Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 20 lutego 2015 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie I Wydział Cywilny w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 20 lutego 2015 r. w Warszawie

na rozprawie sprawy z powództwa A. B.

przeciwko Skarbowi Państwa – Prezesowi Sądu Okręgowego w G.

o zapłatę

I.  Oddala powództwo

II.  Nie obciąża powoda A. B. kosztami procesu.

Sygn. akt I C 1012/14

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 16 września 2014 roku skierowanym przeciwko Skarbowi Państwa – Prezesowi Sądu Okręgowego w G., powód A. B. żądał zapłaty od pozwanego kwoty 100 000 złotych wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 4 września 2014 roku do dnia zapłaty. Roszczenie powód wiązał z wydaniem przez Sąd Okręgowy w G. Wydział XVI Cywilny Odwoławczy negatywnych rozstrzygnięć w stosunku do swojej żony, której był pełnomocnikiem w sprawie o sygn. akt XVI Cz 1759/12 twierdząc, że poniósł szkodę (k.2-2v).

Pismem z dnia 07 grudnia 2014 roku powód wskazał, iż swoje roszczenie wiąże również z wydaniem przeciwko niemu przez Sąd Okręgowy w G. wyroku w sprawie V Ka 218/11 skazującego go na karę 1 roku i 2 miesięcy pozbawienia wolności z powodu oparcia wyroku na pomówieniach osoby uprzednio skazanej. Powód wskazał, że wysokość dochodzonego roszczenia wynika z danych Głównego Urzędu Statystycznego odnośnie kosztów utrzymania osadzonego, dochodów powoda sprzed osadzenia oraz faktu, iż żona powoda była osobą bezrobotną (k. 18v-18v).

W odpowiedzi na pozew złożonej w dniu 28 stycznia 2015 roku pozwany Skarb Państwa wniósł o oddalenie powództwa, zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego od powoda na rzecz Skarbu Państwa – Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa według norm przepisanych (k. 26-29.

W uzasadnieniu tego kwalifikowanego pisma procesowego pozwany zakwestionował roszczenie powoda zarówno co do zasady, jak i wysokości. Skarb Państwa zarzucił, iż powód A. B. nie ma legitymacji czynnej w niniejszej sprawie do występowania z roszczeniami związanymi z orzeczeniami wydanymi w toku postępowania prowadzonego przed Sądem Okręgowym w G. pod sygn. akt XVI Cz 1759/12, ponieważ nie dotyczyły jego praw i obowiązków, lecz jego żony M. B., której był pełnomocnikiem. Odnośnie szkody jakiej powód doszukiwał się w wydaniu przez Sąd Okręgowy w G. wyroku w sprawie V Ka 218/11 skazującego go na karę 1 roku i 2 miesięcy pozbawienia wolności, pozwany podniósł, iż powód nie wykazał, aby doszło do stwierdzenia we właściwym postępowaniu niezgodności z prawem orzeczenia wydanego w tej sprawie (26 – 29).

W dalszym toku postępowania stanowisko stron nie uległo zmianie.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Wyrokiem Sądu Rejonowego w W. wydanym w sprawie o sygn.. akt IIK 192/09 powód A. B. skazany został na karę pozbawienia wolności. Od tego orzeczenia wniósł apelację. Sąd Okręgowy w G. V Wydział Karny Odwoławczy w sprawie o sygn. akt V Ka 218/11 zmienił zaskarżony wyrok Sądu I instancji w ten sposób, że w pkt I z opisu czynu wyeliminował znamię podrobienia zaświadczenia o zatrudnieniu, a z kwalifikacji prawnej art. 270 par. 1 k.k., w pozostałym zakresie utrzymując w mocy zaskarżone orzeczenie. Wywiedziona w sprawie kasacja została oddalona jako oczywiście bezzasadna wyrokiem Sądu Najwyższego z dnia 08 stycznia 2013 roku wydanym w sprawie IIIKK 10/12 (bezsporne). Powód odbyła rzeczoną karę pozbawienia wolności (niesporne).

Powód A. B. w sprawie egzekucyjnej z wniosku wierzyciela Banku (...) S.A. we W. toczącej się przed Sądem Okręgowym w G. Wydział XVI Cywilny Odwoławczy sygn. akt XVI Cz 1759/12 był pełnomocnikiem swojej żony M. B. (bezsporne).

Postanowieniem z dnia 12 lipca 2013 r. Sąd Okręgowy w G. Wydział XVI Cywilny Odwoławczy oddalił wniosek M. B. o wyłączenie sędziów A. D., M. J. i E. O. od orzekania w sprawie o sygn. akt XVI Cz 1759/12 ( dowód: postanowienie k. 32 – 35).

Sąd Okręgowy w G. Wydział XVI Cywilny Odwoławczy w dniu 4 września 2014 roku wydał postanowienie oddalające zażalenie M. B. na postanowienie Sądu Okręgowego w G. z dnia 12 lipca 2013 r. sygn. akt XVI Cz 1759/12 w przedmiocie wniosku M. B. o wyłączenie sędziów A. D., M. J. i E. O. od orzekania w sprawie ( dowód: postanowienie k. 32 – 35, postanowienie k. 36).

Postanowieniem z dnia 12 lipca 2013 r. Sąd Okręgowy w G. Wydział XVI Cywilny Odwoławczy oddalił wniosek M. B. o wyłączenie sędziów W. W., J. U., S. K. od orzekania w sprawie o sygn. akt XVI Cz 1759/12. Postanowieniem z dnia 18 grudnia 2014 r. Sąd Okręgowy w G. Wydział XVI Cywilny Odwoławczy na skutek zażalenia M. B. na postanowienie Sądu Okręgowego w G. z dnia 12 lipca 2013 r. oddalił wniosek o wyłącznie sędziów ( dowód: postanowienie k. 37 – 39).

Powyższy stan faktyczny w zakresie niezbędnym do rozstrzygnięcia sprawy był pomiędzy stronami niesporny.

Sąd przydał walor wiarygodności wszystkim dowodom z dokumentów zgromadzonych w sprawie nie znajdując podstaw do ich zanegowania. Dowody z dokumentów – w przeważającej mierze wyroki sądów powszechnych, korzystając z materialnej mocy dowodowej wynikającej z treści art. 244 k.p.c., stanowią dowód tego, co zostało w nich urzędowo zaświadczone. Zgromadzone dokumenty i ich odpisy nie były kwestionowane co do autentyczności i wiarygodności, przez żadną ze stron postępowania.

Sąd uznał, iż dowody z dokumentów stanowiące podstawę ustaleń faktycznych są wiarygodne i wzajemnie się uzupełniają, tworząc spójny stan faktyczny, będący jednocześnie wystarczającym dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy, a Sąd nie znalazł podstaw do ich podważenia z urzędu.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Powództwo jest niezasadne i nie zasługuje na uwzględnienie.

Powód A. B. dochodzi w niniejszym procesie roszczeń, związanych z dwoma postępowaniami sądowymi: o sygn. akt XVI Cz 1759/12 toczącym się przed Sądem Okręgowym w G., w którym występował jako pełnomocnik dłużniczki – swej żony oraz o sygn. akt IIK 19209 toczącej się przed Sądem Rejonowym w W., a następnie przed Sądem Okręgowym w G. w sprawie o sygn. akt V Ka 218/11, w którym zapadł przeciwko niemu wyrok skazujący go na karę pozbawienia wolności.

Powód wyliczył szkodę na podstawie kosztów utrzymania więźnia, swoich zarobków przed osadzeniem oraz zarobków żony.

W pierwszej kolejności Sąd rozważył zgłoszone przez powoda żądanie odszkodowania z tytułu niesłusznego pozbawienia wolności. Powód twierdził, że poniósł szkodę majątkową na skutek niezgodnych z prawem działań funkcjonariuszy pozwanego wyrokiem Sądu Okręgowego w G. w sprawie o sygn. akt V Ka 218/11.

Odpowiedzialność cywilna Skarbu Państwa za szkody związane z wydawaniem orzeczeń uregulowana jest w kodeksie cywilnym w art. 417 ¹ § 2 k.c., zgodnie z którym, jeżeli szkoda została wyrządzona przez wydanie prawomocnego orzeczenia lub ostatecznej decyzji, jej naprawienia można żądać po stwierdzeniu we właściwym postępowaniu ich niezgodności z prawem. Odnosi się to również do wypadku, gdy prawomocne orzeczenie lub ostateczna decyzja zostały wydane na podstawie aktu normatywnego niezgodnego z Konstytucją, ratyfikowaną umową międzynarodową lub ustawą.

W ocenie Sądu, w sytuacji, gdy powód został skazany na karę pozbawienia wolności wyrokiem Sądu Okręgowego w G., by uznać odpowiedzialność Skarbu Państwa za szkodę wyrządzoną w związku z takim prawomocnym orzeczeniem należy uprzednio uzyskać prejudykat w postaci orzeczenia stwierdzającego wydanie orzeczenia szkodzącego z naruszeniem prawa.

Niezaprzeczalnie powód nie wykazał, aby takie orzeczenie zostało wydane. Nie przedstawił żadnych dowodów wskazujących na to, aby w jakikolwiek sposób wyrok Sądu Okręgowego w G. V Wydziału Odwoławczego wydany w sprawie o sygn. akt V Ka 218/11 został uznany za niezgodny z prawem. Zauważyć należy, że ciężar dowodu w tym zakresie ciążył na powodzie zgodnie z ogólną zasadą wyrażoną w art. 6 k.c., a samo subiektywne odczucie pozwanego A. B. nie może przesądzać o odpowiedzialności Skarbu Państwa. W związku z czym – w ocenie Sądu - Skarb Państwa w świetle prawa nie ponosi odpowiedzialności za tak określoną szkodę powoda. W ocenie Sądu powód nie wykazał w tym wypadku ani faktu poniesienia szkody, ani związku przyczynowego pomiędzy wydaniem wyroku a szkodą, a to na nim z mocy art. 6 k.c. spoczywał ciężar dowodu w tym zakresie.

Gdyby roszczenie powoda odnoszące się do niesłusznego pozbawienia wolności rozpatrywać w kontekście naruszenia dóbr osobistych tj. wolności na skutek niesłusznego skazania go na karę pozbawienia wolności wyrokiem Sądu Okręgowego w G. V Wydziału Odwoławczego wydanym w sprawie o sygn. akt V Ka 218/11, również należy wskazać, że powód nie wykazał, aby wydany został prejudykat w postaci orzeczenia stwierdzającego wydanie orzeczenia szkodzącego z naruszeniem prawa.

Jak już wyżej wskazano Skarb Państwa nie ponosi odpowiedzialności za swoich funkcjonariuszy, gdy działają w granicach prawa. Odpowiedzialność cywilna Skarbu Państwa powstaje dopiero z chwilą wydania orzeczenia prawomocnego, co do którego wydano orzeczenie o uznaniu go za niezgodne z prawem. Samo niezadowolenie z określonego toku postępowań i ich niekorzystnego zakończenia nie uzasadnia przyjęcia, że wyrządzono powodowi szkodę lub krzywdę, ponieważ działania funkcjonariuszy Państwa były podejmowane w ramach prawa, a tylko działania bezprawne mogą rodzić odpowiedzialność odszkodowawczą.

W postępowaniu o naprawienie szkody czy krzywdy nie może być rozważana i udowadniana przesłanka niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia. Wcześniej musi być wszczęte postępowanie, które ewentualnie doprowadzi do przesądzenia istnienia tej przesłanki odpowiedzialności deliktowej Skarbu Państwa. W procesowym ujęciu, strona uważająca się za poszkodowaną przez wydanie prawomocnego orzeczenia, musi dla dochodzenia od Skarbu Państwa roszczenia odszkodowawczego wykorzystać kolejno dwa środki: jeden zmierzający do uzyskania stwierdzenia niezgodności z prawem tego orzeczenia i dopiero po pomyślnym dla siebie rozstrzygnięciu może wystąpić z powództwem o odszkodowanie.

Jeżeliby roszczenie powoda o zadośćuczynienie rozważać przez pryzmat przepisów prawa, które statuują instytucję zadośćuczynienia, to i tak żądanie nie mogłoby zostać uwzględnione, ponieważ zarówno przepis art. 23, 24 k.c., jak i 448 k.c. uzależnia przyznanie zadośćuczynienia od wykazania, że nastąpiło naruszenie określonego dobra osobistego (w przypadku powoda – czci i godności) wskutek działań bezprawnych. Zgodnie z treścią art. 23 k.c. dobra osobiste człowieka, jak w szczególności zdrowie, wolność, cześć, swoboda sumienia, nazwisko lub pseudonim, wizerunek, tajemnica korespondencji, nietykalność mieszkania, twórczość naukowa, artystyczna, wynalazcza i racjonalizatorska, pozostają pod ochroną prawa cywilnego niezależnie od ochrony przewidzianej w innych przepisach. W myśl art. 24 k.c. ten, czyje dobro osobiste zostaje zagrożone cudzym działaniem, może żądać zaniechania tego działania, chyba że nie jest ono bezprawne. W razie dokonanego naruszenia może on także żądać, ażeby osoba, która dopuściła się naruszenia, dopełniła czynności potrzebnych do usunięcia jego skutków, w szczególności ażeby złożyła oświadczenie odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie. Na zasadach przewidzianych w kodeksie może on również żądać zadośćuczynienia pieniężnego lub zapłaty odpowiedniej sumy pieniężnej na wskazany cel społeczny. Stosownie do treści § 2 przywołanego przepisu, jeżeli wskutek naruszenia dobra osobistego została wyrządzona szkoda majątkowa, poszkodowany może żądać jej naprawienia na zasadach ogólnych. W myśl art. 448 k.c. w razie naruszenia dobra osobistego sąd może przyznać temu, czyje dobro osobiste zostało naruszone, odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę lub na jego żądanie zasądzić odpowiednią sumę pieniężną na wskazany przez niego cel społeczny, niezależnie od innych środków potrzebnych do usunięcia skutków naruszenia. Przepis art. 445 § 3 k.c. stosuje się.

W ocenie Sądu powód nie wykazał, aby doszło do naruszenia jego wolności, czy godności na skutek działań bezprawnych funkcjonariuszy Skarbu Państwa w związku z wydaniem wyroku przez Sąd Okręgowy w G. w sprawie o sygn. akt V Ka 218/11. Powtórzyć należy w tej sytuacji, że prawomocne orzeczenie zapadłe w tamtej sprawie nie zostało uznane za niezgodne z prawem, a tylko w takich warunkach można mówić o bezprawności działań tych funkcjonariuszy rodzącej odpowiedzialność cywilną Skarbu Państwa.

Podsumowując, roszczenia powoda A. B. oparte na podstawie wydania orzeczenia przez Sąd Okręgowy w G. o sygn. akt V Ka 218/11 uznać należy, że za niezasadne i nie zasługujące na uwzględnienie w żadnym zakresie. Nie wykazano bezprawności zachowań funkcjonariuszy Państwa w tym zakresie.

W tym miejscu należało przejść do analizy roszczenia powoda A. B. związanego z żądanym odszkodowaniem za wydanie negatywnych dla jego żony M. B. orzeczeń Sądu Okręgowego w G..

Przed merytorycznym rozstrzygnięciem zasadności tak zgłoszonego roszczenia należało w pierwszej kolejności rozstrzygnąć kwestię posiadania przez A. B. legitymacji czynnej do wystąpienia z niniejszym powództwem, bowiem ma to dla sprawy pierwszorzędne znaczenie, warunkujące jego dalszą merytoryczną analizę.

Legitymacja materialna, a więc posiadanie prawa podmiotowego lub interesu prawnego do wytoczenia powództwa stanowi przesłankę materialną powództwa, a jej brak stoi na przeszkodzie udzieleniu ochrony prawnej. Brak legitymacji materialnej (czynnej lub biernej) skutkuje co do zasady oddaleniem powództwa. W odróżnieniu od zdolności sądowej i zdolności procesowej kodeks postępowania cywilnego nie zawiera definicji legalnej legitymacji procesowej. W nauce prawa postępowania cywilnego, jak i w praktyce sądowej przyjmuje się na ogół, że legitymacja procesowa jest właściwością podmiotu, w stosunku do którego sąd może rozstrzygnąć o istnieniu albo nieistnieniu indywidualno – konkretnej normy prawnej przytoczonej w powództwie. Legitymacja procesowa jest więc zawsze powiązana z normami prawa materialnego. Sąd dokonuje oceny istnienia legitymacji procesowej strony w chwili orzekania co do istoty sprawy a stwierdziwszy brak legitymacji procesowej (zarówno czynnej, jak i biernej), zamyka rozprawę i wydaje wyrok oddalający powództwo.

W ocenie Sądu w niniejszej sprawie uznać należało, iż powód A. B. nie posiada legitymacji czynnej do wystąpienia z powództwem przeciwko Skarbowi Państwa o odszkodowanie za negatywne dla jego żony M. B. orzeczenia Sądu Okręgowego w G., na gruncie przepisu art. 417 § 1 k.c., ponieważ jak wynika niespornych twierdzeń stron powód nie był stroną postępowania w sprawie o sygn. akt XVI Cz 1759/12 z wniosku wierzyciela Banku (...) S.A. we W. toczącej się przed Sądem Okresowym w G., lecz pełnomocnikiem swej żony. Zatem powód nie ma legitymacji do występowania z roszczeniem odszkodowawczym w związku z tokiem tamtego postępowania, legitymowaną do ewentualnego wystąpienia z żądaniem odszkodowawczym za negatywne w jej ocenie rozstrzygnięcia uprawnioną jest M. B., gdyż to jej bezpośrednio dotyczą owe rozstrzygnięcia i ona może być ewentualnym poszkodowanym żądającym roszczenia odszkodowawczego od Skarbu Państwa.

Dodatkowo zdaniem Sądu powód i w tym przypadku nie wykazał przesłanek odpowiedzialności Skarbu Państwa, a zatem bezprawności zachowania funkcjonariuszy Państwa, nie przedstawił prejudykatu w postaci orzeczenia stwierdzającego wydanie orzeczenia szkodzącego w sprawie o sygn. akt XVI Cz 1759/12 z naruszeniem prawa po myśli art. 4171 § 2 k.c., zgodnie z którym, jeżeli szkoda została wyrządzona przez wydanie prawomocnego orzeczenia lub ostatecznej decyzji, jej naprawienia można żądać po stwierdzeniu we właściwym postępowaniu ich niezgodności z prawem. Nie wykazał wysokości szkody, gdyż za wykazanie takie nie może zostać uznane odniesienie się do danych GUS, czy własnych dochodów (nawet nie udowodnionych) lub dochodów żony. Wreszcie nie wykazał jakiegokolwiek związku przyczynowego w rozumieniu art. 363 § 2 k.c. pomiędzy orzeczeniami w przedmiocie wyłączenia sędziów w sprawie jego żony a jego własną szkodą rozumianą jako utrata dochodów. Nie wiadomo, na czym takie związek miałby polegać.

Z tych wszystkich względów Sąd uznał, że powództwo jest całkowicie pozbawione podstaw prawnych i dlatego orzekł jak w pkt I wyroku.

O kosztach procesu orzeczono na podstawie art. 102 k.p.c. uwzględniając trudną sytuację materialną powoda oraz charakter zgłoszonego żądania (pkt II wyroku).