczenie usług telekomunikacyjnych dot. Usługi (...) z ID, umowy abonenckiej o świadczenie usług telekomunikacyjnych dot. Usług (...) zawarto postanowienia o następującej treści:

„ 2. Umowa zawarta na czas określony ulega przedłużeniu, zgodnie z warunkami przewidzianymi dla danej Usługi zamawianej na czas określony w Załącznikach doręczonych Abonentowi przy zawarciu Umowy, na kolejny taki sam czas określony liczony od dnia po dniu upływu poprzedniego okresu obowiązywania Umowy zawartej na czas określony, o ile Uczestnik Promocji lub Operator nie złoży na piśmie przeciwnego oświadczenia woli w terminie 3 miesięcy (lub 90 dni) przed upływem terminu obowiązywania Umowy na czas określony. W przypadku przedłużenia Umowy na czas określony zasadę określoną w ust. 3 niniejszego paragrafu stosuje się odpowiednio.

3. Umowa zawarta na czas określony może ulec przedłużeniu na czas nieokreślony albo nie ulega przedłużeniu, o ile Abonent lub Operator złoży stosowne oświadczenie woli w terminie 3 miesięcy przed upływem terminu obowiązywania tej Umowy. Z chwilą przedłużenia Umowy na czas nieokreślony Abonent będzie zobowiązany do uiszczania Opłat Abonamentowych w wysokości określonej w aktualnie obowiązującym Cenniku danych Usług”.

Z kolei w punktach 6 i 7 Regulaminu (...) i Regulaminu (...), zawarto postanowienia w brzmieniu:

„ 6. Umowa zawarta na czas określony w ramach (...) ulega przedłużeniu, na kolejny taki sam czas określony, liczony od dnia po dniu upływu poprzedniego okresu obowiązywania Umowy zawartej na czas określony, o ile Uczestnik (...) lub Operator lub (...)/ID nie złoży na piśmie przeciwnego oświadczenia woli w terminie 90 dni przed upływem terminu obowiązywania Umowy na czas określony. W przypadku przedłużenia Umowy na czas określony zasadę określoną w pkt. 7 stosuje się odpowiednio.

7. Umowa zawarta na czas określony może ulec przedłużeniu na czas nieokreślony albo nie ulega przedłużeniu, o ile Uczestnik promocji złoży stosowne oświadczenie woli w terminie 90 dni przed upływem terminu obowiązywania Umowy. Z chwilą przedłużenia na czas nieokreślony albo nie przedłużenia Umowy Abonent przestaje być Uczestnikiem Promocji, a tym samym przestają mu przysługiwać profity wskazane w pkt.(…).”

W § 8 ust. 14 Regulaminu Świadczenia Usług (...) przez P.H.U. (...) zawarto natomiast następujące postanowienie: „ Operator może rozwiązać Umowę Abonencką z zachowaniem jednomiesięcznego okresu wypowiedzenia, ze skutkiem na koniec Okresu Rozliczeniowego, w przypadku ważnych przyczyn technicznych lub zaistnienia siły wyższej uniemożliwiającej dalsze świadczenie Usług.”

Umowy z konsumentami są zawierane przez przedsiębiorcę na okres 24 miesięcy. W okresie od stycznia 2013 r. do września 2014 r. tzw. automatyczne przedłużenie umowy z konsumentami nastąpiło około:

- 10-15 razy dla umów pakietowych telewizja + Internet,

- 150-250 razy dla usług internetowych,

- 0 razy dla umów dla usług telefonicznych, dla których to umów nie jest stosowna ta reguła.

Liczba aktywnych umów o świadczenie usług telekomunikacyjnych zawartych z konsumentami, w których funkcjonuje mechanizm automatycznego przedłużania umów wynosi około od 2000 do 2400 umów, z czego:

- 0 umów na usługi telefoniczne (dla umów telefonicznych nie jest stosowana ta reguła),

- ok. 400 umów to umowy pakietowe telewizja + Internet,

- ok. 2000 to umowy dla usług internetowych.

dowód: umowy k. 94 verte akt admin., k. 110 verte akt admin., 126 verte akt admin., 136 verte akt admin.; pismo przedsiębiorcy nr (...) z 2.10.2014 r., k. 158 akt admin.

Wymienione wyżej wzorce umów o świadczenie usług telekomunikacyjnych oraz regulaminy nie zawierają, bądź zawierają niepełne uregulowanie, następujących kwestii:



Umowa Abonencka o świadczenie usług telekomunikacyjnych dot. Usługi (...) z (...), Umowa Abonencka o świadczenie usług telekomunikacyjnych dot. Usługi (...) z ID, Umowa Abonencka o świadczenie usług telekomunikacyjnych dot. Usług (...):

a)  niepełne uregulowanie trybu i warunków dokonywania zmian umowy oraz warunków jej przedłużenia i rozwiązania,

b)  brak danych dotyczących minimalnych poziomów jakości świadczonych usług;



Umowa Abonencka o świadczenie usług telekomunikacyjnych dot. Usługi (...):

a)  niepełne uregulowanie trybu i warunków dokonywania zmian umowy oraz warunków jej przedłużenia i rozwiązania,

b)  brak informacji czy gromadzone są dane o lokalizacji telekomunikacyjnego urządzenia końcowego, z którego wykonywane jest połączenie,

c)  brak informacji o wszelkich ograniczeniach w dostępie lub korzystaniu z usług i aplikacji,

d)  brak informacji odnośnie zasad umieszczenia danych abonenta w spisie abonentów w przypadku umowy dotyczącej świadczenia usług głosowych;

Dnia 5 sierpnia 2014 r. przedstawiciele Prezesa Urzędu (...) Elektronicznej przeprowadzili w przedsiębiorcy M. J. kontrolę, której celem było sprawdzenie, czy przedsiębiorca wykonał zalecenia pokontrolne z 2 grudnia 2013 r., dotyczące nieprawidłowości ujawnionych podczas kontroli z 26 listopada 2013 r. z zakresu przestrzegania zapisów określających obowiązki dostawców usług względem użytkowników końcowych, w tym umów, regulaminów świadczenia usług telekomunikacyjnych i cenników. We wnioskach kontrolerzy stwierdzili, że przedsiębiorca zrealizował wydane zalecenia pokontrolne.

dowód: protokół kontroli znak: (...)-8/14(6), k. 153-154 akt admin.

Postanowieniem z 29 lipca 2014 r. Prezes UOKiK wszczął przeciwko przedsiębiorcy - M. J. postępowanie ws. praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów, które zakończyło się wydaniem przez Prezesa decyzji, zaskarżonej w niniejszym postępowaniu sądowym.

dowód: postanowienie Nr 1 znak: (...), k. 1-3 akt admin.

W 2013 r. przedsiębiorca osiągnął przychód z tytułu pozarolniczej działalności gospodarczej w wysokości (...)zł.

dowód: kserokopia zeznania PIT-36L o wysokości osiągniętego dochodu (poniesionej straty) w roku podatkowym 2013 r., k. 148-149 akt admin.

Powyżej opisany stan faktyczny Sąd ustalił w oparciu o wyżej przywołane dowody, zgromadzone w toku postępowania administracyjnego i sądowego. Dowody te nie były kwestionowane przez strony, a i Sąd nie znalazł podstaw, by odmówić im mocy dowodowej.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie powoda nie zasługuje na uwzględnienie, gdyż Prezes UOKiK dokonał prawidłowej subsumcji opisanego wyżej stanu faktycznego i wyciągnął prawidłowy wniosek, co do możliwości przypisania powodowi działań wypełniających dyspozycję art. 24 ust. 1 i ust. 2 pkt 2 i pkt 3 ustawy z dnia 16 lutego 2007r. o ochronie konkurencji i konsumentów. Zgodnie z tym przepisem zakazane jest stosowanie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów, przy czym przez praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów rozumie się godzące w nie bezprawne działanie przedsiębiorcy, w szczególności: naruszanie obowiązku udzielania konsumentom rzetelnej, prawdziwej i pełnej informacji oraz nieuczciwe praktyki rynkowe lub czyny nieuczciwej konkurencji.

W niniejszej sprawie nie budzi wątpliwości, że powód jest przedsiębiorcą i że podejmuje działania w obrocie z konsumentami. Pozostaje więc do rozstrzygnięcia kwestia, czy działania powoda, opisane w stanie faktycznym sprawy, są bezprawne i czy naruszają zbiorowe interesy konsumentów.

O bezprawności w rozumieniu powołanego przepisu możemy mówić, gdy zachowanie przedsiębiorcy – czyli jego działanie, jak również zaniechanie – jest sprzeczne z powszechnie obowiązującym porządkiem prawnym, a więc zarówno z normami prawnymi, jak również z zasadami współżycia społecznego i dobrymi obyczajami. Bezprawność jest przy tym obiektywnym czynnikiem, a więc niezależna jest od winy i jej stopnia, jak również bez znaczenia jest świadomość istnienia naruszeń. Bezprawność jest także niezależna od wystąpienia szkody.

Bezprawne praktyki muszą być ponadto wymierzone w zbiorowe interesy konsumentów, czyli odnosić się do obecnych, przyszłych i potencjalnych konsumentów, a więc naruszać prawa nieograniczonej, bliżej nieokreślonej liczby konsumentów. Interes, który jest chroniony owym przepisem, to interes prawny, rozumiany jako określone potrzeby konsumenta, które zostały uznane przez ustawodawcę za godne ochrony (tak Sąd Najwyższy w uzasadnieniu uchwały z 13 lipca 2006r., sygn. akt III SZP 3/06, OSNP 2007, nr 1-2, poz. 35).

Oceny, czy w danej sytuacji mamy do czynienia z bezprawnym naruszeniem interesu konsumentów, dokonujemy na podstawie analizy, między innymi, regulacji określonych aktów prawnych, które swym działaniem naruszył przedsiębiorca.

W zaskarżonej decyzji Prezes UOKiK wskazał na szereg działań powoda, które – w jego ocenie – stanowiły praktyki naruszające zbiorowe interesy konsumentów.

Zdaniem Sądu, ocena praktyki, określonej w punkcie I zaskarżonej decyzji, skłania do wniosku, że Prezes Urzędu prawidłowo ustalił, że praktyka ta jest nieuczciwą praktyką rynkową.

Generalny zakaz stosowania nieuczciwych praktyk rynkowych zawarty został także w artykule 3 ustawy z dnia 23 sierpnia 2007r o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym, wdrażającej dyrektywę 2005/29/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 11 maja 2005 r. (Dz. U. UE L nr 149, str. 22; dalej: Dyrektywa). Pojęcie nieuczciwych praktyk rynkowych zostało zdefiniowane w art. 4 ust. 1 powołanej ustawy stosownie do którego, praktyka rynkowa stosowana przez przedsiębiorców, wobec konsumentów, jest nieuczciwa, jeżeli jest sprzeczna z dobrymi obyczajami i w istotny sposób zniekształca lub może zniekształcić zachowanie rynkowe przeciętnego konsumenta przed zawarciem umowy dotyczącej produktu, w trakcie jej zawierania, lub po jej zawarciu.

Definicja praktyki rynkowej, zawarta w art. 2 pkt 4 upnpr, określa ją jako działanie lub zaniechanie przedsiębiorcy, sposób postępowania, oświadczenie lub informację handlową, w szczególności reklamę i marketing, bezpośrednio związane z promocją lub nabyciem produktu przez konsumenta. Wyjaśnienie pojęcia praktyki rynkowej stanowi w zasadzie dosłowne powielenie definicji zawartej w Dyrektywie (art. 2 pkt d Dyrektywy).

Przywołany przepis art. 4 ust. 1 upnpr definiuje nieuczciwą praktykę rynkowa za pomocą klauzuli generalnej, stanowiąc, że jest nią praktyka sprzeczna z dobrymi obyczajami, w istotny sposób zniekształcająca lub mogąca zniekształcić zachowanie rynkowe przeciętnego konsumenta. Klauzula generalna dobrych obyczajów stanowi zwrot niedookreślony, który należy odnosić do ocen i norm postępowania w obrocie gospodarczym, będących wyznacznikami uczciwości kupieckiej. Chodzi tu zatem o dobre obyczaje handlowe, które są lub powinny być respektowane w działalności gospodarczej. Obyczaje, które określają pewien standard zachowań przedsiębiorców, zdeterminowany koniecznością zapewnienia ochrony pozostałym uczestnikom obrotu – w tym wypadku konsumentom. Zgodnie z poglądami judykatury, dobrym obyczajem jest szeroko rozumiany szacunek do drugiego człowieka, oparty na regule postępowania zgodnego z zasadami etyki, moralności i aprobowanymi społecznie obyczajami. Do dobrych obyczajów zaliczyć należy, w szczególności, następujące wartości: uczciwość, szczerość, lojalność, rzetelność i fachowość. Natomiast jako sprzeczne z dobrymi obyczajami należy rozumieć działania, które uniemożliwiają realizację tych wartości, w tym także działania prowadzące do dezinformacji lub wywołania u konsumenta błędnego mniemania, wykorzystania jego niewiedzy lub naiwności, ukształtowania stosunku zobowiązaniowego niezgodnie z zasadą równorzędności stron, czyli działania powszechnie uznawane za nieuczciwe, nierzetelne lub sprzeczne z akceptowanymi standardami postępowania. Przy czym wchodzą tu w grę nie tylko działania naruszające interesy ekonomiczne konsumenta, lecz również sytuacje, w których zostanie spowodowany u niego dyskomfort, próżny trud, wynikające z naruszenia prywatności, wygody, poczucia godności osobistej, nałożenia uciążliwych obowiązków, czy braku satysfakcji z zawarcia umowy określonej treści.

Ustawa o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym nie definiuje pojęcia „istotnego zniekształcenia zachowania rynkowego przeciętnego konsumenta”. Posiłkując się art. 2 lit. e Dyrektywy - wyjaśniającym pojęcie „istotnego zniekształcenia zachowania gospodarczego konsumentów” - należy przyjąć, że istotne zniekształcenie zachowania rynkowego przeciętnego konsumenta oznacza wykorzystywanie praktyki rynkowej w celu znacznego ograniczenia zdolności konsumenta do podjęcia świadomej decyzji i skłonienia go tym samym do podjęcia decyzji dotyczącej transakcji, której w innej sytuacji by nie podjął.

Należy także podkreślić, że ustawa o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym zakazuje zarówno faktycznego, jak i potencjalnego zniekształcania zachowań rynkowych konsumentów. Bez znaczenia pozostaje przy tym kwestia motywacji, zamiaru, czy świadomości sprawcy. Nie jest konieczne, aby niedozwolone działanie było podjęte np. z zamiarem osiągnięcia zysku, wprowadzenia w błąd. Już samo zagrożenie interesu konsumentów stanowi bowiem przedmiot ochrony prawnej.

Sąd Okręgowy podziela w całości rozważania pozwanego, co do przyjętego modelu przeciętnego konsumenta. Przeciętny konsument jest dostatecznie poinformowany, uważny i ostrożny, świadomie podejmuje decyzje na podstawie dostępnych informacji. Nie można jednocześnie uznać, że posiada on wiedzę specjalistyczną, która jest kompletna i profesjonalna.

Odnosząc powyższe rozważania do okoliczności niniejszej sprawy Sąd Okręgowy podziela stanowisko Prezesa UOKiK, co do kwalifikacji prawnej praktyki, zarzuconej powodowi w pkt I zaskarżonej decyzji. Postanowienia zawarte w § 4 ust. 2 i 3 umowy abonenckiej o świadczenie usług telekomunikacyjnych dot. Usługi (...) z (...), umowy abonenckiej o świadczenie usług telekomunikacyjnych dot. Usługi (...) z ID, umowy abonenckiej o świadczenie usług telekomunikacyjnych dot. Usług (...) o treści”:

„ 2. Umowa zawarta na czas określony ulega przedłużeniu, zgodnie z warunkami przewidzianymi dla danej Usługi zamawianej na czas określony w Załącznikach doręczonych Abonentowi przy zawarciu Umowy, na kolejny taki sam czas określony liczony od dnia po dniu upływu poprzedniego okresu obowiązywania Umowy zawartej na czas określony, o ile Uczestnik Promocji lub Operator nie złoży na piśmie przeciwnego oświadczenia woli w terminie 3 miesięcy (lub 90 dni) przed upływem terminu obowiązywania Umowy na czas określony. W przypadku przedłużenia Umowy na czas określony zasadę określoną w ust. 3 niniejszego paragrafu stosuje się odpowiednio.

3. Umowa zawarta na czas określony może ulec przedłużeniu na czas nieokreślony albo nie ulega przedłużeniu, o ile Abonent lub Operator złoży stosowne oświadczenie woli w terminie 3 miesięcy przed upływem terminu obowiązywania tej Umowy. Z chwilą przedłużenia Umowy na czas nieokreślony Abonent będzie zobowiązany do uiszczania Opłat Abonamentowych w wysokości określonej w aktualnie obowiązującym Cenniku danych Usług”;

jak również zapisy zawarte w punktach 6 i 7 Regulaminu (...) i Regulaminu (...), w brzmieniu:

„ 6. Umowa zawarta na czas określony w ramach Promocji ulega przedłużeniu, na kolejny taki sam czas określony, liczony od dnia po dniu upływu poprzedniego okresu obowiązywania Umowy zawartej na czas określony, o ile Uczestnik Promocji lub Operator lub (...)/ID nie złoży na piśmie przeciwnego oświadczenia woli w terminie 90 dni przed upływem terminu obowiązywania Umowy na czas określony. W przypadku przedłużenia Umowy na czas określony zasadę określoną w pkt. 7 stosuje się odpowiednio.

7. Umowa zawarta na czas określony może ulec przedłużeniu na czas nieokreślony albo nie ulega przedłużeniu, o ile Uczestnik promocji złoży stosowne oświadczenie woli w terminie 90 dni przed upływem terminu obowiązywania Umowy. Z chwilą przedłużenia na czas nieokreślony albo nie przedłużenia Umowy Abonent przestaje być Uczestnikiem Promocji, a tym samym przestają mu przysługiwać profity wskazane w pkt.(…).”,

które wprowadzają mechanizm automatycznego przedłużania umów o świadczenie usług telekomunikacyjnych, zawartych z konsumentami na czas oznaczony, na kolejny czas oznaczony, w sytuacji braku aktywnego działania ze strony konsumenta, stanowią bezprawną praktykę przedsiębiorcy, w szczególności działania te są nieuczciwą praktyką rynkową, o której mowa w art. 4 ust. 1 pnpr.

Zdaniem Sądu Okręgowego, praktyka powoda narusza dobre obyczaje. Posługiwanie się klauzulą, przewidującą automatyczne przedłużenie umowy terminowej na kolejny, taki sam czas określony w braku przeciwnego, wyraźnego oświadczenia konsumenta, należy ocenić jako nieuczciwe oraz zmierzające do wykorzystania niewiedzy i braku uwagi konsumentów. Zachowanie takie odbiega bowiem in minus od przyjętych standardów postępowania. Należy zgodzić się z pozwanym, że w analizowanym przypadku dobry obyczaj winien być postrzegany jako prawo konsumenta do posiadania realnej możliwości zakończenia istnienia łączącego strony stosunku prawnego, bez konieczności wykonywania przez konsumenta dodatkowych obowiązków, nałożonych jednostronnie przez przedsiębiorcę.

Wbrew stawisku powoda, zakwestionowana praktyka pozbawia konsumenta faktycznej możliwości zakończenia stosunku prawnego poprzez to, że w sposób nieuzasadniony obarcza konsumentów konsekwencjami pilnowania terminu obowiązywania umowy i wymusza przeciwdziałanie automatyzmowi przedłużenia umowy na dalszy, taki sam jak pierwotnie przyjęty, czas określony. Należy przy tym zauważyć, że automatyzm ten rodzi potencjalnie doniosłe, niekorzystne dla konsumentów skutki. W przypadku niezłożenia przez konsumenta, w wyznaczonym terminie, oświadczenia o braku woli kontunuowania umowy o świadczenie usług telekomunikacyjnych, umowa ta - nawet wbrew woli konsumenta – ulega przedłużeniu na kolejny okres, co nieuchronnie wiąże się istnieniem po stronie konsumenta obowiązków, których być może nie chce on już ponosić. W opinii Sądu Okręgowego, to przedsiębiorcy winno zależeć na zatrzymaniu konsumenta przy sobie i w związku z tym, to przedsiębiorca powinien informować kontrahenta o zbliżającym się upływie terminu, na jaki zawarto umowę, i zachęcać do jej przedłużenia. Przewidziane - w przywołanych wyżej postanowieniach wzorców umowy stosowanych przez powoda - uprawnienie konsumenta do złożenia na piśmie oświadczenia o braku woli przedłużenia umowy na kolejny okres, nie jest dla niego korzystne. Jest to tylko pozorne uprawnienie, stanowiące de facto uciążliwy obowiązek konsumenta. To konsument musi bowiem pamiętać o upływającym terminie i pilnować, by złożyć oświadczenie w odpowiednim czasie. Tymczasem przeciętny konsument, zawierając z powodem umowę na czas określony, będzie przekonany, że umowa ta rozwiązuje się po nadejściu terminu (ewentualnie przekształca się w umowę na czas nieokreślony, co jest powszechną praktyką na rynku usług telekomunikacyjnych). Skoro strony zdecydowały o powołaniu stosunku prawnego na określony czas, to oczywistym jest, że z upływem tego okresu stosunek prawny wygasa i nie jest konieczne podejmowanie jakichkolwiek dodatkowych czynności, w tym składanie jakichkolwiek oświadczeń, by skutek ten nastąpił. Co do zasady, aktywność ta jest natomiast wymagana w sytuacji, gdy strony umowy zgodnie postanowią o jej kontynuacji. Natomiast w analizowanym przypadku mamy do czynienia z odwróceniem reguł dotyczących powoływania, wygasania i przedłużania istnienia stosunku prawnego. Wobec tego, w świetle analizowanych postanowień wzorców umowy, prawo konsumenta do decydowania o kontynuowaniu umowy i warunkach na jakich ta kontynuacja nastąpi jest tylko teoretyczne, pozorne, nawet w przypadku konsumenta ostrożnego i uważnego. Wzorce stosowane przez powoda nie dają konsumentowi możliwości zapoznania się z aktualną ofertą przedsiębiorcy i podjęcia świadomej decyzji o kontynuowaniu umowy.

W ocenie Sądu, posługiwanie się przez powoda zakwestionowanymi klauzulami może w istotny sposób zniekształcać zachowania rynkowe przeciętnego konsumenta po zawarciu umowy o świadczenie usług telekomunikacyjnych. W § 9 ust. 4 analizowanych umów abonenckich oraz w § 8 ust. 4 badanych regulaminów przewidziano w szczególności, że w przypadku rozwiązania umowy przez abonenta przed upływem okresu, na jaki została ona zawarta, abonent będzie zobowiązany do zapłaty kwoty w wysokości przyznanej mu ulgi w związku z zawarciem umowy na czas określony, pomniejszonej o proporcjonalną jej wartość za okres od dnia zawarcia umowy do dnia jej rozwiązania. W związku z tym nie można wykluczyć sytuacji, w których konsument, pragnący rozwiązać automatycznie przedłużoną umowę, odstąpi od tego zamiaru wobec konieczności zwrotu przyznanej mu przez przedsiębiorcę ulgi. Zatem ze strony konsumenta mamy tu do czynienia z przymusowym realizowaniem umowy ze względu na konsekwencje finansowe. Poprzez zakwestionowaną praktykę powód skłania konsumenta do podjęcia decyzji o kontynuowaniu umowy, której ten nie podjąłby, gdyby nie negatywne skutki ekonomiczne. Trafna jest wobec tego ocena pozwanego, że sytuacja, w której to konsument ponosi ryzyko i ciężar uwolnienia się od umowy, która ze swej istoty powinna była rozwiązać się w określonym terminie, narusza dobre obyczaje i może w istotny sposób zniekształcać zachowania rynkowe konsumenta po zawarciu umowy.

Za chybiony należy uznać zarzut powoda, wskazujący na brak naruszenia zbiorowych interesów konsumentów z uwagi na to, że organ nie ustalił, aby zakwestionowane postanowienia z umów abonenckich i regulaminów były wpisane do rejestru postanowień wzorców umowy uznanych za niedozwolone, o którym mowa w art. 479 ⁴⁵ k.p.c. W niniejszej sprawie powodowi zarzucono stosowanie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów, wskazanych w art. 24 ust. 2 pkt 2 i pkt 3 uokik, natomiast stosowanie postanowień wzorców umów, które zostały wpisane do rejestru klauzul abuzywnych, stanowi odrębną praktykę, ujętą w art. 24 ust. 2 pkt 1 uokik, która nie została zarzucona powodowi.

W odniesieniu do praktyki, opisanej w pkt I zaskarżonej decyzji, spełniona została również przesłanka godzenia przez przedsiębiorcę w zbiorowe interesy konsumentów. Przesłanka ingerencji w „zbiorowe interesy konsumentów”, o istnieniu których nie świadczy suma interesów jednostkowych oznacza, że zakaz z art. 24 uokik obejmuje zachowania przedsiębiorcy, które można określić jako „generalne”, tj. dotyczące każdego konsumenta znajdującego się w określonej sytuacji. Praktyką naruszającą zbiorowe interesy konsumentów jest takie zachowanie przedsiębiorcy, które podejmowane jest w warunkach wskazujących na powtarzalność zachowania w stosunku do indywidualnych konsumentów wchodzących w skład określonej grupy (T. Skoczny, Ustawa o ochronie konkurencji i konsumentów. Komentarz, 2014 r., System Informacji Prawnej Legalis). Przedmiotem ochrony nie są zatem interesy indywidualnego konsumenta lub grupy indywidualnych konsumentów, ale wszystkich klientów traktowanych jako grupa uczestników rynku zasługująca na szczególną ochronę. Aby uznać konkretne zachowanie przedsiębiorcy za naruszające zbiorowy interes konsumentów wystarczające jest, by zachowaniem tym dotknięci byli jego faktyczni lub potencjalni klienci, co ma miejsce w omawianym przypadku. Stosując analizowaną praktykę rynkową powód narusza zasady rzetelności i uczciwości kontraktowej na etapie wykonywania umowy o świadczenie usług telekomunikacyjnych, poprzez automatyczne przedłużanie umów terminowych, co w rezultacie może prowadzić do naruszenia wyżej wskazanych interesów konsumentów.

Mając powyższe na uwadze należało uznać, że praktyka, wymieniona w pkt I zaskarżonej decyzji, słusznie została uznana przez Prezesa UOKiK za nieuczciwą praktykę rynkową godzącą w zbiorowe interesy konsumentów.

W pkt II zaskarżonej decyzji zakwestionowano praktyki powoda godzące w zbiorowe interesy konsumentów, polegające na naruszeniu obowiązku udzielania konsumentom rzetelnej, prawdziwej i pełnej informacji na etapie zawierania umowy.

Stosownie do art. 56 ust. 1 i ust. 2 PT, świadczenie publicznie dostępnych usług telekomunikacyjnych odbywa się na podstawie umowy o świadczenie usług telekomunikacyjnych, zawieranej w formie pisemnej lub elektronicznej za pomocą formularza udostępnionego na stronie internetowej dostawcy usług. W myśl art. 56 ust. 3 PT, umowa o świadczenie tych usług, wymagająca formy pisemnej lub elektronicznej, powinna, z zastrzeżeniem ust. 5, w jasnej, zrozumiałej i łatwo dostępnej formie określać w szczególności:



tryb i warunki dokonywania zmian umowy oraz warunki jej przedłużenia i rozwiązania (pkt 9);



dane dotyczące funkcjonalności świadczonej usługi obejmujące informacje:

- czy gromadzone są dane o lokalizacji telekomunikacyjnego urządzenia końcowego, z którego wykonywane jest połączenie (pkt 11 lit. b),

-o wszelkich ograniczeniach w dostępie lub korzystaniu z usług i aplikacji (pkt 11 lit. d),



dane dotyczące jakości usług, w szczególności minimalne oferowane poziomy jakości usług, w tym czas wstępnego przyłączenia, a także inne parametry jakości usług, jeżeli zostały określone przez Prezesa (...) na podstawie art. 63 ust. 2a (pkt 12),



zasady umieszczenia danych abonenta w spisie abonentów w przypadku umowy dotyczącej świadczenia usług głosowych (pkt 19).

Zgodnie zaś z art. 56 ust. 5 PT, dane, o których mowa w ust. 3 pkt 6-8 i 10-21, na podstawie wyraźnego postanowienia umowy, mogą być zawarte w regulaminie świadczenia publicznie dostępnych usług telekomunikacyjnych.

W przywołanym art. 56 ust. 3 PT ustawodawca w sposób kategoryczny wskazał minimalny zakres postawień umownych, które obligatoryjnie winny zostać ujęte w treści umowy o świadczenie publicznie dostępnych usług telekomunikacyjnych. Brak unormowania powyższych kwestii w umowie stanowi naruszenie ustawy, a więc działanie bezprawne. Komentowany przepis należy do norm o charakterze bezwzględnie obowiązującym, na co wskazał Naczelny Sąd Administracyjny w uzasadnieniu wyroku z 23 września 2009 r. ws. o sygn. akt GSK 47/09 (System Informacji Prawnej Legalis nr 464999).

Przenosząc powyższe rozważania na grunt niniejszej sprawy Sąd Okręgowy stwierdza, że w umowach abonenckich o świadczenie usług telekomunikacyjnych dotyczących: Usługi (...) z (...), Usługi (...) z ID, Usług (...) oraz Usługi (...), powód nie ujął w pełni informacji dotyczących trybu i warunków dokonywania zmian umowy oraz warunków jej przedłużenia i rozwiązania, o czym mowa w art. 56 ust. 3 pkt 9 PT. Tryb zmiany umowy określa czynności, jakie podejmuje strona lub obydwie strony w celu dokonania zmian w umowie. Warunki zmiany umowy mogą dotyczyć różnych okoliczności, od których wystąpienia lub braku może być uzależniona zmiana. Na podstawie tego postanowienia dostawca usług jest zobowiązany do określenia trybu i warunków wprowadzania zmian do regulaminu, jeżeli zamierza zastrzec dla siebie takie uprawnienie. Brak odpowiednich postanowień w umowie uniemożliwia dokonywanie jednostronnych zmian zarówno w tej umowie, jak i w regulaminie. Nie wystarczy przy tym zastrzeżenie możliwości dokonywania zmian w samym regulaminie. Tryb i warunki przedłużenia umowy odnoszą się do tego postanowienia umowy, które określa okres, na jaki umowa została zawarta, natomiast warunki rozwiązania umowy powinny wskazywać wszystkie okoliczności i wymagane czynności, jakie muszą być spełnione lub podjęte w celu skutecznego rozwiązania umowy przez dostawcę usług lub abonenta.

W przedmiotowej sprawie powód uregulował warunki rozwiązania umowy abonenckiej wyłącznie w § 8 ust. 14 Regulaminu Świadczenia Usług (...) przez P.H.U. (...), zgodnie z którym operator może rozwiązać umowę abonencką z zachowaniem jednomiesięcznego okresu wypowiedzenia, ze skutkiem na koniec okresu rozliczeniowego, w przypadku ważnych przyczyn technicznych lub zaistnienia siły wyższej uniemożliwiającej dalsze świadczenie usług. Natomiast według unormowania przewidzianego w art. 56 ust. 5 PT, kwestia ta nie może być uregulowana tylko w regulaminie świadczenia publicznie dostępnych usług telekomunikacyjnych, lecz wymaga bezwzględnego ujęcia w treści umowy o świadczenie tych usług. Umowa o świadczenie usług telekomunikacyjnych może zawierać załączniki w postaci regulaminów świadczenia takich usług, ale nie mogą one zastępować istotnych elementów umownych określonych w art. 56 ust. 3 pkt 1-5 i 9 PT, które powinny być uwzględnione na piśmie indywidualnie i bezpośrednio w dokumencie umownym.

Wbrew wymogom przewidzianym w art. 56 ust. 3 pkt 12 PT, analizowane umowy abonenckie o świadczenie usług telekomunikacyjnych dotyczących: Usługi (...) z (...), Usługi (...) z ID, Usług (...), nie zawierają danych dotyczących jakości usług w zakresie minimalnych oferowanych poziomów jakości usług, a jedynie dane określające ich maksymalny poziom. Dostawca usług telekomunikacyjnych musi określić minimalne poziomy jakości, przy czym ze względu na wymóg określenia wartości minimalnych, może to zrobić na poziomie niższym niż faktycznie osiągany, przeciętny poziom jakości usług. Zawarcie przedmiotowych informacji w umowie jest istotne z tego względu, że naruszenie poziomu minimalnego powoduje odpowiedzialność odszkodowawczą przedsiębiorcy z tytułu niewykonania lub nienależytego wykonania umowy, przewidzianą w ust. 3 pkt 15. Brak takiego zapisu ogranicza zatem konsumentom możliwość dochodzenia roszczeń odszkodowawczych z tego tytułu. Nietrafny jest przy tym zarzut powoda, iż zgodnie z art. 56 ust. 3 pkt 12 PT oraz art. 63 ust. 2a PT skarżący nie miał obowiązku wskazywania danych dotyczących jakości usługi, w szczególności minimalnych oferowanych poziomów jakości usług, w tym czasu wstępnego przyłączenia, a także innych parametrów jakości usług, bowiem te nie zostały kiedykolwiek określone przez Prezesa URE w decyzji skierowanej do powoda. Z brzmienia art. 56 ust. 3 pkt 12 PT, a także w kontekście ust. 3 pkt 15, wynika bowiem jednoznacznie, że dane dotyczące jakości usług, obejmujące minimalne oferowane poziomy jakości usług, w tym czas wstępnego przyłączenia, obligatoryjnie winny być objęte umową o świadczenie usług telekomunikacyjnych. Natomiast inne parametry jakości usług, tj. inne poza minimalne oferowane poziomy jakości usług, powinny zostać ujęte w umowie, o ile zostały określone przez Prezesa (...) w decyzji wydanej na podstawie art. 63 ust. 2a ( W celu zapobiegania pogorszeniu się jakości usług telekomunikacyjnych oraz utrudnieniom lub spowolnieniom ruchu w sieciach telekomunikacyjnych Prezes (...), po uprzednim skonsultowaniu z Komisją Europejską, może określić dla danego przedsiębiorcy telekomunikacyjnego, w drodze decyzji, minimalne wymogi w zakresie jakości tych usług, mając na uwadze zapewnienie rozwoju konkurencji i wspieranie zdolności użytkowników do dostępu do informacji oraz ich rozpowszechniania lub korzystania z dowolnych aplikacji i usług. Prezes (...) przed ustanowieniem tych wymogów udostępnia Komisji Europejskiej oraz (...) projekt decyzji wraz z uzasadnieniem. Podejmując decyzję Prezes (...) uwzględnia w jak największym stopniu opinie i zalecenia Komisji Europejskiej.). Słusznie zauważył pozwany, że informacje o minimalnych oferowanych poziomach jakości usług, świadczą o jakości oferowanych usług, zaś jakość jest jednym z zasadniczych elementów rynku konkurencyjnego, dzięki któremu konsument ma możliwość wyboru najbardziej atrakcyjnej dla niego oferty. Brak wskazanych informacji uniemożliwia zaś konsumentowi dokonanie racjonalnego wyboru, najkorzystniejszej dla niego oferty.

Zawarte w art. 56 ust. 3 pkt 11 PT wyliczenie aspektów funkcjonalności usługi, które powinny być uwzględnione w umowie, ma charakter wyczerpujący. W Umowie abonenckiej o świadczenie usług telekomunikacyjnych dotyczącej Usługi telefonicznej nie wskazano, czy gromadzone są dane o lokalizacji telekomunikacyjnego urządzenia końcowego, z którego wykonywane jest połączenie, co pozostaje w sprzeczności wymogiem przewidzianym w art. 56 ust. 3 pkt 11 lit. b PT. Przepis ten dotyczy wszystkich przypadków gromadzenia danych o lokalizacji, niezależnie od celu ich przetwarzania. Dane o lokalizacji urządzenia końcowego, z którego wykonywane są połączenia mogą być gromadzone przez dostawcę usług za zgodą abonenta, zaś bez zgody abonenta tylko w zakresie wynikającym z obowiązujących przepisów prawa. Zgodnie z art. 166 ust. 1 pkt 1 i 2 PT, w celu wykorzystania danych o lokalizacji dostawca publicznie dostępnych usług telekomunikacyjnych jest obowiązany - po pierwsze - uzyskać zgodę abonenta lub użytkownika końcowego na przetwarzanie danych o lokalizacji jego dotyczących, która, z zastrzeżeniem art. 174, może być wycofana okresowo lub w związku z konkretnym połączeniem, lub – po drugie - dokonać anonimizacji tych danych. Nadto, w świetle ust. 2, dostawca publicznie dostępnych usług telekomunikacyjnych jest obowiązany poinformować abonenta lub użytkownika końcowego przed uzyskaniem jego zgody o rodzaju danych o lokalizacji, które będą przetwarzane, o celach i okresie ich przetwarzania oraz o tym, czy dane zostaną przekazane innemu podmiotowi dla celów świadczenia usługi tworzącej wartość wzbogaconą. Obowiązek informacyjny przewidziany w art. 56 ust. 3 pkt 11 lit. b PT dotyczy tylko gromadzenia danych o lokalizacji związanych z funkcjonalnością usługi, a zatem nie wszystkie operacje gromadzenia danych lokalizacyjnych muszą być odnotowane na podstawie komentowanego przepisu.

Wbrew wymogom art. 56 ust. 3 pkt 11 lit. d PT, opracowana i stosowana przez powoda w obrocie z udziałem konsumentów Umowa abonencka o świadczenie usług telekomunikacyjnych dotycząca Usługi telefonicznej, nie zawiera również informacji o wszelkich ograniczeniach w dostępie lub korzystaniu z usług i aplikacji. Informacje te mogą dotyczyć ograniczeń wynikających z możliwości technicznych lub programowych urządzeń bądź zasięgu sieci danego dostawcy usług. Dostawca powinien w szczególności wskazać rodzaje usług, aplikacji lub adresów, które nie mogą być osiągnięte z wykorzystaniem dostarczanej usługi. Usługi podlegające ograniczeniom dostępowym można również wskazać poprzez numerację, określenie sieci, w których są świadczone lub w inny sposób (S. Piątek, Komentarz do art. 56 Prawa telekomunikacyjnego, System Informacji Prawnej Legalis, wyd. 3 z 2013 r.). Wskazaniu w umowie, względnie w regulaminie świadczenia usług, podlega również informacja o braku jakichkolwiek ograniczeń w zakresie świadczonej usługi. Informacji tych zabrakło w umowach stosowanych przez powoda

Stosowana przez powoda Umowa abonencka o świadczenie usług telekomunikacyjnych dotycząca Usługi telefonicznej nie spełnia również wymogu przewidzianego w art. 56 ust. 3 pkt 19 PT, przewidującego obowiązek określenia w umowie (względnie regulaminie) zasad umieszczenia danych abonenta w spisie abonentów, przy czym wymóg ten dotyczy umowy o świadczenie usług głosowych. Obowiązki przedsiębiorcy w zakresie prowadzenia spisów abonentów reguluje szczegółowo art. 66 PT, zaś zasady zamieszczania danych abonentów w spisach określono w art. 169 PT. Zgodnie z tym ostatnim przepisem:

1. Dane osobowe posiadane przez przedsiębiorcę telekomunikacyjnego zawarte w publicznie dostępnym spisie abonentów, zwanym dalej „spisem”, wydawanym w formie książkowej lub elektronicznej, a także udostępniane za pośrednictwem służb informacyjnych przedsiębiorcy telekomunikacyjnego powinny być ograniczone do:

1) numeru abonenta lub znaku identyfikującego abonenta;

2) nazwiska i imion abonenta;

3) nazwy miejscowości oraz ulicy w miejscu zamieszkania, przy której znajduje się zakończenie sieci, udostępnione abonentowi - w przypadku stacjonarnej publicznej sieci telekomunikacyjnej albo nazwy miejscowości oraz ulicy w miejscu zamieszkania - w przypadku ruchomej publicznej sieci telekomunikacyjnej.

2. Abonenci, przed umieszczeniem ich danych w spisie, są informowani nieodpłatnie o celu spisu lub telefonicznej informacji o numerach, w których ich dane osobowe mogą się znajdować, a także o możliwości wykorzystywania spisu, za pomocą funkcji wyszukiwania dostępnych w jego elektronicznej formie.

3. Zamieszczenie w spisie danych identyfikujących abonenta będącego osobą fizyczną może nastąpić wyłącznie po uprzednim wyrażeniu przez niego zgody na dokonanie tych czynności.

4. Rozszerzenie zakresu danych, o których mowa w ust. 1, wymaga zgody abonenta.

6. Udostępnianie w spisie lub za pośrednictwem służb informacyjnych danych identyfikujących abonentów innych niż wymienieni w ust. 3 nie może naruszać słusznych interesów tych podmiotów.

7. Przedsiębiorca telekomunikacyjny jest obowiązany zabezpieczyć spisy wydawane w formie elektronicznej w sposób uniemożliwiający wykorzystanie zawartych w nich danych niezgodnie z przeznaczeniem.

8. Przedsiębiorca telekomunikacyjny jest obowiązany informować abonenta o przekazaniu jego danych innym przedsiębiorcom, w celu publikacji spisu lub świadczenia usługi informacji o numerach telefonicznych.

Z powyższego przepisu wynika, że niezależnie od wprowadzenia informacji o zasadach umieszczania danych w spisie do umowy, przedsiębiorca telekomunikacyjny powinien uzyskać w związku z zawarciem umowy stanowisko abonenta w sprawie tego, czy jego dane mają być wprowadzone do spisu. Zamieszczenie w spisie danych identyfikujących abonenta będącego osobą fizyczną może bowiem nastąpić wyłącznie po uprzednim wyrażeniu przez niego zgody na dokonanie tych czynności.

Mając na uwadze, że badane w niniejszym postępowaniu umowy o świadczenie usług telekomunikacyjnych, zawierane przez powoda z konsumentami, nie zawierają ww. elementów przewidzianych w art. 56 ust. 3 pkt 9, pkt 11 lit. b i d, pkt 12 oraz pkt 19 PT, Sąd Okręgowy stwierdza, że powód naruszył przewidziane w tym przepisie obowiązki informacyjne, dopuszczając się tym samym zachowania noszącego znamiona bezprawności. Informacje objęte naruszonym przez przedsiębiorcę przepisem nie mogą być uznane za nieistotne, obojętne dla konsumenta, na co wskazuje chociażby to, iż obowiązek ich podania ma charakter ustawowy i obligatoryjny. Od przedsiębiorcy wymaga się, aby przy wykonywaniu działalności gospodarczej zachowywał należytą staranność, tj. taką, jakiej należy oczekiwać od profesjonalnego uczestnika obrotu. Owa staranność, rzetelność obejmuje przede wszystkim postępowanie zgodne z obowiązującymi przepisami prawa, w tym wypełnianie nałożonych przez nie obowiązków, jak również uczciwość, lojalność kontraktową wobec kontrahenta, a zwłaszcza kontrahenta posiadającego status konsumenta. Niedopełnienie przez powoda powyższego obowiązku informacyjnego godzi zatem w zbiorowe interesy konsumentów. Przedmiotowa praktyka dotyka wszystkich faktycznych kontrahentów powoda, posiadających status konsumentów, jak i wszystkich jego potencjalnych klientów.

Za chybiony należało uznać zarzut powoda, wskazujący na błędne stanowisko Prezesa UOKiK, iż wyniki kontroli przeprowadzonej w przedsiębiorcy przez Prezesa URE pod kątem konieczności dostosowania umów i regulaminów do wymogów znowelizowanego PT, są irrelewantne dla toczącego się postępowania. Zgodnie bowiem z art. 1 ust. 3 PT, przepisy ustawy Prawo telekomunikacyjne nie naruszają, między innymi, przepisów o ochronie konkurencji i konsumentów, która ma zastosowanie we wszelkich sprawach związanych z przeciwdziałaniem praktykom ograniczającym konkurencję oraz praktykom naruszającym zbiorowe interesy konsumentów, a także antykonkurencyjnym koncentracjom przedsiębiorców i ich związków. Interpretacja językowa art. 1 ust. 3 PT daje podstawę do generalnego stwierdzenia, że przepisy obydwu ustaw mogą być stosowane do tych samych stanów faktycznych i zdarzeń (tak: S. Piątek, Komentarz do art. 56 Prawa telekomunikacyjnego, System Informacji Prawnej Legalis, wyd. 3 z 2013 r.). Zatem kompetencje Prezesa URE i Prezesa UOKiK są względem siebie odrębne, niezależne, a ustalenia poczynione w ramach postępowania prowadzonego przez jednego z nich nie są wiążące w postępowaniu prowadzonym przez drugiego z Prezesów Urzędu.

Niesłuszny jest również zarzut powoda, iż zaskarżoną decyzją został on dwukrotnie ukarany za to samo naruszenie przepisów w postaci automatycznego przedłużania umów o świadczenie usług telekomunikacyjnych na kolejny czas oznaczony i wiążącego się z tym trybu niepełnego uregulowania trybu i warunków dokonywania zmian umowy oraz warunków jej przedłużania i rozwiązania. W ocenie Sądu, oczywistym jest bowiem, że przyjęty przez powodowego przedsiębiorcę, a zakwestionowany w pkt I sentencji zaskarżonej decyzji, mechanizm tzw. automatycznego przedłużania umów oraz - wytknięte w pkt II sentencji decyzji - niepełne uregulowanie w umowach o świadczenie usług telekomunikacyjnych trybu i warunków dokonywania zmian umowy oraz warunków jej przedłużenia i rozwiązania, przejawiające się w nieuregulowaniu w nich warunków rozwiązania umowy abonenckiej, stanowią dwa różne, niezależne od siebie zagadnienia.

Wobec bezspornego faktu niezamieszczenia w umowach o świadczenie usług telekomunikacyjnych powyżej wskazanych informacji, pozwany Prezes UOKiK prawidłowo przyjął, że powód dopuścił się naruszenia art. 56 ust. 3 pkt 9, pkt 11 lit. b i d, pkt 12 oraz pkt 19 PT, wypełniając jednocześnie znamiona praktyki z art. 24 ust. 1 i 2 pkt 2 uokik, polegającej na naruszeniu obowiązku udzielania konsumentom rzetelnej, prawdziwej i pełnej informacji.

W ocenie Sądu Okręgowego, prawidłowe zakwalifikowanie, opisanych w zaskarżonej decyzji, praktyk powoda, jako naruszających zbiorowe interesy konsumentów, uzasadniało zastosowanie przez Prezesa UOKiK art. 106 ust. 1 pkt 4 uokik – w brzmieniu obowiązującym na datę wydania decyzji – i nałożenie na przedsiębiorcę kar pieniężnych w wysokości do 10% przychodu osiągniętego w roku rozliczeniowym poprzedzającym rok nałożenia kary.

Wprawdzie przepis art. 106 uokik wskazuje na fakultatywność wymierzania kar, niemniej jednak odstąpienie od nałożenia kary powinno następować w wyjątkowych przypadkach, gdy nawet wymierzenie kary w wysokości symbolicznej stanowiłoby dla przedsiębiorcy znaczącą dolegliwość, pozostającą w rażącej sprzeczności ze stopniem winy przedsiębiorcy oraz bagatelnością stwierdzonej praktyki naruszającej zbiorowe interesy konsumenta. W niniejszej sprawie sytuacja taka nie miała miejsca. W okolicznościach przedmiotowej sprawy nie można przyjąć, by orzeczone kary były rażąco wygórowane. Za utrzymaniem kar w wysokości ustalonej przez Prezesa UOKiK przemawia nie tylko okoliczności, że kara pieniężna ma spełniać funkcję represyjną, ale także wychowawczą i prewencyjną, co oznacza, że kara ma zapobiegać podejmowaniu zakwestionowanych praktyk w przyszłości przez tego samego (prewencja szczególna), ale także innych przedsiębiorców (prewencja ogólna). Zdaniem Sądu, odstąpienie od wymierzenia kary mogłoby nie przynieść pożądanych skutków. Sąd Okręgowy w pełni podziela ocenę pozwanego, co do zasadności orzeczenia kar, jak i ich wysokości, natomiast za niezasadny uznaje zarzut powoda, iż wymierzone kary są niesłuszne, a ich wysokość została ustalona w sposób zawyżony do stopnia winy oraz okoliczności naruszenia przez przedsiębiorcę przepisów ustawy.

Z uwagi na przedstawioną wyżej argumentację, co do braku znaczenia dla niniejszego postępowania wyników czynności kontrolnych prowadzonych u przedsiębiorcy przez Prezesa URE, niezasadny jest zarzut powoda, dotyczący nieuwzględnienia powyższej okoliczności przy wymiarze kary. Nietrafne jest również stanowisko powoda, iż podstawę wymierzenia kary pieniężnej powinien stanowić przychód uzyskany przez niego jedynie z działalności telekomunikacyjnej, będącej przedmiotem kontroli. Przepis art. 106 uokik stanowi bowiem, iż podstawą wymierzenia kary jest przychód przedsiębiorcy, za który należy uznać ogólny, globalny przychód osiągnięty przez przedsiębiorcę w roku rozliczeniowym poprzedzającym rok nałożenia kary. W świetle tego unormowania brak jest podstaw aby przyjąć, że miałby to być przychód ze sprzedaży określonych usług lub przychód z jakiejkolwiek innej części działalności gospodarczej przedsiębiorcy.

W ocenie Sądu, kary nałożone na powoda spełniają przesłanki określone w art. 111 uokik. Zgodnie z tym przepisem - w jego brzmieniu obowiązującym w dacie wydania zaskarżonej decyzji - przy ustalaniu wysokości kar pieniężnych należy uwzględnić w szczególności okres, stopień oraz okoliczności naruszenia przepisów ustawy oraz uprzednie naruszenie przepisów ustawy. Zdaniem Sądu, wymierzając powodowemu przedsiębiorcy kary pieniężne w dolnej granicy ustawowego zagrożenia, tj. w wysokości odpowiadającej(...)przychodu oraz (...)maksymalnego wymiaru kary – w odniesieniu do kary za stosowanie praktyki określonej w pkt I zaskarżonej decyzji oraz w wysokości stanowiącej (...) przychodu oraz (...) maksymalnego wymiaru kary - w odniesieniu do kary za stosowanie praktyk określonych w pkt II zaskarżonej decyzji, Prezes UOKiK prawidłowo uwzględnił wszystkie kryteria wskazane w ww. przepisie. W szczególności kary te prawidłowo uwzględniają: wagę naruszeń (dużą w odniesieniu do praktyki z pkt I decyzji i umiarkowaną w przypadku praktyk z pkt II), ujawniających się wprawdzie na etapie zawierania umowy, lecz wpływających lub mogących wpływać na etap jej wykonywania; nieumyślny charakter naruszeń, a także długi okres stosowania praktyk (co najmniej od września 2013 r.). Pozwany Prezes UOKiK prawidłowo uwzględnił również brak wystąpienia w niniejszej sprawie zarówno okoliczności łagodzących, jak i obciążających.

Z tych wszystkich względów, na podstawie art. 479 ^31a § 1 k.p.c., Sąd oddalił odwołanie.

O obowiązku zwrotu przez powoda, jako strony przegrywającej proces, kosztów poniesionych przez jego przeciwnika - Prezesa UOKiK, który proces wygrał, Sąd orzekł w oparciu o przepis art. 98 k.p.c. Kosztami tymi w sprawie niniejszej były jedynie koszty zastępstwa procesowego, świadczonego przez zawodowego pełnomocnika, których wysokość została ustalona stosowanie do treści § 14 ust. 3 pkt 1 w zw. z § 2 ust. 1 i 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. z 2002 r., nr 163, poz. 1349 ze zm.) w związku z § 21 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. z 2015 r., nr 1804).

SSO Małgorzata Perdion-Kalicka