Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 21 stycznia 2015r.

Sąd Okręgowy w Gliwicach Ośrodek (...) w R. Wydział II Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSO Marta Kucharczyk - Gemza

Protokolant: st. sekr. sąd. Beata Pinior

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 15 stycznia 2015r. w R.

sprawy z powództwa L. S.

przeciwko Skarbowi Państwa - Dyrektorowi Zakładu Karnego w R.

o zapłatę

1. powództwo oddala;

2. przyznaje ze Skarbu Państwa adwokatowi D. P. z Kancelarii Adwokackiej (...) w L. wynagrodzenie 147,60 zł (sto czterdzieści siedem złotych sześćdziesiąt groszy) w tym 23 % podatku od towarów i usług, tytułem kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej powodowi z urzędu;

3. przyznaje ze Skarbu Państwa adwokatowi A. G. z Kancelarii Adwokackiej w R. 147,60 zł (sto czterdzieści siedem złotych sześćdziesiąt groszy) w tym 23 % podatku od towarów i usług, tytułem kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej powodowi z urzędu;

4. zasądza od powoda na rzecz Skarbu Państwa Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa kwotę 120 zł ( sto dwadzieścia złotych ) tytułem zwrotu kosztów procesu.

Sygn. akt II C 234/13

UZASADNIENIE

Powód L. S. wniósł o zasądzenie od pozwanego kwoty 150 000 zł z tytułu zadośćuczynienia za naruszenie jego dóbr osobistych. Powód twierdził, że odbywając karę pozbawienia wolności w Zakładzie Karnym w j. Z. nie zapewniono mu odpowiednich warunków bytowych, sanitarnych, ograniczano ilość kąpieli , brakowało możliwości korzystania z prysznica.. W celach występował brud , grzyb , robactwo i wilgoć. Zimą otrzymywał zimne posiłki. W celach było słabe oświetlenie na skutek czego musi nosić okulary . Ponadto zarzucił , że karę pozbawienia wolności odbywał w celach przeludnionych . Przeludnienie dotyczyło dwóch cel i przebywanie w tych warunkach wywołało u powoda bezsenność , bóle kręgosłupa, drętwienie ręki .

Pozwany Skarb Państwa – Zakład Karny w R. wniósł o oddalenie powództwa i zasądzenie zwrotu kosztów procesu. W uzasadnieniu podniósł , że powód przebywał w jednostce pozwanego od 24 marca 2010 r do 10 maja 2013 r. W tym okresie u pozwanego przeludnienie praktycznie nie istniało . Średnie roczne zaludnienie wynosiło w 2010 r 101% pojemności , w 2011 r 99,9% pojemności i 2012 r -99,5% pojemności. Pozwany podniósł , że powód nie wskazał w których celach przebywał w warunkach przeludnienia. Pozwany zaprzeczył by panowały u niego niewłaściwe warunki bytowe i sanitarne. Pozwany podniósł, że opisane w pozwie niedogodności stanowią subiektywną ocenę powoda. W celach mieszkalnych , gdzie przebywał powód nie stwierdzono obecności zawilgoceń, zagrzybienia a pomieszczenia zawierają dostateczny dopływ powietrza. Wydawane są ciepłe posiłki . Osadzeni mężczyźni mogą korzystać z ciepłej kąpieli co najmniej 1 raz w tygodniu zgodnie z rozporządzeniem Ministra Sprawiedliwości z dnia 25 08 2003 r w sprawie regulaminu organizacyjno porządkowego wykonywania kary pozbawienia wolności . Pozwany zarzucił również, iż nieprawdą jest, żeby cele były niewłaściwie oświetlone. Pozwany podkreślił, że powód nie wykazał zaistnienia szkody, bezprawności działania zakładu karnego, związku przyczynowego w związku z powyższym powód nie wykazał, żeby zostały naruszone jego dobra osobiste.

Sąd ustalił:

Powód odbywał karę pozbawienia wolności w Zakładzie Karnym w R. w okresie od 24 marca 2010r do 10 maja 2013 r . W tym okresie powód był osadzony w celach nr 315,321,325,332 na oddziale VIII pawilon C oraz w celi nr 438 ba oddziale III , nr 8 na oddziale I i celi nr 469 na oddziale VI . Średnie roczne zaludnienie wynosiło w 2010 r 101% pojemności , w 2011 r 99,9% pojemności i 2012 r -99,5% pojemności. Powód nie przebywał z zakładzie karnym w warunkach przeludnienia. Nie otrzymał decyzji Dyrektora zakładu o których mowa w art. 110 § 2b kkw.

Cele, które zajmował powód były odpowiednio wyposażone w łóżko dla każdego osadzonego, stoły, krzesła, szafki. Każda cela posiada dostęp do światła dziennego oraz oświetlenia sztucznego. Są wyposażone w 2 jarzeniówki 2x 40 W. Natężenie światła było mierzone w celach i jest zgodne z normami. Za zgodą Dyrektora osadzeni mogą korzystać z lampek nocnych. Powód takiej zgody nie otrzymał. W celi znajdował się również kącik sanitarny, na który składa się muszla klozetowa i umywalka z podłączoną zimną wodą. Cele wyposażone były w wentylację grawitacyjną, kontrolowaną przez kominiarza. Istniała również możliwość przewietrzenia pomieszczeń, znajdujące się w nich okna można było swobodnie otwierać o każdej porze dnia i nocy. Cele ogrzewane są grzejnikami instalacji c.o wyposażonymi w automatyczny regulator temperatury. O czystość i porządek w celach dbali sami więźniowie, którym były wydawane środki czyszczące. Osadzonym wydawano również comiesięcznie środki do higieny osobistej w postaci 100 gram mydła toaletowego, jeden nożyk do golenia, 200 gram proszku do prania, jedna rolka papieru toaletowego, jedna tuba pasty do zębów, jedna szczoteczka do zębów na 6 miesięcy, jedna tuba pasty do zębów, jedna tuba kremu do golenia, a nadto według potrzeb zgłaszanych przez osadzonych. Osadzeni mają możliwość sprzątania celi, otrzymują szczotkę WC, zmiotkę, szufelkę i kosz na śmieci. Osadzeni mają możliwość wymiany odzieży , pościeli i kocy stanowiących własność jednostki do prania a buty do dezynfekcji . Cele mieszkalne są okresowo malowane przez administrację zakładu.

Więźniom przysługiwała ciepła kąpiel raz w tygodniu, codzienny dostęp do ciepłej wody mają zagwarantowane jedynie kobiety. Nadto osadzeni mają możliwość korzystania z grzałek elektrycznych do grzania wody dla celów higienicznych i spożywczych.

Posiłki spełniają normy co do składu i kaloryczności oraz jakości . Każdorazowo przed wydaniem posiłków z kuchni sprawdzana jest przez lekarza lub upoważnione osoby jakość posiłków , walory smakowe , temperatura i zgodność z jadłospisem . Posiłki są roznoszone po oddziałach przez porządkowych posiadających wymagane badania sanitarno – epidemiologiczne.

Powyższy stan faktyczny Sad ustalił w oparciu o : wydruk z historii rozmieszczenia powoda k 28 , notatki służbowe dot rocznego zaludnienia zakładu karnego k 29 i 30, protokołu Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego w R. z dnia 22 11 2012 r , protokołu badania natężenia oświetlenia k 35 , protokołu kontroli sanitarnej z dnia 8.08 2012 r k 38-43, potwierdzeń przyjęcia środków higienicznych k 44- 49, artykułu prasowego k 50-51, zeznań świadka S. A. , częściowo przesłuchania powoda .

Przy ocenie materiałów sprawy Sąd kierował się zasadą swobodnej oceny dowodów wyrażoną w art. 233 § 1 kpc. Sąd oparł się na zeznaniach świadka S. A. jako przekonywujących oraz na dowodach z dokumentów przedstawionych przez pozwanego. Sąd oddalił wnioski dowodowe powoda o zobowiązanie pozwanej w których celach przebywał powód, powierzchni tych cel oraz ilości osadzonych w nich razem z powodem osób. Pozwany wskazał bowiem listę cel w jakich osadzony był powód. Tymczasem powód zmierzał do wykazania , że w dwóch celach o numerach 329 i 331 przebywał w warunkach przeludnienia. Z zestawienia cel przedłożonego przez pozwanego wynika że powód w ogóle nie przebywał w celach których numery wskazał. Twierdził , że w tych celach była zbyt mała powierzchnia. Nie podał jednak ile osób z nim osadzono . Powód na którym spoczywa ciężar dowodu powinien wskazać których cel dotyczyły warunki przeludnienia i na czym ono polegało tzn ile osób było wraz z powodem osadzonych w jednym pomieszczeniu i na jakiej powierzchni. Tymczasem powód tych okoliczności w ogóle nie podaje chcąc przerzucić na pozwanego obowiązek poszukiwania i wskazania powodowi dowodów umożliwiających wykazanie jego twierdzeń. Z tych samych powodów Sad oddalił wniosek powoda o zobowiązanie pozwanego do wskazania danych osobowych osób osadzonych wraz z powodem w tych samych celach. Zgodnie z zasadą rozkładu ciężaru dowodu to powód powinien wskazać dane osobowe i adresowe świadków a nie poszukiwać ich na podstawie listy potencjalnych świadków których miałaby wskazać strona przeciwna.

Sąd zważył, co następuje:

Podstawą prawną dochodzonego przez powoda zadośćuczynienia za złe, uciążliwe warunki pobytu w Zakładzie Karnym w R. jest art. 448 kc, zgodnie z którym w razie naruszenia dobra osobistego sąd może przyznać temu, czyje dobro osobiste zostało naruszone, odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia. Przesłanki ochrony dóbr osobistych zostały sprecyzowane w art. 24 § 1 Kodeksu cywilnego, który wskazuje, że ten czyje dobro osobiste zostało naruszone bezprawnym działaniem może żądać zaniechania tego działania lub usunięcia jego skutków. Przy czym ustawodawca w artykule 24 kc wprowadził domniemanie bezprawności naruszenia dobra osobistego, które strona pozwana może obalić przez wykazanie, że jej działanie miało miejsce w warunkach obowiązującego porządku prawnego, stanowiło wykonywanie prawa podmiotowego, było za zgodą pokrzywdzonego, lub wynikało z potrzeby ochrony uzasadnionego interesu lub wartości nadrzędnych. W myśl cytowanych przepisów przesłanką odpowiedzialności jest nie tylko bezprawne ale i zawinione działanie sprawcy naruszenia dobra osobistego (tak SN w wyroku z dnia 15.06.2005r., sygn. akt IV CK 805/04). Przyjęcie zatem odpowiedzialności odszkodowawczej sprawcy takiego naruszenia wymaga kumulatywnego zaistnienia nie tylko wystąpienia szkody o charakterze niemajątkowym i bezprawności działania sprawcy ale także wykazania jego zawinienia oraz związku przyczynowego zachodzącego pomiędzy zaistniałą szkodą a działaniem sprawcy. Ustalony stan faktyczny nie daje podstaw do przyjęcia, aby warunki odbywania kary przez powoda w pozwanym zakładzie karnym naruszały minimalne standardy wyznaczone obowiązującymi przepisami, a przez to uwłaczały godności powoda. Powód nie wykazał aby działanie strony pozwanej było bezprawne. W szczególności bezzasadne było odwoływanie się przez powoda do faktu osadzenia go w takich celach i przy takim zagęszczeniu, że doszło do naruszenia określonych norm powierzchni przewidzianych na jednego osadzonego. Powód nie wykazał aby przebywał w celach w warunkach przeludnienia . Najpierw twierdził ( pismo k 74) , że wszystkie cele w jakich był umieszczony były celami niewymiarowymi o zmniejszonej powierzchni ,która nie odpowiadała wymogom obowiązujących przepisów. Natomiast w zeznaniach ( k 182 ) podał ,że zarzut przeludnienia dotyczy dwóch cel o numerach 329 i 331 przy czym z informacji uzyskanej od pozwanego wynika , że pozwany w ogóle w celach o tych numerach nie był osadzony.( k 28 – historia rozmieszczenia) . Powód nie wskazał jak długo miałby przebywać w tych celach , podał jedynie , że : „ w celach przeludnionych przebywał przez okres w których był w nich umieszczony „. Przyznał fakt , ze nie otrzymał decyzji o przebywaniu w warunkach przeludnienia ,a w jednym wypadku odmówił jej przyjęcia. Powód nie tylko nie wskazał dowodów na przebywanie w celach w warunkach przeludnienia ale nawet nie potrafił wskazać okoliczności z tym związanych.

Podkreślenia wymaga fakt , ze powód konstruując roszczenie ograniczył się w większości do powołania ogólnikowych, nieskonkretyzowanych twierdzeń a powoływane przez niego dowody nie miały służyć weryfikacji tych twierdzeń lecz poszukiwaniu faktów. Dlatego Sąd oddalił wniosek powoda o zobowiązanie pozwanego do wskazania danych osobowych osób osadzonych wraz z powodem w tych samych celach oraz wskazania powierzchni cel mieszkalnych w których powód przebywał . Uzyskane w ten sposób informacje , przy twierdzeniach powoda że przeludnienie dotyczyło cel w których w rzeczywistości nie przebywał, służyłby dopiero poszukiwaniu faktów, na których powód mógłby oprzeć zgłoszone roszczenie. Podkreślenia wymaga również , że historia rozmieszczenia powoda w celach znajdowała się w aktach w dacie zgłoszenia tego wniosku ,a zatem powód mógł choćby według daty osadzenia wskazać w których celach występowało jego zdaniem przeludnienie. Wbrew twierdzeniom skarżącego standardy osadzenia - określone w art. 110 i nast. kkw - były przez stronę pozwaną spełnione, co wynika z dokumentów przedłożonych przez stronę pozwaną.

Niewątpliwie powodowi przysługuje uprawnienie do godnych warunków odbywania kary w zakładzie karnym i w tym aspekcie należało rozpatrywać ewentualne naruszenie dóbr osobistych skarżącego. Podkreślić jednak należy , że każdy pobyt w zakładzie karnym wiąże się z naturalnymi dolegliwościami w postaci pogorszenia standardu życia jak brak swobodnej możliwości poruszania się, niemożność samodzielnej organizacji dnia, brak dostępu do niektórych dóbr, przebywania w jednej celi z innymi osobami.

Co do zasady powód miał dostęp do środków higienicznych i sanitarnych, pomieszczenia były wietrzone, miał zapewniony dostęp do ciepłej wody, cele były w sposób dostateczny oświetlone.

Powód nie wykazał aby odbywając karę pozbawienia wolności odczuwał niedogodności w wysokim stopniu. Jego zeznania są lakoniczne .Powód jedynie stwierdza fakt występowania robactwa w celach , wilgoci , brudu oraz zimą zimnych posiłków , słabego oświetlenia, złej wentylacji. W zeznaniach wskazuje jedynie , że na skutek słabego oświetlenia w celach musi używać okularów a wcześniej nie musiał ich stosować . Z kolei na skutek przebywania w celach na skutek przeludnienia występują u niego dolegliwości takie jak bóle głowy , reumatyczne kręgosłupa , drętwienie mięśni wewnętrznych prawej reki , cierpi na bezsenność. . Zarzuty dotyczące niezachowania przez pozwanego odpowiednich warunków higienicznych nie zasługują na uwzględnienie. Powód nie złożył w tym zakresie żadnych wniosków dowodowych . Natomiast z dokumentów przedłożonych przez pozwanego wynika że zakład karny podlega okresowym kontrolom Powiatowego Inspektora Sanitarnego i Sędziego Penitencjarnego . Wiadomym jest, iż na podstawie kkw, a także zarządzeń Dyrektora ZK w R. w sprawie porządku wewnętrznego w ZK, to więźniowie mają obowiązek dbać o czystość pomieszczeń mieszkalnych i sanitarnych.

Powód w żaden sposób nie wykazał aby na skutek osadzenia go w pozwanym Zakładzie doszło do narażenia i pogorszenia jego stanu zdrowia W tym zakresie powód nie złożył żadnych wniosków dowodowych .

W niniejszej sprawie trzeba mieć na uwadze, że powód odbywa karę pozbawienia wolności w zakładzie karnym zamkniętym. Kara spełnia funkcję represyjną jako odpłata za dokonane przestępstwo i dolegliwość dla skazanego (dyskomfort) co stanowi jej istotę (tak też Sąd Apelacyjny w Katowicach, w wyroku z dnia 7 maja 2009 roku, sygn. akt I ACa 247/09). Aby można było mówić o odczuwaniu dolegliwości przez skazanego, odbywanie kary musi być bardziej uciążliwe od sposobu życia osób pozostających na wolności. Odczuwanie niedogodności i dyskomfortu, nawet znacznych rozmiarów, w przypadku kary pozbawienia wolności nie ogranicza się jedynie do braku możności opuszczenia zakładu karnego. Odbywanie kary pozbawienia wolności nie stanowi bowiem pobytu w zakładzie o charakterze zbliżonym do pensjonatu lub sanatorium, tyle tylko że w warunkach pozbawienia wolności, lecz oznacza także obniżenie standardu życiowego. Zachowania pozwanego, polegające na stworzeniu warunków pobytu w zakładzie karnym, poniżej poziomu typowego dla życia na wolności, które powód odczuwa jako uciążliwe, nie są przez to bezprawne. O bezprawnym naruszeniu dóbr osobistych, w szczególności godności może być mowa dopiero, gdy dochodzi do poniżającego i nieludzkiego traktowania, sprzecznego z zasadą humanitaryzmu. Do naruszenia godności ludzkiej może dojść w wypadku, gdy pozbawi się więźniów jakiejkolwiek intymności przy spełnianiu potrzeb fizjologicznych, gdy brak wyżywienia będzie powodował głód u więźniów, gdy osadzeni nie będą mieli dostępu do bieżącej wody lub nie zapewni im się niezbędnych składników odżywczych, gdy przeludnienie osiągnie stan uniemożliwiający funkcjonowanie w celi, w szczególności gdy więźniowie zostaną zmuszeni do spania na przemian w jednym łóżku, gdy w celi nie będzie możliwości pozostawania w pozycji leżącej, gdy niewykonywanie obowiązków przez służbę zdrowia spowoduje permanentny stan chorobowy u osadzonego, gdy w celach będzie panowało zimno.

Warunki w jakich powód odbywał karę pozbawienia wolności trudno uznać za uwłaczające godności powoda. Wskazać należy, że osadzenie powoda w Zakładzie Karnym w R., jako osobę karaną, miało na celu ochronę interesu społecznego i wartości nadrzędnych jakimi są izolacja przestępców od społeczeństwa i osiągnięcie celów probacji. Ponadto osadzenie powoda nie miało cech poniżającego i nieludzkiego traktowania i odbywało się w godziwych warunkach. Subiektywne zatem przekonanie powoda, że nastąpiło przy tym naruszenie jego dóbr osobistych, jest bezpodstawne i nie może znaleźć ochrony prawnej przewidzianej w art. 23 i 24 kc, jak również być podstawą przyznania mu zadośćuczynienia przewidzianego w art. 448 kc.

Biorąc pod uwagę powyższe okoliczności Sąd w punkcie 1 wyroku oddalił powództwo. W punkcie 2 i 3 wyroku Sąd przyznał pełnomocnikom powoda z urzędu koszty nieopłaconej pomocy prawnej wysokości po 147,60 zł . Sąd wynagrodzenie to przyznał na podstawie przepisów Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu . Zgodnie z §15 pkt 1 rozporządzenia koszty nieopłaconej pomocy prawnej ponoszone przez Skarb Państwa obejmują opłatę w wysokości nie wyższej niż 150% stawek minimalnych . Wysokość stawki minimalnej w myśl §11 ust1 pkt 25 wyżej cytowanego rozporządzenia wynosi 120 zł. Tak obliczone wynagrodzenie Sąd powiększył o należny podatek od towarów i usług w myśl §2 ust 3 wskazanego rozporządzenia. W pkt 4 wyroku Sąd na mocy art. 98 kpc zasądził od powoda jako strony przegrywającej sprawę na rzecz pozwanego koszty zastępstwa prawnego.

Sędzia :