Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 7 kwietnia 2016 r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach w II Wydziale Karnym w składzie:

przy udziale Prokuratora Marty Irzyńskiej

po rozpoznaniu w dniu 7 kwietnia 2016 r. sprawy

H. O. , s. L. i H., ur. (...) w P.,

oskarżonego z art. 18 § 2 kk, art. 286 § 1 kk, art. 271 § 1, 3 kk, art. 11 § 2 kk i art. 12 kk

na skutek apelacji obrońcy

od wyroku Sądu Okręgowego w Katowicach

z dnia 4.11.2015 roku, sygn. akt XVI K 128/14

1.  zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że uniewinnia oskarżonego H. O. od popełnienia zarzucanego mu czynu;

2.  zasądza od Skarbu Państwa (Sądu Okręgowego w Katowicach) na rzecz adwokat J. D. – Kancelaria Adwokacka w K., kwotę 738 (siedemset trzydzieści osiem) złotych, w tym 23 % VAT, z tytułu obrony z urzędu udzielonej oskarżonemu H. O. w postępowaniu odwoławczym;

3.  kosztami sądowymi w sprawie obciąża Skarb Państwa.

SSA Piotr Filipiak SSA Wojciech Kopczyński SSA Iwona Hyła

Sygn. akt II AKa 60/16

UZASADNIENIE

Sąd Okręgowy w Katowicach, wyrokiem z dnia 4 listopada 2015 r. w sprawie o sygn. akt XVI K 128/14 uznał oskarżonego H. O. za winnego popełnienia przestępstwa z art. 18 § 2 k.k. w zw. z art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 294 § 1 k.k. i art. 271 § 1 i § 3 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. przy zast. art. 12 k.k. w brzmieniu obowiązującym przed 1 lipca 2015 r. w zw. z art. 4 § 1 k.k. polegającego na tym, że w okresie od 5 listopada 2005 r. do 13 lutego 2006 r. w M., działając z góry powziętym zamiarem, chcąc aby J. S. i M. M. dopuścili się wyłudzenia stawki podatku akcyzowego od Skarbu Państwa, nakłoniłJ. S. do poświadczenia nieprawdy poprzez wystawienie zaświadczeń o zakupie oleju opałowego oraz podpisanie faktur VAT wiedząc, iż do transakcji nie dojdzie. Za to przestępstwo Sąd Okręgowy skazał oskarżonego na karę 1 roku pozbawienia wolności oraz karę grzywny w wysokości 100 stawek dziennych po 20 złotych. Na mocy art. 69 § 1 i 2 k.k. w zw. z art. 70 § 1 k.k. w brzmieniu obowiązującym przed 1 lipca 2015 r. wykonanie orzeczonej kary warunkowo zwieszono na okres lat 3 tytułem próby i obciążono oskarżonego kosztami sądowymi w sprawie.

Apelację wniósł obrońca oskarżonego H. O. i zaskarżył wyrok w całości zarzucając mu obrazę prawa materialnego, a to art. 18 § 2 k.k. Apelujący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i uniewinnienie oskarżonego od popełnienia zarzucanego mu czynu, ewentualnie o uchylenie orzeczenia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania sądowi I instancji.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja zasługiwała na uwzględnienie, a konsekwencją uznania słuszności postawionego w niej zarzutu stała się konieczność zmiany zaskarżonego wyroku i uniewinnienia oskarżonego od popełnienia zarzucanego mu przestępstwa z art. 18 § 2 k.k. w zw. z art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 294 § 1 k.k. i art. 271 § 1 i 3 k.k. w zw. z art. 11 § 3 k.k. przy zast. art. 12 k.k.

W niniejszej sprawie skarżący nie zakwestionował poczynionych przez Sąd Okręgowy ustaleń faktycznych, a jego zarzut dotyczył obrazy prawa materialnego, a to art. 18 § 2 k.k. i miał polegać na niesłusznym przyjęciu, że podżeganiem do popełnienia przestępstwa jest także czynność polegająca na pośredniczeniu w handlu pomiędzy podmiotami gospodarczymi, jak ustalił Sąd I instancji w niniejszej sprawie, podczas gdy jego istotą jest nakłanianie innej osoby do dokonania czynu zabronionego, czyli wpływanie na psychikę tej osoby w celu spowodowania podjęcia przez nią decyzji zrealizowania takiego czynu. Po stronie podżegającego musi zatem istnieć zamiar nakłonienia sprawcy w celu podjęcia przez niego działania przestępczego. Stwierdzić trzeba, że w świetle dokonanych przez sąd meriti w zaskarżonym wyroku ustaleń faktycznych, zarzut apelującego sformułowany został poprawnie i słusznie sprowadził się do obrazy prawa materialnego, tj. normy z art. 18 § 2 k.k. Naruszenie prawa materialnego polega bowiem na wadliwym jego zastosowaniu (bądź niezastosowaniu) w orzeczeniu opartym na trafnych ustaleniach faktycznych. Tylko wówczas, gdy niekwestionowane są ustalenia faktyczne, a wadliwość rozstrzygnięcia sprowadza się do niewłaściwej subsumcji, można mówić o obrazie prawa materialnego. W istocie bowiem sąd I instancji w pisemnych motywach zaskarżonego orzeczenia ustalił (k.4), iż „oskarżony poznał M. M. w 2005 r.(…)Wiedział, że M. M. prowadzi firmę, która zajmuje się handlem paliwami i skontaktował J. S. z M. M., zaproponował J. S., żeby kupował tańsze paliwo od M. M.. J. S. podjął współpracę i w okresie od 5 listopada 2005 r. do 13 lutego 2006 r. zakupił w firmie (...) olej opałowy w ilości 190.873 litrów wartości 448.626,41 zł.” Takie ustalenia faktyczne nie zostały ze zrozumiałych względów zakwestionowane przez apelującego, bo jest rzeczą oczywistą, że odzwierciedlały treść depozycji procesowych oskarżonego H. O., jak i M. M. i ich stanowiska procesowe. Nie wiedzieć zatem czemu, gdy sąd meriti przechodzi do oceny prawno-karnej tak ustalonego zachowania oskarżonego H. O., to kwalifikuje je jako podżeganie do popełnienia przestępstwa stypizowanego w art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 294 § 1 k.k. i art. 271 § 1 i § 3 k.k. w zw. z art. 11 § 3 k.k. przy zast. art. 12 k.k. Tak poczynione ustalenia w żadnej mierze nie pozwalały i nie uprawniały do przyjęcia, że oskarżony H. O. miał dopuścić się podżegania do popełnienia przestępstwa oszustwa (w tym wypadku wyłudzenia podatku akcyzowego) i poświadczenia nieprawdy poprzez wystawienie zaświadczeń o zakupie oleju opałowego oraz podpisanie faktur VAT wiedząc, że do transakcji faktycznie nigdy nie dojdzie. Takie ustalenia faktyczne nie zostały także zakwestionowane przez oskarżyciela publicznego, pomimo, że nie wynika z nich absolutnie, aby oskarżony miał na skutek tak ustalonego przez sąd I instancji zachowania wyczerpać znamiona zarzucanego mu w akcie oskarżenia czynu.

Niewątpliwie Sąd Okręgowy dokonał niewłaściwej subsumcji poczynionych przez siebie ustaleń faktycznych w sprawie i całkowicie bezpodstawnie uznał, że tak opisane zachowanie oskarżonego stanowi podżeganie do popełnienia przestępstwa, jakie w innym postępowaniu oskarżyciel zarzuciłJ. S.. W dalszej części uzasadnienia wyroku także nie sposób doszukać się jakiejkolwiek argumentacji, która przekonałaby o tym, że oskarżony H. O. miał świadomość celu, w jakim poznaje obydwu mężczyzn. Sąd Okręgowy stwierdził przecież, że: „M. M. podpisał z J. S. umowę o współpracy i umowę o wykorzystaniu oleju opałowego. Oskarżony J. S. kupował w firmie (...) olej opałowy do dalszej odsprzedaży.(…) wszystkie transakcje związane ze sprzedażą i zakupem oleju opałowego z firmą (...) w M. z siedzibą w J. były legalne i faktyczne.” Oczywiście jasne jest, że nawet w sytuacji, kiedy sprawca nie popełnia czynu zabronionego, do którego był przez podżegającego nakłaniany, to fakt ten nie zwalnia tego ostatniego od odpowiedzialności karnej. Podżegacz i pomocnik ponoszą bowiem odpowiedzialność karną tylko za samo nakłonienie albo ułatwienie popełnienia przestępstwa, nie jest zaś konieczne dla bytu odpowiedzialności karnej, aby czyn główny znalazł się co najmniej w stadium usiłowania. Stąd też popełnienie przestępstwa w postaci zjawiskowej podżegania i pomocnictwa następuje z chwilą nakłonienia albo ułatwienia czynu głównego

Do rozważenia pozostała jeszcze jedna kwestia, otóż według wyjaśnień oskarżonego H. O. złożonych w trakcie śledztwa, którym sąd meriti dał wiarę, choć de facto takich ustaleń nie poczynił, to nie oskarżony J. S. miał być wystawcą rzekomo „nierzetelnych” faktur (czyniłby to M. M.), zaś działanie J. S. - według depozycji oskarżonego O. - miałoby polegać na podpisaniu takich faktur, zawierających dodatkowe oświadczenie o przeznaczeniu oleju opałowego w celach dalszej jego odsprzedaży, bądź użycia go zgodnie z przeznaczeniem. Nawet gdyby przyjąć, że oskarżony miał nakłaniać J. S. do podjęcia takich działań – choć to z ustaleń sądu I instancji absolutnie nie wynika – to nie sposób rozważać takiego hipotetycznego zachowania oskarżonego jako nakłanianie do popełnienia przestępstwa skarbowego stypizowanego w art. 62 k.k.s., albowiem J. S. wystawcą faktur nie był, ani też z zebranego w sprawie materiału dowodowego nie wynika, aby takimi fakturami miał się posługiwać. Nadto zwrócić trzeba uwagę na to, że doszłoby w sprawie do zaistnienia ujemnej przesłanki procesowej w postaci przedawnienia karalności (art. 44 k.k.s.).

Niemniej jednak większość powyższych uwag zostało poczynionych przez Sąd Apelacyjny niejako na marginesie. Mamy bowiem do czynienia z sytuacją, kiedy orzeczenie Sądu Okręgowego w Katowicach nie zostało zaskarżone na niekorzyść, a dotychczasowe ustalenia faktyczne zaprezentowane w pisemnych motywach zaskarżonego wyroku absolutnie nie wskazywały na to, aby oskarżony H. O. miał podjąć działania wyczerpujące dyspozycję zarzucanego mu w akcie oskarżenia występku. W szczególności sąd meriti nie wykazał, ani – co najważniejsze – nie ustalił, aby działanie oskarżonego polegające na poinformowaniu J. S. o możliwości współpracy z M. M. było czymkolwiek innym, niż skontaktowaniem ze sobą dwóch przedsiębiorców w celu nawiązania przez nich współpracy handlowej.

Z tych przyczyn, uwzględniając zasadność zarzutu skierowanego przez apelującego pod adresem zaskarżonego orzeczenia, Sąd Apelacyjny zmienił wyrok w punkcie 1 i uniewinnił oskarżonego H. O. od popełnienia zarzucanego mu aktem oskarżenia czynu. Konsekwencją tego rozstrzygnięcia – choć z oczywistych względów nie wyrażoną wprost w treści orzeczenia Sądu Apelacyjnego – stała się utrata bytu rozstrzygnięć zawartych w punktach 2 i 5 zaskarżonego wyroku, które związane były z orzeczeniem związanym z uznaniem winy i sprawstwa oskarżonego H. O..

Z uwagi na to, że w sprawie występował obrońca z urzędu, zasądzono na jego rzecz stosowne wynagrodzenie z tytułu udzielonej pomocy prawnej, zaś kosztami postępowania odwoławczego obciążono Skarb Państwa, po myśli art. 632 pkt 2 k.p.k. w zw. z art. 634 k.p.k.

SSA Piotr Filipiak SSA Wojciech Kopczyński SSA Iwona Hyła