Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 11 grudnia 2012 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie XIII Wydział Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 11 grudnia 2012r. w Warszawie

na rozprawie sprawy H. P.

przeciwko Dyrektorowi Zakładu Emerytalno - Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych w W.

o zwrot nienależnie pobranych świadczeń

na skutek odwołania H. P.

od decyzji Dyrektora Zakładu Emerytalno - Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji w W.

z dnia 8 marca 2012 r. o nr (...)

zmienia zaskarżoną decyzję w ten sposób, że stwierdza, iż H. P. nie pobrała po dniu 26 czerwca 2011 r. nienależnego świadczenia w kwocie 600 (sześćset) złotych po zmarłym L. Ł. (1) tytułem emerytury za miesiąc lipiec 2011 r. oraz nie jest zobowiązana do zwrotu nienależnie pobranego świadczenia za okres od 1 lipca 2011 r. do 31 lipca 2011 r. w kwocie 600 (sześćset) złotych.

(-) SSO Anita Górecka

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 8 marca 2012 r. Dyrektor Zakładu Emerytalno Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji w W., na podstawie art. 11, art. 49 ust. 2a oraz art. 32 ust 1 pkt. 1 ustawy z dnia 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (Dz. U. z 2004 r. Nr 8 poz. 67 z późn. zm.) w związku z art. 144 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2009 r. Nr 153 poz. 1227 z późn. zm.), stwierdził, że H. P., jako osoba mająca zlecenie stałe pobrała po dniu 26 czerwca 2011 r. nienależne świadczenie w kwocie 600 zł po zmarłym L. Ł. (1) tytułem emerytury za miesiąc lipiec 2011 r. i zobowiązał H. P. do zwrotu nienależnie pobranego świadczenia za okres od 1 lipca 2011 r. do 31 lipca 2011 r. w kwocie 600 zł. W uzasadnieniu niniejszej decyzji wskazano, iż informacja o zgonie L. Ł. (2) wpłynęła do organu emerytalnego w dniu 19 lipca 2011 r., tj. po ekspedycji przelewów bankowych za miesiąc lipiec 2011 r., w związku z tym organ emerytalny nie miał możliwości wstrzymania wypłaty emerytury dla L. Ł. (1) za wymieniony miesiąc. Należność z tytułu świadczenia emerytalnego za miesiąc lipiec 2011 r. w kwocie 1683,85 zł została przekazana na rachunek bankowy zmarłego do (...) O/W.. Z uwagi na zgon świadczeniobiorcy w dniu 26 czerwca 2011 r. powyższa kwota stała się świadczeniem nienależnym. (...) O/W. poinformował organ rentowy, iż dokonał zwrotu 1083,85 zł. na rzecz organu, natomiast pozostałej kwoty świadczenia emerytalnego tj. 600 zł wypłaconego przez ZER MSWiA nie dokona, wskazując jednocześnie H. P. jako osobę mającą stałe zlecenie i dokonującą wypłaty po dniu 26 czerwca 2011 r. (decyzja k. 43 a.r.)

Od powyższej decyzji odwołanie złożyła H. P. , wnosząc o cofnięcie decyzji i nie zobowiązywanie odwołującej do zwrotu świadczenia, tj. 600 zł, stanowiącej ratę, jaką był zobowiązany płacić co miesiąc L. Ł. (1) na poczet alimentów na rzecz syna M. Ł. (1), na podstawie wyroku Sądu rejonowego dla Warszawy Śródmieścia, III Wydział Rodzinny i Nieletnich, sygn. III RC 147/08. W uzasadnieniu odwołania H. P. wskazała, iż na podstawie ugody, którą zawarła przed Sądem Rejonowym dla m. ST. Warszawy w dniu 3 lipca 1997 r., sygn. XRC 248/97 z L. Ł. (1), zobowiązał się on do płacenia alimentów na rzecz syna M. Ł. (1) w wysokości 50 % swojej emerytury. Następnie wyrokiem Sądu Rejonowego dla Warszawy Śródmieścia z dnia 2 września 2008 r. alimenty zostały obniżone do kwoty 600 zł miesięcznie. Zobowiązany płacił alimenty dobrowolnie, sumiennie i terminowo, począwszy od lipca 1997 r., bezpośrednio ze swojego konta w (...) S.A., na podstawie złożonego przez niego zlecenia stałego, którego tytułu odwołująca nie zna i nie miała wpływu na określenei nazwy tego zlecenia. Odwołująca wskazała, iż nie miała potrzeby składania wniosku egzekucyjnego do komornika, a sam zobowiązany nie chciał narażać się na ewentualne dodatkowe koszty egzekucyjne. W dniu 26 czerwca 2011 r. L. Ł. (1) zmarł, a jego emerytura za miesiąc lipiec 2011 r. wpłynęła na jego konto, po czym automatycznie – zgodnie ze zleceniem stałym – kwota 600 zł., tj. należność alimentacyjna została przelana na konto odwołującej, o czym nawet nie wiedziała, albowiem to nie ona załatwiała formalności związane z pochowkiem. Dopiero w dniu 4 sierpnia 2011 r. po uprzednim uzyskaniu skróconego aktu zgonu L. Ł. (1), w ZER MSWiA złożyła wniosek o przyznanie nieletniemu synowi – M. Ł. (2) renty rodzinnej, którą przyznano. (odwołanie k. 1-2 a.s.)

W odpowiedzi na odwołanie Dyrektor Zakładu Emerytalno – Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji wniósł o jego oddalenie, gdyż zarzuty podniesione w odwołaniu są pozbawione podstaw prawnych. W uzasadnieniu odpowiedzi na odwołanie wskazano, iż organ emerytalny dokonując przelewu emerytury za miesiąc lipiec 2011 r. przysługującej L. L. w kwocie 1683,85 zł. na rachunek bankowy w (...) O/W. nie był w posiadaniu informacji o zgonie wyżej wymienionego, zatem nie mógł anulować przekazu. Informacja o zgodnie świadczeniobiorcy wpłynęła do organu dopiero w dniu 19 lipca 2011 r. tj. w dacie złożenia przez (...) Sp. z o.o. w W. wniosku o wypłatę zasiłku pogrzebowego. Z uwagi na fakt, że emerytura była przekazywana na rachunek bankowy, zaś informacja o zgonie posiadacza faktycznie dotarła do organu emerytalnego już po wypłacie świadczenia – pismem z dnia 20 lipca 2011 r. organ emerytalny wystąpił do Banku (...) I Oddziału w W. o zwrot kwoty 1683,85 zł. Odpowiadając na powyższe bank (...)/W. dokonał zwrotu kwoty 1083,85 zł wskazując jednocześnie, że pozostała kwota 600 zł została wypłacona H. P. tytułem zlecenia stałego. W związku z powyższym organ emerytalny zaskarżoną decyzją – w szczególności na podstawie art. 49 ust 1-2a ustawy z dnia 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji (…) oraz ich rodzin zobowiązał wyżej wymienioną do zwrotu spornej kwoty emerytury przekazanej na konto zmarłego w dniu 26 czerwca 2011 r. L. L. (odpowiedź na odwołanie k. 3-4 a.s.).

Sąd Okręgowy ustalił, co następuje:

L. Ł. (1) miał ustalone prawo do świadczenia emerytalnego na podstawie decyzji z dnia 2 sierpnia 1988 r. (decyzja k. 7/8 a.r.). Stały termin płatności świadczenia emerytalnego został określony na 5 – ty dzień każdego miesiąca (decyzja o zmianie emerytury policyjnej z 07.06.2005 r. – informacja k. 21 a.r.) Należne świadczenie wypłacano, przelewając środki pieniężne na rachunek bankowy uprawnionego znajdujący się w (...) S.A.

Na mocy ugody zawartej między H. P. i L. Ł. (1) przed Sądem Rejonowym dla m. ST. Warszawy, X Wydział Rodzinny i Nieletnich, L. Ł. (1) zobowiązał się łożyć na koszty utrzymania swojego małoletniego syna M. Ł. (1) alimenty w wysokości 50 % swojej emerytury nie mniej niż 360 zł. miesięcznie, płatne do rak matki H. P. do 10-go dnia każdego miesiąca z góry z ustawowymi odsetkami w przypadku uchybienia terminowi płatności którejkolwiek z rat poczynając od 1 lipca 1997 r. (ugoda k. 9 a.r.).

Powyższe świadczenie alimentacyjne było przekazywane na konto H. P., zgodnie z jej wnioskiem z dnia 15 lipca 1997 r. (wniosek k. 10 a.r.).

W dniu 1 czerwca 2005 r. H. P. złożyła do organu emerytalnego pismo, w którym wniosła o niepotrącanie należnych alimentów ze świadczenia L. Ł. (1) na jej konto (pismo k. 19 a.r.).

Wobec powyższego z dniem 1 lipca 2005 r. organ emerytalny zaprzestał dokonywania potrąceń alimentacyjnych na rzecz M. Ł. (1) ze świadczenia emerytalnego L. Ł. (1) (pisma ZER MSWiA z 8.06.2005 r. - k. 22 i 23 a.r.).

Wyrokiem z dnia 2 września 2008 r. Sąd Rejonowy dla Warszawy Śródmieścia w Warszawie, III Wydział Rodzinny i Nieletnich, sygn. akt III RC 147/08 obniżył alimenty ustalone ugodą zawartą przed Sądem Rejonowym dla m. ST. Warszawy w dniu 3 lipca 1997 r. sygnatura akt X RC 248/97 należne od L. Ł. (1) na rzecz małoletniego syna M. Ł. (1) z dotychczasowej kwoty w wysokości

50 % emerytury do kwoty 600 zł. miesięcznie, płatnych z góry, począwszy od 1 września 2008 r. do 10 dnia każdego miesiąca do rąk matki małoletniego pozwanego H. P. wraz z odsetkami w ustawowej wysokości w przypadku uchybienia terminowi płatności którejkolwiek z rat (wyrok k. 36 a.r.).

Zgodnie ze stałym zleceniem L. Ł. (1) kwota zasądzonych alimentów w wysokości 600 zł., była przekazywana co miesiąc na konto bankowe odwołującej się (uzasadnienie odwołania k. 1-2 a.s.).

L. Ł. (1) zmarł w dniu 26 czerwca 2011 r. (odpis skrócony aktu zgonu – k. 26 a.r.).

Świadczenie emerytalne za okres od 1 lipca do 31 lipca 2011 r. zostało wypłacone na rachunek L. Ł. (1) do dnia 5 lipca 2011 r., zgodnie ustaloną datą wypłaty świadczenia (uzasadnienie decyzji z 08.03.2012 k. 43 a.r.).

W dniu 5 lipca 2011 r. na podstawie stałego zlecenia dokonano wypłaty na rzecz H. P. kwoty 600 zł. (zestawienie wypłat k. 32 v a.r.).

Pismem z dnia 20 lipca 2011 r. Zakład Emerytalno – Rentowy MSWiA zwrócił się do (...) S.A. I Oddział w W. o zwrot świadczenia – emerytura Nr (...) za miesiąc lipiec 2011 r. w kwocie 1683,85 zł na nazwisko L. Ł. (1), gdyż w związku z tym, że ww. zmarł w dniu 26 lipca 2011 r. świadczenie za wymieniony miesiąc nie przysługuje. W piśmie tym wskazano również, iż w przypadku gdyby realizacja wniosku w całości lub w części nie była możliwa organ emerytalny prosi p sporządzenie i przekazanie danych umożliwiających identyfikację współposiadacza/ współposiadaczy rachunku wspólnego, na który

zostały przekazane świadczenia za okres po śmierci świadczeniobiorcy (pismo z 20.07.2011 r. k. 30 a.r.)

W odpowiedzi na powyższe, bank (...) S.A. w piśmie z dnia 8 sierpnia 2011 r. przedstawił zestawienie wypłat dokonanych z rachunku L. Ł. (1), z którego wynikało, iż w dniu 5 lipca 2011 r. wypłacono kwotę 600 zł tytułem zlecenia stałego na rzecz H. P. oraz w dniu 8 sierpnia 2011 r. dokonano przelewu kwoty 1083,85 zł jako częściowy zwrot do Zakładu Emerytalno – Rentowego MSWiA (pismo z 08.08.2012 r. k.32 a.r.)

W dacie przelania świadczenia rentowego, a także w dacie dokonania przez bank przelewu na podstawie zlecenia stałego na rzecz H. P., bank nie posiadał informacji o śmierci osoby uprawnionej (uzasadnienie decyzji k. 34 a.r., uzasadnienie odpowiedzi na odwołanie – k. 3-4 a.s.).

Decyzją z dnia 18 sierpnia 2011 r. Dyrektor Zakładu (...) MSWiA w W. stwierdził, że H. P. jako osoba mająca stałe zlecenie, pobrała po dniu 26 czerwca 2011 r. nienależne świadczenie w kwocie 600 zł po zmarłym L. Ł. (1) tytułem emerytury za miesiąc lipiec 2011 r. oraz zobowiązał H. P. do zwrotu nienależnie pobranego świadczenia za okres od 01.07.2011 r. do 31.07.2011 r. w kocie 600 zł.

Od powyższej decyzji (...) złożyła odwołanie wnosząc o cofnięcie tej decyzji i nie zobowiązywanie jej do zwrotu świadczenia, tj. kwoty 600 zł, stanowiącej ratę, jaką był zobowiązany płacić co miesiąc L. Ł. (1), na poczet alimentów na syna M. Ł. (1), na podstawie wyroku Sądu Rejonowego dla Warszawy Śródmieścia, III Wydział Rodzinny i Nieletnich, sygn. akt III RC 147/08.

Wobec powyższego decyzją z dnia 10 października 2011 r. Dyrektor Zakładu Emerytalno – Rentowego MSWiA na podstawie art. 154 § 2 oraz art. 155 ustawy z

dnia 14 czerwca 1960 r. kodeksu postępowania administracyjnego (Dz. U. z 2000 Nr 98, poz. 1071 z późn. zm.) postanowił uchylić decyzję Dyrektora ZER MSWiA nr (...) z dnia 18 sierpnia 2011 r.

W uzasadnieniu decyzji wskazano, iż jak wynika z przedstawionego uzasadnienia odwołania i załączonego wyroku Sądu Rejonowego w sprawie III RC 147/08 oraz z pisma banku (...) z dnia 08.08.2011 r., kwota w wysokości 600 zł była zobowiązaniem L. Ł. (1) z tytułu płacenia alimentów na rzecz syna M. Ł. (1) i nie stanowi nienależnie pobranego świadczenia. Ponadto przy wydawaniu powyższej decyzji powołano się na słuszny interes strony (decyzja k. 38 a.r.).

Pismem z dnia 6 lutego 2012 r. Wydział Ustalania Świadczeń I Zakładu Emerytalno – Rentowego MSWiA zwrócił się do Koordynatora Zespołu Radców Prawnych ZER MSWiA o zajęcie stanowiska w przedmiotowej sprawie, czy należności alimentacyjne przekazane z konta po zgonie świadczeniobiorcy za lipiec 2011 r. podlegają zwrotowi, czy możliwe jest ustalenie nadpłaty (pismo z dnia 06.02.2012 r. k- 40 a.r.)

W piśmie z dnia 17 lutego 2012 r. zajęto stanowisko w sprawie. Wskazano, iż analiza stanu faktycznego sprawy i obowiązujących przepisów pozwala twierdzić, iż w niniejszej sytuacji kwestia zwrotu świadczenia uregulowana jest przepisami art. 55.1. pkt 2 ustawy z dnia 29.08.1997 r. Prawo Bankowe (Dz. U. z 2002 r., Nr 72, poz. 665 ze zm.), zgodnie z którym w przypadku śmierci posiadacza rachunku oszczędnościowego, rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowego lub rachunku terminowej lokaty oszczędnościowej bank jest obowiązany wypłacić z tych rachunków kwotę równą wpłatom na rachunki dokonanym przez organ wypłacający świadczenie z ubezpieczenia lub zabezpieczenia społecznego albo uposażenie w

stanie spoczynku, które nie przysługiwały za okres po śmierci posiadacza rachunku, wskazaną we wniosku organu wypłacającego to świadczenie lub uposażenie, skierowanym do banku wraz z podaniem numerów rachunków, na które dokonano wpłat. Jednocześnie podkreślono, iż bank jest zwolniony od wypłaty pełnej lub częściowej kwoty, jeżeli przed otrzymaniem wniosku organu wypłacającego świadczenie lub uposażenie dokonał z tych rachunków wypłat innym uprawnionym osobom, które to wypłaty nie pozwalają zrealizować wniosku w całości lub części, oraz w terminie 30 dni od otrzymania wniosku poinformuje o tym ten organ, wraz ze wskazaniem osób, które pobrały wypłaty (art. 55 ust. 3 ustawy).

Wskazano, iż właśnie taka sytuacja miała miejsce w niniejszej sprawie. W świetle okoliczności sprawy i obowiązujących przepisów uznać należy, że decyzja o ustaleniu kwoty nienależnie pobranego świadczenia i żądanie jej zwrotu w zakresie nie zwróconej przez bank kwoty w związku z wypłaceniem z rachunku alimentów tytułem stałego zlecenia słusznie została skierowana wobec H. P. ustalona kwota nadpłaty podlega zwrotowi (stanowisko Zespołu Radców Prawnych ZER MSWiA k. 42-41 a.r.)

Wobec powyższego zaskarżoną decyzją z dnia 8 marca 2012 r. Dyrektor Zakładu Emerytalno Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji w W., na podstawie art. 11, art. 49 ust. 2a oraz art. 32 ust 1 pkt. 1 ustawy z dnia 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (Dz. U. z 2004 r. Nr 8 poz. 67 z późn. zm.) w związku z art. 144 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2009 r. Nr 153 poz. 1227 z późn. zm.), stwierdził, że H. P., jako osoba mająca zlecenie stałe pobrała po dniu 26 czerwca 2011

r. nienależne świadczenie w kwocie 600 zł po zmarłym L. Ł. (1) tytułem emerytury za miesiąc lipiec 2011 r. i zobowiązał H. P. do zwrotu nienależnie pobranego świadczenia za okres od 1 lipca 2011 r. do 31 lipca 2011 r. w kwocie 600 zł. W uzasadnieniu niniejszej decyzji wskazano, iż informacja o zgonie L. Ł. (2) wpłynęła do organu emerytalnego w dniu 19 lipca 2011 r., tj. po ekspedycji przelewów bankowych za miesiąc lipiec 2011 r., w związku z tym organ emerytalny nie miał możliwości wstrzymania wypłaty emerytury dla L. Ł. (1) za wymieniony miesiąc. Należność z tytułu świadczenia emerytalnego za miesiąc lipiec 2011 r. w kwocie 1683,85 zł została przekazana na rachunek bankowy zmarłego do (...) O/W.. Z uwagi na zgon świadczeniobiorcy w dniu 26 czerwca 2011 r. powyższa kwota stała się świadczeniem nienależnym. (...) O/W. poinformował organ rentowy, iż dokonał zwrotu 1083,85 zł. na rzecz organu, natomiast pozostałej kwoty świadczenia emerytalnego tj. 600 zł wypłaconego przez ZER MSWiA nie dokona, wskazując jednocześnie H. P. jako osobę mającą stałe zlecenie i dokonującą wypłaty po dniu 26 czerwca 2011 r. (decyzja k. 43 a.r.).

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie dokumentów zebranych w aktach sprawy oraz w aktach rentowych uprawnionego. Dokumenty te nie były kwestionowane przez żadną ze stron. Sąd nie znalazł podstaw do podważenia autentyczności i rzetelności sporządzenia wskazanych wyżej dokumentów.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Zgodnie z treścią art. 138a ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 1998 r. Nr 162, poz. 1118 ze zm.), bank i spółdzielcza kasa oszczędnościowo-kredytowa są zobowiązane zwrócić Zakładowi kwoty świadczeń przekazane na rachunek w banku lub spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej za miesiące następujące po miesiącu, w którym nastąpiła śmierć świadczeniobiorcy.

Na podstawie przepisu art. 55 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Prawo bankowe (tekst jedn. Dz. U. z 2002 r. Nr 72, poz. 665 ze zm.), w przypadku śmierci posiadacza rachunku oszczędnościowego, rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowego lub rachunku terminowej lokaty oszczędnościowej bank jest obowiązany wypłacić z tych rachunków kwotę równą wpłatom na rachunki dokonanym przez organ wypłacający świadczenie z ubezpieczenia lub zabezpieczenia społecznego albo uposażenie w stanie spoczynku, które nie przysługiwały za okres po śmierci posiadacza rachunku, wskazaną we wniosku organu wypłacającego to świadczenie lub uposażenie, skierowanym do banku wraz z podaniem numerów rachunków, na które dokonano wpłat.

Stosownie do ustępu 3 powyższego przepisu, bank jest zwolniony od wypłaty pełnej lub częściowej kwoty, o której mowa w ust. 1 pkt 2, jeżeli przed otrzymaniem wniosku organu wypłacającego świadczenie lub uposażenie dokonał z tych rachunków wypłat innym uprawnionym osobom, które to wypłaty nie pozwalają zrealizować wniosku w całości lub części, oraz w terminie 30 dni od otrzymania wniosku poinformuje o tym ten organ, wraz ze wskazaniem osób, które pobrały wypłaty.

Natomiast zgodnie z treścią art. 56 ust. 1 powołanej ustawy posiadacz rachunku oszczędnościowego, rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowego lub rachunku terminowej lokaty oszczędnościowej może polecić pisemnie bankowi dokonanie - po swojej śmierci - wypłaty z rachunku wskazanym przez siebie osobom: małżonkowi, wstępnym, zstępnym lub rodzeństwu określonej kwoty pieniężnej (dyspozycja wkładem na wypadek śmierci).

Organ emerytalny powołał się w swojej decyzji między innymi na przepis art. 49 ust 2a ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (Dz. U. z 2004 r. Nr 8 poz. 67 z późn. zm.), który stanowi, iż za nienależnie pobrane świadczenia pieniężne uważa się również świadczenia wypłacone, z przyczyn niezależnych od organu emerytalnego, osobie innej niż wskazana w decyzji tego organu podając, iż bank (...)/W. wskazał odwołującą, jako osobę , na rzecz której istniało zlecenie stałe i która dokonywała wypłaty po dniu 26 czerwca 2011 r.

W świetle powyższego należy podkreślić, iż kwota pobrana przez odwołującą nie stanowiła kwoty nienależnego świadczenia w rozumieniu wskazanego przepisu.

Świadczenie wypłacone na rzecz uprawnionego, przelane na jego konto po jego śmierci stanowiło nienależne świadczenie w rozumieniu przepisów ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji (… ) oraz ich rodzin, jednak roszczenie o jego zwrot powinno być skierowane przeciwko bankowi, a nie przeciwko odwołującej, której z organem emerytalnym nie łączy żadna relacja. Podkreślić należy, iż odwołująca się, której zgodnie ze stałym zleceniem Bank przekazał alimenty z konta zmarłego zobowiązanego ubezpieczonego nie pobrała nienależnie świadczenia emerytalnego od organu emerytalno – rentowego, wobec czego nie może by zobowiązana do zwrotu takiego świadczenia .

Zakład emerytalny, stosując praktykę dokonywania przelewów świadczeń na konta uprawnionych, musi liczyć się z ryzykiem, iż może mieć miejsce sytuacja, w której dokona takiego przelewu po śmierci uprawnionego, środki zostaną rozdysponowane na podstawie różnego rodzaju zdarzeń, jednak w wówczas w

ocenie Sądu, organ emerytalny winien kierować swoje żądania bezpośrednio do banku, w którym znajduje się konto danego uprawnionego. Zdaniem Sądu wskazanie przez bank osoby odwołującej, jako odbiorcy kwoty nienależnego świadczenia, nie powodowało zwolnienia banku, wynikającego z przepisu art. 55 ust. 3 ustawy Prawa bankowego, bowiem odwołująca nie jest „inną osobą uprawnioną” w rozumieniu art. 55 ust. 3 ustawy.

Rodzaje wypłat jakie są dopuszczalne z rachunku bankowego po śmierci jego posiadacza precyzyjnie określa Prawo bankowe i są to:

a/ kwota wydatkowana na koszty pogrzebu posiadacza rachunku osobie, która przedstawiła rachunki stwierdzające wysokość poniesionych przez nią kosztów - w wysokości nieprzekraczającej kosztów urządzenia pogrzebu zgodnie ze zwyczajami przyjętymi w danym środowisku ( art. 55 ust. 1 pkt 1 prawa bankowego),

b/ kwota równa wpłatom na rachunki dokonanym przez organ wypłacający świadczenie z ubezpieczenia lub zabezpieczenia społecznego albo uposażenie w stanie spoczynku, które nie przysługiwały za okres po śmierci posiadacza rachunku, wskazana we wniosku organu wypłacającego to świadczenie lub uposażenie, skierowanym do banku wraz z podaniem numerów rachunków, na które dokonano wpłat ( art. 55 ust. 1 pkt 2 ) oraz

c/ kwota objęta zapisem bankowym tj. dyspozycji wkładem na wypadek śmierci na rzecz wskazanych przez posiadacza rachunku osób: małżonkowi, wstępnym, zstępnym lub rodzeństwu ( art. 56 ust. 1 ).

Przepisy art. 55 ust. 1 pkt 1 oraz art. 56 ust. 1 wprowadzają istotne wyjątki od ogólnych zasad dziedziczenia, przez wskazanie praw majątkowych przysługujących spadkodawcy, które z chwilą jego śmierci przechodzą na oznaczone osoby niezależnie od tego, czy są one spadkobiercami (art. 922 § 2 k.c.), stanowiąc, iż kwoty w nich wymienione nie wchodzą do spadku po posiadaczu rachunku ( art. 55 ust. 2 i
art. 56 ust. 5 ).

Z powyższych przepisów zawierających szczególne regulacje dotyczące wypłat z rachunku bankowego po śmierci jego posiadacza, wynika, iż wypłaty na rzecz innych osób, niż wymienione w art. 55-56 prawa bankowego są bezpodstawne. Ustawa prawo bankowe nie zawiera wprawdzie sformułowanej wprost definicji „osób uprawnionych” w rozumieniu przepisu art. 55 ust. 3 prawa bankowego, jednak nie powinno budzić wątpliwości, iż pojęcie to obejmuje wyłącznie osoby, na rzecz których bank może, w wypadkach przewidzianych prawem bankowym, dokonać wypłaty z rachunku bankowego po śmierci jego posiadacza, tj. osoby wymienione w art. 55 ust. 1 i 56 ust. 2 prawa bankowego. Pojęcia tego nie można interpretować w sposób rozszerzający z uwagi na charakter szczególny cyt. przepisów w stosunku do przepisów Kodeksu cywilnego Księgi czwartej i zawartych w niej ogólnych zasad dziedziczenia oraz wobec przepisu art. 138a ustawy o emerytach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Nie zmienia tego okoliczność, iż świadczenie emerytalne wpłacone przez organ rentowy na rachunek ubezpieczonego po jego śmierci, jako nienależne, nie wchodzi w skład spadku. Prawo bankowe nie wymienia bowiem, jako „osób uprawnionych” do wypłaty po śmierci posiadacza rachunku innych osób, poza określonymi w przepisach art. 55 ust. 1 i 56 ust. 1 prawa bankowego. Ewentualna wypłata, o której mowa w art. 55 usta. 3 ustawy prawo bankowe, na jaką może się powoływać bank odmawiając zwrotu nienależnego świadczenia na rzecz organu rentowego, mogła być dokonana na podstawie przepisu art. 55 ust. 1 lub 56 ust. 1 prawa bankowego. Inne wypłaty dokonane po śmierci posiadacza rachunku ze środków przekazanych nienależnie na ten rachunek przez organ emerytalno - rentowy nie powinny, zdaniem Sądu, obciążać tego organu stanowiąc przeszkodę w zwrocie przez bank nienależnego świadczenia w trybie art. 138 ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Wskazać też należy, iż z chwilą śmierci osoby fizycznej zobowiązania wobec byłych kontrahentów zmarłego przechodzą na jedną lub kilka osób stosownie do przepisów księgi czwartej Kodeksu cywilnego (art. 922 i nast. Kc.). Nie ma zatem podstawy do spełnienia tego świadczenia przez inną osobę, niż spadkobiercę zmarłego. Tymczasem odwołująca, jako była żona zmarłego uprawnionego nie należy do kręgu spadkobierców odwołującego. Zdaniem Sądu Okręgowego, nienależne świadczenie emerytalne przekazane przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych na rachunek bankowy ubezpieczonego po jego śmierci nie może zostać przekazane przez bank na spłatę zobowiązania wynikającego z takich umów. Powyższego nie zmienia okoliczność, iż bank w dacie wypłaty z rachunku nie posiadał informacji o śmierci posiadacza rachunku. Przepisy Kodeksu cywilnego zawierające regulacje w zakresie prawa spadkowego, jak również przepisy prawa bankowego nie wprowadzają żadnych wyjątków w tym zakresie.

Sąd Okręgowy miał na uwadze przepis art. 747 Kodeksu cywilnego, zgodnie z którym śmierć dającego zlecenie, jak również utrata przez niego zdolności do czynności prawnych, co do zasady, nie powoduje wygaśnięcia umowy zlecenia. Jednak regulacja ta nie zmienia wskazanych wyżej, ściśle sprecyzowanych w prawie bankowym, zasad dotyczących wypłat z rachunku bankowego po śmierci jego posiadacza oraz „osób uprawnionych” mogących być, zgodnie z prawem bankowym beneficjentami takich wypłat. Nie można traktować banku, jak zwykłego zleceniobiorcę, określonego przepisem art. 747 Kodeksu cywilnego, z pominięciem szczególnych uregulowań dotyczących zasad działania oraz obsługi rachunku bankowego, określonych w Ustawie prawo bankowe, w tym wymienionych wyżej.

W świetle powyższego, Sąd stanął ma stanowisku, iż organ rentowy wydając zaskarżoną decyzję, niesłusznie skierował ją wobec odwołującej H. P., gdyż przepis art. 138a ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z

Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, nakłada na banki oraz spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe bezwarunkowy obowiązek zwrotu Zakładowi kwoty świadczeń przekazanych na rachunek w banku lub spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej za miesiące następujące po miesiącu, w którym nastąpiła śmierć świadczeniobiorcy. Realizując wypłaty po śmierci posiadacza rachunku, na rzecz innych osób niż wynikające z powołanych przepisów prawa bankowego, ryzyko takich wypłat ponosi bank, nie zaś osoba, na której rzecz ustanowiono stałe zlecenie przelewu środków pieniężnych. Kwestia wtórną pozostaje problem odzyskania przez bank zwróconej Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych należności.

Dlatego też Sąd uznał, iż odwołanie jest zasadne, wobec czego zaskarżoną decyzję należało zmienić stwierdzając, iż H. P. nie pobrała nienależnego świadczenia w kwocie 600 zł. po zmarłym L. Ł. (1) tytułem emerytury za miesiąc lipiec 2011 r. oraz nie jest zobowiązana do zwrotu nienależnie pobranego świadczenia za okres od 1 lipca 2011 r. do 31 lipca 2011 r. w kwocie 600 zł.

Z tych względów Sąd Okręgowy na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. orzekł, jak w sentencji wyroku.

SSO Anita Górecka