Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 12 maja 2016r.

Sąd Rejonowy w Toruniu – Wydział I Cywilny

w składzie:

przewodniczący: SSR Maciej J. Naworski

protokolant: sekretarz sądowy Irena Serafin

po rozpoznaniu dnia 28 kwietnia 2016r.,

w T.

na rozprawie

sprawy

z powództwa E. K. (1) ( pesel (...) )

przeciwko (...) S.A. w W. ( KRS (...) )

o zapłatę

1.  zasądza od pozwanego (...) S.A. w W. na rzecz powoda E. K. (1) kwotę 4.523,72zł ( cztery tysiące pięćset dwadzieścia trzy złote i siedemdziesiąt dwa grosze ) z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 15 lutego 2015r. do dnia zapłaty,

2.  oddala powództwo w pozostałej części,

3.  zasądza od powoda na rzecz pozwanego kwotę 1.141,31zł ( tysiąc sto czterdzieści jeden złotych i trzydzieści jeden groszy ) tytułem zwrotu kosztów postępowania.

Sygn. akt IC 799/15

UZASADNIENIE

E. K. (2) domagała się od (...) S.A. w W. 13.860,98zł z tytułu korzystania przez pozwanego z jej nieruchomości bez postawy prawnej w okresie od 10 października 2006r. do 22 grudnia 2014r. na potrzeby gazociągu Dn 400 i 2.396,71zł z tytułu korzystania przez pozwanego z jej nieruchomości bez postawy prawnej w okresie od 30 listopada 2013r. do 22 grudnia 2014r. na potrzeby gazociągu Dn 500. Pozwany utrzymywał bowiem w opisanym czasie na jej ziemi gazociągi wobec czego powinien płacić za jej używanie. Dopiero bowiem 22 grudnia 2014r. uzyskał służebność, która uzasadnia takie prawo.

Pozwany uznał roszczenie co do zasady, zakwestionował je co do wysokości ( k. 28 ) wnosząc o oddalenie powództwa ponad 2.848zł ( k. 25 ) i oświadczył, że powódka nabyła sporną działkę 23 lipca 2008r. oraz, że w sprawie zachodzi powaga rzeczy osądzonej w zakresie „przestrzennego bezumownego korzystania pozwanego” z działki powoda ( k. 27 ).

Sąd ustalił co następuje:

E. K. (2) jest właścicielem nieruchomości położonej w G. przez którą przebiegają dwa gazociągi.

Bezsporne.

Gazociągi stanowią własność (...) S.A. w W. od 27 sierpnia 2013r. ( gazociąg Dn 500 ) i od 10 października 2006r. ( gazociąg Dn 400 ).

Bezsporne.

E. K. (2) nabyła własność swojej nieruchomości 22 lipca 2008r.

Dowód: wpis jawny w księdze wieczystej numer (...), prowadzonej przez Sąd Rejonowy w Toruniu, wypis z działu II. k. 11

Nieruchomość E. K. (1) w okresie do 22 grudnia 2014r. była wykorzystywana na cele rolnicze.

Dowód: fotografie k. 56v.

Nieruchomość E. K. (1) znajduje się na terenie przeznaczonym pod rolnictwo w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego Gminy L.

Dowód: opinia biegłego, k. 58 – 60.

Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego Gminy L. stanowi, że bezpieczna linia rozgraniczająca biegnie w odległości 25m od osi gazociągu Dn 500 W. – G.

Dowód: § 2 ust. 2 uchwały Rady Gminy L. nr XXVIII/325/96 z dnia 30 grudnia 1996r, Dz. Urz. Woj. (...), nr 7, poz. 44.

Postanowieniem z dnia 13 października 2014r., które uprawomocniło się dnia 23 grudnia 2014r. Sąd Rejonowy w Toruniu ustanowił odpłatnie na nieruchomości E. K. (1) na rzecz (...) S.A. w W. służebność przesyłu polegającą na prawie utrzymania na niej dwóch podziemnych gazociągów, infrastruktury naziemnej, wejścia na grunt, zajęcia pasa po 3m od osi każdego z gazociągów na potrzeby eksploatacji, remontów i napraw gazociągów a także zobowiązania do zaniechania budowy oraz sadzenia drzew i krzewów w pasie o szerokości po trzy metry w każda stronę od osi obu gazociągów.

Bezsporne.

W okresie od 22 lipca 2008r. do 22 grudnia 2014r. za korzystanie z części nieruchomości należącej do E. K. (1), z której korzystał (...) S.A. w W. można było uzyskać czynsz w wysokości 4.523,72zł.

Dowód: opinia biegłego 82v – 83.

Sąd zaważył co następuje:

I.

1. Stan faktyczny w istotnej części był bezsporny wobec czego Sąd ustalił go na podstawie zgodnych oświadczeń stron i art. 230 k.p.c. oraz wpisu w księdze wieczystej, który korzysta z domniemania prawdziwości ( art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 6 lipca 1982r. o księgach wieczystych i hipotece, tekst j. Dz. U. z 2013r., poz. 707 ze zm. ).

Opinia biegłego stanowiła wiarygodny dowód, ponieważ była jasna, konkretna, spójna i udokumentowana w skrupulatny sposób; wnioski eksperta wypływały zaś logicznie z jego wywodu. Biegły przekonująco przy tym odparł zarzuty stron, o czym będzie mowa poniżej.

Sąd oddalił więc dalsze wnioski, ponieważ niezadowolenie stron z ekspertyzy, nie uzasadnia powielania dowodu tego typu.

2. Przed przystąpieniem do zasadniczych rozważań należy poczynić następujące uwagi ogólne.

Po pierwsze, ten, kto korzysta z cudzej rzeczy w zakresie odpowiadającym służebności jest posiadaczem służebności ( art. 352 § 1 k.c. ). Do posiadania służebności stosuje się natomiast odpowiednio przepisy o posiadaniu rzeczy ( art. 352 § 2 k.c. ).

Po drugie, posiadanie stanowi stan faktyczny, oderwany od rzeczywistych stosunków prawnych.

Po trzecie, samoistnym posiadaczem rzeczy jest osoba, która włada nią jak właściciel, zależnym zaś ten, kto korzysta z niej w zakresie odpowiadającym uprawnieniom wywodzonym z umowy ( art. 336 k.c. ).

Po czwarte, samoistny posiadacz rzeczy w złej wierze jest zobowiązany do wynagrodzenia właścicielowi za korzystanie z niej ( art. 224 § 2 i 225 k.c. ).

Po piąte wreszcie, w złej wierze jest ten, kto wie albo powinien wiedzieć, że korzysta z cudzej rzeczy bez podstawy prawnej.

II.

1. W konsekwencji powództwo było usprawiedliwione co do zasady. Strony były bowiem zgodne, że zachodziły przesłanki odpowiedzialności pozwanego, o których mowa w art. 224 § 2 i 225 k.c. a mianowicie, że posiadał on nieruchomość powódki w zakresie służebności w złej wierze. Pozwany zresztą uznał roszczenie co do zasady wobec czego Sąd zwolniony był z dalszych rozważań w tym zakresie, ponieważ volenti non fit iniuria.

Do rozważanie pozostawała więc wyłącznie wysokość żądania.

2. Pozwany bronił się podnosząc, że powódka nabyła nieruchomość, przez którą biegnie jego gazociąg w 2008r. wobec czego nie może żądać wynagrodzenia za wcześniejszy okres.

Jasne jest, że legitymację czynną w sprawie o wynagrodzenie za korzystanie z rzeczy bez podstawy prawnej ma wyłącznie właściciel co expressis verbis wynika z art. 224 § 2 i 225 k.c. wobec czego zarzut pozwanego był uzasadniony. Powódka nie powołała się bowiem na cesję.

Powództwo podlegało więc oddaleniu w części, w której dotyczyło okresu sprzed 22 lipca 2008r.

3. W pozostałym zakresie spór dotyczył wyłącznie wysokości wynagrodzenia.

Dla rozstrzygnięcia miarodajna była opinia biegłego, ponieważ ustalenie wysokości wynagrodzenia wymaga wiadomości specjalistycznych. Jak już była mowa, Sąd oparł się na opinii, która została sporządzona w sprawie, ponieważ wbrew stanowisku stron, była ona w pełni przekonująca.

Powód twierdził, że rozbieżność w stawce czynszu ustalonej przez biegłego oraz wynikającej z ekspertyzy sporządzonej w sprawie o służebność świadczy o wadliwości dowodu w przedmiotowej sprawie. Ziemia powódki była bowiem przeznaczona pod aktywację gospodarczą „w studium uwarunkowań” i została nabyta z myślą o działalności gospodarczej ( k. 96 – 97 ).

Powód nie wykazał jednak, że w okresie objętym żądaniem powódka prowadziła tego typu działania; z fotografii wykonanej przez biegłego w 2015r. wynika zaś, że działka było uprawiana i nie ma na niej żadnych śladów innej aktywności. Na gruncie art. 224 § 2 i 225 k.c. istotne znaczenia ma natomiast rzeczywiste a nie potencjalne wykorzystanie spornej rzeczy.

Biegły słusznie też ustalając przeznaczenie ziemi powoda odwołał się do planu zagospodarowania przestrzennego a nie do Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy L., ponieważ przepis art. 154 ust. 2 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997r. o gospodarce nieruchomościami ( tekst j. Dz. U. z 2015r., poz. 1774 ze zm. ) stanowi wprost, że przeznaczenie nieruchomości na potrzeby wykonywania szacunków na podstawie tej ustawy, a zatem w procesie, ustala się na podstawie studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy tylko, jeżeli nie obowiązuje miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego ( wyjaśnienia k. 120 ).

Plan ten zaś obowiązywał i przesądzał, że sporna nieruchomość znajduje się na terenie przeznaczonym pod rolnictwo.

Zbędne jest natomiast szczegółowe zastanawiacie się, dlaczego wnioski obu opinii są rozbieżne; zrozumiałe jest bowiem, że każdy ekspert ma prawo do własnej oceny stanu faktycznego; na tym polega przecież zawód biegłego. Istotny jest również inny przedmiot obu opinii a zatem problem wynagrodzenia za korzystanie z ziemi w przeszłości oraz wynagrodzenie za używanie jej w przyszłości. Ostatecznie jednak rzecz sprowadza się do uzasadnienia wniosków; opinia sporządzona w sprawie jest natomiast umotywowana w tak szczegółowy i logiczny sposób, że w istocie nie da się z nią zasadnie polemizować. Powód nie przedstawił zas przekonujących argumentów.

Pozwany z kolei zarzucał biegłemu przyjęcie za podstawę wnioskowania wadliwego założenia a mianowicie, że korzystał na potrzeby gazociągów z pasa gruntu szerszego niż 6m ( k. 99 – 101 ). Twierdził przy tym, że w grę wchodzi powaga rzeczy osądzonej.

Wprawdzie odwołać należy się raczej do instytucji prawomocności materialnej postanowienia o ustanowieniu służebności ( art. 365 § 1 k.p.c. ) a nie powagi rzeczy osądzonej ( art. 366 k.p.c. ), jednak treść zarzutu pozwanego jest jasna.

Wbrew pozorom nie był on uzasadniony.

Do istoty służebności gruntowej należy prawo właściciela nieruchomości władnącej do korzystania z nieruchomości obciążonej w określonym zakresie ( 285 4 1 k.c. ). Tę samą naturę ma służebność przesyłu, skoro jej treścią jest prawo przedsiębiorcy do korzystania z nieruchomości obciążonej na potrzeby korzystania z urządzeń służących do doprowadzania gazu, energii itp. wchodzących w skład jego przedsiębiorstwa ( art. 305 ¹ w związku z art. 49 § 1 k.c. ).

Ustanowienie służebności przesyłu, czy to na drodze umowy czy decyzji sądu ma prospektywny charakter i wywołuje skutki na przyszłość. Polegają zaś one na tym, że od chwili uprawomocnienia się postanowienia albo zawarcia umowy, przedsiębiorca ma prawo korzystać z cudzej nieruchomości w oznaczonym zakresie i nie może wykraczać poza te ramy a jej właściciel musi znosić ten stan rzeczy. Jasne jest zatem, że postanowienie w przedmiocie służebność przesyłu ma konstytutywny charakter ( art. 305 ² § 1 i 2 k.c. w związku z art. 626 § 3 k.p.c. ).

Z kolei żądanie wynagrodzenia z tytułu używania rzeczy przez posiadacza w złej wierze, o którym mowa w art. 224 § 2 i 225 k.c. dotyczy zupełnie innego przedmiotu. Chodzi w nim przecież o roszczenie z tego tytułu, że posiadacz, który wiedział albo powinien był wiedzieć, że nie miał prawa do używania cudzej rzeczy jednak to czynił. W rezultacie przesłanką roszczenia jest używanie cudzej rzeczy bez podstawy prawnej.

Z punktu widzenia żądania określonego w wymienionych unormowaniu bez znaczenia jest więc późniejsze unormowanie sposobu korzystania z rzeczy przez właściciela i posiadacza, niezależnie od tego na jakiej drodze i w jaki sposób do tego dochodzi do jego sformalizowania. Do pomylenia jest natomiast wiele rozwiązań, poczynając od umów nienazwanych o mieszanym charakterze, przez użyczenie, najem aż do ustanowienia ograniczonego prawa rzeczowego, którym może, lecz nie musi być przecież służebność przesyłu.

Jak była już mowa ustanowienie służebności wywiera skutek na przyszłość. Określenie zakresu korzystania z nieruchomości obciążonej w tej formie pozostaje więc bez wpływu na wcześniejszy stan faktyczny i nie wyklucza ustalenia, że przedsiębiorca używał nieruchomości w większym zakresie, niż daje mu to służebność.

W rezultacie, Sąd nie był związany ustaleniami sądu nieprocesowego co do zakresu korzystania z nieruchomości przez pozwanego, ponieważ jego prawomocność materialna, z uwagi na konstytutywny charakter postawiania, rozciąga się na przyszłość. Sprawa dotyczy natomiast okresu sprzed tej daty.

Konieczne jest też zwrócenie uwagi na kolejny aspekt zagadnienia.

Po pierwsze, postanowienie o ustanowieniu służebności daje pozwanemu ściśle określone uprawnienia w zakresie korzystania z nieruchomości powódki w tym zwłaszcza do zajęcia pasa po 3m od osi każdego z gazociągów na potrzeby ich eksploatacji, remontów i napraw; obejmuje też ograniczenie powódki w używaniu tego fragmentu ziemi polegające na powstrzymaniu sie od budowy oraz sadzenia drzew i krzewów. Nie wyłącza natomiast przepisów prawa powszechnie obowiązujących. Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego Gminy L. przesądza natomiast, że bezpieczna linia rozgraniczająca biegnie w odległości 25m od osi gazociągu Dn 500 W. – G. ( § 2 ust. 2 uchwały Rady Gminy L. nr XXVIII/325/96 z dnia 30 grudnia 1996r, Dz. Urz. Woj. (...), nr 7, poz. 44 ). Do dnia 5 września 2013r. obowiązywał też przepis wytyczający strefy ochronne gazociągów, które dla budynków niemieszkalnych wynosiły 25m ( § 6 pkt 1 i załącznik numer 2 ( rubryka 9 poz. 4 ) rozporządzenia Ministra Przemysłu i Handlu z dnia 14 listopada 2995r., w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać sieci gazowe, Dz. U. nr 139, poz. 686 w związku z § 89 Rozporządzenia Ministra Gospodarki z dnia 30 lipca 2001r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać sieci gazowe, Dz. U. nr 97, poz. 1055 ). Obowiązujący od dnia 5 września 2013r. § 110 ust. 1 i 2 w związku § 2 pkt 30 i załącznikiem numer 2 ( rubryka 8 poz. 4 ) Rozporządzenia Ministra Gospodarki z dnia 26 kwietnia 2013r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać sieci gazowe i ich usytuowanie ( Dz. U. poz. 640 ) przewiduje natomiast pięćdziesięciometrowy pas strefy kontrolowanej, w której środku przebiega gazociąg ustanowiony w celu jego ochrony.

Trafnie zatem biegły ustalił, że w okresie objętym sporem, pozwany oddziaływał na nieruchomość powódki w szerszym zakresie niż w pasie po 3m od osi każdego gazociągu. Logiczne jest przy tym stwierdzenie, że oddziaływanie to należy utożsamić z korzystaniem z nieruchomości, skoro powódka, na skutek istnienia gazociągu była ograniczona w wykonywaniu prawa własności w całym pasie określonym w powołanych rozporządzeń i miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego.

III.

1. Powodowi należało się zatem wynagrodzenie za okres od 22 lipca 2008r. do 22 grudnia 2014r. w wysokości określonej prze biegłego a zatem: 9,81zł za koniec lipca 2008r. ( proporcjonalnie: 22 trzydzieste części ), 163,80zł za okres o sierpnia do grudnia 2008r., 383,40zł za 2009r., 377,76zł za 2010r., 740,76zł za 2011r., 900,72zł za 2012r., 919,88zł za 2013r. 965,25 za okres od stycznia lo listopada 2014r. i 62,34zł za początek grudnia 2014r. ( proporcjonalnie: 22 trzydzieste części ) – w sumie 4.523,72zł.

Sąd zasądził zatem od powoda na rzecz pozwanego wymieniona kwotę na podstawie art. 224 § 2 i 225 k.c. i oddalił powództwo w pozostałej części.

Sąd zaznacza, że oświadczenie pozwanego o częściowym uznaniu roszczenia było na tyle nie precyzyjne, że nie sposób było uznać go za uznanie pozwu w rozumieniu art. 213 § 2 k.p.c. ).

2. Sąd zasadził od pozwanego odsetki zgodnie z żądaniem, ponieważ pozwany go nie kwestionował a było usprawiedliwione w świetle art. 48 1§ 1 w związku z art. 455 k.c.

IV.

O koszach Sąd orzekł na podstawie art. 100 zd. 1 w związku z art. 98 § 1 i 3 i 99 k.p.c. przyjmując, że powód wygrał sprawę w 28 setnych, a pozwany w 72 setnych, na celowe koszty dochodzenia roszczenia składały się zaś 813zł opłaty od pozwu, 2.400zł wynagrodzenia pełnomocnika, 17zł podatku od pełnomocnictwa i 3.148,78zł zaliczek na wydatki ( w sumie 6.378,78zł ) a celowe koszty obrony pozwanego obejmowały 2.400zł wynagrodzenia pełnomocnika, 17zł podatku od pełnomocnictwa i 1.648,78zł zaliczek na wydatki ( łącznie 4.065,78zł ).

W rezultacie pozwany powinien zwrócić powodowi 1.786,05zł ( 28 setnych z 6.378,78zł ) a powód pozwanemu 2.927,36zł ( 72 setne z 4.065,78zł ); na korzyść pozwanego przypadała więc różnica w wysokości 1.141,31zł ( 2.927,36zł i 1.786,05zł ).