Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 16 września 2013 r.

Sąd Okręgowy w Szczecinie VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie następującym:

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 16 września 2013 r. w S.

sprawy K. J.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w S.

o ustalenie kapitału początkowego

na skutek odwołania K. J.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w S.

z dnia 27 czerwca 2012 roku (...)

zmienia zaskarżoną decyzję w ten sposób, że przyznaje K. J.prawo do ustalenia wysokości kapitału początkowego z uwzględnieniem wynagrodzeń uzyskanych w latach 1975-1990 w czasie zatrudnienia w „(...)w S., wynikających z zaświadczenia o zatrudnieniu i wynagrodzeniu wystawionego w dniu 28 marca 2001r. przez wyżej wskazanego pracodawcę, a stanowiącego karty nr 8 i 9 pliku akt KPU dotyczących ubezpieczonej, prowadzonych przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S..

UZASADNIENIE

Decyzją z 27 czerwca 2012 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S.ustalił ponownie K. J.kapitał początkowy na dzień 1 stycznia 1999 r. na kwotę 71.724,62 zł. Do obliczenia podstawy wymiaru kapitału początkowego oraz obliczenia wysokości tej podstawy jako wariant najkorzystniejszy przyjęto przeciętną podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne z 10 kolejnych lat kalendarzowych od 1 stycznia 1989 r. do 31 grudnia 1998 r. WWPW wyniósł 36,44 %. Jeśli chodzi o zarobki ubezpieczonej z całego okresu zatrudnienia w (...)w S., to organ rentowy przyjął, że wynosiły one tylko tyle, co wynagrodzenie minimalne, mimo że ubezpieczona złożyła do akt oryginał wystawionego przez pracodawcę zaświadczenia Rp-7 z wpisami wskazującymi na wyższą wysokość zarobków w tym czasie. Organ rentowy wyjaśnił, że ponowne ustalenie kapitału początkowego nastąpi po przedłożeniu dokumentacji płacowej z tytułu zatrudnienia u tego pracodawcy, zdeponowanej w archiwum lub przekazanej do następcy prawnego.

Ubezpieczona odwołała się od powyższej decyzji, wnosząc jej o zmianę i o przeliczenie wysokości kapitału początkowego z uwzględnieniem wynagrodzeń otrzymanych przez nią w okresie zatrudnienia w (...) w S.w kwotach wynikających z przedłożonego Rp-7. Podniosła, iż jej zakład pracy został zlikwidowany i nie wiadomo, co stało się z jego dokumentacją. Wskazała nadto, że zakwestionowane zaświadczenie zostało wystawione przez księgową, W. S. (1).

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie w całości, podtrzymując argumentację wyrażoną w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

K. J., urodzona (...), w dniu 1 kwietnia 2011 roku złożyła w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych Oddziale w S.wniosek o ustalenie kapitału początkowego. Do wniosku dołączyła m.in. oryginał dwóch zaświadczeń o zatrudnieniu i wynagrodzeniu z 28 marca 2001r. za okres zatrudnienia od 1 sierpnia 1975r. do 31 października 1990r w (...) spółce z o.o. (...)w S., opatrzonych pieczęcią nagłówkową pracodawcy i dwoma nieczytelnymi podpisami. Przy jednym z podpisów, umieszczonym w rubryce: „Pieczątka służbowa, nazwisko i imię oraz podpis kierownika zakładu pracy albo upoważnionego pracownika” widniała pieczątka o treści: „KIEROWNIK J. M.”, zaś przy drugim, w rubryce „Pieczątka służbowa, nazwisko i imię oraz podpis kierownika komórki finansowej albo upoważnionego pracownika” o treści: „W. S.”.

W pierwszym zaświadczeniu wskazano, że zarobki ubezpieczonej wyniosły: w roku 1975 – 9.640 zł, w roku 1976 – 28.790 zł, w roku 1977 – 34.461 zł, w roku 1978 – 37.692 zł, w roku 1979 – 48.219 zł, w roku 1980 – 31.335 zł, w roku 1981 – 52.682 zł, w roku 1982 – 90.487 zł, w roku 1983 – 105.870 zł i w roku 1984 – 176.940 zł.

W drugim zaświadczeniu natomiast wskazano, że zarobki ubezpieczonej wyniosły: w roku 1985 – 194.460 zł, w roku 1986 – 253.515 zł, w roku 1987 – 277.274 zł, w roku 1988 – 618.185 zł, w roku 1989 – 699.942 zł (w tym 261.198 zł świadczeń pieniężnych z ubezpieczenia społecznego wypłaconych zamiast wynagrodzenia) i w roku 1990 - 1.483.900 zł (w tym 1.112.200 zł świadczeń pieniężnych z ubezpieczenia społecznego wypłaconych zamiast wynagrodzenia).

Do zaświadczeń ubezpieczona dołączyła oświadczenie, że spółka (...) została zlikwidowana.

Decyzją z 20 kwietnia 2012 roku organ rentowy ustalił ubezpieczonej kapitał początkowy na dzień 1 stycznia 1999 r. na kwotę 41.852,25 zł. Do obliczenia podstawy wymiaru kapitału początkowego oraz obliczenia wysokości tej podstawy jako wariant najkorzystniejszy przyjęto przeciętną podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne z 10 kolejnych lat kalendarzowych od 1 stycznia 1989 r. do 31 grudnia 1998 r. WWPW wyniósł 36,05 %. W uzasadnieniu decyzji wskazano, iż „zaświadczenie o zatrudnieniu i wynagrodzeniu za okres od 1 sierpnia 1975r. do 31 października 1990r. nie może zostać uwzględnione ze względu na brak drugiej pieczątki służbowej upoważnionego pracownika”. Zaznaczono nadto, że na tę okoliczność ubezpieczona może także przedłożyć legitymację ubezpieczeniową – o ile posiada w niej stosowne wpisy.

Niesporne, a nadto dowody:

- wniosek - k. 1 plik KPU;

- zaświadczenia o zatrudnieniu i wynagrodzeniu – k. 8-9 plik KPU;

- oświadczenie z 1.04.2011r. – k. 7 plik KPU;

- decyzja z 20.04.2012r. - k. 36-38 plik KPU.

Po wydaniu powyższej decyzji K. B.-J.złożyła w ZUS stary dowód osobisty i legitymację ubezpieczeniową, z których pracownik ZUS-u sporządził kopię stron zawierających informację o danych osobowych osoby, dla których te dokumenty zostały wystawione (K. J., zd. S.), adnotacje o datach zatrudnienia i zwolnienia z poszczególnych zakładów pracy, poświadczenie zatrudnienia, datach korzystania z porad ambulatoryjnych lekarskich i wizyt domowych. Dodatkowo złożono oryginały (w aktach pracownik ZUS pozostawił poświadczone przez siebie kopie) dokumentów z okresu zatrudnienia w (...) (...)w S..

Dowód: dokumenty w aktach KPU – k. 39-47

W okresie od 1 sierpnia 1975 r. do 31 października 1990 r. K. J.była zatrudniona w pełnym wymiarze czasu pracy w (...) spółce z o.o. (...) w S.na stanowisku specjalisty. W ostatnim okresie zatrudnienia jej wynagrodzenie zasadnicze wynosiło 500.000 zł miesięcznie plus premia uznaniowa.

W okresie od 13 czerwca 1989r. do końca zatrudnienia w spółce (...) ubezpieczona korzystała z urlopu wychowawczego dla matek opiekujących się małymi dziećmi, który został jej udzielony na podstawie przepisów uchwały nr 13 Rady Ministrów z dnia 14 stycznia 1972r. W trakcie tego urlopu, ze skutkiem na dzień 31 października 1989r., umowa o pracę została jej jednak wypowiedziana przez pracodawcę, w trybie tzw. zwolnień grupowych, przewidzianych ustawą z dnia 28 grudnia 1989r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy.

Dowody:

- świadectwo pracy – k. 6, plik KPU;

- pismo o udzieleniu urlopu wychowawczego z 27.06.1989r. – k. 45 plik KPU;

- wypowiedzenie umowy o pracę z dnia 25 lipca 1990r. – k. 46 plik KPU.

W latach 1971-2004 pracownicą (...) spółki z o.o. (...) w S.była W. S. (1). Pracowała tam na stanowisku księgowej, przy czym w roku 2001 – jako jedyna księgowa, zajmująca stanowisko starszej księgowej. Składnica w S.była wówczas jednym z zakładów spółki, której centrala mieściła się w W.. Kierownikiem zakładu w S.w roku 2001 był J. M.. Do obowiązków W. S. (1)należało prowadzenie kartotek płacowych, list płac i innych spraw księgowych.

W. S. (1) wystawiła K. J. w roku 2001 dwa zaświadczenia o zatrudnieniu i wynagrodzeniu. W zaświadczeniach tych wpisała dane o wysokości zarobków ubezpieczonej w poszczególnych latach, bazując wyłącznie na informacjach o wielkości wypłat na jej rzecz zamieszczonych w oryginalnych kartotekach płacowych. Zaświadczenie podpisała, opatrując je taką pieczątką, jaką dysponowała, tj. pieczątką o treści „W. S.”. Oprócz niej, zaświadczenie to podpisał ówczesny kierownik zakładu w S., nieżyjący już obecnie J. M..

Dowód: zeznania świadka W. S. (1) – k. 14-15 akt sądowych.

Spółka (...) została w roku 2009 wykreślona z rejestru przedsiębiorców na skutek zakończenia postępowania likwidacyjnego. Uchwałą Walnego Zgromadzenia Wspólników tej spółki z 30.01.2009r. ustalono, że księgi i dokumenty spółki zostaną oddane na przechowanie do Archiwum Państwowego m.st. W.. Faktycznie żadne dokumenty dotyczące spółki nigdy nie trafiły do tego archiwum i nie wiadomo, gdzie są obecnie przechowywane. Likwidator spółki - (...) zmarł w dniu 23 grudnia 2012r.

Dowody:

- informacja Sądu Rejonowego dla m.st. Warszawy w W. z 23.04.2013r. – k. 19 akt sądowych;

- informacja Archiwum Państwowego M.S. W. z 10.06.2013r. – k. 25 akt sądowych;

- odpis skrócony aktu zgonu P. R. – k. 30 akt sądowych.

Sąd zważył, co następuje:

Odwołanie okazało się zasadne.

Zgodnie z treścią przepisu artykułu 174 ust. 1 i 3 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, kapitał początkowy ustala się na zasadach określonych w art. 53, z uwzględnieniem ust. 2-12. Przy czym, podstawę wymiaru kapitału początkowego ustala się na zasadach określonych w art. 15, 16, 17 ust. 1 i 3 oraz art. 18, z tym że okres kolejnych 10 lat kalendarzowych ustala się z okresu od dnia 1 stycznia 1980 r. do dnia 31 grudnia 1998 r.

Przepis artykułu 15 ust.1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS stanowi zaś, że podstawę wymiaru emerytury i renty stanowi ustalona w sposób określony w ust. 4 i 5 przeciętna podstawa wymiaru składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe lub na ubezpieczenie społeczne na podstawie przepisów prawa polskiego w okresie kolejnych 10 lat kalendarzowych, wybranych przez zainteresowanego z ostatnich 20 lat kalendarzowych poprzedzających bezpośrednio rok, w którym zgłoszono wniosek o emeryturę lub rentę, z uwzględnieniem ust. 6 i art. 176. Przy czym, w celu ustalenia podstawy wymiaru emerytury lub renty oblicza się sumę kwot podstaw wymiaru składek i kwot, o których mowa w ust. 3, w okresie każdego roku z wybranych przez zainteresowanego lat kalendarzowych (ust. 4 pkt 1) i oblicza się stosunek każdej z tych sum kwot do rocznej kwoty przeciętnego wynagrodzenia, ogłoszonej za dany rok kalendarzowy, wyrażając go w procentach, z zaokrągleniem do setnych części procentu (ust.4 pkt 2), itd. (ust.4 pkt 3 i 4).

Szczegółowy tryb postępowania w sprawach ustalania prawa do świadczeń pieniężnych przewidzianych w ustawie o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych do dnia 22 listopada 2011 r. określało rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 07 lutego 1983 r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe i zasad wypłaty tych świadczeń (Dz. U. z 1983r. Nr 10, poz. 49 z późn. zm.). Stosownie do § 10 ust.1 wskazanego rozporządzenia osoba ubiegająca się o emeryturę powinna przedstawić dokumenty stwierdzające okresy zatrudnienia uzasadniające prawo do świadczeń i ich wysokość. Z kolei przepis § 20 pkt 1 rozporządzenia stanowił, że środkiem dowodowym stwierdzającym wysokość zarobku lub dochodu stanowiącego podstawę wymiaru emerytury lub renty są dla pracowników zaświadczenia zakładów pracy wystawione według wzoru ustalonego przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych (aktualnie druk Rp-7) albo legitymacja ubezpieczeniowa zawierająca wpisy dotyczące okresów zatrudnienia i wysokości osiąganych zarobków. Aktualnie kwestie te reguluje Rozporządzenie Ministra Pracy I Polityki Społecznej z dnia 11 października 2011 r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe. W § 21 ust. 1 rozporządzenia wskazano, że środkiem dowodowym stwierdzającym wysokość wynagrodzenia, dochodu, przychodu oraz uposażenia przyjmowanego do ustalenia podstawy wymiaru emerytury lub renty są zaświadczenia pracodawcy lub innego płatnika składek, legitymacja ubezpieczeniowa lub inny dokument, na podstawie którego można ustalić wysokość wynagrodzenia, dochodu, przychodu lub uposażenia.

Przepisy regulujące postępowanie o świadczenia emerytalno-rentowe przed organem rentowym nie mają zastosowania w postępowaniu sądowym, które regulowane jest przepisami ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. z 1964 r. Nr 43, poz. 296 z poźn. zm.). Ewentualne ograniczenia dowodowe mogą wynikać jedynie z przepisów tego Kodeksu, przy czym zgodnie z treścią art. 473 k.p.c. w postępowaniu przed sądami pracy i ubezpieczeń społecznych okoliczności mające wpływ na prawo do świadczeń lub ich wysokości mogą być udowadniane wszelkimi środkami dowodowymi, przewidzianymi w kodeksie postępowania cywilnego. Z powyższego wynika więc, że wszelkie ograniczenia dowodowe wprowadzane przepisami niższej rangi dotyczą wyłącznie postępowania przed tymi organami (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 2 lutego 1996 r., II URN 3/95, OSNAPiUS 1996/16 poz. 239). Podstawowym celem postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe jest rozstrzygnięcie sprawy po dostatecznym, wszechstronnym wyjaśnieniu okoliczności spornych. Wynika z tego, iż każdy fakt może być dowodzony wszelkimi środkami, które sąd uzna za pożądane i celowe. W tym miejscu wskazać należy, iż zgodnie z przepisem art. 233 § 1 k.p.c. - Sąd ocenia wiarygodność i moc dowodów według własnego przekonania, na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału. Sąd orzekający w niniejszej sprawie miał szczególnie na uwadze, że swobodna ocena dowodów dokonywana jest przez pryzmat własnych przekonań sądu, jego wiedzy i posiadanego zasobu doświadczeń życiowych, ale powinna także uwzględniać wymagania prawa procesowego oraz reguły logicznego myślenia, według których Sąd w sposób bezstronny, racjonalny i wszechstronny rozważa materiał dowodowy jako całość, dokonuje wyboru określonych środków dowodowych i - ważąc ich moc oraz wiarygodność - odnosi je do pozostałego materiału dowodowego (por. wyrok SN z 10 czerwca 1999 r. II UKN 685/98 OSNAPiUS 2000/17 poz. 655).

W rozpoznawanej sprawie jej stan faktyczny był w zasadzie bezsporny. Organ rentowy uznał za udowodnione zatrudnienie ubezpieczonej w pełnym wymiarze czasu pracy w (...) spółce z o.o. (...) w S.w okresie od 1 sierpnia 1975 r. do 11 października 1990 r., kwestionując wyłącznie moc dowodową przedłożonych przez ubezpieczoną dokumentów potwierdzających wysokość uzyskiwanych przez nią w tym czasie zarobków (dwóch zaświadczeń o zatrudnieniu i wynagrodzeniu). Organ rentowy co do zasady nie zaprzeczył przy tym prawdziwości wpisów dokonanych w tych zaświadczeniach, wskazując wyłącznie, że nie mogą one stanowić środka dowodowego, gdyż zostały opatrzone tylko jednym czytelnym podpisem i pieczątką osoby upoważnionej, zaś drugi podpis jest nieczytelny, a pieczątka zawiera tylko pierwszą literę imienia i nazwisko osoby, jednak bez funkcji jaką ta osoba pełniła w zakładzie pracy.

W ocenie Sądu zgromadzony w niniejszej sprawie materiał dowodowy pozwolił na ustalenie, że przedłożone przez ubezpieczoną zaświadczenia o zatrudnieniu i wynagrodzeniu stanowią wiarygodny środek dowodowy, stwierdzający rzeczywistą wysokość jej zarobków z okresu zatrudnienia w latach 1975-1990. Miarodajność zamieszczonych w nich wpisów została przy tym dodatkowo potwierdzona przez świadka W. S. (1), która w roku 2001 była zatrudniona w (...)w S.na stanowisku starszej księgowej, a do jej obowiązków należała m.in. rachuba płac i sprawy związane z ubezpieczeniami społecznymi pracowników. Świadek ta potwierdziła, że osobiście wypełniła i podpisała zakwestionowane przez ZUS zaświadczenia, opatrując je taką pieczątką, jaką dysponowała. Wskazała też, że drugą osobą, która zaświadczenia podpisała był ówczesny, nieżyjący już obecnie, kierownik tego zakładu pracy. Dodatkowo wyjaśniła, że wpisów dokonała wyłącznie na podstawie danych o wysokości wypłaconych K. J.świadczeń płacowych, jakie zamieszczone w oryginalnych kartotekach płacowych, jakimi w tym czasie dysponowała. Sąd dał w pełni wiarę wyjaśnieniom tej świadek, mając na względzie w szczególności to, iż jest ona osobą obcą dla ubezpieczonej, wobec czego brak jest podstaw, by doszukać się istnienia po jego stronie jakiegokolwiek interesu w tym, by mogła chcieć świadomie złożyć fałszywe zeznania na korzyść ubezpieczonej, narażając się tym samym na odpowiedzialność karną. W ocenie Sądu świadek ta – jako osoba pracująca przez wiele lat we wskazanym zakładzie pracy na stanowisku księgowej – z pewnością dysponuje (i dysponowała w roku 2001) wiedzą potrzebną do tego, by w prawidłowy i zgodny z prawem sposób wypełnić pracownikowi zaświadczenie o wysokości jego zarobków dla potrzeb ubezpieczenia społecznego.

Trzeba przy tym podkreślić, iż Sąd podjął próbę zweryfikowania – dla porządku – prawdziwości danych zawartych w spornych zaświadczeniach, jednak okazało się to niemożliwe. Były zakład pracy ubezpieczonej został bowiem zlikwidowany, przy czym jego dokumentacja znajduje się w nieznanym miejscu. Zdaniem Sądu powyższe nie powinno jednak obciążać ubezpieczonej, dysponującej wystawionym przez upoważnione do tego osoby oryginalnym zaświadczeniem o wysokości jej zarobków.

Na zakończenie trzeba też wskazać, iż miarodajności zaświadczenia nie może podważać fakt, że w okresie od 13 czerwca 1989r. do końca zatrudnienia w spółce (...) K. J.przebywała na urlopie wychowawczym. Był to bowiem urlop udzielony na innych niż obowiązujące obecnie zasadach, bowiem wynikały one z przepisów uchwały nr 13 Rady Ministrów z dnia 14 stycznia 1972r. (M.P. z dnia 28 stycznia 1972r.), a z treści zaświadczenia wynika wyraźnie, iż znaczną część należności wypłaconych K. J. w latach 1989-1990 stanowiły świadczenia pieniężne z ubezpieczenia społecznego wypłacone zamiast wynagrodzenia. Zważywszy więc na fakt, iż z urlopu ubezpieczona korzystała dopiero od czerwca 1989r., a za wcześniejsze miesiące wypłacano jej normalne wynagrodzenie, a dodatkowo stosunek pracy ustał z nią w trybie art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 28 grudnia 1989r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy, co oznaczało iż przy rozwiązaniu umowy o pracę musiała ona otrzymać podlegającą normalnemu oskładkowaniu odprawę pieniężną w wysokości trzymiesięcznego wynagrodzenia, dane zawarte w zaświadczeniu wydają się być tym bardziej prawidłowe i poprawne.

Wobec powyższego, kierując się wszystkimi wyżej opisanymi względami, Sąd na mocy przepisu art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. zmienił zaskarżoną decyzję w sposób określony w sentencji wyroku.