Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 10 lutego 2016 roku

Sąd Apelacyjny w Szczecinie I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący:	SSA Wiesława Kaźmierska
Sędziowie:	SSA Maria Iwankiewicz SSA Marta Sawicka (spr.)
Protokolant:	sekr. sądowy Olga Sikorska-Łatacz

po rozpoznaniu w dniu 28 stycznia 2016 roku na rozprawie w Szczecinie

sprawy z powództwa J. S.

przeciwko (...) spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w R.

o zapłatę

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Okręgowego w Szczecinie

z dnia 4 sierpnia 2015 roku, sygn. akt VIII GC 60/13

I oddala apelację;

II zasądza od powoda na rzecz pozwanej kwotę 2700 zł (dwa tysiące siedemset złotych) tytułem kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym.

SSA M. Sawicka SSA W. Kaźmierska SSA M. Iwankiewicz

Sygnatura akt I ACa 985/15

UZASADNIENIE

W pozwie wniesionym dnia 8 października 2012 roku powód J. S. wniósł o wydanie nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym i zasądzenie od pozwanej (...) Sp. z o.o. z siedzibą w S. kwoty 85.508,26 zł wraz z ustawowymi odsetkami od kwoty 79.496,26 zł od dnia 5 października 2012 roku, a od kwoty 6.012,45 zł od dnia wniesienia pozwu, a także o zasądzenie zwrotu kosztów procesu.

W sprzeciwie od nakazu zapłaty z dnia 15 października 2015 roku Sądu Okręgowego w Katowicach pozwana wniosła o oddalenie powództwa i zasądzenie od powoda zwrotu kosztów procesu, a także podniosła zarzut niewłaściwości miejscowej.

W piśmie procesowym z dnia 14 maja 2013 roku pozwana powołała się na potrącenie jej wierzytelności w kwocie 501.932,40 zł tytułem kary umownej za opóźnienie w wykonaniu umowy (...), nabytej w drodze zawartej w dniu 13 maja 2013 roku umowy przelewu wierzytelności pomiędzy pozwaną a (...) S.A. Oddział w Polsce, z wierzytelnością dochodzoną przez powoda w niniejszej sprawie.

Wyrokiem z dnia 4 sierpnia 2015 roku Sąd Okręgowy w Szczecinie zasądził od pozwanej na rzecz powoda kwotę 24.153,70 zł z ustawowymi odsetkami od kwot 11.238,70 zł od dnia 8 października 2012 r., 1.230 zł od dnia 30 października 2012 r., 11.685 zł od dnia 30 października 2012 r., oddalił powództwo w pozostałej części oraz ustalił stosunkowe rozdzielenie kosztów procesu pomiędzy stronami przy uwzględnieniu, że powód wygrał proces w 28%, pozostawiając szczegółowe wyliczenie referendarzowi sądowemu.

Sąd Okręgowy ustalił, iż powód i pozwana zawarli w dniu 23 czerwca 2010 roku umowę nr (...). W opisie przedmiotu umowy wskazano, że pozwana pozyskała zamówienie publiczne na opracowanie dokumentacji dla zadania Opracowanie materiałów do decyzji środowiskowej, projektu budowlanego i wykonawczego oraz dokumentacji przetargowej dla budowy Trasy (...) w T. od drogi ekspresowej (...) do Trasy (...) z podziałem na dwa zadania: I – projekt węzła drogowego (Węzeł (...)) łączącego drogę ekspresową (...) z Trasą (...), II – projekt Trasy (...) do Trasy (...). Dokumentacja miała być opracowana na warunkach określonych przez zamawiającego – Miejski Zarząd Dróg w T. i Generalną Dyrekcję Dróg Krajowych i Autostrad w B., w Specyfikacji Istotnych Warunków Zamówienia (SIZW).

Pozwana zleciła powodowi prace służące realizacji wymienionego wyżej zamówienia, a w szczególności powód miał przygotować: materiały do wniosku o decyzję środowiskową, raport oddziaływania planowanego przedsięwzięcia na środowisko, pomiar i prognoza ruchu wykonane w układzie modelowym (...), raport o oddziaływaniu planowanego przedsięwzięcia na środowisko na etapie (...), studium wykonalności i wniosek o dofinansowanie ze środków Unii Europejskiej. W § 1 ust. 6 umowy stwierdzono, że w przypadku istotnej zmiany zakresu rzeczowego określonego w SIZW lub na skutek zmiany warunków, której nie dało się przewidzieć do dnia zawarcia umowy, powód zobowiązuje się do wykonania zamówienia dodatkowego, przy czym szczegółowy zakres rzeczowy takiego zamówienia i termin jego wykonania wymagają zawarcia porozumienia dodatkowego.

Z ustaleń Sądu Okręgowego wynika, że pozwana miała udostępnić powodowi materiały niezbędne do wykonania zleconych prac w zakresie określonym w SIZW oraz w zakresie pisemnie uzgodnionym pomiędzy stronami, zaś wszelkie inne materiały i dokumenty niezbędne do wykonania zleconych prac powód miał zapewnić własnym staraniem i kosztem (§ 2 ust. 1-3). Dowodem przekazania prac objętych umową miały być protokoły zdawcze, podpisane przez przedstawicieli obu stron (§ 2 ust. 6). W terminie 14 dni od daty protokołu zdawczego pozwana miała dokonać odbioru przekazanych prac, zaś podstawą wystawienia faktury miał być protokół odbioru wystawiony przez pozwaną niezwłocznie po odebraniu przedmiotu zamówienia przez zamawiającego w stosunku do pozwanej, zgodnie z warunkami określonymi w SIZW, przy czym nie mógłby być taką podstawą protokół odbioru, w którym pozwana zgłosi uwagi i zastrzeżenia (§ 2 ust. 7-9).

W umowie przewidziano wynagrodzenie za całość prac i czynności będących przedmiotem umowy w kwocie brutto łącznie 131.760 zł. Wynagrodzenie to miało być niezmienne do końca trwania umowy (§ 4). Wynagrodzenie miało być płatne na podstawie faktur VAT wystawionych przez powoda w ciągu 7 dni od daty podpisania przez pozwaną protokołu odbioru odbiorczego. Odbiór faktury wymagał potwierdzenia przez pozwaną (§ 5 ust. 1). Termin płatności faktury powoda ustalono na 30 dni od daty wpływu środków od zamawiającego na rachunek pozwanej, jako wykonawcy (§ 5 ust. 2).

W załączniku nr 1 do umowy przedstawiony został harmonogram dla zamówienia na opracowanie zadań objętych przedmiotem umowy. Wskazano w nim, że wynagrodzenie brutto za poszczególne zadania miało wynosić: materiały do wniosku o decyzję środowiskową (karta, wniosek) – 7.320 zł, raport o oddziaływaniu planowanego przedsięwzięcia na środowisko, w tym inwentaryzacja przyrodnicza i konsultacje społeczne – 26.840 zł, pomiar i prognoza ruchu wykonane w układzie modelowym (...) 37.820 zł, raport o oddziaływaniu planowanego przedsięwzięcia na środowisko na etapie (...) 17.080 zł, studium wykonalności i wniosek o dofinansowanie ze środków Unii Europejskiej – 42.700 zł.

Sąd I instancji ustalił, że zgodnie z umową nr (...) z dnia 6 listopada 2009 roku pomiędzy Gminą Miastem T. oraz Generalną Dyrekcją Dróg Krajowych i Autostrad Oddział w B. a konsorcjum z udziałem pozwanej oraz (...) S.A. ( (...) S.A.) z siedzibą w S. na opracowanie materiałów do decyzji środowiskowej, projektu budowlanego i wykonawczego oraz dokumentacji przetargowej dla budowy Trasy (...) w T. od drogi ekspresowej (...) do trasy (...), podstawą do wystawienia faktury częściowej za wykonane opracowania projektowe miał być protokół zdawczo-odbiorczy poszczególnych części dokumentacji stanowiących przedmiot umowy, podpisany przez przedstawicieli zamawiającego i wykonawcy (§ 7 ust. 5).

Protokołami zdawczymi nr 1 i nr 2 powód przekazał w dniu 7 czerwca 2010 roku raport o oddziaływaniu na środowisko dla zadania Budowa trasy (...) od drogi ekspresowej (...) do Trasy (...). Protokoły te wpłynęły do pozwanej w dniach 8 i 16 czerwca 2010 roku. Protokołami zdawczymi nr 3 i nr 4 z dnia 8 i 11 października 2011 roku powód przekazał następujące prace: raport o oddziaływaniu na środowisko, zestawienie korespondencji z (...) na etapie procedury uzyskania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach, streszczenie w języku niespecjalistycznym i wymienione opracowania w wersji elektronicznej. Protokoły te wpłynęły do pozwanej odpowiednio w dniach 17 i 27 października 2011 roku.

Protokołem odbiorczym nr 1 z dnia 1 grudnia 2010 roku pozwana oświadczyła o przyjęciu pracy wykonanej przez powoda, a przekazane protokołem zdawczym nr 2. W protokole tym stwierdzono, że wynagrodzenie za wyżej wymienione prace wynosi kwotę 4.400 zł netto z prawem do fakturowania w miesiącu grudniu. Protokołem odbiorczym nr 4 z dnia 30 listopada 2011 roku pozwana oświadczyła o przyjęciu prac przekazanych protokołami zdawczymi nr 4 i nr 5 w zakresie raportu o oddziaływaniu na środowisko wraz z raportem ze spotkania konsultacyjno-informacyjnego. W protokole tym stwierdzono, że wynagrodzenie za wyżej wymienione prace wynosi kwotę 6.600 zł netto.

Z ustaleń Sądu i instancji wynika, że protokołem odbiorczym z dnia 1 grudnia 2010 roku pozwana oświadczyła o przyjęciu pracy powoda dotyczącej zadania II: projekt Trasy (...) od Węzła (...) do Trasy (...), obejmujące materiały do decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach. Stwierdzono, że wynagrodzenie za wymienione prace wynosi 900,60 zł netto z prawem do fakturowania w grudniu.

Protokołem odbiorczym z dnia 30 listopada 2011 roku pozwana oświadczyła, że przyjmuje prace powoda dotyczące zadania II: opracowanie materiałów do decyzji środowiskowej, projektu budowlanego i wykonawczego oraz dokumentacji przetargowej dla budowy Trasy (...) w T. od drogi ekspresowej (...) do Trasy (...), obejmujące materiały do wniosku o decyzję środowiskową (karta, wniosek). Stwierdzono, że wynagrodzenie za wymienione prace wynosi 1.800 zł netto.

W związku z protokołem odbiorczym nr 2 i protokołem odbiorczym nr 5 powód wystawił pozwanej w dniach 5 grudnia 2011 roku i 2 grudnia 2010 roku faktury na kwoty: 2.190 zł brutto i 1098,73 zł brutto. Kwota z tej drugiej faktury została zapłacona. Termin płatności kwoty z pierwszej z faktur został wskazany na dzień 5 stycznia 2012 roku.

W związku z protokołami odbiorczymi nr 1 i nr 4 powód wystawił pozwanej w dniach 2 grudnia 2010 roku i 6 grudnia 2011 roku faktury na kwoty brutto: 5.368 zł i 8.052 zł. Kwota z pierwszej z wymienionych faktur została zapłacona. Termin płatności kwoty z drugiej faktury wskazano na dzień 6 stycznia 2012 roku.

Sąd I instancji ustalił, iż protokołem dnia 15 marca 2012 roku GDDKiA przekazała powodowi protokoły zdawczo-odbiorcze za opracowania wykonane w ramach zadania: „Opracowanie materiałów do decyzji środowiskowej, projektu budowlanego i wykonawczego oraz dokumentacji przetargowej dla budowy Trasy (...) w T. od drogi ekspresowej (...) do Trasy (...)”, zadania I – „projekt węzła drogowego (Węzeł (...)) łączącego drogę ekspresową (...) z Trasą (...)”. Powiadomiła też powoda, że wykonawcy, to jest pozwanej, nie udzielono zamówień dodatkowych i uzupełniających względem zamówienia głównego.

Pierwszy z tych protokołów zdawczo-odbiorczych - nr (...), z dnia 27 października 2011 roku, stwierdzał odbiór przez Generalną Dyrekcję Dróg Krajowych i Autostrad dokumentacji do decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach zgody na realizację przedsięwzięcia w ramach prac wykonanych dla zadania: „Opracowanie materiałów do decyzji środowiskowej, projektu budowlanego i wykonawczego oraz dokumentacji przetargowej dla budowy Trasy (...) w T. od drogi ekspresowej (...) do Trasy (...)”. W tym protokole wskazano, że wartość opracowania wynosi kwotę 1.000 zł netto + VAT. Powód wystawił pozwanej fakturę z dnia 2 kwietnia 2012 roku na kwotę 4.058,26 zł brutto, której tytuł brzmiał: „Materiały do decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach (karta, wniosek) płatność końcowa”. W fakturze wskazano termin płatności 7 dni.

Drugi z protokołów zdawczo-odbiorczych, nr (...)z dnia 27 października 2011 roku, stwierdzał odbiór przez Generalną Dyrekcję Dróg Krajowych i Autostrad raportu o oddziaływaniu planowanego przedsięwzięcia; streszczenie w języku niespecjalistycznym; zestawienie korespondencji z (...) w B. na etapie procedury uzyskania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach; sprawozdanie ze spotkania konsultacyjno-informacyjnego, w ramach prac wykonanych dla zadania: „Opracowanie materiałów do decyzji środowiskowej, projektu budowlanego i wykonawczego oraz dokumentacji przetargowej dla budowy Trasy (...) w T. od drogi ekspresowej (...) do Trasy (...)”. W tym protokole wskazano, że wartość opracowania wynosi kwotę 9.500 zł netto + VAT.W dniu 2 kwietnia 2012 roku powód wystawił pozwanej fakturę na kwotę 13,530 zł brutto, gdzie wskazano tytuł: „Raport o oddziaływaniu na środowisko – płatność końcowa”. Termin płatności kwoty z tej faktury wskazano na 7 dni.

Sąd Okręgowy ustalił, że protokołem zdawczym nr 1 z dnia 24 11 2010 roku i protokołem zdawczym nr 2 z dnia 10 01 2011 powód przekazał pozwanej Analizę i prognozę ruchu. Protokołem odbiorczym nr 3a pozwana przyjęła wykonane przez powoda: pozwanej Pomiar i prognozę ruchu wykonaną w układzie modelowym (...). Stwierdzono, że protokół ten stanowi podstawę wystawienia rachunku obejmującego wynagrodzenie do kwoty 4.000 zł netto. Powód wystawił pozwanej fakturę z dnia 16 października 2011 roku na kwotę 4.880 zł brutto. Wskazał termin płatności do dnia 16 listopada 2011 roku. Płatność ten kwoty nastąpiła w dniu 18 marca 2012 roku.

Powód wystawił w dniu 2 kwietnia 2012 roku fakturę nr (...) na kwotę 33.210 zł brutto. Wskazał tytuł: Pomiar i prognoza ruchu wykonane w układzie modelowym (...). W dniu 2 kwietnia 2012 roku powód wystawił fakturę nr (...) na kwotę 18.450 zł brutto, bez terminu płatności. Jako tytuł płatności wskazał: Analiza i prognoza ruchu – zakres dodatkowy. Pismem z dnia 9 lutego 2011 roku naczelnik wydziału autostrad i dróg ekspresowych GDDKiA Oddział w B. zwrócił się do pozwanej o uzupełnienie prognozy ruchu. Zamawiający w stosunku do pozwanej nie zwiększył zamówienia o prace dodatkowe.

Pismem z dnia 23 grudnia 2010 roku naczelnik wydziału studiów w K. zaopiniował pozytywnie prognozę ruchu dla Trasy (...) w T..

W dniu 7 lipca 2011 roku została wydana decyzja nr (...) o ustaleniu środowiskowych uwarunkowań dla przedsięwzięcia pod nazwą: „Budowa Trasy (...) w T. od drogi ekspresowej (...) do Trasy (...)”. Decyzja ta została zaskarżona. Pozwana przedstawiała powodowi zastrzeżenia w zakresie prognoz ruchu. Zamawiający przedstawił pozwanej zastrzeżenia i uwagi do materiału obejmującego część drogową i część zawierającą raport w sprawie oddziaływania na środowisko. Wezwał też pozwaną do złożenia wyjaśnień i uzupełnienia materiału dowodowego w związku z postępowaniem odwoławczym od decyzji Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w B. z dnia 7 lipca 2011 roku o środowiskowych uwarunkowaniach dla przedsięwzięcia pod nazwą: Budowa Trasy (...) w T. od drogi ekspresowej (...) do trasy (...)”.

Sąd Okręgowy ustalił, że w dniu 1 czerwca 2009 roku została zawarta umowa pomiędzy (...) S.A. Oddział w Polsce a powodem, nr (...), której przedmiotem miało być wykonanie przez powoda prac służących wykonaniu przez wymieniony podmiot zamówienia otrzymanego GDDKiA Oddział w S. na „Studium techniczno-ekonomiczno-środowiskowe budowy drogi ekspresowej (...) na odcinku koniec obwodnicy S. – początek obwodnicy P. (z węzłem K.) z wyłączeniem obwodnicy miejscowości W.”. Powód miał wykonać analizę ruchu w stanie istniejącym i prognozę ruchu drogowego, analizę środowiskową, raport o oddziaływaniu planowanego przedsięwzięcia na środowisko. Wynagrodzenie ustalono na kwotę 610.000 zł brutto (wynagrodzenie netto + VAT). Termin wykonania umowy został ustalony na dzień 30 sierpnia 2010 roku. W umowie przewidziano kary umowne, w tym za niedotrzymanie terminu umownego dotyczącego wykonania prac, określonego w załączniku nr 1 do umowy, w wysokości 0,2% wartości tej części zamówienia, której dotyczy opóźnienie – za każdy dzień zwłoki, jednak nie mniej niż 20 złotych dziennie. W specyfikacji technicznej P – 10.10 Studium techniczno-ekonomiczno-środowiskowe stwierdzono, że studium ma być wykonane dla co najmniej 3 wariantów trasy drogi głównej oraz dla tzw. „wariantu zerowego”, jednak ostateczna ilość wykonanych wariantów trasy drogi ma być taka, aby założone cele dokumentacji projektowej zostały osiągnięte.

Pozwana, jako cesjonariusz wierzytelności w zakresie kar umownych za opóźnienie w wykonaniu umowy, zgodnie z powołaną umową, przesłała powodowi notę obciążeniową nr (...) na kwotę 501.932,40 zł z tytułu kar umownych za opóźnienia w wykonaniu poszczególnych części zadania na podstawie umowy (...), wyznaczając powodowi termin 14 dni do zapłaty wskazanej kwoty. Pismem z dnia 14 maja 2014 roku pozwana złożyła powodowi oświadczenie o potrąceniu wymienionej wierzytelności z wierzytelnością powoda w wysokości 85.508,71 zł.

Sąd Okręgowy zważył, iż roszczenie powoda zostało wywiedzione z umowy o dzieło. W świetle art. 627 k.c. umowa o dzieło jest umową rezultatu, co oznacza, że wynagrodzenie wykonawcy zależy, co do zasady, za wykonanie dzieła. Świadczenie polegające na starannym działaniu zwykle nie daje podstawy do uzyskania wynagrodzenia. Rezultat musi być sprawdzalny, czyli zdatny do poddania sprawdzianowi na istnienie wad.

W typowych umowach oddanie określonego przedmiotu i ich odbiór przez zamawiającego, bez uwag i zastrzeżeń, stanowi właśnie weryfikację, a więc sprawdzenie przedmiotu zamówienia na istnienie wad. Zwykle więc zamawiający obowiązany jest wypłacić wynagrodzenie za dzieło, w braku odmiennej umowy, z chwilą jego oddania. Tym samym najczęściej sprzeczne z istotą umowy o dzieło są zastrzeżenia, że wypłata wynagrodzenia wykonawcy dzieła uzależniona jest od odbioru dokonanego przez osobę niebędącą stroną umowy, i to już po odbiorze ze strony zamawiającego dzieło. Wymaganie, by to decyzja innego podmiotu, niebędącego stroną umowy o dzieło, decydowała o prawie przyjmującego zamówienie do wynagrodzenia, zwykle sprzeciwia się normie art. 353 ¹ k.c.

Przenosząc powyższe rozważania na grunt niniejszej sprawy Sąd I instancji wskazał na specyfikę umowy stron z dnia 23 grudnia 2009 roku nr (...). Strona powodowa nie jest profesjonalistą w zakresie opracowań, którymi w swojej działalności zajmuje się powód, a które były przedmiotem wzmiankowanej umowy. Standardowym było postanowienie umowne, że wypłata wynagrodzenia miała następować w ciągu 30 dni od daty uzyskania zapłaty przez pozwaną albo wystawienia przez pozwaną faktury jej zamawiającemu.

Mając na uwadze powyższe Sąd i instancji uznał, że nie sprzeciwia się zasadzie wynikającej z art. 353 ¹ k.c. postanowienie umowy nr (...) zawarte w jej § 5 ust. 1 i 2 w zw. z § 2 ust. 8. Tym samym, w świetle tej umowy protokoły zdawcze nie stanowiły same w sobie o obowiązku dokonania przez pozwaną odbiorów, natomiast pozwana winna była przedstawić otrzymane przez powoda opracowania swojemu zamawiającemu, w celu ich odbioru i uzyskania wynagrodzenia. Istnienie protokołów odbiorczych od pozwanej świadczy o tym, że pozwana uzyskała odbiór opracowań powoda od zamawiającego.

Pierwsze z zasądzonych roszczeń zostało ujęte w fakturze z dnia 5 grudnia 2011 roku nr (...) na kwotę 2.196 zł brutto, doręczonej pozwanej, znajdującej oparcie w protokole odbiorczym nr 5 z dnia 30 listopada 2011 roku, gdzie wskazano wartość netto przyjętą w tej fakturze. Roszczenie było wymagalne od upływu terminu wskazanego w wymienionej fakturze na dzień 5 stycznia 2012 roku.

Kolejne zasądzone roszczenie zostało zafakturowane na fakturze z dnia 6 grudnia 2011 roku, nr (...) na kwotę 8.052 zł brutto, doręczonej pozwanej, znajdującej oparcie w protokole odbiorczym nr 4 z dnia 30 listopada 2011 roku, gdzie wskazano wartość netto przyjętą w tej fakturze. Wymagalność należało przyjąć od upływu terminu wskazanego w wymienionej fakturze na dzień 6 stycznia 2012 roku.

W odniesieniu do faktury z dnia 2 kwietnia 2012 roku, nr (...) , na kwotę 4.057,26 zł brutto, Sąd I instancji wskazał, że nie ma dowodu doręczenia tej faktury pozwanej, choć jest to wymagane w świetle § 5 ust. 1 umowy. Nie wiadomo też, kiedy nastąpił termin zapłaty dotyczący opracowania wskazanego w tej fakturze przez zamawiającego. Nie ma protokołu zdawczego, ani odbiorczego pomiędzy stronami, zaś w protokole zdawczo-odbiorczym pomiędzy pozwaną, jako wykonawcą, a GDDKiA jako zamawiającym, nawiązującym do przedmiotu wskazanego w powołanej fakturze, znajduje się powołanie się na załącznik nr 2 do umowy, którego również nie ma w aktach sprawy, toteż nie ma podstaw do oceny słuszności żądania w zakresie kwoty wskazanej we wskazanej fakturze, mimo wskazania, że stadium opracowania i zaawansowania – 100%. W świetle § 5 ust. 1 i 2 umowy nr (...) termin zapłaty wynosi 7 dni od podpisania faktury przez wykonawcę, jednak 30 dni od zapłaty przez zamawiającego. Pozwana nie zaprzeczyła, że zapłata kwoty 1.230 zł brutto na podstawie protokołu zdawczo-odbiorczego nr (...) nastąpiła, natomiast doręczenie faktury miało miejsce z chwilą doręczenia pozwu pozwanej 22 października 2012 roku, zatem termin zapłaty tej kwoty należało przyjąć na dzień 29 października 2012 roku.

Co do faktury z dnia 2 kwietnia 2012 roku, nr (...), na kwotę 13.530 zł brutto Sąd I instancji zważył, iż nie ma dowodu doręczenia tej faktury, nie wiadomo też, kiedy nastąpił termin zapłaty dotyczący opracowania wskazanego w tej fakturze przez zamawiającego. Brak jest również protokołu zdawczego oraz odbiorczego pomiędzy stronami, zaś z protokołu zdawczo-odbiorczego pomiędzy pozwaną a GDDKiA, nawiązującego do przedmiotu wskazanego w powołanej fakturze, wynika wartość 9.500 zł netto. Termin zapłaty wynosi 7 dni od podpisania faktury przez wykonawcę, jednak 30 dni od zapłaty przez zamawiającego. Pozwana nie zaprzeczyła, że zapłata kwoty 11.685 zł brutto na podstawie protokołu zdawczo-odbiorczego nr (...) nastąpiła, natomiast doręczenie faktury miało miejsce z chwilą doręczenia pozwu pozwanej 22 października 2012 roku, zatem termin zapłaty tej kwoty należało przyjąć na dzień 29 października 2012 roku.

W ocenie Sądu I instancji nie było podstaw do uwzględnienia powództwa w zakresie faktury nr (...), albowiem nie ma odnoszących się do wskazanego w niej przedmiotu protokołów zdawczych ani odbiorczych pozwanej ani zamawiającego. Tym samym brak jest podstaw do przyjęcia, że kwota z tej faktury była wymagalna na dzień orzekania. Wbrew twierdzeniom powoda, pismo z dnia 15 marca 2012 roku otrzymane przez niego od GDDKiA Oddział w B., nie stanowi o tym, że te opracowania przedstawione przez powoda zostały odebrane od pozwanej przez zamawiającego. Nie można też przyjąć, że powołana przez powoda notatka z dnia 1 grudnia 2011 roku wskazuje na wymagalność wyżej zakwestionowanych faktur.

Nie ma też podstaw do zasądzenia kwoty z faktury z dnia 2 kwietnia 2012 roku nr (...), wystawionej za prace dodatkowe, albowiem nie ma podstaw do przyjęcia, że takie zamówienia dodatkowe zostało powodowi udzielone.

Reasumując Sąd I instancji zasądził od pozwanej na rzecz powoda, tytułem należności głównej, kwotę 23.163 zł (2.196+1230+8.052+11.685). Respektując żądanie odsetkowe, na podstawie art. 482 § 1 k.c. Sąd Okręgowy ustalił wysokość odsetek od kwot 2.196 złotych i 8.052 zł, które stanowią kwoty odpowiednio: 213,52 zł i 888,18 zł. Uwzględniając terminy wymagalności kwot: 1230 zł i 11.685 zł Sąd Okręgowy zasądził odsetki od tych kwot od dnia 30 października 2012 roku, a od roszczenia o odsetki od dnia wniesienia pozwu – 8 października 2012 roku.

W ocenie Sądu Okręgowego nie można było uwzględnić potrącenia przedstawionego przez pozwaną w szczególności dlatego, że nie wskazano podstaw ustalenia wysokości kar umownych.

O kosztach postępowania sąd orzekł na podstawie art. 100 k.p.c., pozostawiając szczegółowe wyliczenie tych kosztów referendarzowi.

Apelację od powyższego orzeczenia apelację wywiódł powód w zakresie pkt II i III, wnosząc o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez zasądzenie od pozwanej na rzecz powoda dodatkowo:

1.  kwoty 2.828,26 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 5 października 2012 r. do dnia zapłaty oraz odsetek ustawowych od kwoty 1.230 zł od dnia 5 października 2012 r. do dnia 29 października 2012 r.,

2.  kwoty 1.845 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 5 października 2012 r. do dnia zapłaty oraz odsetek ustawowych od kwoty 11.685 zł od dnia 5 października 2012 r. do dnia 29 października 2012 r.,

3.  kwoty 33.210 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 5 października 2012 r. do dnia zapłaty, kwoty 18.450 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 5 października 2012 r. do dnia zapłaty,

4.  kwoty 18.450 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 5 października 2012 r. do dnia zapłaty,

5.  zasądzenie od pozwanej na rzecz powoda kosztów postępowania apelacyjnego.

Zaskarżonemu orzeczeniu zarzucił:

1.  naruszenie prawa materialnego, tj. art. 353 ¹ k.c. poprzez błędną wykładnię polegającą na przyjęciu, że w okolicznościach przedmiotowej sprawy umowny zapis uzależniający zapłatę wynagrodzenia należnego powodowi od zdarzenia przyszłego i niepewnego nie sprzeciwia się właściwości (naturze) stosunku zobowiązaniowego,

2.  naruszenie przepisów postępowania, tj. art. 233 § 1 k.p.c. w stopniu mającym wpływ na treść wydanego wyroku poprzez czynienie ustaleń faktycznych w oderwaniu od zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, a to w kwestii:

a.  zdania przez powoda kompletnych opracowań wskazanych w § 1 ust. 2 pkt 2.1-2.3 umowy i ich odbioru przez pozwaną,

b.  rzeczywistego przebiegu procedury zdania dokumentacji stanowiącej przedmiot świadczenia powoda i jej odbioru przez pozwaną,

c.  wykonania przez powoda robót dodatkowych dotyczących analizy i prognozy ruchu,

d.  wysokości wynagrodzenia przysługującego powodowi za wykonaną dokumentację,

2.  błąd w ustaleniach faktycznych:

a.  polegający na przyjęciu, że zdane przez powoda i odebrane przez pozwaną były wyłącznie te opracowania, co do których strony podpisały protokół odbiorczy wraz z prawem do fakturowania lub istniał protokół zdawczo-odbiorczy podpisany przez Zamawiającego, podczas gdy pozwana zaniechała sporządzenia stosownych protokołów zgodnie z zapisami umownymi mimo faktycznego odbioru dzieła,

b.  polegający na przyjęciu, że analiza i prognoza ruchu w układzie modelowym (...) nie została zdana przez powoda i odebrana przez pozwaną, podczas gdy doszło do jej faktycznego odbioru,

c.  polegający na przyjęciu, że w toku realizacji dzieła pierwotny zakres danych i wytycznych stanowiących podstawę sporządzenia analizy i prognozy ruchu nie został rozszerzony, a tym samym brak było zlecenia na roboty dodatkowe, podczas gdy strony umowy porozumiały się ustnie co do konieczności uzupełnienia dokumenty analizy za wynagrodzeniem, powódce prace wykonał, nie otrzymał jednak ustalonego ekwiwalentu.

W uzasadnieniu apelacji powód uszczegółowił zarzuty apelacyjne.

W odpowiedzi na apelację pozwana wniosła o oddalenie apelacji w całości oraz o zasądzenie od powoda na rzecz pozwanej kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu pozwana odniosła się do zarzutów apelacyjnych, wskazując na zasadność wydanego rozstrzygnięcia.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja okazała się niezasadna.

Sąd Apelacyjny podziela ustalenia faktyczne sądu pierwszej instancji, a także wywiedzione w oparciu o te ustalenia wnioski prawne, które zostały odniesione do właściwie zastosowanych przepisów i czyni je integralną częścią swojego uzasadnienia. Wbrew zarzutom skarżącego Sąd I instancji nie dopuścił się uchybień przy ustalaniu stanu faktycznego stanowiącego podstawę rozstrzygnięcia, jak również nie naruszył przepisów prawa materialnego znajdujących zastosowanie w sprawie. Sąd Okręgowy szeroko i trafnie omówił zastosowane przepisy i Sąd Apelacyjny nie widzi potrzeby powtarzania tych rozważań, w pełni je akceptując.

Zasadnicza część zarzutów skarżącej co do ustaleń faktycznych oraz naruszeń prawa procesowego sprowadza się do oceny przez Sąd I instancji wymagalności wynagrodzenia powoda z tytułu zawartej z pozwaną umowy.

Nie było przedmiotem sporu, że strony łączyła umowa o dzieło, która jest umową rezultatu, a nie starannego działania. Wynagrodzenie należy więc się za wykonanie określonego dzieła, a nie za samo podjęcie czynności zmierzających do jego wykonania.

W niniejszej sprawie umowa o dzieło polegała na sporządzeniu przez powoda określonej dokumentacji, przy czym dokumentacja ta miała być sporządzona zgodnie z warunkami określonymi przez zamawiającego - Miejski Zarząd Dróg w T. i Generalną Dyrekcję Dróg Krajowych i Autostrad w B.. W tym kontekście nie budzi zastrzeżeń uzależnienie wypłaty wynagrodzenia od odbioru tej dokumentacji przez pozwaną, po ustaleniu przydatności dzieła przez zamawiającego. Tylko ocena dokonana przez zamawiającego mogła przesądzić o tym, czy dzieło zostało należycie wykonane i czy należy się za nie wynagrodzenie. Następstwem pozytywnej oceny dokumentacji przez zamawiającego winno być sporządzenie protokołu odbiorczego przez pozwaną, stanowiącego potwierdzenie prawidłowości wykonania dzieła. Wobec powyższej argumentacji Sąd Apelacyjny uznał, iż Sąd I instancji zasadnie przyjął, że postanowienie łączącej strony umowy nie sprzeciwia się treści stosunku prawnego łączącego strony. Tym samym nie doszło do naruszenia art. 353 ¹ k.c.

Zarzuty naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. zasadniczo pozostają w związku z zarzutem naruszenia art. 353 ¹ k.c.

Na wstępie podkreślić należy, że sąd orzekający ma zapewnioną ustawową swobodę w ocenie wiarygodności i mocy dowodów według własnego przekonania powziętego w wyniku bezpośredniego zetknięcia się z dowodami. Jeżeli więc z określonego materiału dowodowego sąd wyprowadził wnioski logicznie poprawne i zgodne z zasadami doświadczenia życiowego, to taka ocena dowodów nie narusza art. 233 § 1 k.p.c. i musi się ostać, choćby nawet w równym stopniu, na podstawie tego samego materiału dowodowego, dawały się wysnuć wnioski odmienne. Tylko w przypadku, gdy brak jest logiki w powiązaniu wniosków z zebranymi dowodami lub gdy wnioskowanie sądu wykracza poza schematy logiki formalnej albo, wbrew zasadom doświadczenia życiowego, nie uwzględnia jednoznacznych praktycznych związków przyczynowo-skutkowych, to przeprowadzona przez sąd ocena dowodów może zostać skutecznie podważona (por. wyrok SN z dnia 27 września 2002r. II CKN 817/00). Zdaniem Sądu Apelacyjnego w niniejszej sprawie Sąd Okręgowy prawidłowo dokonał oceny całego zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego oraz prawidłowo ustalił stan faktyczny będący podstawą rozstrzygnięcia.

Sąd I instancji nie kwestionował zdania przez powoda kompletnych opracowań wskazanych w § 1 ust. 2 pkt 2.1-2.3 umowy i ich odbioru przez pozwaną, czy przebiegu procedury zdania dokumentacji stanowiącej przedmiot świadczenia powoda i jej odbioru przez pozwaną. Zdaniem powoda Sąd I instancji winien dokonać odmiennej oceny prawnej tych okoliczności. W ocenie Sądu Apelacyjnego Sąd I instancji prawidłowo wskazał, że podstawy naliczenia wynagrodzenia nie stanowił fizyczny odbiór dokumentacji przez pozwanego, ale dopiero ocena jego przydatności przez zamawiającego, w konsekwencji której pozwana winna sporządzić protokół odbiorczy. Tym samym Sąd I instancji nie dokonał w tym zakresie błędnej oceny zgromadzonego materiału dowodowego. Nie jest również zasadny zarzut błędnych ustaleń faktycznych polegający na przyjęciu, że zdane przez powoda i odebrane przez pozwaną były wyłącznie te opracowania, co do których strony podpisały protokół odbiorczy wraz z prawem do fakturowania lub istniał protokół zdawczo-odbiorczy podpisany przez Zamawiającego, a także polegający na przyjęciu, że analiza i prognoza ruchu w układzie modelowym (...) nie została zdana przez powoda i odebrana przez pozwaną, podczas gdy doszło do jej faktycznego odbioru. Przypomnieć należy, że sam faktyczny odbiór dokumentacji przez pozwanego w niniejszej sprawie nie przesądzał o wykonaniu dzieła.

Nie mógł wpłynąć na naliczenie dodatkowego wynagrodzenia zarzut nieuwzględnienia przez Sąd I instancji wykonania przez powoda robót dodatkowych dotyczących analizy i prognozy ruchu, za które powód wystawił fakturę z dnia 2 kwietnia 2012 roku nr (...), wystawionej za prace dodatkowe. Sąd I instancji zasadnie wskazał, że zgodnie z § 1 ust. 6 umowy nr (...) zamówienie dodatkowe wymagało zawarcia porozumienia dodatkowego ze wskazaniem jego szczegółowego zakresu. Powód nie dowiódł, aby takie porozumienie zostało zawarte, ani na jakiej podstawie wynagrodzenie za wykonanie dodatkowych prac naliczył, więc mimo wykonania niezleconych prac, nie miał podstaw, aby żądać za nie zapłaty.

Ostatnim zarzutem pozwanego było ustalenie błędnej wysokości wynagrodzenia przysługującego powodowi za wykonaną dokumentację.

Powód domagał się w apelacji zasądzenia od pozwanej następujących kwot:

1.  kwoty 2.828,26 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 5 października 2012 r. do dnia zapłaty oraz odsetek ustawowych od kwoty 1.230 zł od dnia 5 października 2012 r. do dnia 29 października 2012 r.,

2.  kwoty 1.845 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 5 października 2012 r. do dnia zapłaty oraz odsetek ustawowych od kwoty 11.685 zł od dnia 5 października 2012 r. do dnia 29 października 2012 r.,

3.  kwoty 33.210 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 5 października 2012 r. do dnia zapłaty, kwoty 18.450 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 5 października 2012 r. do dnia zapłaty,

4.  kwoty 18.450 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 5 października 2012 r. do dnia zapłaty.

W odniesieniu do faktury z dnia 2 kwietnia 2012 roku, nr (...) należy wskazać, że Sąd I instancji zasadnie zasądził kwotę 1.230 zł, a nie pełną kwotę 4.057,26 zł, albowiem nie było protokołu zdawczego, ani odbiorczego pomiędzy stronami, zaś protokół zdawczo-odbiorczy pomiędzy pozwaną, a GDDKiA zawierał powołanie się na załącznik nr 2 w zakresie określenia wartości opracowania, którego żadna ze stron nie przedłożyła. Bezspornym było, że na podstawie protokołu zdawczo-odbiorczego nr (...) nastąpiła zapłata kwoty 1230 zł brutto na rzecz pozwanej, okoliczność tę potwierdził również GDDKiA Wobec powyższego zasadnym było zasądzenie kwoty 1.230 zł na rzecz powoda.

W ocenie Sądu Apelacyjnego z tych samych względów niezasadnym byłoby uwzględnienie roszczenia co do kwoty 1.845 zł na podstawie faktury z dnia 2 kwietnia 2012 roku, nr (...), wystawionej na kwotę 13.530 zł brutto. Nie ma protokołu zdawczego, ani odbiorczego pomiędzy stronami, zaś protokół zdawczo-odbiorczy pomiędzy pozwaną, a GDDKiA, nawiązujący do przedmiotu wskazanego w powołanej fakturze, wskazuje na wartość 9.500 zł netto. Bezspornym było, że wskazana kwota została wypłacona pozwanej, nadto potwierdził ją GDDKiA, zatem tę kwotę należało zasądzić na rzecz powódki.

Na podstawie faktury nr (...) powód żądał zapłaty kwoty 33.210 zł. Roszczenie to nie mogło zostać uwzględnione, ponieważ nie nastąpił odbiór tych prac przez pozwaną, brak jest również protokołu zdawczo-odbiorczego zamawiającego. W konsekwencji brak jest podstaw do naliczenia wynagrodzenia i żądanie powoda nie mogło zostać uwzględnione.

Brak było również podstaw do uwzględnienia roszczenia o zapłatę kwoty 18.450 zł na podstawie faktury (...), wystawionej za prace dodatkowe. Jak już wyżej Sąd Apelacyjny uzasadniał, powód nie porozumiał się z pozwaną w zakresie tych prac, zatem nie mógł naliczyć za nie wynagrodzenia, tym samym żądanie nie mogło zostać uwzględnione.

Powyższych rozważań nie niweczy zarzut powoda co do tego, że potrącenie dokonane przez pozwaną stanowiło uznanie roszczenia. Nawet jeżeli potraktować oświadczenie pozwanej o potrąceniu jako niewłaściwe uznanie długu, to nie pozbawia ono pozwanej możliwości kwestionowania roszczenia. Uznanie długu nie powoduje powstania nowej więzi prawnej o charakterze abstrakcyjnym. Pozwana mimo uznania długu może nadal kwestionować istnienie zobowiązania, co częściowo skutecznie w niniejszej sprawie uczyniła.

W związku z powyższą argumentacją apelację oddalono w oparciu o art. 385 k.p.c., o czym orzeczono w punkcie I wyroku

O kosztach postępowania Sąd orzekł na podstawie art. 108 § 1 zd. 1 w zw. z art. 98 § 1 k.p.c., zgodnie z którym strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony. Skarżący przegrał sprawę, winien zatem zwrócić pozwanej koszty postępowania apelacyjnego, na które złożyły się koszty zastępstwa procesowego strony pozwanej w kwocie 2.700,00 zł, ustalone stosownie do § 12 ust. 1 pkt 2 w zw. § 6 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (t.j. Dz. U. z 2013 r. poz. 490 ze zm.).

SSA M. Sawicka SSA W. Kaźmierska SSA M. Iwankiewicz