Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 2 lutego 2016 roku

Sąd Rejonowy w Brzezinach, Wydział I Cywilny

w składzie:

Przewodniczący:SSR Joanna Rezler – Wiśniewska

Protokolant:st.sekr.sąd. Bogusława Szubert

po rozpoznaniu w dniu 26 stycznia 2016 roku w Brzezinach

na rozprawie

sprawy z wniosku Z. S. i F. J. (1)

z udziałem G. S., M. S., A. M., B. J., K. J. (1), S. J. (1), M. J., K. J. (2), A. O.

o stwierdzenie nabycia spadku po J. J. (1) i R. J.

postanawia:

1/.stwierdzić, iż spadek po J. J. (1) z domu R. , córce A. i M., zmarłej w dniu 1 lipca 1973r. w K., ostatnio stale zamieszkałej w K., gmina K., na podstawie ustawy nabyli:

-mąż R. J. (syn A. i F.) w 14/56 (czternaście pięćdziesiątych szóstych) części

-córka Z. S. z domu J. (córka R. i J.) w 6/56 (sześciu pięćdziesiątych szóstych) części,

-syn F. J. (1) (syn R. i J.) w 6/56 (sześciu pięćdziesiątych szóstych) części,

-syn S. J. (2) (syn R. i J.) w 6/56 (sześciu pięćdziesiątych szóstych) części,

-syn J. J. (3) (syn R. i J.) w 6/56 (sześciu pięćdziesiątych szóstych) części,

-syn A. J. (1) (syn R. i J.) w 6/56 (sześciu pięćdziesiątych szóstych) części,

-syn S. J. (3) (syn R. i J.) w 6/56 (sześciu pięćdziesiątych szóstych) części,

-wnuczka G. S. z domu J. (córka W. M. i T.) w 3/56 (trzech pięćdziesiątych szóstych) części,

-wnuczka M. S. z domu J. (córka W. M. i T.) w 3/56 (trzech pięćdziesiątych szóstych) części,

zaś wchodzący w skład spadku udział w gospodarstwie rolnym na podstawie ustawy nabyli:

-mąż R. J. (syn A. i F.) w 8/32 (ośmiu trzydziestych drugich) części tego udziału,

-córka Z. S. z domu J. (córka R. i J.) w 6/32 (sześciu trzydziestych drugich) części tego udziału,

-syn F. J. (1) (syn R. i J.) w 6/32 (sześciu trzydziestych drugich) części tego udziału,

-syn A. J. (1) (syn R. i J.) w 6/32 (sześciu trzydziestych drugich) części tego udziału,

-wnuczka G. S. z domu J. (córka W. M. i T.) w 3/32 (trzech trzydziestych drugich) części tego udziału,

-wnuczka M. S. z domu J. (córka W. M. i T.) w 3/32 (trzech trzydziestych drugich) części tego udziału;

2/. stwierdzić, iż spadek po R. J. , synu A. i F., zmarłym w dniu 24 stycznia 1984r. w K., ostatnio stale zamieszkałym w K., gmina K., na podstawie ustawy nabyli:

-córka Z. S. z domu J. (córka R. i J.) w 2/14 (dwóch czternastych) części,

-syn F. J. (1) (syn R. i J.) w 2/14 (dwóch czternastych) części,

-syn S. J. (2) (syn R. i J.) w 2/14 (dwóch czternastych) części,

-syn J. J. (3) (syn R. i J.) w 2/14 (dwóch czternastych) części,

-syn A. J. (1) (syn R. i J.) w 2/14 (dwóch czternastych) części,

-syn S. J. (3) (syn R. i J.) w 2/14 (dwóch czternastych) części,

-wnuczka G. S. z domu J. (córka W. M. i T.) w 1/14 (jednej czternastej) części,

-wnuczka M. S. z domu J. (córka W. M. i T.) w 1/14 (jednej czternastej) części,

zaś wchodzący w skład spadku udział w gospodarstwie rolnym na podstawie ustawy nabyli:

-córka Z. S. z domu J. (córka R. i J.),

-syn F. J. (1) (syn R. i J.),

-syn A. J. (1) (syn R. i J.) po 1/3 (jednej trzeciej) części tego udziału każde z nich;

3/.ustalić, że każdy z uczestników ponosi koszty postępowania związane ze swoim udziałem w sprawie.

UZASADNIENIE

Wnioskiem z dnia 9 lipca 2015 r. wnioskodawcy Z. S. i F. J. (1) wnieśli o stwierdzenie, że spadek po J. J. (1), z domu R., zmarłej w dniu 1 lipca 1973 r., ostatnio stale zamieszkałej w K., nabywają z mocy ustawy mąż R. J. w wysokości 1/4 udziału, dzieci – F. J. (1), S. J. (2), J. J. (3), A. J. (1), S. J. (3) po 3/28 udziału oraz wnuki G. S. i M. S. po 3/56 udziału, przy czym wchodzący w skład spadku udział w gospodarstwie rolnym dziedziczą mąż R. J. i dzieci – Z. S., F. J. (1) po 1/4 udziału każde z nich oraz wnuki – G. S. i M. S. po 1/8 udziału.

Ponadto, wnioskodawcy Z. S. i F. J. (1) wnieśli o stwierdzenie, że spadek po R. J., zmarłym w dniu 24 stycznia 1984 r., ostatnio stale zamieszkałym w K., nabywają z mocy ustawy dzieci – Z. S., F. J. (1), S. J. (2), J. J. (3), A. J. (1), S. J. (3) po 1/7 udziału każde z nich oraz wnuki – G. S. i M. S. po 1/14 udziału każda, przy czym wchodzący w skład spadku udział w gospodarstwie rolnym dziedziczą Z. S. i F. J. (1) w częściach równych.

Na rozprawie w dniu 26 stycznia 2016 r. pełnomocnik wnioskodawców zmodyfikował wniosek o stwierdzeniu nabycia spadku po J. J. (1), w ten sposób, że wniósł o pominięcie przy dziedziczeniu udziału w gospodarstwie rolnym (...), modyfikując udział M. S. w dziedziczeniu gospodarstwa rolnego z 1/16 na 1/8, a przed zamknięciem rozprawy cofnął tę modyfikację i popierał wniosek w dotychczasowym kształcie .

Uczestnik S. J. (1) przyłączył się do wniosku.

Pozostali uczestnicy postępowania nie zajęli stanowiska w sprawie.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Spadkodawcy J. J. (1) i R. J. pozostawali w związku małżeńskim.

[dowód: odpis skrócony aktu małżeństwa wydany przez USC w K. za nr (...) – k. 26, zapewnienie spadkowe - k. 56 - v]

J. J. (1) zmarła w dniu 1 lipca 1973 r. w K., gdzie stale przed śmiercią zamieszkiwała. Testamentu nie pozostawiła.

R. J. zmarł w dniu 24 stycznia 1984 r. w K., gdzie mieszkał stale przed śmiercią. Testamentu nie pozostawił. W dacie zgonu był wdowcem.

[dowód: odpis skrócony aktu zgonu J. J. (1) – k. 53; odpis skrócony aktu zgonu R. J. – k. 52, zapewnienie spadkowe - k. 56 - v]

Spadkodawcy posiadali wspólne dzieci – Z. S., F. J. (1), W. J., S. J. (3), J. J. (3), S. J. (2), A. J. (1). Syn W. J. zmarł w dniu 24 listopada 1972 r., a zatem przez spadkodawcami. Pozostawił po sobie dwie córki – G. S. oraz M. S..

[dowód: zapewnienie spadkowe - k. 56 – v, odpisy skrócone aktów stanu cywilnego k. 19 – 25, k. 54, k.55/

J. J. (1) jako spadkobierców ustawowych pozostawiła męża R. J., dzieci – Z. S., F. J. (1), S. J. (3), J. J. (3), S. J. (2), A. J. (1) oraz wnuczki G. S. i M. S..

R. J. jako spadkobierców ustawowych pozostawił dzieci – Z. S., F. J. (1), S. J. (3), J. J. (3), S. J. (2), A. J. (1) oraz wnuczki G. S. i M. S..

Nikt ze spadkobierców nie odrzucił spadku ani nie został uznany za niegodnego dziedziczenia. Nie toczyło się postępowanie spadkowe po tych osobach. Nie został sporządzony akt poświadczenia dziedziczenia. Spadkobiercy o zgonie swych poprzedników dowiedzieli się w dniu śmierci każdego ze spadkodawców.

W skład masy spadkowej wchodzi gospodarstwo rolne położone we wsi K., gmina K., o powierzchni 0,86 ha, jednostka ewidencyjna K. – obszar wiejski, nr działek (...), obręb (...) K., należące do majątku wspólnego spadkodawców. Przedmiotowe gospodarstwo rolne spadkodawcy nabyli z mocy samego prawa aktem własności ziemi z dnia 29 listopada 1975 r. wydanego na podstawie ustawy z dnia 26 października 1971 r. – o uregulowaniu gospodarstw rolnych. Dla przedmiotowej nieruchomości nie jest prowadzona księga wieczysta.

[dowód: zapewnienie spadkowe - k. 56 – v, akt własności ziemi – k. 28; wypis z rejestru gruntów – k. 29]

W dacie zgonu J. J. (1) w przedmiotowym gospodarstwie zamieszkiwał i pracował jej mąż R. J. oraz dzieci – Z. S. i F. J. (1). Z. S. wówczas nie pracowała zawodowo, zajmowała się prowadzeniem gospodarstwa rodziców w sposób stały : podbierała zboże, brała udział w wykopkach, zajmowała się obrządzaniem inwentarza, gotowała dla rodziny codzienne posiłki. F. J. (2) mieszkał z nimi i pracował zawodowo jako kierowca, po pracy oraz w czasie urlopu w sposób stały pomagał w pracach w gospodarstwie rolnym rodziców, np. brał udział w żniwach i wykopkach, pomagał w obrządzaniu inwentarza. Podobnie było z A. J. (2), który pracował zawodowo w budownictwie, ale mieszkał w gospodarstwie rolnym odziedziczonym przez swoją żonę i teściową i po pracy oraz podczas urlopów w sposób stały zajmował się pracami rolniczymi od 1957r.: młócił zboże, kopał ziemniaki, siał i orał pole, w tym celu pożyczał od ojca konia.

Pozostali synowie – S. J. (3), J. J. (3) i S. K. – mieszkali wówczas w Ł., tam też pracowali. Nie byli członkami rolniczych spółdzielni produkcyjnych i nie pracowali w gospodarstwie rolnym takiej spółdzielni ani innym indywidualnym gospodarstwie rolnym, byli pełnoletni, nie uczęszczali do szkół, nie pobierali już nauki zawodu, pracowali w zawodach nierolniczych, nie emerytami ani osobami trwale niezdolnymi do pracy. Jedynie

M. S. była wówczas małoletnia, miała ukończone 15 lat, natomiast G. S. ukończyła 18 lat i uczęszczała do technikum elektrycznego w Ł..

[dowód: zeznania Z. S. – k. 56v-57, 68v; zeznania F. J. (1) – k. 57, 68v; zeznania K. J. (3) – k. 5757v; zeznania A. M. – 57v; zeznania M. J. – k. 57v; zeznania S. J. (4) i K. J. (2) – k. 57v; odpis skrócony aktu małżeństwa M. S. – k. 54; ]

W dacie zgonu R. J. w przedmiotowym gospodarstwie zamieszkiwał jedynie jego syn F. J. (1), je prowadził, bo po śmierci matki a przed śmiercią ojca jego siostra się stamtąd wyprowadziła. W dniu 22 kwietnia 1981 r. Z. S. otrzymała świadectwo wykwalifikowanego rolnika. Pozostali synowie mieszkali i pracowali w Ł., poza A. J. (1), który nadal mieszkał i pracował w dotychczasowym zakresie w gospodarstwie rolnym swojej żony. W. M. S. była już wówczas pełnoletnia, ukończyła studia socjologiczne, a G. S. ukończyła szkołę średnią i pracowała w zawodzie pozarolniczym.

[dowód: świadectwo – k. 27; zeznania Z. S. – k. 56v-57, 68v; zeznania F. J. (1) – k. 57, 68v; zeznania K. J. (3) – k. 5757v; zeznania A. M. – 57v; zeznania M. J. – k. 57v; zeznania S. J. (4) i K. J. (2) – k. 57v]

Żaden ze spadkobierców w chwili otwarcia spadku po R. J. nie był emerytem, rencistą, nie był uznany za osobę niezdolną do pracy.

[dowód: zeznania Z. S. – k. 56v-57, 68v; zeznania F. J. (1) – k. 57, 68v; zeznania M. J. – k. 68v]

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie dokumentów zebranych w aktach sprawy, zapewnienia spadkowego, które nie zostało zakwestionowane przez uczestników postępowania oraz zeznań wnioskodawców i uczestników postępowania, które ze sobą korelowały i wzajemnie się uzupełniały. Uczestnicy różnili się tylko w ocenach co do kwalifikacji rolniczych A. J. (2), negowali, że pracował w spadkowym gospodarstwie rolnym, jednak nie negowali zeznań K. J. (3), z których wynikało, że w sposób stały wykonywał prace rolnicze w gospodarstwie żony i teściowej, czynił to po pracy zawodowej i w okresie urlopów – tak jak i wnioskodawca F. J. (1), który na stałe mieszkał w spadkowym gospodarstwie, pracował jako kierowca, a po pracy i na urlopie pomagał w sposób stały w pracach rolniczych. Z resztą cała rodzina pomagała doraźnie w spadkowym gospodarstwie przy żniwach, nawet dzieci.

Sąd zważył, co następuje:

W polskim prawie cywilnym wyróżnia się dwa tytuły powołania do spadku – testamentowy oraz ustawowy (art. 926 § 1 k.c.). Dziedziczenie ustawowe co do całości spadku następuje wtedy, gdy spadkodawca nie powołał spadkobiercy albo gdy żadna z osób, które powołał, nie chce lub nie może być spadkobiercą (art. 926 § 2 k.c.). Ma to miejsce w wypadku, gdy spadkodawca w ogóle nie zostawi testamentu albo gdy jego ważność zostanie skutecznie podważona.

Spadkodawcy J. J. (1) i R. J. nie pozostawili testamentów, dlatego też powołanie do spadku po nich odbywa się na podstawie ustawy (art. 926 § 1 k.c.).

Zgodnie z treścią art. 924 k.c. spadek otwiera się z chwilą śmierci spadkodawcy, a zatem decydująca przy ustalaniu kręgu spadkobierców jest data śmierci spadkodawcy. Dotyczy to także stosowania szczególnych przepisów o dziedziczeniu gospodarstw rolnych.

Zgodnie z treścią art. 931 k.c., w brzemieniu obowiązującym w dacie śmierci obojga spadkodawców – w pierwszej kolejności powołane są z ustawy do spadku dzieci spadkodawcy oraz jego małżonek, przy czym dziedziczą oni w częściach równych. Jednakże część przypadająca małżonkowi nie może być mniejsza niż jedna czwarta całości spadku. Jeżeli dziecko spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada jego dzieciom w częściach równych. Przepis ten stosuje się odpowiednio do dalszych zstępnych.

Biorąc powyższe pod uwagę Sąd stwierdził, iż spadek po J. J. (1) na podstawie ustawy nabyli mąż R. J. w 1/4 części (14/56), dzieci Z. S., F. J. (1), S. J. (2), J. J. (3), S. J. (3) i A. J. (2) po 3/28 (6/56) części oraz wnuczki G. S. i M. S. po 3/56.

Natomiast spadek po R. J. na podstawie ustawy nabyły dzieci Z. S., F. J. (1), S. J. (2), J. J. (3), S. J. (3) i A. J. (2) po 1/7 części (2/14) oraz wnuczki G. S. i M. S. po 1/14 części.

Przesłanki, jakie musi spełniać spadkobierca, by mógł dziedziczyć gospodarstwo rolne zostały określone w art. 1059 k.c. Gospodarstwo rolne z ustawy może dziedziczyć tylko ten spadkobierca, który powyższe warunki spełnia w chwili otwarcia spadku, a ich utrata przed tą datą lub uzyskanie po tej dacie nie wpływa na zdolność do dziedziczenia gospodarstwa rolnego. Spełnienie choć jednej z przesłanek uprawnia do dziedziczenia gospodarstwa rolnego (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 24 września 2009 r., IV SCK 129/09, Lex nr 602302). Stąd też, w przypadku stwierdzenia nabycia spadku, w skład którego wchodzi gospodarstwo rolne, należy w pierwszej kolejności ustalić, którzy ze spadkobierców ustawowych spełniają przesłanki do jego dziedziczenia (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 29 maja 2008 r., II CSK 72/08, Lex nr 420387).

W myśl art. 1059 k.c. w brzmieniu obowiązującym w chwili śmierci J. J. (1), to jest w dniu 1 lipca 1973 r. gospodarstwo rolne z ustawy dziedziczą dzieci spadkodawcy, jeżeli:

1)  bezpośrednio przed otwarciem spadku pracowały w tym gospodarstwie nieprzerwanie co najmniej od roku albo

2) w chwili otwarcia spadku są członkami rolniczej spółdzielni produkcyjnej lub pracują w gospodarstwie rolnym takiej spółdzielni, albo

3) w chwili otwarcia spadku bądź prowadzą inne indywidualne gospodarstwo rolne, bądź też pracują w gospodarstwie rolnym swoich rodziców, małżonka lub jego rodziców, albo

4) w chwili otwarcia spadku bądź są małoletnie, bądź też pobierają naukę zawodu lub uczęszczają do szkół, albo

5) w chwili otwarcia spadku są trwale niezdolne do pracy.

Jeżeli żadne z dzieci spadkodawcy nie odpowiada jednemu z warunków przewidzianych w punktach 1, 2 lub 3 paragrafu poprzedzającego, dziedziczą z ustawy gospodarstwo te spośród nich, które mają kwalifikacje do prowadzenia gospodarstwa rolnego i nie później niż przed upływem sześciu miesięcy od otwarcia spadku oświadczą w sądzie lub w państwowym biurze notarialnym gotowość prowadzenia gospodarstwa należącego do spadku (Ustawa z dnia 26 października 1971 r. zmieniająca ustawę Kodeks cywilny (Dz.U.1971.27.252), która weszła w życie 4 listopada 1971 r.).

W chwili śmierci spadkodawcy J. J. (1) kwalifikacje do dziedziczenia gospodarstwa rolnego miał mąż R. J., córka Z. S., synowie F. J. (1) i A. J. (2) oraz wnuczki G. S. i M. S..

Mąż R. J. oraz dzieci Z. S. i F. J. (1) z uwagi na to, iż w dacie zgonu pracowali w przedmiotowym gospodarstwie (art. 1059 § 1pkt 1 k.c.). W. G. S. z uwagi na to, iż w dacie śmierci J. J. (1) uczęszczała do szkoły (art. 1059 § 1pkt 4 k.c.). W. M. S. była wówczas małoletnia (art. 1059 § 1pkt 4 k.c.). Syn A. J. (2), ponieważ w dacie śmierci matki mieszkał i pracował w gospodarstwie rolnym swojej żony – K. J. (3) (art. 1059 § 1pkt 3 k.c.).

Dlatego też, Sąd stwierdził, iż wchodzący w skład spadku po J. J. (1) udział w gospodarstwie rolnym dziedziczą mąż R. J., dzieci Z. S., F. J. (1) i A. J. (2) oraz wnuczki G. S. i M. S..

Natomiast w myśl art. 1059 k.c. w brzmieniu obowiązującym w chwili śmierci R. J., to jest w dniu 24 stycznia 1984 r. (Ustawa z dnia 26 marca 1982 r. – Zmiana ustawy - Kodeks cywilny oraz uchylenie ustawy o uregulowaniu własności gospodarstw rolnych (Dz.U.1982.11.81), która weszła w życie 6 kwietnia 1982 r.), gospodarstwo rolne z ustawy dziedziczą spadkobiercy, jeżeli w chwili otwarcia spadku:

1) odpowiadają warunkom wymaganym dla nabycia własności nieruchomości rolnej w drodze przeniesienia własności albo

2) są małoletni bądź też pobierają naukę zawodu lub uczęszczają do szkół, albo

2)  są trwale niezdolni do pracy.

W chwili śmierci spadkodawcy R. J. kwalifikacje do dziedziczenia gospodarstwa rolnego mieli – córka Z. S., synowie F. J. (1) i A. J. (2). Wszyscy z uwagi na to, iż spełniali warunki wymagane dla nabycia własności nieruchomości rolnej w drodze przeniesienia własności. Warunki wymagane dla nabycia własności nieruchomości rolnej w drodze przeniesienia własności określał art. 160 k.c., przy czym w dacie śmierci R. J. przepis ten w § 1 stanowił, iż własność nieruchomości rolnej lub jej części może być przeniesiona na rzecz osoby fizycznej tylko wtedy, gdy nabywca:

1) stale pracuje w jakimkolwiek gospodarstwie rolnym bezpośrednio przy produkcji rolnej albo

2) ma kwalifikacje do prowadzenia gospodarstwa rolnego.

W dacie śmierci R. J. F. J. (1) pracował w sposób stały w przedmiotowym gospodarstwie, natomiast A. J. (1) pracował także w sposób stały w gospodarstwie rolnym swojej żony. Z. S. natomiast nabyła kwalifikacje zawodowego rolnika – otrzymała w dniu 22 kwietnia 1981r. świadectwo wykwalifikowanego rolnika. Pozostali synowie spadkodawcy nie pracowali w gospodarstwie rolnym, a wnuczki były już pełnoletnie i ukończyły naukę w szkołach. Żadne z nich nie było trwale niezdolne do pracy.

Mając na uwadze powyższe Sąd stwierdził, iż wchodzący w skład spadku po R. J. udział w gospodarstwie rolnym dziedziczą w częściach równych Z. S., F. J. (1) i A. J. (1).

O kosztach postępowania Sąd orzekł na podstawie art. 520 § 1 k.p.c., który stanowi, iż każdy z uczestników ponosi koszty związane ze swoim udziałem w sprawie.