Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

A. F. została oskarżona o to, że w dniu 16 października 2001r. w C. w celu osiągnięcia korzyści majątkowej z góry powziętym zamiarem nie wywiązywała się z umowy kredytowej, działając wspólnie i w porozumieniu ze swoim byłym mężem J. F., co do którego materiały sprawy wyłączono do odrębnego postępowania zawarła z (...) Bankiem Spółdzielczym w M. za pośrednictwem (...) Centrum (...) w K. i firmy (...) z/s w C. umowę kredytową na kwotę 4 tys. Zł na podstawie poświadczającego nieprawdę zaświadczenia o jego zatrudnieniu i zarobkach w firmie (...) z/s w K. wydanego przez siebie jako osobę uprawnioną do wystawiania dokumentu czym wprowadziła w/w bank i następcę prawnego (...) S.A. z/s we W. w błąd co do istotnych okoliczności mających znaczenie dla banku oraz co do zdolności finansowej J. F. i zamiaru wywiązania się z umowy i doprowadziła w ten sposób (...) S.A. z/s we W. do niekorzystnego rozporządzenia mieniem w kwocie 4 tys. zł

tj. o czyn z art. 286 § 1 k.k. i art. 297 § 1 k.k. oraz art. 271 § 1 i § 3 k.k. i art. 272 k.k. przy zast. art. 11 § 2 k.k.

Wyrokiem z dnia 17 listopada 2015 r., sygn. akt XI K 454/15 Sąd Rejonowy w Częstochowie orzekł:

1. uznał oskarżoną A. F. za winną tego, że w dniu 16 października 2001r. w C. w celu osiągnięcia korzyści majątkowej z góry powziętym zamiarem nie wywiązywała się z umowy kredytowej, działając wspólnie i w porozumieniu ze swoim byłym mężem J. F., co do którego w sprawie Sądu Rejonowego w Częstochowie III K 567/14 został wydany w dniu 29.07.2014 r. wyrok, zawarła z (...) Bankiem Spółdzielczym w M. za pośrednictwem (...) Centrum (...) w K. i firmy (...) z/s w C. umowę kredytową na kwotę 4 tys. zł na podstawie poświadczającego nieprawdę zaświadczenia o zatrudnieniu i zarobkach J. F. w firmie (...) z/s w K. wydanego przez siebie jako osobę uprawnioną do wystawiania dokumentu czym wprowadziła w/w bank i następcę prawnego (...) S.A. z/s we W. w błąd co do istotnych okoliczności mających znaczenie dla banku oraz co do zdolności finansowej J. F. i zamiaru wywiązania się z umowy i doprowadziła w ten sposób (...) S.A. z/s we W. do niekorzystnego rozporządzenia mieniem w kwocie 4 tys. zł tj. uznał ją za winna popełnienia czynu wyczerpującego znamiona przestępstwa z art. 286 § 1 k.k. i art. 297 § 1 k.k. oraz art. 271 § 1 i § 3 k.k. i art. 272 k.k. przy zast. art. 11 § 2 k.k. i za to na podstawie art. 286 § 1 k.k. przy zast. art. 11 § 3 k.k. przy zast. art. 4 § 1 k.k. wymierzył oskarżonej karę 8 miesięcy pozbawienia wolności, a na podstawie art. 33 § 2 i 3 k.k. wymierzył oskarżonemu karę grzywny w wysokości 100 stawek dziennych, ustalając wysokość stawki na kwotę 10 złotych,

2. na podstawie art. 69 § 1 i § 2 k.k. w zw. z art. 70 § 1 pkt 1 k.k. przy zast. art. 4 § 1 k.k. wykonanie orzeczonej kary pozbawienia wolności warunkowo zawiesił na okres próby wynoszący 2 lata,

3. na podstawie art. 44 § 2 k.k. orzekł przepadek na rzecz Skarbu Państwa dowodów rzeczowych znajdujących się w aktach sprawy w postaci umowy kredytowej k - 32-33, zaświadczenia o dochodach k – 36,

4. na podstawie art. 627 k.p.k., art. 2 ust. 1 i art. 3 ust. 1 ustawy z 23 czerwca 1973 roku o opłatach w sprawach karnych zasądził od oskarżonej na rzecz Skarbu Państwa opłatę w kwocie 380 złotych, a na podstawie art. 624 § 1 k.p.k. i art. 17 ustawy z 23 czerwca 1973 roku o opłatach w sprawach karnych zwolnił oskarżoną od ponoszenia wydatków postępowania obciążając nimi Skarb Państwa.

Apelację od wyroku wniósł obrońca oskarżonej, zaskarżając powyższy wyrok w całości i zarzucając mu:

1.  obrazę przepisów prawa materialnego, polegającą na niewłaściwym zastosowaniu art. 70 § 1 pkt 1 k.k., mimo iż w czasie orzekania obowiązywała ustawa nowa, a ustawa obowiązująca poprzednio nie była względniejsza, tj. naruszenie art. 4 § 1 kk.

Niezależnie od powyższego obrońca wyrokowi zarzucił:

2.  obrazę przepisów postępowania karnego, która miała wpływ na treść zapadłego orzeczenia, polegającą na pominięciu przy ustalaniu okoliczności faktycznych dowodu w postaci treści ekspertyzy pismoznawczej biegłego J. K. z dnia 30 kwietnia 2015 r. oraz dowodu w postaci akt postępowania o sygn. III K 567/14. tj. naruszenie art. 410 k.p.k.,

3.  obrazę przepisów postępowania karnego, która miała wpływ na treść zapadłego orzeczenia, polegająca na pominięciu okoliczności przemawiających na korzyść oskarżonej, a to treści ekspertyzy pismoznawczej biegłego J. K. z dnia 30 kwietnia 2015 r. tj. naruszenie art. 4 k.p.k. w zw. z art. 410 k.p.k.,

4.  obrazę przepisów postępowania karnego, która miała wpływ na treść zapadłego orzeczenia, polegającą na ocenie dowodów w postaci zeznań świadków w sposób wybiórczy oraz pozbawiony zasad logicznego rozumowania, a także sprzeczny z zasadami doświadczenia życiowego, skutkującą dowolną oceną dowodów, w tym:

a.  wyciągnięciem z zeznań świadków P. D. oraz M. F. wniosków nie znajdujących w nich potwierdzenia,

b.  stwierdzeniem wiarygodności zeznań świadka J. F. pomimo rozbieżności w składanych przez niego w charakterze podejrzanego - oskarżonego wyjaśnieniach w dniu 14 lutego 2014 r. i w dniu 2 sierpnia 2014 r. oraz składanych przez niego zeznaniach w dniu 2 grudnia 2013 r..,

c.  odmową uznania wiarygodności wyjaśnień oskarżonej A. F. mimo zgodności jej wyjaśnień z pozostałym materiałem dowodowym,

d.  uznaniem, iż ekspertyza pismoznawcza biegłego J. K. z dni 30 kwietnia 2015 r. potwierdza pośrednio, iż oskarżona jest Wykonawcą podpisu na dokumencie zaświadczającym o dochodach J. F., mimo iż ekspertyza ta nie wypowiada się na ten temat,

tj. naruszenie art. 7 k.p.k.

2.  obrazę przepisów postępowania karnego, która miała wpływ na teść zapadłego orzeczenia, polegającą na zaniechaniu przeprowadzenia opinii uzupełniającej dotyczącej ekspertyzy pismoznawczej biegłego J. K. z dnia 30 kwietnia 2015 r., mimo takiej konieczności wobec braku opinii biegłego co do wykonawcy podpisu o treści (...) na dokumencie zaświadczającym o dochodach J. F., tj. naruszenie art. 201 k.p.k. w zw. z art. 193 § 1 k.p.k. w zw. z art. 167 k.p.k. oraz w zw. z art. 366 § 1 k.p.k.,

3.  obrazę przepisów postępowania karnego, która miała wpływ na treść zapadłego orzeczenia, polegającą na zaniechaniu wezwania i odczytaniu na rozprawie zeznań świadka P. D., mimo iż okoliczności wskazywane przez świadka były przez oskarżoną kwestionowane, tj. naruszenie art. 333 § 2 k.p.k.,

4.  obrazę przepisów postępowania karnego, która miała wpływ na treść zapadłego orzeczenia, polegającą na zaniechaniu dokonania w uzasadnieniu wyroku oceny wiarygodności zeznań świadka J. F. wobec sprzeczności składanych przez niego zeznań i wcześniejszych wyjaśnień, z których Sąd dopuścił dowód, tj. naruszenie art. 424 § 1 pkt 1 k.p.k.,

5.  wynikający z powyższych uchybień błąd w ustaleniach faktycznych, przyjętych za podstawę orzeczenia, który miał wpływ na treść zapadłego orzeczenia, polegający na:

a.  uznaniu, że oskarżona dopuściła się fałszerstwa intelektualnego i posłużenia dokumentem poświadczającym nieprawdę, mianowicie zaświadczeniem o dochodach J. F.,

b.  uznaniu, że przypisać jej można zamiar działania w celu oszustwa w postaci wyłudzenia kredytu.

Podnosząc powyższe zarzuty skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku Sądu Rejonowego w Częstochowie i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania z uwagi na konieczność przeprowadzenia postępowania dowodowego we wskazanym powyższym zakresie na nowo.

Rozpoznając apelację Sąd Okręgowy zważył, co następuje.

Apelacja wniesiona przez obrońcę oskarżonej zasługuje na uwzględnienie i spowodowała konieczność uchylenia zaskarżonego wyroku i przekazania sprawy Sądowi Rejonowemu do ponownego rozpoznania. Należy stwierdzić, iż orzeczenie zapadłe w sprawie jest przedwczesne. Ocena materiału dowodowego sprawy przedstawiona w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku nie jest przekonywująca i nasuwa poważne zastrzeżenia i to niezależnie od podniesionych zarzutów w środku odwoławczym, Sąd Okręgowy pewne kwestie musiał wziąć pod uwagę z urzędu. Utrzymanie takiego orzeczenia byłoby rażąco niesprawiedliwe w świetle brzmienia art. 440 k.p.k., albowiem stwierdzone uchybienia w sposób rażący naruszają poczucie sprawiedliwości.

W niniejszej sprawie ponadto istnieją wewnętrzne sprzeczności między ustalonym w uzasadnieniu stanem faktycznym, a jego dalszą częścią tj. oceną dowodów i oceną prawną zarzucanego oskarżonej czynu. Sprzeczności też zachodzą pomiędzy wyrokiem a uzasadnieniem.

W wyroku w opisie czynu Sąd przyjął, że oskarżona zawierając umowę kredytową przedstawiła poświadczające nieprawdę zaświadczenie o zatrudnieniu i zarobkach J. F. wydane przez siebie jako osobę uprawnioną do wystawienia dokumentu. Ten częściowy opis czynu miał zdaniem Sądu Rejonowego wypełnić znamiona czynu z art. 271 § 1 i 3 k.k. oraz art. 272 k.k. W ustalonym stanie faktycznym w uzasadnieniu wyroku k - 1, Sąd również przyjmuje, że przedłożone zaświadczenie o zatrudnieniu J. F. było dokumentem poświadczającym nieprawdę i wydane przez oskarżoną jako osobę uprawnioną do wystawienia powyższego dokumentu.

Oceniając zaś wyjaśnienia oskarżonej na k - 3 uzasadnienia Sąd stwierdza, że ekspertyza pismoznawcza nie potwierdziła aby oskarżona wypełniła zaświadczenie o zatrudnieniu J. F. ale z uwagi na to, iż była obecna przy podpisywaniu pożyczki i składaniu dokumentów musiała wiedzieć o przedłożonym zaświadczeniu. A zatem z jednej strony Sąd ustala, że oskarżona wydała ten dokument a z drugiej, że nie wydała tego dokumentu ale wiedziała, iż nie odzwierciedla on prawdy. Uzasadniając natomiast przyjętą kwalifikację prawną z art. 271 § 1 i 3 k.k. k - 7 uzasadnienia, Sąd stwierdza że przestępstwo z tych przepisów popełnia osoba, która dopuszcza się wystawienia dokumentu poświadczając w nim nieprawdę co do okoliczności mającej znaczenie prawne jako osoba do niego uprawniona w celu osiągnięcia korzyści majątkowej lub osobistej oraz przytacza treść przepisu oraz stanowiska doktryny. Takie stanowisko trudno zaakceptować. Sąd Rejonowy nie zauważa, że powyższy przepis przewiduje odpowiedzialność karną wyłącznie funkcjonariusza publicznego lub innej osoby uprawnionej do wystawienia dokumentu. Pod pojęciem funkcjonariusza publicznego należy rozumieć osobę spełniającą cechy określone w art. 115 § 13 k.k., natomiast pojęcie innej osoby uprawnionej do wystawienia dokumentu zgodnie z linią orzeczniczą należy interpretować wąsko, obejmując nim wyłącznie te osoby, które na mocy szczególnej regulacji otrzymują prawo do sporządzenia dokumentu, któremu podobnie jak w przypadku dokumentów sporządzonych przez funkcjonariuszy, przysługuje cecha zaufania publicznego.

Przyjęcie przez Sąd odpowiedzialności oskarżonej na mocy art. 271 k.k. wzbudza poważne wątpliwości, a ma to istotne znaczenie w przedmiotowej sprawie o czym będzie mowa niżej w dalszej części uzasadnienia.

Sąd Rejonowy przypisał również oskarżonej w wyroku czyn wyczerpujący znamiona z art. 272 k.k. Znamiona określające czynność sprawczą określoną w tym przepisie polegają na wyłudzeniu poświadczenia nieprawdy poprzez podstępne wprowadzenie w błąd osoby wydającej takie poświadczenie. W opisie czynu przypisanego oskarżonej brak jest znamion czynu z art. 272 k.k. W uzasadnieniu natomiast, w sposób niezwykle lakoniczny k - 8, stwierdza, że oskarżona swoim zachowaniem wypełniła także znamiona czynu określonego w art. 272 k.k., który polega na wyłudzeniu, a następnie przytacza znaczenie tego słowa w świetle słownika języka polskiego i poglądów doktryny. Takie stanowisko Sądu wprost nie wytrzymuje krytyki. Jeżeli Sąd w opisie czynu przyjmuje, że oskarżona osobiście wystawiła dokument poświadczający nieprawdę to rodzi się retoryczne pytanie, w jaki sposób mogła siebie podstępnie wprowadzić w błąd, gdyż tylko tak należy interpretować stanowisko Sądu Rejonowego.

Z całą stanowczością należy w tym miejscu podkreślić, że akt oskarżenia oraz wyrok Sądu Rejonowego jako datę popełnienia przez oskarżoną przypisanego jej czynu wskazywał 16 październik 2001 r. Postępowanie w tej sprawie zostało wszczęte z zawiadomienia złożonego k - 22 przez (...) S.A. z siedzibą we W. jako następcę prawnego (...) Banku Spółdzielczego w M. w dniu 5 listopada 2013 r. k - 25 a oskarżonej postawiono zarzuty 6 lutego 2014 r. k - 71. Od dnia popełnienia czynu zarzucanego oskarżonej jak również jej przypisanego upłynęło ponad 14 lat, a to obligowało organy procesowe do ustalenia czy w sprawie nie nastąpiła negatywna przesłanka procesowa w postaci przedawnienia karalności określona w art. 17 § 1 pkt 6 k.p.k. w zw. z art. 101 k.k. Zgodnie z dotychczasowym orzecznictwem jeżeli zaistnieje negatywna przesłanka procesowa co do części opisu czynu i zachodzi konieczność wyeliminowania z kumulatywnej kwalifikacji prawnej czynu jednego z przepisów wchodzących w jego skład, to oznacza konieczność usunięcia z opisu czynu tych wszystkich zachowań, które charakteryzowały określone tym usuniętym przepisem przestępstwo. Tak stwierdził Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 4 marca 2015 r., sygn. akt III K 371/14. Natomiast Sąd Apelacyjny we Wrocławiu wyrokiem z dnia 6 maja 2015 roku, sygn. akt II AKa 88/15 wprost wskazał, że ujemna przesłanka określona w art. 17 § 1 pkt 6 k.p.k. ma charakter materialnoprawny i wyklucza ukaranie sprawcy. Oznaczać to musi, że jej stwierdzenie w stosunku do typu czynu zabronionego określonego w przepisie zbiegającym się kumulatywnie z innym przepisem mającym zastosowanie na podstawie art. 11 § 2 k.k. do czynu sprawcy, wyklucza możliwość skazania na podstawie tego przepisu, co powinno mieć ten skutek, że przepis ten powinien zostać wyeliminowany z podstawy skazania.

Należy stwierdzić, że Sąd Rejonowy w tym względzie przeprowadził postępowanie zbyt powierzchownie, zbyt ogólnie, bez należytej staranności i nie zbadał wielu istotnych elementów pojawiających się w tym postępowaniu, zgromadzonego zaś materiału dowodowego nie poddał wnikliwej analizie. Sąd Rejonowy oparł się tylko na części materiału dowodowego. Nie ujawnił zeznań J. F. z k 49 - 51 chociaż pomiędzy tymi zeznaniami a wyjaśnieniami istniały sprzeczności, a także nie wziął pod uwagę dokumentów z kart 35, 36 na których na odwrocie istnieje adnotacja, że zatrudnienie biorących pożyczkę potwierdzono.

Zdaniem Sądu Okręgowego zaskarżone orzeczenie jest oczywiście niesprawiedliwe i podlega uchyleniu niezależnie od podniesionych zarzutów. Sąd Okręgowy ograniczył rozpoznanie środka odwoławczego do uchybień podlegających uwzględnieniu z urzędu, albowiem rozpoznanie w tym zakresie jest wystarczające do wydania orzeczenia a rozpoznanie pozostałych zarzutów jest bezprzedmiotowe.

Sąd Rejonowy ponownie rozpoznając sprawę powtórzy postępowanie dowodowe, weźmie pod uwagę zarzuty zawarte w apelacji obrońcy oraz wyżej wskazane uwagi Sądu Okręgowego. Ustali czy nie zaistniała przesłanka przedawnienia karalności niektórych zachowań. Również będzie mieć na uwadze fakt że wyrok został zaskarżony tylko na korzyść i w dalszym postępowaniu Sąd nie może czynić ustaleń niekorzystnych dla oskarżonej co oczywiście wiąże się z opisem czynu.

Podstawą prawną orzeczenia Sądu Okręgowego są art. 437 § 1 k.p.k. i art. 410 k.p.k.