Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 10 września 2013r.

Sąd Apelacyjny w Białymstoku, III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSA Barbara Orechwa-Zawadzka (spr.)

Sędziowie: SO del. Piotr Prusinowski

SA Dorota Elżbieta Zarzecka

Protokolant: Agnieszka Charkiewicz

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 10 września 2013 r. w B.

sprawy z odwołania W. D.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B.

o emeryturę

na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B.

od wyroku Sądu Okręgowego w Białymstoku V Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 10 grudnia 2012 r. sygn. akt V U 113/12

zmienia zaskarżony wyrok i oddala odwołanie.

Sygn. akt III AUa 310/13

UZASADNIENIE

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. decyzją z dnia 4 stycznia 2012 roku, wydaną na podstawie przepisów ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 ze zm.) odmówił W. D. przyznania prawa do emerytury z tytułu pracy w warunkach szczególnych. W ocenie organu rentowego wnioskodawca nie udowodnił wymaganego, co najmniej 15-letniego stażu pracy w warunkach szczególnych. Organ rentowy nie zaliczył W. D. do stażu pracy w warunkach szczególnych okresów zatrudnienia: od dnia 3 lipca 1971 roku do dnia 12 kwietnia 1973 roku w Przedsiębiorstwie (...) oraz od dnia 2 października 1989 roku do dnia 7 marca 1995 roku w Przedsiębiorstwie (...) w B..

W. D. w odwołaniu od powyższej decyzji wniósł o zaliczenie mu do stażu pracy w warunkach szczególnych spornych okresów zatrudnienia i przyznanie prawa do emerytury z tytułu pracy w warunkach szczególnych.

Sąd Okręgowy w Białymstoku V Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych, po rozpoznaniu powyższego odwołania, wyrokiem z dnia 10 grudnia 2012 roku zmienił zaskarżoną decyzję i przyznał W. D. wcześniejszą emeryturę z tytułu pracy w warunkach szczególnych poczynając od dnia 19 września 2011 roku. Sąd Okręgowy ustalił, że W. D. (urodzony w dniu (...)) ukończył wiek 60 lat z dniem 4 października 2011 roku. Obecnie wnioskodawca z uwagi na stan zdrowia został uznany za całkowicie niezdolnego do pracy zarobkowej i całkowicie niezdolnego do samodzielnej egzystencji. Organ rentowy uznał wnioskodawcy na dzień 1 stycznia 1999 roku staż pracy w warunkach szczególnych w wysokości 11 lat, 2 miesięcy i 15 dni. Mając na uwadze treść art. 184 w związku z art. 32 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, Sąd Okręgowy stwierdził, że kwestią sporną w niniejszej sprawie było zaliczenie W. D. do stażu pracy w warunkach szczególnych okresów zatrudnienia: od dnia 3 lipca 1971 roku do dnia 12 kwietnia 1973 roku w Przedsiębiorstwie (...) oraz od dnia 2 października 1989 roku do dnia 7 marca 1995 roku w Przedsiębiorstwie (...) w B.. Uznanie powyższych okresów zatrudnienia za pracę w warunkach szczególnych skutkowałoby spełnieniem przez wnioskodawcę ustawowych przesłanek do przyznania prawa do emerytury. W celu oceny charakteru pracy wnioskodawcy w spornych okresach Sąd Okręgowy dopuścił dowód z zeznań świadków: A. M., S. W. oraz A. D.. Świadkowie ci potwierdzili, że W. D. był zatrudniony w przedsiębiorstwie (...) w charakterze operatora koparki i montera wodno – kanalizacyjnego. Wskazanie w dokumentacji obu tych stanowisk wiązało się z wyższym wynagrodzeniem. Z zeznań świadków wynikało, że czynności operatora koparki były wykonywane przez wnioskodawcę w większym zakresie, niż czynności montera instalacji. Na podstawie akt osobowych, nadesłanych przez Przedsiębiorstwo (...) Spółka z o. o. w B., Sąd I instancji ustalił, że w (...) wnioskodawca rozpoczął pracę z dniem 1 października 1989 roku. Z zaświadczenia lekarskiego z dnia 3 stycznia 1990 roku, znajdującego się w aktach osobowych wynikało, iż wnioskodawca mógł pracować na stanowisku operatora koparki – spycharki. Uprawnienia do obsługi koparki jednonaczyniowej wnioskodawca uzyskał z dniem 23 lutego 1990 roku. W dniu 11 grudnia 1989 roku został skierowany na sześciotygodniowy kurs operatora koparek jednonaczyniowych i zobowiązał się do przepracowania w tej firmie okresu dwóch lat. W dniu 1 marca 1990 roku W. D. złożył pisemny wniosek o przeniesienie go do pracy na koparkę. Na podstawie angażu z dnia 30 marca 1990 roku Sąd Okręgowy stwierdził, że z dniem 1 kwietnia 1990 roku powierzono W. D. obowiązki operatora koparki – montera instalacji wodno – kanalizacyjnych, odpowiedzialność za sprzęt techniczny oraz ustalono, iż z tytułu prowadzenia koparki będzie podlegał kierownikowi transportu. Z wewnętrznego dokumentu wystawionego przez D. (...) Warsztatu (...) wynikało, iż wnioskodawca z dniem 1 lutego 1995 roku przestał pełnić obowiązki kierowcy operatora koparki (...). Skoro pracodawca, kierując wnioskodawcę na szkolenie celem podniesienia kwalifikacji o uprawnienia do kierowania koparką zawarł z pracownikiem dodatkowa umowę i określił dokładnie prawa i obowiązki stron, to w ocenie Sądu Okręgowego należało uznać, iż wnioskodawca z chwilą powierzenia mu do obsługi koparki, eksploatował ją, wykorzystując w pełni moce maszyny i pracę na stanowisku operatora koparki świadczył w pełnym wymiarze czasu pracy, a czynności montera instalacji wodno – kanalizacyjnych miały charakter okazjonalny. Z zeznań świadków K. P. oraz A. K., zdaniem Sądu Okręgowego, wynikało, że operatorzy obsługiwali koparki przez 8 godzin dziennie, a nawet świadczyli pracę w nadgodzinach. Monterzy instalacji wodno – kanalizacyjnych z uprawnieniami do obsługi sprzętu ciężkiego byli w mniejszości, a zatem pracowali stale w charakterze operatorów koparek. Świadek A. K., która wystawiała świadectwa pracy w szczególnych warunkach w imieniu pracodawcy, twierdziła, iż okres pracy w charakterze operatora koparki powinien zostać zaliczony do pracy w szczególnych warunkach, nawet jeśli część dokumentacji z zakładu pracy nie dawała podstaw do twierdzenia, że wnioskodawca stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, wykonywał wyłącznie obowiązki operatora koparki. Zdaniem Sądu I instancji, wbrew odmiennemu stanowisku biegłego z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy, okres zatrudnienia od dnia 1 kwietnia 1990 roku do dnia 1 lutego 1995 roku należało uznać za pracę w warunkach szczególnych (4 lata i 10 miesięcy). Sąd Okręgowy stwierdził, że o pracy w szczególnych warunkach nie decyduje stanowisko pracy, a zatem bez znaczenia było wskazywanie w angażach stanowiska montera, skoro świadkowie zeznający w sprawie zgodnie wskazywali, iż wnioskodawca po nabyciu uprawnień operatora koparki stale pracował w tym charakterze. Przy uznanych przez organ rentowy 11 latach, 2 miesiącach i 15 dniach pracy w warunkach szczególnych, okres zatrudnienia w (...) w wymiarze 4 lat i 10 miesięcy pozwalał na uznanie, iż wnioskodawca spełnił przesłankę legitymowania się co najmniej 15-letnim stażem pracy w warunkach szczególnych. Sporny okres zatrudnienia od dnia 3 lipca 1971 roku do dnia 12 kwietnia 1973 roku w Przedsiębiorstwie (...) pozostawał bez wpływu na uprawnienia wnioskodawcy do emerytury z tytułu pracy w warunkach szczególnych. Mając na uwadze powyższe, Sąd Okręgowy na podstawie art. 477 ¹⁴§ 2 kpc orzekł jak w sentencji wyroku.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. zaskarżył powyższy wyrok apelacja, zarzucając mu naruszenie:

1.  przepisów prawa materialnego tj.:

a)  art. 184 w związku z art. 32 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych w związku z § 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze poprzez przyjęcie przez Sąd, że wnioskodawca udowodnił co najmniej 15-letni okres zatrudnienia w warunkach szczególnych, uprawniający do przyznania prawa do wcześniejszej emerytury,

b)  art. 100 w związku z art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych poprzez przyjęcie przez Sąd, że prawo do emerytury przysługuje od daty 19 września 2011 roku, podczas gdy wiek emerytalny 60 lat wnioskodawca ukończył w dniu 4 października 2011 roku,

2.  przepisów postępowania tj. art. 233 § 1 kpc poprzez brak wszechstronnego rozważenia całości zebranego w sprawie materiału dowodowego, w szczególności pominięcie zeznań świadków i opinii biegłego sądowego z zakresu bhp Z. C..

Wskazując na powyższe podstawy apelacji, organ rentowy wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku w całości i oddalenie odwołania od decyzji.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja jest zasadna.

Kwestią sporną w niniejszej sprawie było legitymowanie się W. D. wymaganym, co najmniej 15-letnim, stażem pracy w warunkach szczególnych, co warunkowało przyznanie wnioskodawcy prawa do emerytury z tytułu pracy w warunkach szczególnych.

Z akt osobowych wnioskodawcy wynikało, że w spornym okresie jego stanowisko pracy było określone jako operator koparki –monter instalacji wodno – kanalizacyjnych. Na podstawie dokumentacji należało uznać, że wnioskodawca w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał prace na obu tych stanowiskach. Między innymi z zawiadomienia z dnia 13 stycznia 1995 roku wynikało, że w związku ograniczoną działalnością w zakresie robót wodociągowych i likwidacją działu robót wodociągowych oraz brakiem możliwości zatrudnienia w branży elektrycznej z uwagi na występujący brak robót, rozwiązanie umowy o pracę stało się konieczne. Świadkowie A. M., S. W. i K. D. twierdzili, że wnioskodawca będąc zatrudnionym w charakterze operatora koparki – montera instalacji wodno kanalizacyjnej pracował na obu tych stanowiskach jednocześnie. Przykładowo, A. M. wskazał, że wnioskodawca przez tydzień pracował na koparce, a kolejny tydzień jako monter. Bywało nawet tak, że w jednym dniu było się operatorem koparki, a potem monterem (k. 42-43).

Biegły z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy, oceniając charakter pracy wykonywanej przez W. D. w spornych okresach, wskazał, że całość dokumentacji dołączonej do akt sprawy nie dawała podstaw do stwierdzenia, że wnioskodawca w spornym okresie wykonywał pracę w warunkach szczególnych stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku w wymiarze minimum 15 lat. Prace wykonywane przez wnioskodawcę na stanowiskach operatora spycharki i operatora koparki mogą być uznane za wykonywane w szczególnych warunkach (wykaz A dział V poz. 3 załącznika do rozporządzenia – prace maszynistów ciężkich maszyn budowlanych lub drogowych). Jednakże prace przy obsłudze ciężkich maszyn budowlanych i drogowych nie były wykonywane przez wnioskodawcę stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na takim stanowisku. Były one wykonywane zamiennie z czynnościami montowania instalacji wodno – kanalizacyjnych, co wynikało ze spójnych zeznań świadków przesłuchanych w sprawie. Z wyjaśnień pełnomocnika odwołującego się wynikało, że W. D. wykonywał pracę w wykopach o głębokości powyżej 1,2 metrów, a zatem nie były to wykopy głębokie. W związku z powyższym praca wnioskodawcy przy montażu instalacji wodno – sanitarnych w wykopach średnich nie spełniała wymogów określonych w wykazie A dział V poz. 1 załącznika do rozporządzenia (roboty wodno – kanalizacyjne oraz budowa rurociągów w głębokich wykopach). Biegły podtrzymał swoja opinię, zeznając na rozprawie przed Sądem Okręgowym. Sąd Apelacyjny aprobuje stanowisko biegłego wyrażone w opinii. Zdaniem Sądu Apelacyjnego zgromadzony w sprawie materiał dowodowy w postaci akt osobowych, czy też zeznań świadków, nie pozwalał na przyjęcie, iż wnioskodawca w czasie zatrudnienia w przedsiębiorstwie (...) łączył prace operatora koparki z pracą montera instalacji wodno – kanalizacyjnych w głębokich wykopach. W żadnym z dokumentów nie znajduje się wskazanie, jakiej głębokości były to wykopy. Podobnie świadkowie zeznający w sprawie nie wskazywali na fakt, iż W. D. pracował wyłącznie w głębokich wykopach.

Świadek A. K., która wystawiła wnioskodawcy świadectwo pracy w warunkach szczególnych, wskazywała, że głębokość wykopów ustalona była każdorazowo z kierownikiem budowy, inżynierem. Świadek miał wytyczne, że monterzy podlegają pod przepisy resortowe i przepisy rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku. Natomiast świadek K. P. – dyrektor (...) w swoich zeznaniach wskazał, że wnioskodawca był operatorem koparki i większość czasu pracy przeznaczał na obsługę koparki. Natomiast prace wodno – kanalizacyjne wykonywał w wykopach głównie na głębokości 2 metrów. Dany robotnik przez cały okres pracy nie pracował w wykopach o głębokości powyżej 3 metrów. Rury były układane na głębokości 2 metrów. Rowy trzeba było kopać na głębokości 2,20 metrów.

Stąd też mając na uwadze materiał dowodowy zgromadzony w niniejszej sprawie, w tym w szczególności zeznania świadków, akta osobowe wnioskodawcy, jak też opinię biegłego z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy, należało uznać, że W. D. w spornym okresie zatrudnienia w przedsiębiorstwie (...) nie pracował stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w warunkach szczególnych. Sąd Okręgowy dokonał błędnej oceny materiału dowodowego, zatem zarzut apelacyjny dotyczący naruszenia art. 233 § 1 kpc okazał się uzasadniony. Konsekwencją zaś błędnej oceny materiału dowodowego było nieprawidłowe przyznanie W. D. prawa do emerytury na podstawie art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Niezasadnie także przyznano mu prawo do świadczenia od dnia 19 września 2011 roku w sytuacji, gdy wnioskodawca spełnił ostatnią przesłankę warunkującą przyznanie prawa do emerytury – wiek emerytalny - w dniu 4 października 2011 roku. Zatem także zarzut naruszenia prawa materialnego tj. art. 100 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych był uzasadniony.

Zdaniem Sądu Apelacyjnego skoro wnioskodawca wykonywał w spornym okresie zatrudnienia w (...) w czasie pracy zarówno pracę operatora koparki, jak i montera instalacji wodno – kanalizacyjnych, przy czym nie można przyjąć że praca montera była wykonywana wyłącznie w głębokich wykopach, to praca taka nie mogła zostać uznana za pracę w warunkach szczególnych. Nie ulegało wątpliwości, iż praca operatora koparki jest zaliczana do prac wykonywanych w warunkach szczególnych (wykaz A dział V poz.3 załącznika do rozporządzenia. Jednakże praca montera instalacji wodno – kanalizacyjnych jest zaliczana do takich prac tylko wtedy, gdy praca ta jest wykonywana w głębokich wykopach – powyżej 3 metrów. Do obu tych prac odnosi się także wymóg pracy stałej i w pełnym wymiarze czasu pracy. Natomiast w niniejszej sprawie brak było dowodów na okoliczność, że W. D. wykonywał pracę w wykopach powyżej 3 metrów, a w ręcz przeciwnie z zeznań świadków wynikało, że wykonywał pracę w wykopach o różnej głębokości, do 2 metrów, a także w niewielkim zakresie, ale także w ramach czasu pracy, we wnętrzach domów. Wykonywanie części prac w głębokich wykopach nie było wystarczające, bowiem dla uznania pracy w warunkach szczególnych koniczne jest świadczenie pracy na danym stanowisku stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. Nazwa stanowiska pracy nie miała w niniejszej sprawie znaczenia, ocenie podlegał charakter wykonywanej przez W. D. pracy.

Podsumowując powyższe, wbrew stanowisku Sądu Okręgowego, wyrażonemu w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku, skoro wnioskodawca wykonywał w spornym okresie zatrudnienia w (...) jedynie część prac odpowiadających pracom wymienionym w wykazie A, to nie pracował stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w warunkach szczególnych. Warunkiem zaliczenia danego okresu zatrudnienia do pracy w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze jest wykonywanie pracy stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku. Ustalanie prawa do emerytury w niższym wieku emerytalnym ze względu na wykonywanie pracy w pełnym wymiarze czasu obowiązującym na danym stanowisku pracy, w przypadkach określonych w obowiązujących wykazach prac w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (§ 2 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze), nie budzi kontrowersji i każdorazowo odnosi się do ustalonego w sprawie stanu faktycznego. Tylko okresy wykonywania zatrudnienia w pełnym wymiarze czasu pracy wypełniają kryterium uznania pracy o cechach znacznej szkodliwości dla zdrowia lub znacznego stopnia uciążliwości, lub wymagającej wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia. Taki sam warunek odnosi się do wymagania stałego wykonywania takich prac, co oznacza, że krótsze dobowo (nie w pełnym wymiarze obowiązującego czasu pracy na danym stanowisku) lub periodyczne, a nie stałe świadczenie pracy wyklucza dopuszczalność uznania pracy za świadczoną w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wskutek niespełnienia warunku stałej znacznej szkodliwości dla zdrowia lub stałego znacznego stopnia uciążliwości wykonywanego zatrudnienia.

Odnosząc się do stanowiska pełnomocnika wnioskodawcy należy dodatkowo wskazać, że o zakwalifikowaniu rodzaju pracy do pracy wykonywanej w szczególnych warunkach nie decyduje pracodawca. Przyznanie świadczenia emerytalnego na podstawie art. 184 w związku z art. 32 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych w zw. z § 2 i 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze przez organ rentowy następuje na podstawie świadectwa pracy potwierdzającego wykonywanie zatrudnienia w warunkach szczególnych, które jednak jak każdy dokument nieurzędowy w rozumieniu art. 244 § 1 i 2 kpc podlega kontroli zarówno co do prawidłowości wskazanych w nim faktów, jak i co do prawidłowości wskazanej podstawy prawnej, gdyż podmiot wydający to świadectwo nie jest organem państwowym ani organem wykonującym zadania z zakresu administracji państwowej. W niniejszej sprawie wzięto pod uwagę świadectwo pracy wystawione przez pracodawcę, jednakże wskazana w nim okoliczność pracy w szczególnych warunkach podlegała weryfikacji w toku postępowania dowodowego.

Mając na uwadze powyższe, należało uznać, że W. D. nie wykonywał w spornym okresie zatrudnienia od dnia 1 kwietnia 1990 roku do dnia 1 lutego 1995 roku pracy w warunkach szczególnych, a zatem okres ten nie podlegał zaliczeniu do stażu pracy w warunkach szczególnych. Bez zaliczenia tego okresu pracy, wnioskodawca nie legitymuje się wymaganym co najmniej 15-letnim stażem pracy w warunkach szczególnych, a zatem nie spełnia przesłanek z art. 184 w związku z art. 32 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych warunkujących przyznanie prawa do emerytury.

W tym stanie rzeczy, uznając apelację za uzasadnioną, Sąd Apelacyjny na podstawie art. 386 § 1 kpc orzekł jak w sentencji wyroku.