Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 22 kwietnia 2016 roku

Sąd Apelacyjny w Katowicach II Wydział Karny w składzie :

przy udziale Prokuratora Krzysztofa Urgacza

po rozpoznaniu w dniu 22 kwietnia 2016 roku sprawy

1.  D. K. s. M. i Z.

ur. (...) w S.

oskarżonego z art. 270 § 2 k.k. i art. 13 § 1 k.k. w zw. z art. 286 § 1 k.k.
w zw. z art. 294 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k.;

2.  M. P.(P.) s. B. i G.

ur. (...) w P.

oskarżonego z art. 18 § 3 k.k. w zw. z art. 270 § 2 k.k., art. 276 k.k.;

na skutek apelacji pełnomocnika oskarżyciela posiłkowego R. P.

od wyroku Sądu Okręgowego w Gliwicach

z dnia 29 grudnia 2015 roku, sygn. akt IV K 40/13

1.  uchyla zaskarżony wyrok w punkcie 1 oraz w punkcie 2 w części dotyczącej czynu zarzuconego oskarżonemu M. P. w punkcie II i w tym zakresie sprawę przekazuje Sądowi Okręgowemu w Gliwicach do ponownego rozpoznania;

2.  w pozostałym zakresie zaskarżony wyrok utrzymuje w mocy i w tej części odstępuje od obciążenia oskarżyciela posiłkowego R. P. wydatkami postępowania odwoławczego oraz opłatą za II instancję.

SSA Piotr Filipiak SSA Piotr Mirek SSA Grzegorz Wątroba

II AKa 81/16

UZASADNIENIE

D. K. oskarżony został o to, że w dniu 14 kwietnia 2005r. w G. składając w Sądzie Okręgowym w Wydziale X Gospodarczym pozew w postępowaniu nakazowym z weksla o zapłatę solidarnie kwoty 5.000.000 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 4 kwietnia 2005r. do dnia zapłaty i kosztami procesu przez spółkę (...) LTD Przedsiębiorstwo Produkcyjno Handlowo Usługowe spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w P., R. P. oraz K. P. przedłożył wypełniony niezgodnie z wolą członków zarządu spółki (...) LTD Przedsiębiorstwo Produkcyjno Handlowo Usługowe z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w P. weksel wystawiony przez tę spółkę, a poręczony przez R. P. i K. P. z treści którego wynikało, iż został on wystawiony w N. w dniu 25 stycznia 1999 roku na kwotę 5.000.000 zł, a kwota ta winna być zapłacona w dniu 4 kwietnia 2005 roku B. N. w G. oraz, że w dniu 7 października 2002roku weksel ten został zbyty w drodze indosu D. K. wiedząc, że opisane powyżej zdarzenia nie miały miejsca w datach widniejących na wekslu oraz, że weksel ten w rzeczywistości był wekslem in blanco wystawionym przez członków zarządu powołanej wyżej spółki i poręczonym przez R. P. i K. P. dla spółki (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w P. jako zabezpieczenie roszczeń wynikających z dostaw opakowań do rozlewu wody mineralnej przez co usiłował doprowadzić członków zarządu spółki (...) LTD Przedsiębiorstwo Produkcyjno Handlowo Usługowe spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w P. oraz R. P. i K. P. do niekorzystnego rozporządzenia mieniem w kwocie 5.000.000 zł, to jest o przestępstwo z art. 270 § 2 k.k. i art. 13 § 1 k.k. w zw. z art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 294 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k.

M. P. oskarżony został o to, że w okresie od 26 maja 2003 r. do dnia 8 marca 2004r. w bliżej nieustalonym miejscu udzielił pomocy B. N. do wypełnienia weksla in blanco niezgodnie z wolą członków zarządu spółki (...) LTD Przedsiębiorstwo Produkcyjno Handlowo Usługowe spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w P. wystawionego przez tę spółkę, a poręczonego przezR. P. i K. P. dla spółki (...) w P. w ten sposób, że wydał mu przedmiotowy weksel, to jest o przestępstwo z art. 18 § 3 k.k. w zw. z art. 270 § 2 k.k.

Wyrokiem z dnia 29.12.2015r., sygn. akt IV K 40/13, Sąd Okręgowy w Gliwicach uniewinnił oskarżonych D. K. i M. P. od popełnienia wyżej opisanych czynów, obciążając kosztami procesu Skarb Państwa.

Ponadto zasądził od Skarbu Państwa na rzecz oskarżonego D. K. kwotę 18.405 złotych, natomiast na rzecz oskarżonego M. P. kwotę 2.400 złotych, tytułem zwrotu kosztów obrony z wyboru.

Apelację od powyższego wyroku wniósł pełnomocnik oskarżyciela posiłkowego R. P., który zaskarżył wyrok w całości na niekorzyść obu oskarżonych, zarzucając mu:

1. błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę rozstrzygnięcia polegający na przyjęciu, że:

- oskarżony M. P.nie dysponował w okresie od roku 2001 jakimkolwiek innym wekslem in blanco wystawionym przez spółkę (...) LTD PPHU sp. z o.o., a poręczonym przez R. P.i K. P. oprócz przekazanych kancelarii radcy prawnego P. S. w dacie odpowiednio 21.11.2001r. oraz 26.05.2003r., a w konsekwencji nie przyjęciu, iż M. P.nie przekazał owego innego weksla w nieustalonym czasie B. N. oraz następnie D. K., mając świadomość, iż wykorzystany on zostanie niezgodnie z wolą członków zarządu wystawców i poręczycieli weksla,

- oskarżony D. K. dochodząc pozwem o zapłatę roszczenia na kwotę 5.000.000 złotych ze spornego weksla nie wiedział, że weksel ten wypełniony został niezgodnie z wolą wystawcy oraz, iż doszło do czynności indosowania weksla przez B. N. na rzecz D. K. w dacie i okolicznościach uwidocznionych na wekslu oraz w zeznaniach oskarżonego, podczas gdy oskarżony składając pozew miał świadomość, iż został on wypełniony niezgodnie z wolą wystawcy i osób udzielających poręczenia, a jego wypełnienie i indos B. N. na rzecz D. K. nie miały miejsca w datach i okolicznościach podawanych w treści weksla oraz zeznaniach oskarżonego,

2. obrazę przepisów postępowania, w szczególności art. 7 kpk poprzez rażące przekroczenie zasady swobodnej oceny dowodów, poprzez:

- częściowe pominięcie i oczywiście sprzeczną z zasadami logiki i doświadczenia życiowego ocenę elementów związanych z okolicznościami rzekomego nabycia weksla – w toku oceny ewidentnej sprzeczności między zaprezentowanym rozumowaniem, a dowodem w postaci opinii pismoznawczej prof. T. W., iż oryginał weksla, jaki potem został wypełniony na kwotę 5.000.000 złotych stanowił podstawę kserokopii awersu weksla stanowiącego element pisma z dnia 26.05.2003r.,

- pominięcie i oczywiście sprzeczną z zasadami logiki i doświadczenia życiowego ocenę elementów związanych z okolicznościami rzekomego nabycia weksla, tj. daty tej czynności, środków jakie D. K. miał zaangażować w przedmiotowy zakup oraz rozbieżności między stanem majątkowym B. N. oraz treścią weksla,

- pominięcie w ocenie elementów związanych z chronologią działań gospodarczych między spółkami (...) oraz pominięcie elementów wskazujących na zaangażowanie w przedmiotowe działania oskarżonego D. K., a w tym zakresie nieprzydatnie należnej wagi zeznaniom świadka A. R.,

- przydanie zbytniej wagi i brak krytycznego odniesienia się do zeznań świadków co do sposobu funkcjonowania i podejmowania decyzji finansowych (w tym wekslowych) przez R. P. w sytuacji pozostawania owych świadków w konflikcie z R. P.,

- brak krytycznego odniesienia się do wersji zdarzeń prezentowanych przez obu oskarżonych i brak należytego uzasadnienia takiego stanowiska.

Podnosząc powyższe zarzuty pełnomocnik oskarżyciela posiłkowego wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje.

W pierwszej kolejności zaznaczyć trzeba, że z poczynionych przez Sąd Okręgowy ustaleń faktycznych wynika, że 5 weksli oraz 5 deklaracji wekslowych wystawionych w związku z zawarciem przez (...) LTD PPHU Sp. z. o.o. i (...) Sp. z o.o. umowy o współpracy z dnia 15.03.2000r., z ramienia (...) zostało podpisanych przez R. P. i Z. N.. Prawidłowość powyższego ustalenia nie budzi wątpliwości, albowiem fakt podpisania rzeczonych weksli oraz deklaracji wekslowych przez R. P. i Z. N. znajduje potwierdzenie zarówno w zeznaniach M. K., jak i zeznaniach Z. N., który jakkolwiek zeznał, że nie pamięta ile weksli podpisał jako członek zarządu (...) oraz w związku z jakimi konkretnie zdarzeniami gospodarczymi, to jednak jednocześnie zaznaczył, że osoby, które podpisywały deklaracje wekslowe podpisywały także weksle, zaś nie ulega wątpliwości, że na zachowanych (w przeciwieństwie do weksli) deklaracjach wekslowych znajdują się podpisy Ryszarda Potońca i Z. N.. Warto w tym miejscu odnotować, że z zeznań w/wym świadków nie wynika, aby pięć weksli wydanych do umowy o współpracy z dnia 15.03.2000r. miało zostać poręczonych przez członków zarządu (...), działających jako osoby fizyczne. Nota bene takiego ustalenia Sąd Okręgowy bynajmniej nie czyni. Dla dalszych rozważań istotne jest zatem to, że rzeczone 5 weksli zostało podpisanych przez R. P. i Z. N..

W dalszej kolejności Sąd Okręgowy przyjął, że w związku z zawarciem przez (...) i (...) umowy dostawy z dnia 23.12.2000r., (...) złożyła do dyspozycji (...) 2 weksle in blanco poręczone przez członków zarządu (...) działających jako osoby fizyczne. Na awersie każdego z tych dwóch weksli podpisali się R. P.i K. P. (Z. N. nie był już w tym czasie członkiem zarządu (...)), natomiast na rewersie każdego z nich znajdowały się pochodzące od wyżej wymienionych osób zapisy o treści „Poręczam za wystawcę P. R.” i „Poręczam za wystawcę P. K.”. Rzeczone weksle zostały później „wykorzystane” w sprawach prowadzonych przed Sądem Okręgowym w P. pod sygnaturami (...) i (...).

Jednocześnie Sąd I instancji ustalił, że w związku z zawarciem „umowy dostawy” i wystawieniem dwóch w/wym weksli, 5 weksli wystawionych w związku z zawarciem wcześniejszej „umowy o współpracy” zostało zwróconych R. P. przez M. K.. W ocenie Sądu Apelacyjnego także prawidłowość tego ustalenia nie budzi zastrzeżeń, albowiem fakt zwrócenia oskarżycielowi posiłkowemu rzeczonych 5 weksli wynika nie tylko z zeznań świadka M. K., ale również znajduje potwierdzenie w zeznaniach świadka J. T..

Mając powyższe w polu widzenia należy zwrócić uwagę na następujące okoliczności.

Mianowicie na awersie spornego weksla, tj. weksla wystawionego na kwotę 5.000.000 złotych, znajdują się podpisy R. P. i K. P. (nie zaś R. P. i Z. N.), natomiast na jego rewersie znajdują się zapisy dotyczące jego poręczenia o takiej samej treści, jak na dwóch wyżej wskazanych wekslach. Podkreślenia wymaga, iż nie ulega wątpliwości, że zarówno podpisy na awersie tego weksla, jak i wskazane zapisy na jego rewersie (zawierające skądinąd pełne podpisy) pochodzą od R. P. i K. P. (ustalenie to znajduje oparcie w zeznaniach K. P., jak również nie pozostaje w opozycji do opinii biegłego prof. T. W., który jakkolwiek nie badał – albowiem nie było to jego zadaniem – czy wskazane grafizmy pochodzą od w/wym osób, to jednak kategorycznie stwierdził, że nie pochodzą od B. N.).

Po wtóre z opinii biegłego prof. T. W. wynika, że zarówno sporny weksel, jak i weksel datowany na 01.12.2001r. oraz weksel datowany na 23.05.2003r., nie były poddawane przeróbkom fałszerskim, a ponadto sporny weksel (konkretnie jego awers) różni się od weksli tu wymienionych. Istotne jest również to, że w świetle poczynionych przez biegłego ustaleń nie budzi wątpliwości fakt, że oryginał awersu spornego weksla, jeszcze jako weksla in blanco, dostarczył materiału do wytworzenia tego fragmentu dokumentu z dnia 26.05.2003r., w którym przedstawiony jest niewypełniony awers weksla z odbitką spółki (...) oraz towarzyszącymi jej podpisami, co dowodzi, że sporny weksel przed jego późniejszym wypełnieniem przez B. N. znajdował się w posiadaniu (...).

Skoro zatem sporny weksel został opatrzony podpisami pochodzącymi od R. P. i K. P., ponadto na jego rewersie zamieszczono zapisy dotyczące jego poręczenia przez w/wym osoby oraz nie był poddawany przeróbkom fałszerskim, to wbrew ustaleniom poczynionym przez Sąd Okręgowy weksel ten nie mógł być jednym z tych 5 weksli, które (...) wystawiła dla (...) w związku z zawarciem umowy o współpracy z dnia 15.03.2000r., a które następnie zostały zwrócone R. P. przez M. K., albowiem jak już wyżej wskazano weksle te zostały podpisane przez R. P. i Z. N. i nie były poręczane przez członków zarządu (...) działających jako osoby fizyczne.

Co więcej, skoro zarówno sporny weksel, jak i weksle wykorzystane w w/wym sprawach prowadzonych przed Sądem Okręgowym w P. różniły się od siebie i nie były poddawane przeróbkom fałszerskim, a jednocześnie sporny weksel, jeszcze jako weksel in blanco, niewątpliwie znajdował się w posiadaniu (...), to również wbrew ustaleniom poczynionym przez Sąd Okręgowy uznać trzeba, że (...) dysponował nie dwoma, lecz trzema wekslami in blanco wystawionymi przez (...) i podpisanymi (także w charakterze poręczycieli) przezR. P. i K. P.. W konsekwencji za nieprawidłowe uznać także trzeba poczynione przez Sąd Okręgowy ustalenie, wrażające się w twierdzeniu, że (...) otrzymał łącznie od (...) siedem weksli. Okoliczności naprowadzone wyżej przekonują bowiem o tym, że (...) dysponował łącznie ośmioma, nie zaś siedmioma wekslami in blanco wystawionymi przez w/wym kontrahenta.

Reasumując stwierdzić należy, że zaskarżony wyrok w zakresie rozstrzygnięcia z punktu 1 oraz rozstrzygnięcia z punktu 2 w części, w której dotyczy ono czynu zarzuconego oskarżonemu M. P. w punkcie II, oparty został na błędnych ustaleniach faktycznych, które niewątpliwie mogły mieć wpływ na treść orzeczenia. W sprawie zaistniała zatem przyczyna odwoławcza z art. 438 pkt. 3 kpk, skutkująca uchyleniem zaskarżonego wyroku we wskazanym zakresie i przekazaniem sprawy w tej części do ponownego rozpoznania.

Zaznaczyć bowiem trzeba, że skoro sporny weksel nie był jednym z 5 weksli wydanych (...) przez (...) w związku z umową z dnia 15.03.2000r., które następnie zostały zwrócone R. P. przez M. K., to za niemiarodajne uznać także trzeba poczynione przez Sąd Okręgowy ustalenia dotyczące potencjalnych okoliczności wejścia w posiadanie tego weksla przez B. N.. Jeżeli przy tym zważyć na fakt, iż sporny weksel przed jego wypełnieniem niewątpliwie znajdował się w dyspozycji (...) oraz mieć na uwadze zeznania świadków, z których wynika, że weksle znajdujące się w posiadaniu tej spółki były w niej nader starannie przechowywane i nie miały do nich dostępu osoby trzecie, to niewątpliwie ponownej analizie i ocenie muszą zostać poddane wyjaśnienia oskarżonego M. P.. W tych warunkach, zwłaszcza z perspektywy pozostałych zarzutów podniesionych przez pełnomocnika oskarżyciela posiłkowego w apelacji, ponownej analizy i oceny wymagają także wyjaśnienia oskarżonego D. K.. Zaznaczyć w tym miejscu trzeba, że jakkolwiek zarzuty te były przedmiotem analizy ze strony Sądu Apelacyjnego, to jednak w zaistniałej sytuacji ustosunkowanie się do nich byłoby przedwczesne, albowiem mogłoby prowadzić do zasygnalizowania Sądowi zobligowanemu do ponownego rozpoznania sprawy własnej oceny zgromadzonego materiału dowodowego rzutującej na możliwe rozstrzygnięcie, do czego Sąd Odwoławczy uchylając wyrok i przekazując sprawę do ponownego rozpoznania nie jest uprawniony.

Zadaniem Sądu orzekającego w postępowaniu ponownym będzie zatem przede wszystkim przeprowadzenie ponownej analizy i oceny dotychczas zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, uwzględniającej zarówno okoliczności wskazane w niniejszym uzasadnieniu, jak i kwestie podniesione w dotychczas wywiedzionym środku odwoławczym. Natomiast rzeczą Sądu ponownie rozpoznającego sprawę będzie zadecydowanie, w jakim stopniu skorzysta on z uprawnienia wynikającego z dyspozycji art. 442 § 2 kpk.

Odnosząc się natomiast do rozstrzygnięcia z punktu 2 zaskarżonego wyroku w części, w której dotyczy ono czynu zarzuconego oskarżonemu M. P. w punkcie III, w pierwszej kolejności zaznaczyć trzeba, że w apelacji nie zostały podniesione zarzuty skierowane przeciwko temu rozstrzygnięciu, jak również nie zostało ono zakwestionowane w uzasadnieniu wniesionego środka odwoławczego, a zatem ustosunkowanie się do niego przez Sąd Odwoławczy zdeterminowane zostało wyłącznie wskazanym zakresem zaskarżenia (pełnomocnik oskarżyciela posiłkowego R. P. zaskarżył wyrok w całości).

Zarzucony oskarżonemu M. P. czyn, kwalifikowany z art. 276 kk, polegać miał na tym, że w okresie od dnia 25 maja 2005 roku do końca 2006 roku w P., pełniąc funkcję prezesa zarządu spółki (...) pomimo zakończenia współpracy pomiędzy tą spółką, a spółką (...) LTD PPHU Sp. z o.o. z siedzibą w P. oraz uregulowania wszelkich zobowiązań nie dokonał zwrotu 2 weksli in blanco wystawionych przez spółkę (...), a poręczonych przez R. P. i K. P. w celu zabezpieczenia współpracy gospodarczej pomiędzy wskazanymi podmiotami gospodarczymi, ukrywając je, czym działał na szkodę wymienionych pokrzywdzonych.

Mając powyższe w polu widzenia, nie wdając się w szeroko omówione przez Sąd Okręgowy kwestie związane z istotą znamion strony podmiotowej i przedmiotowej przestępstwa stypizowanego w art. 276 kk, a jedynie koncentrując się na wyznaczonym opisem czynu zarzuconego aspekcie granic przedmiotowych oskarżenia, stwierdzić należy co następuje. Mianowicie według postawionego oskarżonemu M. P. zarzutu miał on we wskazanym okresie czasu dysponować dwoma wekslami in blanco wystawionymi przez (...) i poręczonymi przez R. P. i K. P., których wymienionym nie zwrócił, ukrywając je przed nimi. Rzecz w tym, że tak postawiony zarzut nie znajduje jakiegokolwiek oparcia w ustaleniach faktycznych poczynionych w przedmiotowej sprawie, w tym również przy uwzględnieniu okoliczności naprowadzonych w niniejszym uzasadnieniu. Mianowicie nie ulega wątpliwości, że przedmiotem zarzuconego oskarżonemu czynu nie mogą być weksle, które wykorzystane zostały w sprawach prowadzonych przed Sądem Okręgowym w P. pod sygnaturami (...) i (...). Weksle te zostały bowiem wypełnione oraz użyte zgodnie z ich przeznaczeniem i miało to miejsce na długo przed okresem wskazanym w zarzucie. Poza tymi wekslami jedynym innym wekslem wystawionym przez (...), a poręczonym przez R. P. i K. P. był sporny weksel, niemniej również ten weksel został wypełniony najpóźniej z początkiem marca 2004 roku, a następnie wykorzystany w sprawie prowadzonej przed Sądem Okręgowym w P. pod sygnaturą (...), zainicjowanej pozwem z dnia 14.04.2005r. Z kolei weksle wystawione w związku z zawarciem umowy o współpracy z dnia 15.03.2000r. nie były poręczane przez R. P. i K. P., a ponadto weksle te zostały zwrócone R. P. w styczniu 2001r. Zatem także i te weksle, nota bene w liczbie pięciu, a nie dwóch, nawet przy wyjściu poza przedmiotowe granice oskarżenia (zarzut dotyczy weksli poręczonych przez R. P. i K. P.), nie mogą stanowić przedmiotu czynu zarzuconego oskarżonemu. Zatem skoro jednocześnie żaden z przeprowadzonych w sprawie dowodów nie daje podstawy do uznania, aby oskarżony M. P., dysponował innymi jeszcze wekslami wystawionymi przez (...) niźli wskazane wyżej, to w ślad za Sądem I instancji uznać trzeba, że oskarżony M. P.nie dopuścił się popełnienia czynu zarzuconego mu w punkcie III, albowiem we wskazanym w zarzucie okresie czasu nie dysponował już żadnymi wekslami wystawionymi przez (...). Stąd Sąd Apelacyjny rozstrzygnięcie co do tego czynu utrzymał w mocy.

Mając powyższe na uwadze Sąd Apelacyjny orzekł jak w sentencji wyroku.

SSA Piotr Filipiak SSA Piotr Mirek SSA Grzegorz Wątroba