Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 22 grudnia 2015 roku

Sąd Rejonowy w Rawie Mazowieckiej, I Wydział Cywilny w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 10 grudnia 2015 roku w Rawie Mazowieckiej

na rozprawie

sprawy z wniosku

A. S. i S. S. (1)

z udziałem

D. S., M. P. i Z. B.

o zasiedzenie

postanawia:

1)  stwierdzić, że E. S. i S. S. (1) nabyli przez zasiedzenie, na prawach ustawowej wspólności małżeńskiej, z dniem 1 stycznia 2008 roku, własność nieruchomości rolnej położonej we wsi S., gmina G., o powierzchni 153 m ², oznaczonej, jako działka numer (...), na stanowiącej integralną cześć niniejszego orzeczenia mapie sporządzonej w dniu 15 czerwca 2015 roku przez uprawnionego geodetę E. G. i zaewidencjonowanej w Starostwie Powiatowym w S. pod numerem (...).6640.1.510.2015 [P. (...).2015.684], dla której to nieruchomości w Sądzie Rejonowym w Rawie Mazowieckiej prowadzona jest księga wieczysta numer (...);

2)  nakazać pobrać na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Rawie Mazowieckiej od S. S. (1) kwotę 1673,50 zł (jeden tysiąc sześćset siedemdziesiąt trzy złote i pięćdziesiąt groszy) tytułem zwrotu wydatków, które nie znalazły pokrycia w uiszczonych zaliczkach;

3)  ustalić, że w pozostałym zakresie strony ponoszą koszty związane ze swoim udziałem w sprawie.

SSR Jarosław Janeczek

Sygn. akt I Ns 76/15

UZASADNIENIE

We wniosku wniesionym do Sądu w dniu 26 lutego 2014 roku A. S. i S. S. (1) domagały się stwierdzenia, że E. S. i S. S. (1) na prawach ustawowej wspólności małżeńskiej nabyli przez zasiedzenie z dniem 1 grudnia 2007 roku własność części nieruchomości stanowiącej działkę geodezyjną o numerze 36 położoną we wsi S. gmina G., dla której to nieruchomości prowadzona jest księga wieczysta (...) o powierzchni 141,65 m ².

Na rozprawie w dniu 19 grudnia 2015 roku wniosek został sprecyzowany poprzez wskazanie, że zasiedzenie dotyczy części działki (...) wydzielonej przez biegłego E. G. na mapie sporządzonej w czerwcu 2015 roku oznaczonej, jako przyszła działka (...) o powierzchni 153 m ².

Wedle wnioskodawców cześć działki (...), o której mowa wyżej była w samoistnym posiadaniu E. S. i S. S. (1), jako cześć ich siedliska położonego na działkach (...), położonych w tej samej wsi, co najmniej od 1971 roku. Znajduje się tam między innymi część budynku mieszkalnego, szamba i budynku gospodarczego.

Do stanowiska wnioskodawczyń przyłączyli się uczestnicy postępowania D. S. i M. P..

Uczestnik postępowania Z. B. opanował przeciwko stwierdzeniu zasiedzenia.

Sąd Rejonowy ustalił następujący stan faktyczny:

Działki (...) położone we wsi S. bezpośrednio graniczą z działką (...). Na działce (...) znajduje się siedlisko składające się z budynku mieszkalnego powstałego w 1969 roku oraz budynków gospodarczych powstałych w 1975 roku (obora) i 1980 roku (stodoła). Budynek mieszkalny stoi nie tylko na działce (...), lecz również na głębokość około metra znajduje się na działce (...). Również budynek gospodarczy znajdujący się najbliższej budynku mieszkalnego jest posadowiony nie tylko na działce (...), ale również na działce geodezyjnej 36. Również szambo, z którego korzysta i korzystała rodzina S. znajduje się częściowo na działce (...) i działce (...).

Działka (...) za stodołą stanowi pole uprawne.

(dowód: wypis z rejestru gruntów i wypis kartoteki budynków – k. 21-22, kopia decyzji – k. 23-24, k. 27)

Na działce (...) znajdują się zabudowania rodziny B.: dom mieszkalny, budynek gospodarczy (powstały w 1976 roku), wiata oraz stodoła (powstała około 1977 roku). Z. znajduje się pole uprawne.

(dowód: wypis i wyrys z ewidencji gruntów – 44)

Zakres posiadania rodziny B. i rodziny S. patrząc od drogi asfaltowej rozdziela na samym początku metalowy płot przylegający do budynku mieszkalnego S., na prawo, od którego znajduje się wjazd na posesję B., a na lewo, od którego znajduje się ogródek przydomowy S.. Ogródek ten znajduje się częściowo na działce geodezyjnej 36. Powstał on w tym samym czasie co budynek mieszkalny. Dalej granice posiadania stanowi boczna ściana budynku mieszkalnego S.. Budynek ten powstał około 1969 roku. Dalej, od narożnika budynku mieszkalnego granica posiadania skręca w stronę siedliska rodziny B. a następnie w stronę tylnego narożnika budynku gospodarczego S.. Aktualnie w tym miejscu brak widocznej granicy posiadania, ale wcześniej w tym miejscu znajdował się drewniany płot, co najmniej od 1977 roku, a potem mur aż do 2013 roku. Zarówno w płocie jak i w murze nie było żadnego przejścia (furtki). Dalej granicę posiadania S. i B. stanowią tylne ściany ich budynków gospodarczych, potem tylna ściana budynku gospodarczego B., tylna ściana ich wiaty, boczna ściana stodoły i przybudówki za stodołą. Teren za budynkiem gospodarczym i wiatą B. oraz teren za boczną ścianą stodoły, mimo że są i były w posiadaniu S. stanowią część działki geodezyjnej 36. Następnie zakres posiadania rodziny S. obejmuje również część działki (...) znajdującej się za stodołą B.. J. B., ojciec obecnego właściciela działki (...) i jego poprzednik prawny nie wchodził na podwórko S. w celu wykonywania jakichkolwiek prac na terenie za sowim budynkami gospodarczymi.

Granice posiadania stron i ich poprzedników prawnych odzwierciedla linia wykreślona przez geodetę E. G. na mapie sporządzonej w dniu 15 czerwca 2015 roku rozdzielająca działki (...). Działka (...) odpowiadająca zakresowi posiadania rodziny S. w zakresie działki geodezyjnej 36 ma powierzchnię 153 m ².

Taki stan posiadania rodziny S. (to jest E. S. i żony S. S. (1)) istniał, co najmniej od 1977 roku.

(dowód: zeznania Z. B. w charakterze strony – k. 63 i k. 161, zeznania A. S. w charakterze strony – k. 63v i k. 160v-161, fotografie – k. 70-71, zeznania świadka B. M. – k. 94, zeznania świadka S. B. – k. 94v-95, zeznania świadka J. B. – k. 95, zeznania świadka A. B. – k. 100v-101, zeznania świadka D. B. – k. 101v-102, protokół oględzin – k. 120-122, opinia biegłego geodety – k. 129-132, zeznania D. S. w charakterze strony – k. 161-162)

W dniu 1 grudnia 2007 roku E. S. i S. S. (1) nabyli przez zasiedzenie udział 1/2 we własności zabudowanej nieruchomości o powierzchni 0,13 ha, stanowiącej działkę geodezyjną numer (...) w S. gm. G..

(dowód: kopia postanowienia – k. 11)

E. S. zmarł w dniu 27 kwietnia 2012 roku. Jego spadkobiercami jest żona S. S. (1) oraz dzieci: A. S., D. S. i M. P..

(dowód: kopia aktu zgonu – k. 28)

W październiku 2012 roku toczyło się administracyjne postępowanie rozgraniczeniowe, w którym był między innymi ustalany przebieg granic miedzy działkami geodezyjnymi 34/3 i 34/2 oraz działką (...). W postępowaniu tym A. S. oraz Z. B. zawarli ugodę, w której ustali przebieg granicy między działkami (...) (będącymi własnością A. S.) oraz działką (...) (będącej własnością Z. B.). Ustalona granica biegła przez budynek mieszkalny wnioskodawczyni, jej budynek gospodarczy oraz około 1 metra za budynkiem gospodarczym uczestnika postępowania.

(dowód: kopia ugody – k. 30-32, zeznania A. S. w charakterze strony – k. 63v i k. 160v-161, zeznania świadka S. G. – k. 94, zeznania świadka B. M. – k. 94)

Działka geodezyjna numer (...) położona we wsi S., gm. G. jest obecnie własnością Z. B. i jest częścią nieruchomości, dla której Sąd Rejonowy w Rawie Mazowieckiej prowadzi księgę wieczystą numer (...).

(dowód: odpis księgi wieczystej – k. 4-7)

Działki geodezyjne numer (...) położone we wsi S., gm. G. aktualnie są własnością A. S. i są częścią nieruchomości, dla której Sąd Rejonowy w Rawie Mazowieckiej prowadzi księgę wieczystą numer (...). A. S. nabyła nieruchomość na podstawie umowy darowizny od rodziców (E. S. i S. S. (1)) w dniu 9 grudnia 2008 roku.

(dowód: odpis księgi wieczystej – k. 12-17, kopia aktu notarialnego – k. 18-20)

Sąd Rejonowy dokonał następującej oceny materiału dowodowego:

Podstawową kwestią faktyczną, jaką musiał w sprawie rozstrzygnąć Sąd był przebieg linii granicy posiadania rodziny S. i B.. O ile nie może budzić żadnej wątpliwości, iż rodzina S. posiadała część działki (...) w zakresie, w jakim znajdują się na nim części budynku mieszkalnego i budynku gospodarczego S., to w pozostałym zakresie – tj. między budynkiem mieszkalnym S. i budynkami gospodarczymi obydwu stron oraz w zakresie terenu za częścią budynku gospodarczego B., za ich wiatą, z boku ich stodoły i przybudówki do stodoły strony postępowania przedstawiły dwie odrębne wersję przebiegu zakresy posiadania.

Wedle „wersji S.” zakres posiadania między budynkiem mieszkalnym a budynkami gospodarczymi wyrażał wcześniej stojący tam płot i mur a w dalszej części tylna ściana budynku gospodarczego i wiaty B. oraz boczna ściana ich stodoły. Taką wersję okoliczności faktycznych można odczytać z zeznań wnioskodawczyni A. S., uczestnika postępowania D. S. oraz zeznań świadków B. M., S. B..

Natomiast według „wersji B.” posiadali oni teren działki (...) również za płatem i murem przy budynku gospodarczym jak i teren działki (...) za swoim budynkami – gospodarczym i wiatą oraz z boku swojej stodoły (trójkąt o podstawie około 1,5 m, zwężający się w stronę stodoły, gdzie dokonywano pokosów. Tę wersję zaprezentował uczestnik okoliczności faktycznych Z. B. oraz świadkowie J. B., A. B., D. B..

Oceniając obydwie wersje przedstawione przez strony postępowania w oparciu o całokształt materiału dowodowego Sąd uznał że prawdzie, co do granicy posiadania, odpowiada „wersja S.”.

Do takiego wniosku doprowadziło Sąd przede wszystkim to, że za takim stanem faktycznym opowiedział się jedyny przesłuchany w sprawie świadek, któremu nie można zarzucić powiązań z którąkolwiek ze stron, lokalny sołtys od 1981, zamieszkały stosunkowo blisko od spornej nieruchomości – S. B.. Świadek ten jako jedyny nie jest powiązany rodzinnie z jakąkolwiek ze stron a więc w ocenie Sądu nie miał żadnego interesu, w przeciwieństwie do samych stron i innych świadków, w zeznawaniu nieprawdy.

Jego zeznania posłużyły Sądowi jako główny wyznacznik tego jak było naprawdę.

Z zeznań tych wynika, iż rzeczywistość odzwierciedla „wersja S.”.

Natomiast zeznania uczestnika postępowania i jego rodziny nie znajdują potwierdzenia w żadnym innymi dowodzie, któremu można by uznać za w miarę obiektywny.

Nadto za „wersją S.” przemawia również doświadczenie życiowe wskazujące, że trudno zajmować się terenem, który znajduje się na podwórku sąsiada, terenem odgrodzonym płotem, murem i budynkiem.

Trudno również przypuszczać by J. B. nic nie robił widząc, że na jego działce znajduje się budynek gospodarczy S. – a musiałby to widzieć gdyż przyjmując że zakładał on iż granica jest około 1,5 m za jego budynkiem gospodarczym to budynek gospodarczy S. jest głębiej w stronę działki (...) niż granica uznawana przez J. B..

Najprawdopodobniej było tak, że granica posiadania, jaką ustalił Sąd, była naturalną granicą, jaką uznawały obydwie rodziny, żyjąc w przekonaniu, że odpowiada ona prawnej granicy. Problemy zaczęły się dopiero po sprowadzeniu geodety, kiedy to ujawniło się, że granica prawna według dokumentów i granica posiadania są różne.

Za dokumenty bez znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy Sąd uznał nadesłane akta dotyczące postępowań z zakresu prawa budowlanego. Dotyczyły one okresu po upływie okresu zasiedzenia.

Sąd Rejonowy zważył, co następuje:

Wniosek o zasiedzenie jest uzasadniony.

Zgodnie z art. 172 §1 k.c. posiadacz nieruchomości niebędący jej właścicielem nabywa własność, jeżeli posiada nieruchomość nieprzerwanie od lat dwudziestu, jako posiadacz samoistny chyba, że uzyskał posiadanie w złej wierze (zasiedzenie).

Jednakże stosownie do treści art. 172 §2 k.c. po upływie lat trzydziestu posiadacz nieruchomości nabywa jej własność, choćby uzyskał posiadanie w złej wierze.

Wobec tego wedle przytoczonych powyżej przepisów istnieją tylko dwie niezbędne przesłanki dla nabycia własności nieruchomości przez zasiedzenie: samoistne posiadanie nieruchomości oraz odpowiednio długi okres tego posiadania.

Zgodnie z art. 336 k.c. posiadaczem samoistnym rzeczy jest ten, kto nią faktycznie włada jak właściciel.

Posiadanie samoistne to stan faktyczny określonego władztwa nad rzeczą.

Według panującego poglądu doktryny posiadanie występuje przy równoczesnym istnieniu fizycznego elementu władania rzeczą, określanego, jako corpus possessionis, oraz psychicznego elementu animus rem sibi habendi, rozumianego jako zamiar władania rzeczą dla siebie (por. J. Ignatowicz (w:) Kodeks cywilny. Komentarz, t. 1, red. J. Ignatowicz, Warszawa 1972, s. 768-769; A. Kunicki (w:) System..., s. 830; E. Skowrońska-Bocian (w:) Kodeks cywilny. Komentarz, red. K. Pietrzykowski, t. I, Warszawa 1999, s. 681).

O ile władztwo fizyczne na rzeczą jest dość uchwytne, to element psychiczny posiadania jest trudniejszy do ustalenia, i może być tylko ujawniony przez ocenę zamanifestowanych na zewnątrz przejawów władania rzeczą, w szczególności postępowania wobec otoczenia.

Przy czym przy ustaleniu animus rem sibi habendi należy również brać pod uwagę art. 339 k.c. zgodnie, z którym domniemywa się, że ten, kto rzeczą faktycznie włada, jest posiadaczem samoistnym.

Tym samym, na gruncie tego przepisu wystarczy, że posiadacz samoistny wykaże przed Sądem faktyczne władanie rzeczy, by przyjąć, że posiada on również animus rem sibi habendi, a więc jest posiadaczem samoistnym, a nie zależnym czy dzierżycielem rzeczy.

Oczywiście domniemanie to może być obalone przed Sądem, poprzez wykazanie okoliczności przeciwnych.

Odnosząc powyższe rozważania do stanu faktycznego należy wskazać, iż postępowanie dowodowe wykazało, że małżonkowie E. S. i S. S. (1) posiadali część działki geodezyjnej 36. Stanowiła ona część ich siedliska – podwórka. Znajdowały się na nim między innymi części domu mieszkalnego i budynku gospodarczego oraz cześć ich szamba.

Domniemanie, iż ich posiadanie miało charakter samoistny nie zostało obalone.

Jak wyżej wskazano drugą przesłanką nabycia własności nieruchomości przez zasiedzenie jest odpowiednio długi, nieprzerwany, okres posiadania samoistnego nieruchomości.

Jak wyżej wskazano długość okresu zasiedzenia reguluje art. 172 k.c., który uzależnia konieczny do zasiedzenia okres od tego czy posiadacz wszedł w posiadanie nieruchomości w dobrej czy złej wierze.

Pojęcie dobrej wiary posiadania nie zostało zdefiniowane w kodeksie cywilnym.

W doktrynie i orzecznictwie przyjmuje się, że posiadaczem w dobrej wierze jest ten, kto władając rzeczą pozostaje w błędnym, ale usprawiedliwionym okolicznościami przeświadczeniu, że przysługuje mu określone prawo podmiotowe do rzeczy.

W złej wierze pozostaje ten, kto przy zachowaniu należytej staranności mógł się dowiedzieć, że prawo własności nie przysługuje jemu, a innej osobie. Tak, więc dobra wiarę posiadacza wyłącza zarówno wiedza o rzeczywistym stanie prawnym rzeczy, jak i niedbalstwo.

Przy ocenie dobrej albo złej wiary decydujący jest moment uzyskania posiadania. Jeżeli w chwili uzyskania posiadania samoistnego osoba była w dobrej wierze to nabywa nieruchomość w krótszym okresie czasu. Zła wiara następcza, która ujawni się po tym czasie, nie ma wpływu na wydłużeni terminu zasiedzenia.

Przenosząc powyższe rozważania na realia przedmiotowej sprawy stwierdzić należy w ocenie Sądu przyjąć, iż E. S. i S. S. (1) byli posiadaczami w złej wierze.

Budując budynki oraz ogradzając podwórko nie upewnili się oni, co do tego, iż zajmują oni tylko swoją nieruchomość i nie wkraczają na grunt sąsiadów. Można im, więc przypisać niedbalstwo.

Ze stanu faktycznego wynika, że posiadanie części działki (...) przez wnioskodawczynię i jej zmarłego męża, we wskazanym wyżej zakresie, miało miejsce co najmniej od 1977 roku.

Skoro dokładanej daty początkowej nie da się ustalić, to należało przyjąć, że 30 letni okres posiadania prowadzący do zasiedzenia nieruchomości zakończył się najpóźniej 1 stycznia 2008 roku.

Na koniec należy wskazać, iż postępowanie dowodowe nie wykazałoby w czasie biegu okresu przedawnienia nastąpiło przerwanie jego biegu.

Stosownie do zapis art. 175 k.c. do biegu zasiedzenia stosuje się odpowiednio przepisy o biegu przedawnienia roszczeń (art. 121-124 k.c). Bieg ten może, więc ulec zawieszeniu (art. 121 k.c.), jego zakończenie może ulec wstrzymaniu (art. 122 k.c.) oraz podlega przerwie (art. 123 k.c.).

Stosując odpowiednio art. 123 k.c., można wymienić następujące przyczyny przerwania biegu zasiedzenia: określone czynności procesowe, uznanie przez posiadacza prawa własności innej osoby, wszczęcie mediacji.

Uwzględniając więc istotę zasiedzenia można na początek najogólniej stwierdzić, że bieg terminu zasiedzenia przerywa każda czynność przed sądem lub innym organem powołanym do rozpoznawania spraw lub do egzekwowania roszczeń danego rodzaju albo przed sądem polubownym, przedsięwzięta bezpośrednio w celu „dochodzenia" lub „ustalenia" albo „zaspokojenia" lub „zabezpieczenia" prawa własności.

Zgodnie z jednolitym orzecznictwem Sądu Najwyższego czynnością procesową, przerywającą bieg zasiedzenia, jest tylko takie działanie, które jest skierowane przeciwko posiadaczowi i jest akcją zaczepną bezpośrednio zmierzającą do pozbawienia go posiadania, np. wystąpienie z powództwem windykacyjnym czy wnioskiem o dział spadku, obejmującego daną nieruchomość, jeżeli jej posiadacz jest uczestnikiem działu, nie jest nią natomiast, jeśli posiadacz nie jest uczestnikiem postępowania działowego (zob. w szczególności: uchwałę SN z dnia 18 czerwca 1968 r., III CZP 46/68, OSNC 1969, nr 4, poz. 62; uchwałę SN z dnia 28 lipca 1992 r., III CZP 87/92, OSN 1993, z. 3, poz. 31; postanowienie SN z dnia 22 stycznia 2002 r., V CKN 587/00, Lex nr 54334). Podobnie przerywa bieg przedawnienia pozew o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym.

Również, służąc „zabezpieczeniu" prawa własności, przerywa bieg terminu zasiedzenia wniosek o wpis do księgi wieczystej ostrzeżenia o niezgodności dotychczasowego wpisu z rzeczywistym stanem prawnym (według S. Rudnickiego, Komentarz..., s. 195, akcja zabezpieczająca prawo własności poprzez wpis ostrzeżenia „bezpośrednio zmierza do odzyskania nieruchomości"). Wreszcie przerywa bieg terminu zasiedzenia, jako czynność „zaspokojenia" prawa, wniosek o wszczęcie egzekucji wydania rzeczy (S. Rudnicki, Komentarz..., s. 195, eliminuje z tego grona czynności „zaspokojenia" prawa). Rzecz oczywista, przerywają bieg terminu zasiedzenia czynności procesowe legitymowanego czynnie właściciela przeciwko (z udziałem) legitymowanemu biernie posiadaczowi.

Żadne z wyżej wymienionych działań nie było podejmowane przez J. B. czy Z. B..

Za okoliczność bez znaczenia dla rozstrzygnięcia Sąd uznał zawarcie w październiku 2012 roku przez A. S. i Z. B. ugody przed geodetą w trackie postępowania rozgraniczeniowego dotyczącej przebiegu granicy działki geodezyjnej 36.

Zasiedzenie nieruchomości następuje z mocy prawa z dniem, w którym upłynie odpowiedni okres czasu, a orzeczenie Sądu w tym zakresie ma jedynie charakter deklaratywny. Skoro z ustaleń Sądu wynika, że zasiedzenie miało miejsce w dniu 1 stycznia 2008 roku, to nie może mieć na nie wpływu zdarzenie z 2012 roku.

Poza zakresem rozważeń Sądu pozostaje w niniejszej sprawie kwestia wzajemnego stosunku postanowienia o zasiedzeniu i ugody zawartej w trybie art. 33 ust 1 i art. 31 ust 4 ustawy Prawo geodezyjne i kartograficzne z dnia 17 maja 1989 roku.

Mając powyższe na uwadze, orzeczono jak w punkcie pierwszym postanowienia.

W toku postępowania Skarb Państwa wydatkował na koszty związane ze opinia biegłego kwotę 1673,50 zł

W ocenie Sądu wydatkami tymi strony winna być obciążone wnioskodawczynie, jako osoby, które wszczęły niniejsze postępowanie.

Jednakże A. S. uiszczała już zaliczkę na biegłego, a wobec tego resztą wydatków winna być obciążona S. S. (1), która do tej pory nie poniosła żadnych kosztów.

Podstawą prawną takiego rozstrzygnięcia jest art. 83 ust 2 w związku z art. 113 ustawy z dnia 28 lipca 2005 roku o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. z 2014 roku, poz. 1025 z późniejszymi zmianami).

Omawiane rozstrzygniecie znalazło wyraz w punkcie 2 postanowienia.

W zakresie poniesionych przez wnioskodawczynię i uczestników postępowania kosztów Sąd orzekł zgodnie z ogólna regułą wynikającą z art. 520 §1 k.p.c.

Omawiane rozstrzygniecie znalazło wyraz w punkcie 3 postanowienia.

SSR Jarosław Janeczek