Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 14 kwietnia 2014 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie XVII Wydział Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów w składzie:

Przewodniczący:	SSO Dariusz D ąbrowski
Protokolant:	Protokolant sądowy – stażysta – Anastazja Chojnacka

po rozpoznaniu w dniu 7 kwietnia 2014 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa Towarzystwa (...) Spółki Akcyjnej w W.

przeciwko Prezesowi Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów

o stwierdzenie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów

na skutek odwołania powoda od decyzji Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów z dnia 5 grudnia 2011 roku Nr (...)

orzeka:

1.  oddala odwołanie,

2.  zasądza od powoda Towarzystwa (...) Spółki Akcyjnej w W. na rzecz Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów kwotę 360 zł ( trzysta sześćdziesiąt złotych) tytułem kosztów procesu.

SSO Dariusz Dąbrowski

Sygn. akt XVII AmA 78/12

UZASADNIENIE

Decyzją nr (...) z dnia 5 grudnia 2011 roku Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów (zwany dalej „Prezesem Urzędu” lub „Prezesem UOKiK”):

I. na podstawie art. 27 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 16 lutego 2007 roku o ochronie konkurencji i konsumentów oraz stosowanie do art. 33 ust. 4, 5 i 6 tej ustawy i § 2 pkt 4 rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 1 lipca 2009 roku w sprawie właściwości miejscowej i rzeczowej delegatur Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, po przeprowadzeniu postępowania w sprawie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów, wszczętego z urzędu przeciwko Towarzystwu (...) S.A. w W. uznał za praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów, o której mowa w art. 24 ust. 1 i 2 pkt 1 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów działanie ww. przedsiębiorcy polegające na:

1.  zamieszczaniu we wzorcu umownym pod nazwą „Ogólne warunki ubezpieczenia Autocasco (...), w § 16 ust. 3 pkt 1 i 2 a postanowienia w brzmieniu: „Wycena kosztów naprawy sporządzona przez (...) lub na jej zlecenie według cen netto (bez VAT) wykonywana jest na podstawie indywidualnej oceny uszkodzeń pojazdu związanych z przedmiotowym zdarzeniem, z wykorzystaniem do tego celu informacji na temat realnych kosztów naprawy uzyskanych poprzez analizę aktualnej sytuacji rynkowej (np. ustalenie kosztów naprawy w drodze przetargu/aukcji), której podstawą jest:

1)  koszt robocizny ustalony w oparciu o:

a)  naprawcze normy czasowe określone przez producenta pojazdu i ujęte w systemie A. lub E.,

b)  średnią stawkę za 1 roboczogodzinę ustaloną przez (...) na podstawie stawek stosowanych przez warsztaty naprawcze z terenu województwa, względem którego dokonano taryfikacji,

2)  koszt części zamiennych:

a)  w wysokości cen podanych w aktualnych polskich wydaniach systemu A. lub E., opartych na danych producenta/importera pojazdu, nie więcej niż średnie ceny netto (bez VAT) zalecane przez producenta pojazdu lub oficjalnych importerów do stosowania przez ich sieci serwisowe”;

2.  zamieszczaniu we wzorcu pod nazwą „Ogólne warunki ubezpieczenia Autocasco S. ( (...)) wraz z opcjami dodatkowymi”, w § 15 ust. 3 pkt 1 i 2 a postanowienia w brzmieniu:

„Wycena kosztów naprawy sporządzona przez (...) lub na jej zlecenie według cen netto (bez VAT) wykonywana jest na podstawie indywidualnej oceny uszkodzeń pojazdu związanych z przedmiotowym zdarzeniem, z wykorzystaniem do tego celu informacji na temat realnych kosztów naprawy uzyskanych poprzez analizę aktualnej sytuacji rynkowej (np. ustalenie kosztów naprawy w drodze przetargu/aukcji), której podstawą jest:

1)  koszt robocizny ustalony w oparciu o:

a)  naprawcze normy czasowe określone przez producenta pojazdu i ujęte w systemie A. lub E.,

b)  średnią stawkę za 1 roboczogodzinę ustaloną przez (...) na podstawie stawek stosowanych przez:

(1) warsztaty naprawcze z terenu województwa, względem którego dokonano taryfikacji składki – w przypadku gdy nie zostało zniesione procentowe pomniejszenie wartości części, zgodnie z § 8 ust. 5 pkt 1),

(2) autoryzowane stacje obsługi z terenu województwa względem którego dokonano taryfikacji składki – w przypadku gdy poprzez opłacenie dodatkowej składki zostało zniesione procentowe pomniejszenie wartości części zgodnie z § 8 ust. 5 pkt 1). W przypadku braku możliwości ustalenia stawki średniej dopuszcza się przyjęcia stawki za 1 roboczogodzinę stosowanej indywidualnie przez wykonawcę naprawy o ile nie przekracza ona 120% stawki za roboczogodzinę – stosowanej przez dany warsztat w naprawach gwarancyjnych;

2) koszt części zamiennych:

a) w wysokości cen podanych w aktualnych polskich wydaniach systemu A. lub E., opartych na danych producenta/importera pojazdu, nie więcej niż średnie ceny netto (bez VAT) zalecane przez producenta pojazdu lub oficjalnych importerów do stosowania przez ich sieci serwisowe”;

3. zamieszczeniu we wzorcu umownym pod nazwą „Ogólne warunki ubezpieczenia Autocasco K. ( (...)) wraz z opcjami dodatkowymi”, w § 15 ust. 4 postanowienia w brzmieniu:

„Wycena kosztów naprawy sporządzona przez (...) lub na jej zlecenie według cen netto (bez VAT) wykonywana jest na podstawie indywidualnej oceny uszkodzeń pojazdu związanych z przedmiotowym zdarzeniem, z wykorzystaniem do tego celu informacji na temat realnych kosztów naprawy uzyskanych poprzez analizę aktualnej sytuacji rynkowej (np. ustalenie kosztów naprawy w drodze przetargu/aukcji), której podstawą jest:

1) koszt robocizny ustalony w oparciu o:

a) naprawcze normy czasowe określone przez producenta pojazdu i ujęte w systemie A. lub E.,

b) średnią stawkę za 1 roboczogodzinę ustaloną przez (...) na podstawie stawek stosowanych przez warsztaty naprawcze z terenu województwa, względem którego dokonano taryfikacji składki. W przypadku braku możliwości ustalenia stawki średniej dopuszcza się przyjęcia stawki za 1 roboczogodzinę stosowanej indywidualnie przez wykonawcę naprawy o ile nie przekracza ona 120% stawki za roboczogodzinę – stosowanej przez dany warsztat w naprawach gwarancyjnych;

2) koszt części zamiennych:

a) w wysokości cen podanych w aktualnych polskich wydaniach systemu A. lub E., opartych na danych producenta/importera pojazdu, nie więcej niż średnie ceny netto (bez VAT) zalecane przez producenta pojazdu lub oficjalnych importerów do stosowania przez ich sieci serwisowe”;

które to postanowienia są postanowieniami umownymi wpisanymi na podstawie art. 479 ⁴⁵ kpc do Rejestru postanowień wzorców umowy uznanych za niedozwolone pod pozycją 1265 i stwierdził zaniechanie jej stosowania z dniem 15 lutego 2011 roku.

II. na podstawie art. 27 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 16 lutego 2007 roku o ochronie konkurencji i konsumentów oraz stosowanie do art. 33 ust. 4, 5 i 6 tej ustawy i § 2 pkt 4 rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 1 lipca 2009 roku w sprawie właściwości miejscowej i rzeczowej delegatur Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, po przeprowadzeniu postępowania w sprawie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów, wszczętego z urzędu przeciwko Towarzystwu (...) S.A. w W. uznał za praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów, o której mowa w art. 24 ust. 1 i 2 pkt 3 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów działanie ww. przedsiębiorcy polegające na:

zamieszczaniu we wzorcach umownych pod nazwa „Ogólne warunki ubezpieczenia Autocasco (...)”, „Ogólne warunki ubezpieczenia Autocasco S. ( (...)) wraz z opcjami dodatkowymi”, Ogólne warunki ubezpieczenia Autocasco K. ( (...)) wraz z opcjami dodatkowymi”, w § 4 ust. 1 pkt 1) postanowienia w brzmieniu:

„(...)nie odpowiada za szkody spowodowane umyślnie lub wskutek rażącego niedbalstwa przez Ubezpieczonego, inne osoby upoważnione do korzystania z pojazdu, a także osoby, z którymi ubezpieczony lub osoba upoważniona do korzystania z pojazdu pozostaje we wspólnym gospodarstwie domowym”,

wskazującego na brak odpowiedzialności ubezpieczonego w przypadku:

- szkody wyrządzonej w wyniku rażącego niedbalstwa przez ubezpieczonego lub osoby, z którymi ubezpieczony pozostaje we wspólnym gospodarstwie domowym lub inne osoby upoważnione do korzystania z pojazdu lub osoby, z którymi osoba upoważniona do korzystania z pojazdu pozostaje we wspólnym gospodarstwie domowym;

- szkody wyrządzone umyślnie przez osoby upoważnione do korzystania z pojazdu lub osoby, z którymi osoba upoważniona do korzystania z pojazdu pozostaje we wspólnym gospodarstwie domowym,

podczas gdy zgodnie z art. 827 § 1, 3 i 4 kc ubezpieczyciel wolny jest od odpowiedzialności w sytuacji umyślnego wyrządzenia szkody tylko przez ubezpieczającego (ubezpieczonego) lub osobę, z którą ubezpieczony pozostaje we wspólnym gospodarstwie domowym, zaś w razie rażącego niedbalstwa w przypadku wyrządzenia szkody przez ubezpieczonego, chyba że umowa lub ogólne warunki ubezpieczenia stanowią inaczej lub zapłata odszkodowania odpowiada w danych okolicznościach względom słuszności, co stanowi nieuczciwą praktykę rynkową opisaną w art. 5 ust. 1 w zw. z art. 4 ust. 1 i 2 ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym i stwierdził zaniechanie jej stosowania z dniem 1 listopada 2011 roku.

III. na podstawie art. 106 ust. 1 pkt 4 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów oraz stosowanie do art. 33 ust. 4, 5 i 6 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów:

1. nałożył na Towarzystwo (...) S.A. w W., z tytułu naruszenia zakazu, o jakim mowa w art. 24 ust. 1 i 2 pkt 1 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów w zakresie opisanym w punkcie I sentencji decyzji kare pieniężną w wysokości 1.975.531 zł (słownie: milion dziewięćset siedemdziesiąt pięć tysięcy pięćset trzydzieści jeden złotych) płatna do budżetu państwa;

2. nałożył na Towarzystwo (...) S.A. w W., z tytułu naruszenia zakazu, o jakim mowa w art. 24 ust. 1 i 2 pkt 3 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów w zakresie opisanym w punkcie II sentencji decyzji karę pieniężna w wysokości 897.969 zł (słownie: osiemset dziewięćdziesiąt siedem tysięcy dziewięćset sześćdziesiąt dziewięć złotych) płatną do budżetu państwa.

Odwołanie od powyższej decyzji złożył powód – Towarzystwo (...) S.A. z siedziba w W. (zwany dalej (...) S.A.” lub Spółką), zaskarżając powyższa decyzję w całości.

Powyższej decyzji powód zarzucił:

1.  naruszenie kodeksu postępowania administracyjnego – przepisów:

a)  art. 10 kpa – poprzez uchybienie przez Prezesa UOKiK obowiązku zapewnienia skarżącemu, przed wydaniem decyzji, możliwości zapoznania się z zebranym w sprawie materiałem dowodowym oraz zgłoszenie żądań,

b)  art. 107 § 3 kpa – tj. uchybienie przez Prezesa UOKiK obowiązkowi wyjaśnienia podstawy faktycznej i prawnej orzeczenia poprzez brak analizy (wykładni) treści art. 827 kc oraz brak przedstawienia w skarżonej decyzji jakichkolwiek argumentów natury formalnoprawnej uzasadniającej tezę o rzekomej sprzeczności postanowień wzorców umownych stosowanych przez (...) S.A. (§ 4 ust. 1 pkt 1) ogólnych warunków (...), (...) i (...)),

c)  art. 8 kpa – tj. naruszenia zasady pogłębiania zaufania obywateli do organów państwa poprzez arbitralne przyjęcie, iż datą zaprzestania stosowania praktyki naruszającej zbiorowe interesy konsumentów, o których mowa w art. 24 ust. 1 i 2 pkt 3 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów był dzień 1 listopada 2011 roku, a nie jak wskazywało to (...) S.A. dzień 17 sierpnia 2011 rok, oraz nałożenie na skarżącego kary w wysokości relatywnie wyższej aniżeli kary nałożone na podmioty, przeciwko którym prowadził postępowania o analogicznym przedmiocie, a w konsekwencji

d)  art. 7 kpa – poprzez wydanie orzeczenia z naruszeniem zasad praworządności.

2.naruszenie przepisów prawa materialnego art. 106 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów poprzez niewłaściwe jego zastosowanie oraz kodeksu cywilnego, przepisu art. 827 poprzez jego błędną wykładnię.

Wskazując na powyższe powód wniósł o uchylenie zaskarżonej decyzji w całości, ewentualnie o zmianę ww. decyzji poprzez uchylenie kary pieniężnej określonej w części II i części III pkt 2 sentencji decyzji oraz zasądzenie od Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów na rzecz powoda kosztów postępowania procesowego, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu odwołania powód podniósł, ze zgodnie z art. 83 ustawy o ochronie konkurencji i konsumenta w postępowaniu przez Prezesem Urzędu stosuje się między innymi art. 10 kpa, w którym wyrażona została zasada czynnego udziału strony w postępowaniu. Powyższy przepis nakłada na organ administracji publicznej obowiązek zapewnienia stronom czynnego udziału w każdym stadium postępowania oraz obowiązek umożliwienia stronom wypowiedzenia się co do zebranych dowodów i materiałów oraz zgłoszonych żądań. Prawo czynnego udziału strony w postępowaniu, jako korelat obowiązku organu, obejmuje prawo do podejmowania czynności procesowych mających wpływ na ustalenie stanu faktycznego i prawnego sprawy administracyjnej, W zakresie prawa do czynnego udziału w postępowaniu strona może realizować wiele uprawnień procesowych określonych wyraźnie przepisami kodeksu, natomiast w zakresie prawa do obrony ma uprawnienie do wypowiedzenia się przed wydaniem decyzji co do zebranych dowodów i materiałów oraz zgłoszonych żądań.

Powód podniósł, że brak wiedzy po jego stronie o tym, iż postępowanie będzie zakończone i brak możliwości zapoznania się przez skarżącego z zebranymi materiałami dowodowymi, pomimo, iż w postępowaniu w przedmiotowy postępowaniu brała czynny udział i udzieliła odpowiedzi na każde z wystąpień Prezesa Urzędu, spowodował, że ograniczona została możliwość m.in. wykazania przez Spółkę rzeczywistej daty zaprzestania stosowania praktyki, która w ocenie pozwanego naruszała zbiorowe interesy konsumentów.

Spółka wskazała, że w decyzji Prezesa UOKiK arbitralnie uznano, iż datą zaprzestania stosowania praktyki naruszającej zbiorowe interesy konsumentów był dzień 1 listopada 2011 roku, a nie jak wskazywał to powód dzień 17 sierpnia 2011 roku.

W odpowiedzi na powyższe odwołanie Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów wniósł o oddalenie odwołania i zasądzenie od powódki na rzecz pozwanego kosztów postępowania według norm przepisanych.

W piśmie procesowy z dnia 18 wrześnie 2012 roku powód zmodyfikował zarzut naruszenia art. 10 k.p.a. zarzucając pozwanemu wyznaczenie powodowi zbyt krótkiego nierealnego terminu na zapoznanie się z zebranym przez pozwanego materiałem dowodowym i ewentualne złożenie przez powoda oświadczeń, twierdzeń i wniosków.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Towarzystwo (...) S.A. z siedzibą w W. jest przedsiębiorcą wpisanym do rejestru przedsiębiorców KRS pod numerem (...).

W ramach wykonywanej działalności Spółka w relacjach z klientami, w tym z konsumentami, posługuje się wzorcem umownym o nazwie „Ogólne Warunki Ubezpieczenia Autocasco (...)”, w którym zamieszczone zostały niedozwolone postanowienia umowne o treści:

„Wycena kosztów naprawy sporządzona przez (...) lub na jej zlecenie według cen netto (bez VAT) wykonywana jest na podstawie indywidualnej oceny uszkodzeń pojazdu związanych z przedmiotowym zdarzeniem, z wykorzystaniem do tego celu informacji na temat realnych kosztów naprawy uzyskanych poprzez analizę aktualnej sytuacji rynkowej (np. ustalenie kosztów naprawy w drodze przetargu/aukcji), której podstawą jest:

1.)  koszt robocizny ustalony w oparciu o:

a)  naprawcze normy czasowe określone przez producenta pojazdu i ujęte w systemie A. lub E.,

b)  średnią stawkę za 1 roboczogodzinę ustaloną przez (...) na podstawie stawek stosowanych przez warsztaty naprawcze z terenu województwa, względem którego dokonano taryfikacji,

2)  koszt części zamiennych:

a)  w wysokości cen podanych w aktualnych polskich wydaniach systemu A. lub E., opartych na danych producenta/importera pojazdu, nie więcej niż średnie ceny netto (bez VAT) zalecane przez producenta pojazdu lub oficjalnych importerów do stosowania przez ich sieci serwisowe”; (§16 ust. 1 pkt 1 i 2) oraz

„(...)nie odpowiada za szkody spowodowane umyślnie lub wskutek rażącego niedbalstwa przez Ubezpieczonego, inne osoby upoważnione do korzystania z pojazdu, a także osoby, z którymi ubezpieczony lub osoba upoważniona do korzystania z pojazdu pozostaje we wspólnym gospodarstwie domowym”

W ramach wykonywanej działalności Spółka w relacjach z klientami, w tym z konsumentami, posługuje się wzorcem umownym o nazwie „Ogólne Warunki Ubezpieczenia K. ( (...))”, w którym zamieszczone zostały niedozwolone postanowienia umowne o treści:

„Wycena kosztów naprawy sporządzona przez (...) lub na jej zlecenie według cen netto (bez VAT) wykonywana jest na podstawie indywidualnej oceny uszkodzeń pojazdu związanych z przedmiotowym zdarzeniem, z wykorzystaniem do tego celu informacji na temat realnych kosztów naprawy uzyskanych poprzez analizę aktualnej sytuacji rynkowej (np. ustalenie kosztów naprawy w drodze przetargu/aukcji), której podstawą jest:

1) koszt robocizny ustalony w oparciu o:

a) naprawcze normy czasowe określone przez producenta pojazdu i ujęte w systemie A. lub E.,

b) średnią stawkę za 1 roboczogodzinę ustaloną przez (...) na podstawie stawek stosowanych przez warsztaty naprawcze z terenu województwa, względem którego dokonano taryfikacji składki. W przypadku braku możliwości ustalenia stawki średniej dopuszcza się przyjęcia stawki za 1 roboczogodzinę stosowanej indywidualnie przez wykonawcę naprawy o ile nie przekracza ona 120% stawki za roboczogodzinę – stosowanej przez dany warsztat w naprawach gwarancyjnych;

2) koszt części zamiennych:

a) w wysokości cen podanych w aktualnych polskich wydaniach systemu A. lub E., opartych na danych producenta/importera pojazdu, nie więcej niż średnie ceny netto (bez VAT) zalecane przez producenta pojazdu lub oficjalnych importerów do stosowania przez ich sieci serwisowe” oraz

„(...)nie odpowiada za szkody spowodowane umyślnie lub wskutek rażącego niedbalstwa przez Ubezpieczonego, inne osoby upoważnione do korzystania z pojazdu, a także osoby, z którymi ubezpieczony lub osoba upoważniona do korzystania z pojazdu pozostaje we wspólnym gospodarstwie domowym”,

W ramach wykonywanej działalności Spółka w relacjach z klientami, w tym z konsumentami, posługuje się wzorcem umownym o nazwie „Ogólne Warunki Ubezpieczenia Autocasco S. ( (...))”, w którym zamieszczone zostały niedozwolone postanowienia umowne o treści:

„Wycena kosztów naprawy sporządzona przez (...) lub na jej zlecenie według cen netto (bez VAT) wykonywana jest na podstawie indywidualnej oceny uszkodzeń pojazdu związanych z przedmiotowym zdarzeniem, z wykorzystaniem do tego celu informacji na temat realnych kosztów naprawy uzyskanych poprzez analizę aktualnej sytuacji rynkowej (np. ustalenie kosztów naprawy w drodze przetargu/aukcji), której podstawą jest:

1.)  koszt robocizny ustalony w oparciu o:

a)  naprawcze normy czasowe określone przez producenta pojazdu i ujęte w systemie A. lub E.,

b)  średnią stawkę za 1 roboczogodzinę ustaloną przez (...) na podstawie stawek stosowanych przez:

(1) warsztaty naprawcze z terenu województwa, względem którego dokonano taryfikacji składki – w przypadku gdy nie zostało zniesione procentowe pomniejszenie wartości części, zgodnie z § 8 ust. 5 pkt 1),

(2) autoryzowane stacje obsługi z terenu województwa względem którego dokonano taryfikacji składki – w przypadku gdy poprzez opłacenie dodatkowej składki zostało zniesione procentowe pomniejszenie wartości części zgodnie z § 8 ust. 5 pkt 1). W przypadku braku możliwości ustalenia stawki średniej dopuszcza się przyjęcia stawki za 1 roboczogodzinę stosowanej indywidualnie przez wykonawcę naprawy o ile nie przekracza ona 120% stawki za roboczogodzinę – stosowanej przez dany warsztat w naprawach gwarancyjnych;

2.) koszt części zamiennych:

a) w wysokości cen podanych w aktualnych polskich wydaniach systemu A. lub E., opartych na danych producenta/importera pojazdu, nie więcej niż średnie ceny netto (bez VAT) zalecane przez producenta pojazdu lub oficjalnych importerów do stosowania przez ich sieci serwisowe”; oraz

„(...)nie odpowiada za szkody spowodowane umyślnie lub wskutek rażącego niedbalstwa przez Ubezpieczonego, inne osoby upoważnione do korzystania z pojazdu, a także osoby, z którymi ubezpieczony lub osoba upoważniona do korzystania z pojazdu pozostaje we wspólnym gospodarstwie domowym”. (bezsporne – k. 14 – 55 akt administracyjnych)

W rejestrze klauzul niedozwolonych prowadzonym przez Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów pod pozycją 1265 został wpisane postanowienie o treści: „Wycena kosztów naprawy obejmuje: a. koszt robocizny ustalony według wartości netto (bez uwzględnienia podatku) w oparciu o:

- naprawcze normy czasowe określone przez producenta pojazdu lub inne, uznane przez (...) S.A.;

- średnią stawkę za 1 roboczogodzinę, stosowaną na terenie działalności jednostki terenowej, która zawarła umowę ubezpieczenia lub w miejscu naprawy pojazdu, pod warunkiem braku możliwości dokonania naprawy na terenie działalności ww. jednostki,

b. koszt części zamiennych i materiałów według wartości netto (tzn. bez uwzględnienia podatku, cła, akcyzy, itp.) ustalonych na podstawie katalogów E., A. lub innych uznanych przez (...) S.A. (…)” – bezsporne

Od dnia 15 lutego 2011 roku powód wprowadził do obrotu nowe wzorce umów pod nazwą: „Ogólne warunki ubezpieczenia Autocasco (...)”, „Ogólne warunki ubezpieczenia Autocasco S.” i „Ogólne warunki ubezpieczenia Autocasco K.”, w których zmieniono odpowiednio §16 i §15 postanowień. – bezsporne

Od dnia 1 listopada 2011 roku wprowadzono do poszczególnych wzorców umów zmianę §4 ust. 1 pkt 1 w brzmieniu „spowodowane: a) umyślnie przez Ubezpieczającego, Ubezpieczonego, a także osoby z którymi Ubezpieczający, Ubezpieczony pozostaje we wspólnym gospodarstwie domowym, b) wskutek rażącego niedbalstwa przez Ubezpieczającego , Ubezpieczonego, chyba, że zapłata odszkodowania odpowiada w danych okolicznościach względom słuszności.” – bezsporne

Powód wskazał szacunkową kwotę, która nie została wypłacona konsumentom zgodnie z postanowieniami ogólnych warunków ubezpieczenia z tytułu podatku VAT – k. 132 akt administracyjnych.

Powodowa Spółka w 2010 roku, to jest roku poprzedzającym nałożenie kary, osiągnęła przychód w wysokości 1995485663,85 zł. - bezsporne

Sąd ustalił powyższy stan faktyczny na podstawie dokumentacji znajdującej się w aktach sprawy i aktach administracyjnych i uznał stan faktyczny ustalony przez Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów na dzień wydania decyzji to jest 5 grudnia 2011 roku za prawidłowy i bezsporny. Powód nie zaprzeczył ustaleniom poczynionym przez Prezesa UOKiK dokonując jedynie innej interpretacji ustalonego stanu faktycznego.

W tym stanie faktycznym Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie nie zasługuje na uwzględnienie.

Zgodnie z art. 24 ust. 1 ustawy z dnia 16 lutego 2007 roku o ochronie konkurencji i konsumentów (zwana dalej jako „ustawa okik”) zakazane jest stosowanie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów. W myśl ust. 2 powyższego przepisu przez praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów rozumie się godzące w nie bezprawne działanie przedsiębiorcy, w szczególności stosowanie postanowień wzorów umów, które zostały wpisane do rejestru postanowień wzorców umowy uznanych za niedozwolone, o którym mowa w art. 479 ⁴⁵ kpc. Wynika stąd wniosek, iż stosowanie przez przedsiębiorcę postanowień wpisanych do rejestru zostało przez ustawodawcę wprost uznane za praktykę naruszająca zbiorowe interesy konsumentów. Celem takiego wyodrębnienia praktyki było wzmocnienie ochrony praw konsumenta, zwolnienie go od każdorazowego wnoszenia indywidualnego powództwa o uznanie postanowienia wzorca umowy za niedozwolone oraz nałożenie na wszystkich przedsiębiorców obowiązku monitorowania rejestru, tak aby postanowienia znajdujące się w rejestrze nie pojawiały się w przyszłych wzorcach i były na bieżąco z nich usuwane (tak: A. Wędrychowska-Karpińska, komentarz do art. 24 ustawy okik LEX 2010).

Okolicznością bezsporną pomiędzy stronami było, że powód stosował w umowach zawieranych z konsumentami postanowienia pochodzące z wzorców, wymienione w decyzji Prezesa UOKiK.

Sąd w pełni popiera rozważania Prezesa dotyczące tożsamości klauzul stosowanych przez powoda z klauzulami wpisanymi do rejestru. Zgodnie z ugruntowanym orzecznictwem Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, dla uznania, że określona klauzula jest niedozwolonym postanowieniem umownym wystarczy, że mieści się ona w hipotezie klauzuli wpisanej do rejestru, nie jest natomiast konieczna literalna zgodność porównywanych klauzul. Istotny jest również cel, jakiemu ma służyć kwestionowane postanowienie i czy cel utworzenia spornej klauzuli, odpowiada celowi klauzuli uznanej za niedozwoloną. W niniejszym przypadku Prezes UOKiK wykazał podobieństwo klauzul w powyższym rozumieniu.

Ponadto powód w żadnym z zarzutów nie zakwestionował faktu prawidłowości ustaleń poczynionych przez Prezesa Urzędu, co do tożsamości postanowień wskazanych w stanie faktycznym z klauzulą wpisana pod pozycją 1265.

Zauważyć należy, że w przedmiotowej sprawie oferta powoda skierowana była do nieokreślonego, szerokiego kręgu podmiotów, a więc wypełniona została przez Prezesa UOKiK przesłanka działania w celu ochrony zbiorowego interesu konsumentów, który mieści się w szerszym pojęciu interesu publicznego.

W ocenie Sądu na tle powyższego zakwestionowane postanowienie kształtuje obowiązki konsumenta na jego niekorzyść w stosunku do przepisów prawa i jako takie kształtuje prawa konsumenta w sposób sprzeczny z dobrym obyczajem, rażąco naruszając jego interesy, a tym samym godzą w zbiorowy interes konsumentów.

Niezasadnym jest zarzut zastosowania przez Prezesa Urzędu niewłaściwej wykładni art. 827 k.c. Zdaniem Sądu przepis ten jest jasny i zrozumiały dokładnie określając krąg osób, których umyślne działanie powodujące szkodę może prowadzić do wyłączenia odpowiedzialności ubezpieczonego. Krąg tych osób jest zamknięty i powód nie miał prawa do jego rozszerzania. Sąd, co do powyższego, w pełni podziela zdanie wyrażone w komentarzach do art. 827 k.c. przez Zdzisława Gawlika (Kodeks cywilny. Komentarz. Tom III. Zobowiązania – część szczególna. Lex 2010) oraz Edwarda Gniewka (Kodeks cywilny. Komentarz. C.H. Beck 2013). Pozwany bardzo jasno i precyzyjnie uzasadnił wyrażone w decyzji motywy uznania zapisu §4 poszczególnych ogólnych warunków umów, wobec czego zarzut braku odpowiedniej argumentacji w decyzji jest chybiony. To powód nie przedstawił żadnej jasnej i logicznej argumentacji, z której mogłoby wynikać, że dokonał prawidłowej interpretacji zapisu ustawowego.

Odnosząc się do wszystkich zarzutów dotyczących naruszenia przepisów postępowania administracyjnego, należy wskazać, że ewentualne naruszenie przepisów postępowania administracyjnego nie jest przedmiotem postępowania sądowego i nie stanowi samoistnej podstawy uchylenia decyzji w tym postępowaniu. Wniesienie do Sądu odwołania od decyzji administracyjnej wszczyna dopiero cywilne, pierwszoinstancyjne postępowanie sądowe, w którym Sąd dokonuje własnych ustaleń, rozważając całokształt materiału dowodowego (takie stanowisko wyraził Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 29.05.1991 roku., sygn. akt III CRN 120/91, postanowieniu z dnia 11.08.1999 roku sygn. akt I CKN 351/99, wyroku z dnia 19.01.2001 roku sygn. akt I CKN 1036/98). Podobnie Sąd Apelacyjny w Warszawie w uzasadnieniu wyroku z dnia 20.12.2006 roku stwierdził, że podnoszenie zarzutów naruszenia postępowania administracyjnego nie może być podnoszone przed SOKiK, który jako sąd powszechny rozpatruje sprawę od nowa, co skutkuje brakiem możliwości uchylenia decyzji zaskarżonej do tego sądu z uwagi na naruszenie przepisów postępowania administracyjnego (sygn. akt VI ACa 620/06). Wskazane uchybienia nie powodowały nieważności wydanej decyzji, mogły być konwalidowane w trakcie postępowania sądowego, nie mogły więc prowadzić do uchylenia skarżonej decyzji. W postępowaniu odwoławczym przed Sądem Ochrony Konkurencji i Konsumentów, przedmiotem jest wyłącznie dopuszczalność i trafność wydanej decyzji. Z tego też względu uchybienia w toku postępowania administracyjnego mają wpływ na wynik postępowania przed sądem wyłącznie wtedy, gdy ich skutkiem jest niedopuszczalność wydania decyzji lub gdy skutkują one merytoryczną nietrafnością jej rozstrzygnięcia.

Tym samym brak jest podstaw do uznania za prawidłowy zarzut naruszenia art. 10 k.p.a., albowiem powód wszczynając poprzez złożenie odwołania postępowanie sądowe, mógł odnieść się do wydanej decyzji, zgłosić wszelkie wnioski dowodowe, dla poparcia swoich zarzutów. Co do zarzutu naruszenia art. 107§3 k.p.a. Sąd odniósł się wyżej, wskazując, że uzasadnienie decyzji zawiera szczegółową analizę treści art. 827 k.c. i postanowień wzorców stosowanych przez pozwanego.

Bezzasadny jest również zarzut naruszenia art. 8 k.p.a. w kontekście ustalenia nieprawidłowej daty zaprzestania naruszeń przez powoda. Powód nie udowodnił, że zaprzestał stosowania niedozwolonych klauzul w §4 poszczególnych umów z dniem 17 sierpnia 2011 roku. Takim dowodem nie mogą być treści maili przesyłanym osobom uprawnionym do zawierania umów w imieniu powoda. Powód nie przedstawił umów zawartych w po tej dacie ze zmienionym zapisem, nie przedstawił żadnego dokumentu, z którego wynikałaby treść zawieranych umów od dnia 17 sierpnia 2011 roku. Nadto jak słusznie wskazał pozwany fakt zaniechania naruszeń miał wpływ na obniżenie kary, a z uzasadnienia nie wynika, aby data ich zaprzestania miała wprost wpływ na wysokość kary.

Bezzasadny jest także zarzut naruszenia art. 7 k.p.a., tym bardziej, że nie został on w żaden sposób uzasadniony przez powoda.

Odnosząc się natomiast do zarzutu dotyczącego nałożonej kary pieniężnej zauważyć należy, że w przypadku dopuszczenia się przez przedsiębiorcę stosowania praktyki naruszającej zbiorowe interesy konsumentów, zgodnie z art. 106 ust. 1 pkt 4 uokik, Prezes UOKiK może nałożyć na przedsiębiorcę, w drodze decyzji, karę pieniężną w wysokości nie większej niż 10% przychodu osiągniętego w roku rozliczeniowym poprzedzającym rok nałożenia kary. W myśl art. 111 uokik przy ustalaniu wysokości kar, o których mowa w art. 106-108, należy uwzględnić w szczególności okres, stopień oraz okoliczności naruszenia przepisów ustawy, a także uprzednie naruszenie przepisów ustawy.

Jak wynika z cytowanych przepisów nałożenie kary ma charakter fakultatywny, zaś jej wysokość jest uzależniona od wymienionych przesłanek.

W niniejszej sprawie Sąd uznał, że nałożenie kary pieniężnej na powoda jest uzasadnione wagą naruszonego dobra i interesem publicznym.

Kara ma spełniać rolę prewencyjną, zarówno w ujęciu ogólnym, oddziaływanie na ogół adresatów norm prawnych, jak i w ujęciu indywidualnym, gdyż ma zabezpieczać konsumentów przed ponownym naruszeniem dobra prawnego przez powoda. Kara ma oddziaływać prewencyjnie w sensie negatywnym poprzez odstraszanie przedsiębiorców od zachowań sprzecznych z prawem i w sensie pozytywnym poprzez wzmacnianie hamulców u przedsiębiorców przestrzegających prawa. Kara ma oddziaływanie również represyjne, musi stanowić dla ukaranego dolegliwość za naruszenie prawa. Przedsiębiorca stosujący wzorce umowne znajduje się na lepszej pozycji od konsumenta zawierającego z nim umowę, gdyż to przedsiębiorca przedstawia wzorzec umowy, to on kształtuje jego postanowienia. Tym bardziej od takiego podmiotu należy oczekiwać respektowania podstawowych praw strony dużo słabszej, jaką jest konsument.

Prezes UOKiK rozważył wszelkie okoliczności mające wpływ na wymiar kary, w tym również postawę powoda w postępowaniu administracyjnym. Uwzględniono zarówno okoliczności obciążające, jak i łagodzące. Wysokość kary, jaka może zostać wymierzona, uregulowana w art. 106 ust.1, odwołuje się do przychodu przedsiębiorcy w rozumieniu przedstawionym w art. 4 pkt 15 uokik. Jest to przychód uzyskany w roku podatkowym poprzedzającym dzień wszczęcia postępowania na podstawie ustawy, w rozumieniu obowiązujących przedsiębiorcę o podatku dochodowym.

Dodać należy, że Prezes Urzędu prowadził postępowanie przeciwko powodowi i wobec niego wymierzył stosowaną karę, indywidualizując ją co do naruszeń stwierdzonych przez powoda. Tym samym w przedmiotowym postępowaniu nie mógł się odnosić do innych przedsiębiorców, nawet jeżeli wobec nich stwierdzono podobne naruszenia. Tym bardziej nie mogło to skutkować odstąpieniem od wymierzenia wobec powoda kary pieniężnej. Powód niewątpliwie naruszył zbiorowe interesy konsumentów, czym wypełnił podstawową przesłankę nałożenia kary. Powód nie przedstawił żadnych dowodów, które mogłyby wpłynąć na zmniejszenie wymiaru nałożonej grzywny.

Podsumowując, Prezes UOKiK zasadnie uznał w myśl art. 24 ust. 1 i 2 pkt 1 i 3 uokik, że powód stosował praktyki naruszające zbiorowe interesy konsumentów, a więc godzące w interesy konsumentów bezprawne działanie polegające na stosowaniu we wzorcu umowy postanowienia uznanego za niedozwolone.

Mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy w Warszawie – Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów na podstawie art. 479[31a] § 1 kpc oddalił odwołanie.

O kosztach postępowania orzeczono na podstawie art. 98 k.p.c. w zw. z § 14 ust. 3 pkt 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z zasądzając od powoda, który przegrał proces w całości, na rzecz pozwanego kwotę 360 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

SSO Dariusz Dąbrowski