Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 23 marca 2016 r.

Sąd Apelacyjny w Gdańsku – Wydział V Cywilny w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 23 marca 2016 r. w Gdańsku na rozprawie

sprawy z powództwa R. K.

przeciwko Skarbowi Państwa - (...) w B.

o zapłatę

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Okręgowego w B.

z dnia 24 marca 2015 r., sygn. akt I C 72/13

I.  oddala apelację;

II.  zasądza od powoda na rzecz pozwanego kwotę 2.700 (dwa tysiące siedemset) złotych tytułem kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym;

III.  przyznaje od Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w B. na rzecz adwokata K. K. (1) kwotę 2.700 (dwa tysiące siedemset) złotych, powiększoną o stawkę należnego podatku od towarów i usług, tytułem kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej powodowi z urzędu w postępowaniu apelacyjnym.

Na oryginale właściwe podpisy

Sygn. akt V ACa 688/15

UZASADNIENIE

Powód R. K. po ostatecznym kilkukrotnym zmodyfikowaniu pozwu wniósł o zasądzenie na jego rzecz od pozwanego (...) w B. kwoty 135.000 zł tytułem zadośćuczynienia i kwoty 10.000 zł na rzecz (...) za wielokrotne naruszenia dóbr osobistych, praw i wolności obywatelskich powoda w trakcie osadzenia go w (...) w B. w okresie (...) Powód wskazywał m.in. na urągające jego godności warunki bytowe i sanitarne w (...) w B., osadzenie powoda w celi, w której nie miał on zapewnionej powierzchni użytkowej 3 m ^{( 2)} na jedną osobę, nękanie psychiczne i fizyczne w okresie osadzenia oraz naruszenie tajemnicy korespondencji powoda przez funkcjonariuszy Służby Więziennej.

W odpowiedzi na pozew pozwany wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz o zasądzenie od powoda na jego rzecz kosztów procesu według norm przepisanych. Pozwany podniósł zarzut przedawnienia roszczeń powoda dotyczących okresu sprzed 2009r. Ponadto pozwany zakwestionował, aby w celach nie był zachowany metraż określony w art. 110 § 2 kkw. Wskazywał także, iż wszystkie prawa powoda jako osadzonego określone w kodeksie karnym wykonawczym zostały spełnione. Osadzeni codziennie odbywają 60-minutowy spacer na wolnym powietrzu, mogą korzystać z zajęć w świetlicach, z biblioteki, otrzymują trzy razy dziennie posiłki, korzystają z widzeń, aparatu telefonicznego, mogą zarobkować, dokonywać zakupów w kantynie i mogą się uczyć. Zabudowa metalowa kącika sanitarnego z zasłoną materiałową w otworze drzwiowym spełnia wymagania niekrępującego użytkowania urządzeń sanitarnych. Powód miał również możliwość dbania o higienę osobistą. Nadto pozwany wskazywał, iż w czasie pobytu powoda u pozwanego była dokonywana regularna dezynsekcja i deratyzacja na postawie umowy zawartej z profesjonalną firmą, odbywały się również doraźne dezynsekcje dokonywane w ramach potrzeb zgłaszanych przez osadzonych.

W piśmie z dnia 31 maja 2013r. powód rozszerzył powództwo dodatkowo o okres (...) tj. do dnia przeniesienia powoda z (...) w B. do(...)w G., a następnie w piśmie z dnia 6 maja 2014r. do dnia 31 stycznia 2014r.

W piśmie z dnia 12 maja 2014r. pozwany podtrzymał swe stanowisko w sprawie, tj. pozwany wskazał na zarzut przedawnienia roszczeń w zakresie pobytu u pozwanego w latach 1999 – 2007.

Sąd Okręgowy w B. wyrokiem z dnia 24 marca 2015r. oddalił powództwo (pkt 1), zasądził od Skarbu Państwa - Sądu Okręgowego w B. na rzecz Kancelarii Adwokackiej adwokat K. K. (1) kwotę 3.600 zł powiększoną o należną stawkę podatku VAT z tytułu zwrotu kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej powodowi z urzędu (pkt 2), nie obciążył powoda kosztami procesu poniesionymi przez pozwanego (pkt 3) zaś kosztami sądowymi od uiszczenia których powód był zwolniony obciążył Skarb Państwa (pkt 4).

Powyższy wyrok Sąd Okręgowy oparł na następujących ustaleniach faktycznych i rozważaniach:

Powód przebywał w (...) w B. (...)a także w okresie późniejszym. Powód był rozmieszczony w różnych celach, odbywał karę pozbawienia wolności m.in. w celach dwuosobowych z A. W., Z. D., K. B. oraz W. M.. W trakcie obywania przez powoda kary pozbawienia wolności warunki sanitarno – lokalowe u pozwanego były trudne, jednak osadzeni korzystali raz w tygodniu z 5-minutowej kąpieli, zapewniano im pościel, otrzymywał również przydział proszku do prania, mydła i papieru toaletowego. Cele wyposażone były w niewielki kącik sanitarny zasłaniany firanką lub zabudowany oraz wentylację grawitacyjną. Osadzeni mieli możliwość odbycia codziennego 60-minutowego spaceru. W (...) w B. mieściły się świetlice oraz kaplica ekumeniczna. U pozwanego w latach 2009-2013 dokonywano także regularnej dezynfekcji, dezynsekcji i deratyzacji. Cele mieszkalne, w których karę pozbawienia wolności odbywał powód, spełniały normy metrażowe. W celi mieszkalnej powoda dokonywano przeszukań, kontrolowano także jego korespondencję. Powodowi omyłkowo nie doręczono korespondencji skierowanej do niego przez matkę, zawierającej kartę telefoniczną. Korespondencję tę omyłkowo skierowano do innego osadzonego o tym samym nazwisku. Wychowawca ppor. P. K. wraz z zastępcą kierownika działu penitencjarnego - mjr A. L. udali się do nadawcy przesyłki, aby wyjaśnić sporną kwestię. Wychowawca przeprosił za zaistniałą sytuację, zwrócił pieniądze za utraconą kartę telefoniczną oraz pokrył koszt nadanie przesyłki. Matka powoda B. K. nie rościła pretensji. Powód (...). Powód kierował liczne skargi na działania funkcjonariuszy służby więziennej, w tym m.in. na dokonywane przeszukania, zaginięcie rzeczy osobistych, brak środków do czyszczenia urządzeń sanitarnych, brak możliwości korzystania z własnej odzieży, otrzymywania paczek, w zakresie braku prawa do widzeń i rozmów z bliskimi. Żadna ze skarg nie została przez pozwanego uznana. Gdy tylko powód zgłaszał się do (...) był przyjmowany. Jednocześnie pomimo kierowanych skarg powód (...), które uzasadniał chęcią pozostania w (...) w B.. Powód wniósł pozew w dniu 31 stycznia 2010r.

Sąd Okręgowy dokonał powyższych ustaleń faktycznych na podstawie dokumentów znajdujących się w aktach sprawy, zeznań świadków oraz przesłuchania strony powodowej.

Sąd Okręgowy stwierdził, że strona pozwana skutecznie zgłosiła zarzut przedawnienia roszczeń związanych ze zdarzeniami, które według powoda miały rodzić odpowiedzialność odszkodowawczą pozwanego zaistniałymi w okresie przed dniem 31 stycznia 2007r., powołując się na treść art. 442 ^{( 1)} § 1 kc. Odnosząc się do oceny zasadności powództwa nieobjętego zarzutem przedawnienia Sąd Okręgowy wskazał, iż w okolicznościach przedstawionych przez powoda jego roszczenie opiera się na przepisie art. 24 kc w zw. z art. 448 kc. Sąd ten stwierdził, iż w przedmiotowej sprawie z zebranego materiału dowodowego wynikało, iż w trakcie odbywania przez powoda kary pozbawienia wolności warunki sanitarno – lokalowe u pozwanego były, patrząc z perspektywy osoby przebywającej na wolności trudne, jednocześnie jednak osadzeni, korzystali raz w tygodniu z 5-minutowej kąpieli, zapewniano im pościel, otrzymywali również przydział proszku do prania, mydła i papieru toaletowego. Cele wyposażone były w niewielki kącik sanitarny zasłaniany firanką lub zabudowany oraz w wentylację grawitacyjną, osadzeni mieli także możliwość odbycia codziennego 60-minutowego spaceru. W (...) w B. mieściły się również świetlice oraz kaplica ekumeniczna. U pozwanego dokonywano także regularnej dezynfekcji, dezynsekcji oraz deratyzacji. Warunki te nie naruszały obowiązujących w tym zakresie norm regulujących w/w zagadnienia. Ponadto Sąd Okręgowy stwierdził, iż panujący w zakładach karnych i aresztach śledczych dyskomfort stanowi element odbywania kary pozbawienia wolności, w związku z czym powód rażąco naruszając porządek prawny i popełniając przestępstwo winien liczyć się z karą pozbawienia wolności i wszystkimi ograniczeniami oraz dolegliwościami z takiej kary płynącymi. W ocenie tego Sądu warunki bytowe i sanitarne zapewnione powodowi w (...) w B. nie naruszały jego dóbr osobistych. Odnosząc się do kwestii osadzenia powoda w celach nie spełniających wymogu 3 m ^{( 2 )}Sąd Okręgowy stwierdził, iż w przedmiotowej sprawie z załączonego przez pozwanego wykazu umieszczenia powoda w celach i wskazanego tam zakwaterowania wynikało, iż od roku 2009 powód nie przebywał w celach nie spełniających wymogu 3 m ^{( 2.)} W ocenie tego Sądu powód nie wykazał także, aby był nękany fizycznie i psychicznie przez funkcjonariuszy Służby Więziennej, a także aby zostało naruszone jego prawo do korespondencji. Odnosząc się zaś do podnoszonych przez powoda argumentów dotyczących dokonywanych u powoda przeszukań Sąd Okręgowy wskazał na treść art. 116 § 2 kkw stwierdzając jednocześnie, iż posiadanie przez osadzonych rzeczy innych niż te o których jest mowa w art. 110 a § 1 kkw nie jest prawem osadzonych, a jedynie przywilejem, który może być im udzielony. Samo twierdzenie pozwanego, iż odebrano mu rzeczy prywatnego użytku bez wykazania, iż były to rzeczy wymienione w powyższym przepisie oraz że za ich odebraniem nie przemawiały inne względy (np. zagrożenie okaleczeniem, których powód kilkukrotnie dokonywał) nie może stanowić skutecznego zarzutu wobec pozwanego. Z materiału dowodowego wynikało, iż ewentualna szkoda, jaką powód mógł ponieść polegała na zużyciu doręczonej omyłkowo innemu osadzonemu przeznaczonej dla powoda przesyłki zawierającej kartę telefoniczną. Szkoda ta została już jednak powodowi w całości wyrównana. Powód kierował liczne skargi na działania funkcjonariuszy służby więziennej związane w gruncie rzeczy z przepisami dotyczącymi wykonywania kary pozbawienia wolności, w tym m.in. na dokonywane przeszukania, zaginięcie rzeczy osobistych, brak środków do czyszczenia urządzeń sanitarnych, brak możliwości korzystania z własnej odzieży, otrzymywania paczek oraz w zakresie braku prawa do widzeń i rozmów z bliskimi. Pozwany wnikliwie odnosił się do skarg powoda. Żadna ze skarg nie została przez pozwanego uznana. Za przejaw nękania, prześladowania czy dyskryminowania nie może być poczytywana realizacja zadań wynikająca z zakresu wykonywania kary pozbawienia wolności. Sąd Okręgowy wskazał, (...)W ocenie Sądu Okręgowego powód nie wykazał, aby zostało naruszone jego prawo do zdrowia. Sąd ten stwierdził, iż skoro powód dokonywał (...)celem pozostania w (...) w B., nawet przy uwzględnianiu motywacji, jaką był ułatwiony kontakt z bliskimi, nie sposób mówić, aby warunki panujące w tej jednostce penitencjarnej mogły być na tyle uciążliwie by można było mówić o niehumanitarnym traktowaniu, jak również by stanowiły one źródło cierpień psychicznych i fizycznych powoda. Wobec powyższego Sąd Okręgowy uznał powództwo za nieuzasadnione w całości i w oparciu o art. 24 kc w zw. z art. 448 kc a contrario powództwo oddalił (pkt 1). Z uwagi na to, iż powód zwolniony był z obowiązku pokrycia kosztów sądowych i korzystał z pomocy prawnej udzielonej z urzędu, Sąd Okręgowy w punkcie 3 wyroku zasądził od Skarbu Państwa - Sądu Okręgowego w B. na rzecz adwokata K. K. (1) kwotę 3.600 zł powiększoną o należną stawkę podatku VAT, tytułem zwrotu kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej powodowi z urzędu (pkt 2). Zwolnienie powoda z obowiązku ponoszenia kosztów sądowych nie zwalnia go od konieczności zwrotu kosztów zastępstwa procesowego pozwanemu na zasadach ogólnych, jednakże na podstawie art. 102 kpc Sąd Okręgowy postanowił nie obciążać powoda kosztami zastępstwa procesowego pozwanego (pkt 3) , przemawia bowiem za tym sytuacja materialna powoda, który nie dawno opuścił zakład karny i przez wiele lat nie uzyskiwał żadnych dochodów. Na podstawie przepisu art. 113 uksc a contrario w punkcie 4 wyroku Sąd Okręgowy obciążył Skarb Państwa kosztami sądowymi od obowiązku ponoszenia których powód był zwolniony.

Od powyższego wyroku apelację wniósł powód zaskarżając go w części, tj. w zakresie jego punktu 1, domagając się jego zmiany poprzez zasądzenie od pozwanego na jego rzecz kwoty 135.000,00 zł wraz z ustawowymi odsetkami od daty uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty oraz kwoty 10.000 zł na rzecz (...) tytułem zadośćuczynienia za naruszenie dóbr osobistych, praw i wolności obywatelskich powoda w trakcie osadzenia go w (...) w B.. Ewentualnie powód wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania przez Sąd pierwszej instancji. Nadto powód wniósł o zasądzenie na rzecz pełnomocnika powoda kosztów pomocy prawnej udzielonej powodowi z urzędu w toku postępowania apelacyjnego według norm przepisanych oświadczając, iż koszty te nie zostały zapłacone w całości lub w części.

Zaskarżonemu orzeczeniu powód zarzucił naruszenie:

1) prawa materialnego, tj. art. 24 kc w zw. z art. 448 kc poprzez przyjęcie, że dobra osobiste powoda, tj. godność, wolność od nękania psychicznego i fizycznego, prawo do intymności, tajemnica korespondencji jako osoby osadzonej w zakładzie karnym nie zostały naruszone przez pozwanego, co skutkowało odmową przyznania zadośćuczynienia,

2) prawa procesowego, tj. art. 233 § 1 kpc, poprzez dokonanie oceny dowodów w sposób niewszechstronny w zakresie oceny warunków bytowych i sanitarnych zapewnionych powodowi w okresie przebywania w (...) w B., sposobu traktowania powoda przez funkcjonariuszy służby więziennej i związanych z tym ściśle skarg składanych przez powoda na działania funkcjonariuszy służby więziennej,

3) prawa procesowego, tj. art. 227 kpc w zw. z art. 217 § 3 kpc poprzez bezzasadne nie przeprowadzenie uzupełniającego dowodu z zeznań świadka T. N. oraz T. B., K. K. (2), A. W., S. J., E. P., B. Ś., D. K., D. S., T. D., a także nieprzeprowadzenie dowodu z oględzin cel mieszkalnych z udziałem biegłego z (...)oraz dowodu z dokumentacji medycznej, uznając że okoliczności na które je zawnioskowane zostały wystarczająco wyjaśnione za pomocą innych środków dowodowych, podczas gdy ich przeprowadzenie doprowadziłoby Sąd I instancji do odmiennych ustaleń w zakresie warunków w jakich powód przebywał w pozwanej jednostce penitencjarnej, uzasadniając przyznanie mu zadośćuczynienia.

W odpowiedzi na apelację, pozwany pismem z dnia 29 czerwca 2015r. wniósł o jej oddalenie oraz o zasądzenie od powoda na jego rzecz kosztów postępowania apelacyjnego według norm przepisanych.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja powoda nie jest zasadna.

W pierwszej kolejności należy wskazać, że Sąd I instancji dokonał prawidłowej oceny zebranego materiału dowodowego bez przekroczenia granic określonych w art. 233 § 1 kpc i właściwie ustalił wszystkie istotne dla sprawy fakty, zaś ustalenia te Sąd Apelacyjny aprobuje i przyjmuje za własne bez potrzeby ponownego ich przytaczania.

W tym kontekście należy wskazać, że do uznania zarzutu naruszenia przepisu art. 233 § 1 kpc za uzasadniony, mogłoby dojść tylko wówczas, gdyby skarżący wykazał uchybienie podstawowym regułom służącym ocenie wiarygodności i mocy poszczególnych dowodów, to jest regułom logicznego myślenia, zasadzie doświadczenia życiowego i właściwego kojarzenia faktów. Należałoby zatem wskazać konkretny dowód przeprowadzony w sprawie, którego zarzut ten dotyczy i podać, w czym upatruje się jego wadliwej oceny, czego jednak skarżący w żaden sposób nie uczynił, w konsekwencji czego jego zarzut nie mógł odnieść zamierzonego skutku.

Chybiony jest również zarzut apelacji kwestionujący zasadność nieuwzględnienia wniosków dowodowych powoda. Wskazać należy, że - jak wynika z pisemnych motywów zaskarżonego orzeczenia – okoliczności na które je zawnioskowano zostały wystarczająco wyjaśnione za pomocą innych środków dowodowych. W tej sytuacji stwierdzić należy, iż dopuszczenie kolejnych dowodów nie miałoby wpływu na treść rozstrzygnięcia, a doprowadziłoby jedynie do przedłużenia postępowania (art. 217 kpc). Nadto Sąd Apelacyjny w Gdańsku podziela pogląd wyrażony w uzasadnieniu wyroku Sądu Apelacyjnego w Rzeszowie z dnia 23 września 2015r. sygn. akt III AUa, zgodnie z którym sąd nie jest obowiązany do uwzględnienia kolejnych wniosków dowodowych strony tak długo, aż udowodni ona korzystną dla siebie tezę i pomija je do momentu dostatecznego wyjaśnienia spornych okoliczności sprawy (art. 217 § 2 kpc). Z tej przyczyny zarzut ten okazał się chybiony.

Za bezzasadny uznać również zarzut powoda, iż Sąd I instancji winien w pierwszej kolejności zbadać, czy powodowi nie groziły jakiekolwiek negatywne konsekwencje w razie złożenia odwołania, gdyż zgodnie z zasadą wyrażoną w art. 6 kc ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z faktu tego wywodzi skutki prawne. To powód winien zatem udowodnić, iż niewniesienie przez niego odwołania wynikało z uzasadnionej obawy przed represjami, czego nie uczynił (art. 6 kc a contrario). Ubocznie zaś wskazać należy, iż przy rozpoznawaniu sprawy na podstawie przepisów kodeksu postępowania cywilnego rzeczą sądu nie jest zarządzenie dochodzenia w celu uzupełnienia lub wyjaśnienia twierdzeń stron i wykrycia środków dowodowych pozwalających na ich udowodnienie, ani też sąd nie jest zobowiązany do przeprowadzenia z urzędu dowodów zmierzających do wyjaśnienia okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy (art. 232 kpc). Sąd ma co prawda możliwość wsparcia stron jednakże może to nastąpić jedynie w wyjątkowych wypadkach, działanie bowiem sądu z urzędu może być odbierane, jako naruszenie równości stron biorących udział w postępowaniu oraz prawa do rozpatrzenia sprawy przez bezstronny sąd.

Wbrew odmiennym twierdzeniom skarżącego, Sąd I instancji dokonał prawidłowej wykładni przepisu art. 23 kc, art. 24 kc w zw. z art. 448 kc, zaś twierdzenia skarżącego w tym względzie nie zostały poparte przekonującą i logiczną argumentacją przemawiającą za odmienną oceną tej kwestii.

Nie sposób także przyjąć, by doszło do błędnego zastosowania cytowanych przepisów, ponieważ w okolicznościach niniejszej sprawy pozwany wykazał, że jego działania nie były bezprawne. W okresie nieobjętym zarzutem przedawnienia powód miał zapewnione prawidłowe warunki odbywania kary pozbawienia wolności i przebywał w celach zapewniających wymagane minimum powierzchni przypadającej na jednego skazanego oraz spełniających pozostałe wymogi wynikające z obowiązujących w tym względzie przepisów, czego powód w żaden przekonujący sposób nie zakwestionował polemizując jedynie ze stanowiskiem Sądu Okręgowego w tym względzie. Pewne niedogodności wpisane są w odbywanie kary pozbawienia wolność stanowiąc jej nieodłączny element i w okolicznościach niniejszej sprawy nie przekroczyły granicy dolegliwości wynikającej z faktu odbywania kary pozbawienia wolności. Nie sposób więc przyjąć, by doszło do naruszenia dóbr osobistych powoda oraz by działania pozwanego były bezprawne.

Reasumując, podnoszone przez powoda zarzuty naruszenia prawa materialnego oparte na jego wersji stanu faktycznego, która nie znalazła potwierdzenia w zebranym materiale dowodowym, nie mogły odnieść zamierzonego skutku i podważyć prawidłowości zaskarżonego orzeczenia.

Kierując się przedstawionymi motywami Sąd Apelacyjny na podstawie art. 385 kpc orzekł jak w punkcie I sentencji wyroku.

O kosztach postępowania odwoławczego Sąd Apelacyjny orzekł jak w punkcie II sentencji wyroku na podstawie art. 98 § 1 i 3 kpc w zw. z art. 108 § 1 kpc i w oparciu o art. 99 kpc w zw. § 6 pkt 6) i § 12 ust. 1 pkt 2) rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (tekst jednolity: Dz. U. z 2013r., poz.461) obciążając nimi - zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik postępowania - powoda jako stronę przegrywającą postępowanie apelacyjne.

O kosztach nieopłaconej pomocy prawnej z urzędu Sąd Apelacyjny orzekł jak w punkcie III sentencji wyroku na podstawie § 2 ust. 3 w zw. z § 6 pkt 6) i § 12 ust. 1 pkt 2) rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu.