Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 22 marca 2016 r.

Sąd Okręgowy w Gliwicach, Wydział VI Karny Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący SSO Marcin Mierz

Sędziowie SSO Grażyna Tokarczyk (spr.)

SSO Bożena Żywioł

Protokolant Agata Lipke

przy udziale Elżbiety Ziębińskiej

Prokuratora Prokuratury Okręgowej

po rozpoznaniu w dniu 22 marca 2016 r.

sprawy skazanego P. J. /J./ ur. (...) w Z.,

syna L. i R.

w przedmiocie wydania wyroku łącznego

na skutek apelacji wniesionej przez oskarżyciela publicznego

od wyroku Sądu Rejonowego w Zabrzu

z dnia 7 grudnia 2015 r. sygnatura akt II K 807/15

na mocy art. 437 § 1 kpk, art. 624 § 1 kpk

1.  utrzymuje w mocy zaskarżony wyrok;

2.  zasądza od Skarbu Państwa na rzecz adw. M. T. kwotę 147,60 zł (sto czterdzieści siedem złotych i sześćdziesiąt groszy) obejmującą kwotę 27,60 zł (dwadzieścia siedem złotych i sześćdziesiąt groszy) podatku VAT, tytułem zwrotu nieuiszczonych kosztów obrony skazanego z urzędu w postępowaniu odwoławczym;

3.  zwalnia skazanego od zapłaty kosztów sądowych za postępowanie odwoławcze, obciążając wydatkami Skarb Państwa.

sygn. akt VI Ka 145/16

UZASADNIENIE

Przed Sąd Rejonowy w Zabrzu toczyło się wszczęte z urzędu postępowanie
w przedmiocie wydania wyroku łącznego wobec P. J., skazanego:

I. prawomocnym wyrokiem Sądu Rejonowego w Zabrzu z dnia 16 listopada 2009r. sygn. akt VII K 953/09 za ciąg dwóch przestępstw z art. 190 § 1 kk, z których każde zostało popełnione w dniu 12 stycznia 2009 roku na jedną karę 6 miesięcy ograniczenia wolności polegającą na wykonywaniu kontrolowanej nieodpłatnej pracy na cele społeczne
w wymiarze 20 godzin w stosunku miesięcznym oddając oskarżonego pod dozór kuratora sądowego i zobowiązując go do powstrzymania się od nadużywania alkoholu, nadto zaś zwalniając go od ponoszenia kosztów postępowania, którymi obciążono Państwa; prawomocnym postanowieniem Sądu Rejonowego w Zabrzu z dnia 06 sierpnia 2010 roku karę ograniczenia wolności orzeczoną przedmiotowym wyrokiem zamieniono na zastępczą karę grzywny, która została wykonana do kwoty 54,00 złotych, nieprawomocnym postanowieniem Sądu Rejonowego w Zabrzu z dnia 01 grudnia 2015r. karę ograniczenia wolności orzeczoną przedmiotowym wyrokiem zamieniono na zastępczą karę pozbawienia wolności;

II. prawomocnym wyrokiem Sądu Rejonowego w Zabrzu z dnia 06 września 2011r. sygn. akt II K 720/11 za przestępstwo z art. 191 § 1 kk popełnione w dniu 31 maja 2011 roku na karę 1 roku i 6 miesięcy pozbawienia wolności, której wykonanie warunkowo zawieszono na okres próby wynoszący 5 lat oddając oskarżonego w okresie próby pod dozór kuratora sądowego, nadto zobowiązując go w okresie próby do aktywnego poszukiwania stałej pracy zarobkowej oraz do powstrzymania się od nadużywania alkoholu, a także do przeproszenia pokrzywdzonego, wreszcie też zwalniając oskarżonego od ponoszenia kosztów postępowania, którymi obciążono Skarb Państwa; prawomocnym postanowieniem Sądu Rejonowego w Zabrzu z dnia 11 kwietnia 2013 roku zarządzono skazanemu wykonanie orzeczonej przedmiotowym wyrokiem kary pozbawienia wolności; prawomocnym postanowieniem Sądu Rejonowego w Zabrzu z dnia 25 listopada 2013 roku odroczono skazanemu wykonanie orzeczonej kary pozbawienia wolności do dnia 25 maja 2014 roku,
a następnie prawomocnym postanowieniem Sądu Rejonowego w Zabrzu z dnia
15 października 2014 roku odroczono wykonanie kary pozbawienia wolności orzeczonej tymże wyrokiem od dnia 04 sierpnia 2014r. do dnia 25 listopada 2014 roku;

III. prawomocnym wyrokiem Sądu Rejonowego w Zabrzu z dnia 28 maja 2012r. sygn. akt II K 362/12 za przestępstwo z art. 278 § 1 kk popełnione w dniu 14 kwietnia 2012 roku na karę 10 miesięcy pozbawienia wolności, której wykonanie warunkowo zawieszono na okres próby wynoszący 5 lat oddając oskarżonego w okresie próby pod dozór kuratora sądowego, nadto zobowiązując go do naprawienia szkody wyrządzonej przypisanym mu przestępstwem poprzez zapłatę na rzecz pokrzywdzonego M. B. kwoty 600,00 złotych, a ponadto zobowiązując go do powstrzymania się od nadużywania alkoholu
i zwalniając od ponoszenia kosztów postępowania, którymi obciążono Skarb Państwa; prawomocnym postanowieniem Sądu Rejonowego w Zabrzu z dnia 25 lutego 2013 roku zarządzono skazanemu wykonanie orzeczonej przedmiotowym wyrokiem kary pozbawienia wolności;

IV. prawomocnym wyrokiem Sądu Rejonowego w Zabrzu z dnia 14 sierpnia 2012r. sygn. akt II K 604/12 za przestępstwo z art. 281 kk popełnione w dniu 25 maja 2012r. na karę
1 roku i 8 miesięcy pozbawienia wolności oraz za przestępstwo z art. 245 kk popełnione
w dniu 25 maja 2012r. na karę 9 miesięcy pozbawienia wolności, które to kary jednostkowe połączono orzekając wobec tego oskarżonego karę łączną pozbawienia wolności
w wymiarze 1 roku i 8 miesięcy z zaliczeniem na jej poczet okresu rzeczywistego pozbawienia go wolności w przedmiotowej sprawie od dnia 25 maja 2012 roku do dnia 14 sierpnia 2012 roku, a ponadto orzekając środek karny w postaci przepadku korzyści majątkowej w kwocie 100,00 złotych na rzecz Skarbu Państwa i zwalniając oskarżonego od ponoszenia kosztów postępowania, którymi obciążono Skarb Państwa; prawomocnym postanowieniem Sądu Rejonowego w Zabrzu z dnia 19 czerwca 2013 roku odroczono wykonanie orzeczonej wobec skazanego w przedmiotowej sprawie kary pozbawienia wolności do dnia 09 kwietnia 2014 roku;

V. prawomocnym wyrokiem Sądu Rejonowego w Zabrzu z dnia 14 stycznia 2013r. sygn. akt II K 1156/12 za przestępstwo z art. 278 § 1 kk popełnione w dniu 19 września 2012r. na karę 1 roku pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania na okres próby wynoszący 4 lat oraz karę grzywny w wymiarze 30 stawek dziennych ustalając wysokość jednej stawki dziennej na kwotę 20,00 złotych z zaliczeniem na jej poczet okresu rzeczywistego pozbawienia oskarżonego wolności w przedmiotowej sprawie od dnia
19 września 2012r. do dnia 20 września 2012r. ustalając, iż orzeczona grzywna została wykonana w wymiarze 4 stawek dziennych, a ponadto orzekając wobec oskarżonego dozór kuratora w okresie próby i zobowiązując go do wykonywania pracy zarobkowej, a ponadto obciążając oskarżonego wydatkami postępowania i zwalniając go od ponoszenia opłaty sądowej; orzeczoną przedmiotowym wyrokiem grzywnę wykonano w dniu 16 października 2014r., zaś prawomocnym postanowieniem Sądu Rejonowego w Zabrzu z dnia 21 września 2015r. skazanego zwolniono spod dozoru kuratora sądowego;

VI. prawomocnym wyrokiem Sądu Rejonowego w Zabrzu z dnia 14 czerwca 2013r. sygn. akt II K 8/13 za przestępstwo z art. 278 § 1 kk w zw. z art. 12 kk popełnione w dniu
30 września 2012r. na karę 5 miesięcy pozbawienia wolności z zaliczeniem na jej poczet okresu rzeczywistego pozbawienia go wolności w przedmiotowej sprawie w dniach 10 i 11 października 2012r., nadto zaś zobowiązując oskarżonego do naprawienia szkody wyrządzonej przypisanym mu przestępstwem poprzez zapłatę solidarnie ze współsprawcami na rzecz pokrzywdzonego firmy (...) z siedzibą w K. kwoty 673,50 złotych i obciążając go kosztami postępowania; prawomocnym postanowieniem Sądu Rejonowego w Zabrzu z dnia 25 listopada 2013r. odroczono skazanemu wykonanie orzeczonej przedmiotowym wyrokiem kary pozbawienia wolności do dnia 25 maja 2014 roku;

VII. prawomocnym wyrokiem łącznym Sądu Rejonowego w Zabrzu z dnia 29 listopada 2013r. sygn. akt II K 943/13 łączącym kary pozbawienia wolności orzeczone wobec skazanego P. J. wyrokiem Sądu Rejonowego w Zabrzu z dnia 28 maja 2012r.
o sygn. akt II K 362/12 oraz wyrokiem Sądu Rejonowego w Zabrzu z dnia 14 sierpnia 2012r. o sygn. akt II K 604/12 opisanymi wyżej w pkt III i IV i orzekając wobec niego karę łączną pozbawienia wolności w wymiarze 2 lata i 6 miesięcy z zaliczeniem na jej poczet okresu rzeczywistego pozbawienia go wolności w tej sprawie od dnia 25.05.2012r. do dnia 14.08.2012r., a ponadto pozostawiając pozostałe orzeczenia zawarte w połączonych wyrokach do odrębnego wykonania i umarzając postępowanie w zakresie objęcia wyrokiem łącznym wyroków: Sądu Rejonowego w Zabrzu z dnia 16 listopada 2009r.
o sygn. VII K 953/09, Sądu Rejonowego w Zabrzu z dnia 06 września 2011r. o sygn. II K 720/11, Sądu Rejonowego w Zabrzu z dnia 14 stycznia 2013r. o sygn. II K 1156/12 oraz Sądu Rejonowego w Zabrzu z dnia 14 czerwca 2013r. o sygn. II K 8/13, nadto zaś zwalniając skazanego od ponoszenia kosztów postępowania, którymi obciążono Skarb Państwa; prawomocnym postanowieniem Sądu Rejonowego w Zabrzu z dnia 05 marca 2014r. odroczono skazanemu wykonanie orzeczonej przedmiotowym wyrokiem łącznym kary pozbawienia wolności do dnia 05 września 2014 roku;

VIII. prawomocnym wyrokiem Sądu Rejonowego w Zabrzu z dnia 15 września 2015r. sygn. II K 452/15 za przestępstwo z art. 286 § 1 kk w zw. z art. 297 § 1 kk przy zast. art.
11 § 2 kk w zw. z art. 12 kk popełnione w okresie od 16 do 29 sierpnia 2014 roku na karę
7 miesięcy pozbawienia wolności orzekając wobec oskarżonego środek kompensacyjny w postaci obowiązku naprawienia szkody poprzez zapłatę na rzecz pokrzywdzonego (...) Bank (...) SA z siedzibą we W. kwoty 3.342,43 złotych i zwalniając go od ponoszenia kosztów postępowania, którymi obciążono Skarb Państwa;

Sąd Rejonowy w Zabrzu w wyrokiem łącznym z dnia 7 grudnia 2015 r. sygn. akt II K 807/15 na zasadzie art. 85 § 1 i 2 kk oraz art. 86 § 1 kk połączył kary pozbawienia wolności orzeczone w stosunku do skazanego P. J.:

- wyrokiem Sądu Rejonowego w Zabrzu o sygn. II K 720/11 opisanym w punkcie II przedmiotowego wyroku

- wyrokiem łącznym Sądu Rejonowego w Zabrzu o sygn. II K 943/13 opisanym w punkcie VII przedmiotowego wyroku

- wyrokiem Sądu Rejonowego w Zabrzu o sygn. II K 1156/12 opisanym w punkcie V przedmiotowego wyroku

- wyrokiem Sądu Rejonowego w Zabrzu o sygn. II K 8/13 opisanym w punkcie VI przedmiotowego wyroku

- wyrokiem Sądu Rejonowego w Zabrzu o sygn. II K 452/15 opisanym w punkcie VIII przedmiotowego wyroku

i orzekł wobec skazanego P. J. karę łączną pozbawienia wolności w wymiarze
4 lata i 6 miesięcy, na jej poczet dokonując stosownych zaliczeń orzekając, że
w częściach nie objętych niniejszym wyrokiem łącznym wyroki wskazane w punkcie 1 przedmiotowego wyroku łącznego podlegają odrębnemu wykonaniu, nadto umorzył postępowanie w przedmiocie objęcia niniejszym wyrokiem łącznym wyroku Sądu Rejonowego w Zabrzu z dnia 16 listopada 2009r. o sygn. VII K 953/09.

Prokurator zaskarżając wyrok w całości na niekorzyść skazanego zarzucił obrazę przepisów prawa materialnego, a to art. 75 § l k.k. i art, 89 § 1 b k.k., polegającą na pominięciu przez Sad i instancji w toku postępowania i w wydanym rozstrzygnięciu, podstaw do obligatoryjnego zarządzenia wykonania kary l roku pozbawienia wolności orzeczonej z warunkowym zawierzeniem jej wykonania, za czyn z art, 278 § l k.k.. wyrokiem Sadu Rejonowego w Zabrzu z dnia 14 stycznia 2013 roku za sygn. II K 1156/12, podczas g4y wyrokiem Sądu Rejonowego w Zabrzu z dnia 15 września 2015 roku, wydanym za sygn. II K 452/15 P. J. został skazany na karę 7 miesięcy pozbawienia wolności za czyn z art. 286 § l k.k. w zw. z art. 297 § l k.k. przy zast. art. 11 § 2 k.k. w zw.
z art, 12 k.k. popełniony w dniach od 16 do 29 sierpnia 2014 roku, a wobec popełnienia
w okresie próby podobnego przestępstwa umyślnego, zarządzenie wykonania kary jest obowiązkowe w związku z treścią art. 75 § l k.k. i nie podlegało uznaniu Sądu, w związku
z czym nieuprawnione było skorzystanie przez Sąd z instytucji określonej w art 89 § 1 b k.k., a wobec ustalenia podstaw do obligatoryjnego zarządzenia wykonania kary Sąd orzekający w przedmiocie wyroku łącznego winien albo zawiesić postępowanie
i niezwłocznie powiadomić Sąd wykonawczy o podstawach do zastosowania art. 75 § l k.k., albo samodzielnie wydać rozstrzygnięcie w tym zakresie i zarządzić karę do wykonania.

Apelujący wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji z uwagi na konieczność przeprowadzenia na nowo przewodu w całości.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje.

Apelacja Prokuratora nie zasługuje na uwzględnienie.

W pierwszej kolejności stwierdzić trzeba, że Sąd I instancji przeprowadził w sprawie pełne postępowanie, zgromadził materiał dowodowy niezbędny dla prawidłowej oceny sytuacji prawnej skazanego względem zmiany stanu prawnego zaistniałej z dniem 1.07.2015 r., co miało wpływ na wybór reżimu stosowanego w orzekaniu wyroku łącznego.

Prawidłowo zatem Sąd meriti ustalił, jakimi prawomocnymi wyrokami skazany był P. J., czy kary nimi orzeczone podlegają połączeniu, a w szczególności czy po dniu 1.07.2015 r. zapadł wobec skazanego wyrok, które to skazanie nakazywało zastosowanie przepisów rozdziału IX Kodeksu karnego w brzmieniu wprowadzonym ustawą z dnia 20 lutego 2015r. o zmianie ustawy – Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw, zgodnie z jej art. 19 ust 1.

Przepis ten wyłącza w istocie stosowanie art. 4 § 1 kk stanowiąc, że przepisów rozdziału IX ustawy, o której mowa w art. 1, w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą, nie stosuje się do kar prawomocnie orzeczonych przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy, chyba że zachodzi potrzeba orzeczenia kary łącznej w związku z prawomocnym skazaniem po dniu wejścia w życie niniejszej ustawy. W niniejszej sprawie owa potrzeba orzeczenia kary łącznej uaktualniła się wraz ze skazaniem P. J. wyrokiem Sądu Rejonowego w Zabrzu z dnia 15 września 2015r w sprawie o sygn. II K 452/15.

Powyższych okoliczności oskarżyciel publiczny nie kwestionował. Osią sporu, jaki dostrzegł jest postrzegany przez Prokuratora, jako konflikt, stosunek normy art. 89 § 1 b kk i art. 75 § 1 kk, przy uwzględnieniu orzekania z urzędu, tak w wypadku zaistnienia warunków do wydania wyroku łącznego, jak i do zarządzenia wykonania kary pozbawienia wolności.

Błędem skarżącego jest z pewnością przeciwstawianie sobie norm procesowych i materialnoprawnych, jak to uczynił wywodząc, że „Nie można bowiem uznać, że postępowanie w przedmiocie wyroku łącznego, a szczególnie norma art. 570 k.p.k., ma charakter priorytetowy i stoi ponad normami prawa materialnego, a to art. 75 § l k.k.”.

Dostrzegł skarżący, iż zarządzenie wykonania kary na podstawie art. 75 § l k.k., również ma charakter obligatoryjny, czyli podobnie obligatoryjny, jak orzeczenie wyroku łącznego i to nie tylko wyznaczone treścią wskazanego art. 570 kpk, ale również art. 85 kk.

Kodeks karny nie różnicuje pierwszeństwa orzekania w jednej, czy drugiej sytuacji, podobnie żadnych norm kolizyjnych nie przewidują normy procesowe, a to oznacza, że Sąd przed którym zawisło jedno z postępowań, a zatem w przedmiocie wydania wyroku łącznego, czy też w przedmiocie zarządzenia wykonania kary pozbawienia wolności, niezależnie czy przesłanką będzie art. 75 § 1 kk, zobligowany jest do przeprowadzenia takiego postępowania i orzeczenia o jego przedmiocie.

Nie sposób uznać, aby doszło do wartościowania jednej czy drugiej normy, można przy tym zauważyć niekonsekwencję Prokuratora, który w istocie, już w dacie wyrokowania w sprawie II K 452/15 winien był dostrzec przesłanki do zarządzenia wykonania kary pozbawienia wolności w sprawie akt II K 1156/12 i miał możliwość zainicjowania stosowanego postępowania, nie uczynił tego jednak do dnia dzisiejszego.

Apelujący odwołując się do prezentowanych poglądów doktryny nie zauważył również dalej idących konsekwencji, które nie mogą przecież negatywnie oddziaływać na sytuację prawną skazanych. Podobnie, jak teoretycy prawa nie zwrócił uwagi, że w określonych sytuacjach Sądem właściwym do orzekania w przedmiocie wyroku łącznego nie będzie Sąd wykonawczy w rozumieniu art. 178 § 1 kkw, zatem z góry można wykluczyć żądanie, aby ten sam Sąd, w jednym postępowaniu orzekał w obu przedmiotach. Temu dodatkowo sprzeciwia się, czego nie dostrzegają teoretycy prawa, że również przebieg postępowania oraz ustawa w oparciu, o którą orzeka się w obu przedmiotach nie jest tożsama, w jednym wypadku to przepisy Kodeksu postępowania parnego, w drugim Kodeksu karnego wykonawczego, a pierwszego, jedynie w kwestiach nieuregulowanych.

W niniejszej sprawie w obu postępowaniach Sądem właściwym był Sąd Rejonowy
w Z., ale nie można w ten sposób kształtować wykładni prawa, by w zależności od spraw jednostkowych nadawać normom prawnym odmienne znaczenia. Praktyka prowadzić winna do wykładni jednolitej i uniwersalnej, tzn. znajdującej zastosowanie dla każdego
z wypadków, które mogą zaistnieć.

Dodatkowo skarżący nie dostrzegł innej problematyki, z jednej strony tego, że w wypadku oczekiwania na zarządzenie wykonania kary dojść może w oznaczonych sytuacjach do wykonania innej kary, a to zgodnie z treścią art. 85 § 2 kk, powodowałoby, że kara ta, jako nie podlegająca wykonaniu nie mogłaby być już składnikiem kary łącznej, co w sytuacji dwóch skazań czyniłoby iluzorycznym orzekanie kary łącznej. Taka sytuacja nie odpowiada, ani wykładni historycznej, ani systemowej, ani też celowościowej, skoro istotą orzekania kary łącznej ma być racjonalizacja wykonywania kar, a ustawa nakazuje takie orzekanie z urzędu. Powyższe nie oznacza bynajmniej, że norma art. 75 § 1 kk jest pusta, bo przecież przesłanki wskazane w tym przepisie nie muszą wystąpić równolegle do podstaw orzeczenia kary łącznej, chociażby ze względu na przesłanki negatywne. Owa teza przekonuje natomiast, że oskarżyciel publiczny dąży do uzyskania wykładni przepisów prawa znajdującej zastosowanie w sprawie jednostkowej, nie oceniając owego problemu globalnie.

Dlatego nie można podzielić żądania Prokuratora, aby postępowanie
o wydanie wyroku łącznego miało spoczywać do czasu zarządzenia wykonania kary pozbawienia wolności w jednej ze spraw jednostkowych, z której kara podlegałaby łączeniu. Tym samym nie sposób podzielić żądania zawieszenia postępowania do czasu rozstrzygnięcia o zarządzeniu wykonania kary pozbawienia wolności w sprawie akt II K 1156/12, którego jako strona postępowania wykonawczego Prokurator również nie zainicjował.

Sprzeciw prokuratora zdaje się wynikać przede wszystkim z faktu zastosowania przez Sąd I instancji art. 89 § 1b kk i redukcji kary pozbawienia wolności orzeczonej w sprawie akt II K 1156/12, przy wyznaczaniu granic orzekania kary łącznej.

Dostrzec jednak można, że w istocie Prokurator twierdząc, że doszło do obrazy przepisów prawa nie wywodzi z tego żadnych konsekwencji w zakresie orzeczonej kary łącznej.

Oczywiście w wypadku obrazy prawa materialnego podniesienie tego zarzutu nie wymaga wykazania wpływu na treść wyroku, niemniej należy dostrzec, że apelujący nie twierdzi, by wyznaczone po zarządzeniu wykonania kary pozbawienia wolności, granice kary łącznej względem P. J. miały wpływ na wymiar kary łącznej.

Mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy utrzymał zaskarżony wyrok
w mocy.