Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Wnioskodawca W. S. wniósł w dniu 17.02.2015 roku do sądu wniosek o zatwierdzenie uchylenia się od skutków prawnych niezłożenia w terminie oświadczenia o odrzuceniu spadku po siostrze B. K., zmarłej w dniu 3.04.2013 roku.

W uzasadnieniu wskazał, że jego siostra nie pozostawiła testamentu. W związku z brakiem kontaktu z B. K. wnioskodawca o jej śmierci dowiedział się po otrzymaniu z kancelarii (...) wezwania do zapłaty zobowiązania spadkodawczyni. Wnioskodawca oświadcza, że odrzuca spadek w całości. Oświadczył również, że przez ponad pięć lat nie utrzymywał kontaktów z siostrą ponieważ nadużywała alkoholu, prowadziła hulaszczy tryb życia i nie życzyła sobie kontaktów z W. S..

W dniu 16.06.2015 roku Sąd Rejonowy w Słupku wezwał do udziału w sprawie w charakterze uczestnika Spółdzielczą Kasę Oszczędnościowo – Kredytową im. F. S. z siedzibą w G. (k. 15).

W odpowiedzi na wniosek Spółdzielcza Kasa Oszczędnościowo – Kredytowa im. F. S. z siedzibą w G., reprezentowana przez radcę prawnego, wniosła o oddalenie wniosku o zatwierdzenie uchylenia się od skutków prawnych niezłożenia w terminie oświadczenia o odrzuceniu spadku po B. K. (k. 21).

W uzasadnieniu uczestnik wskazał, że wnioskodawca nie złożył w terminie oświadczenia spadkowego po B. K.. Bliskość i zażyłość w relacjach spadkodawcy ze spadkobiercą nie jest kryterium decydującym o powołaniu do dziedziczenia. Natomiast brak szczegółowych informacji i wiedza o nadużywaniu alkoholu uzasadnia szczególnie dokładne ustalenia masy spadkowej. Spadkobierca nie tylko nie przejrzał rzeczy osobistych spadkodawczyni, w których zgodnie z zasadami doświadczenia życiowego znajdują się m.in. umowy, dowody wpłat, wezwania do zapłaty.

Zdaniem uczestnika nie sposób przyjąć, że brak wiedzy wnioskodawcy o długach pozostawionych przez spadkodawcę, jest usprawiedliwiony.

W dniu 3.03.2016 roku Sąd Rejonowy w Słupku wydał postanowienie o wezwaniu do udziału w sprawie uczestnika (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością spółki komandytowej z siedzibą we W. (k. 87). Ten uczestnik nie zajął stanowiska w sprawie.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 3.04.2013 roku zmarła w S. B. K., ostatnio stale zamieszkała w S..

(dowód: odpis skrócony aktu zgonu B. K. k. 5)

B. K. w chwili śmierci była wdową. Spadkodawczyni nie miała B. K. nie sporządziła testamentu.

(dowód: odpis skrócony aktu zgonu B. K. k. 5, zeznania świadka J. S. na rozprawie w dniu 21.01.2016 roku, czas nagrania: 00:05:45 k. 71)

W dacie zgonu B. K. jej rodzice nie żyli.

(bezsporne)

B. K. miała pięcioro rodzeństwa:

- W. S.,

- Z. S.,

- I. S.,

- M. S.,

- J. S..

(dowód w aktach sprawy IX Ns 406/15: odpis skrócony aktu urodzenia W. S. k. 6, odpis skrócony aktu urodzenia J. S. k. 7, odpis skrócony aktu małżeństwa I. S. i A. D. k. 8 ; zeznania świadka J. S. na rozprawie w dniu 21.01.2016 roku, czas nagrania: 00:05:45 k. 71)

W dniu 25.02.2013 roku B. K. zawarła ze Spółdzielczą Kasą Oszczędnościowo – Kredytową im. F. S. w G. umowę pożyczki.

(dowód w aktach sprawy IX Ns 406/15: umowa pożyczki z dnia 25.02.2013 roku k. 16 – 18)

Pismem z dnia 8.09.2014 roku W. S. został wezwany jako spadkobierca B. K. do spłaty zadłużenia wynikającego z umowy pożyczki nr (...) zawartej pomiędzy B. K. a Spółdzielczą Kasą Oszczędnościowo – Kredytowa im. F. S. z siedzibą w G..

(dowód: kserokopia pisma z dnia 8.09.2014 roku k. 12)

Pismem z dnia 29.01.2015 roku W. S. ponownie został wezwany jako spadkobierca B. K. do spłaty zadłużenia wynikającego z umowy pożyczki nr (...). Jednocześnie został poinformowany o przelewie wierzytelności na rzecz (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością spółki komandytowej z siedzibą we W..

(dowód: kserokopia pisma z dnia 29.01.2015 roku k. 11 i 11 v.)

W. S. od wielu lat nie utrzymywał kontaktów z siostrą B. K..

(dowód: zeznanie świadka N. S. na rozprawie w dniu 5.11.2015 roku, czas nagrania 00:33:49, zeznania świadka J. K. na rozprawie w dniu 21.01.2016 roku, czas nagrania: 00:05:45)

W. K. dowiedział się o śmierci siostry B. K. w 2013 roku. Był obecny na jej pogrzebie, który odbył kilka dni po jej śmierci.

(dowód: przesłuchanie wnioskodawcy na rozprawie w dniu 5.11.2015 roku, czas nagrania 00:27:27, zeznania świadka J. K. na rozprawie w dniu 21.01.2016 roku, czas nagrania: 00:05:45)

W. S. dowiedział się o zadłużeniu siostry B. K. z pisma z dnia 8.09.2014 roku.

(dowód: przesłuchanie wnioskodawcy na rozprawie w dniu 5.11.2015 roku, czas nagrania 00:31:31 k. 40; zeznania świadka N. S. na rozprawie w dniu 5.11.2015 roku, czas nagrania: 00:33:49 k. 41)

W dniu 30.12.2014 roku Spółdzielcza Kasa Oszczędnościowo – Kredytowa im. F. S. w G. przelała wierzytelność wynikającą z umowy pożyczki nr (...), na rzecz (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością spółki komandytowej z siedzibą we W..

(bezsporne)

W dniu 24.03.2015 roku (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością spółka komandytowa z siedzibą we W. wniosła do sądu Rejonowego w Słupsku wniosek o stwierdzenie nabycia spadku po zmarłej B. K..

(dowód w aktach sprawy IX Ns 406/15: wniosek k. zpo k. 44)

Na rozprawie w dniu 05.11.2015 roku W. S. złożył oświadczenie o odrzuceniu spadku przypadającym mu z mocy ustawy po siostrze B. K., zmarłej w dniu 3.04.2013 roku w S., ostatnio stale zamieszkałej w S..

(oświadczenie wnioskodawcy W. S. k. 43)

Sąd zważył, co następuje:

Wniosek zasługuje na uwzględnienie.

Na mocy przepisu art. 1019 § 1, 2 i 3 Kodeksu cywilnego jeżeli oświadczenie o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku zostało złożone pod wpływem błędu lub groźby, stosuje się przepisy o wadach oświadczenia woli z następującymi zmianami:

1)uchylenie się od skutków prawnych oświadczenia powinno nastąpić przed sądem;

2)spadkobierca powinien jednocześnie oświadczyć, czy i jak spadek przyjmuje, czy też go odrzuca.

Spadkobierca, który pod wpływem błędu lub groźby nie złożył żadnego oświadczenia w terminie, może w powyższy sposób uchylić się od skutków prawnych niezachowania terminu.

Uchylenie się od skutków prawnych oświadczenia o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku wymaga zatwierdzenia przez sąd.

Na podstawie przepisu art. 88 § 2 k.c. uprawnienie do uchylenia się wygasa: w razie błędu - z upływem roku od jego wykrycia, a w razie groźby - z upływem roku od chwili, kiedy stan obawy ustał.

Sporne w sprawie było to, czy zaistniały podstawy do uchylenia się przez wnioskodawcę od skutków prawnych niezłożenia w terminie oświadczenia spadkowego po zmarłej siostrze B. K..

Gdyby potwierdziła się wersja prezentowana przez wnioskodawcę, zgodnie z którą o śmierci siostry dowiedział się z pisma z dnia 8.09.2014 roku (k. 12) wówczas zgłoszony wniosek nie zasługiwałby na uwzględnienie, albowiem zostałby złożony przed upływem terminu na złożenie oświadczenia spadkowego. Termin na składanie oświadczeń spadkowych rozpoczyna bieg od daty dowiedzenia się o tytule powołania do spadku (w tym przypadku: dowiedzenia się o śmierci siostry), a nie od daty śmierci siostry.

Zeznania wnioskodawcy i świadka N. S. w części, w której zeznali, że W. S. dowiedział się o śmierci siostry z wezwania do zapłaty, nie zasługują na wiarę. Sąd dał wiarę zeznaniom świadka J. S., który zeznał, że poinformował żonę wnioskodawcy – N. S. – śmierci B. K., a zarówno wnioskodawca jak i jego żona byli na pogrzebie spadkodawcy. Zeznania tego świadka są wiarygodne, albowiem nie miał on interesu prawnego w przedstawianiu fałszywej wersji zdarzeń.

Oświadczenie spadkowe złożone przez wnioskodawcę na rozprawie w dniu 5.11.2015 roku - zostało złożone po upływie terminu.

Sąd dał wiarę zeznaniom wnioskodawcy i świadka N. S. w tej części, w której zeznali, że o długach spadkowych spadkodawcy dowiedzieli się z pisma (...)-u (k. 40 – 41). Zeznania tych osób korespondują z zeznaniami świadka J. S., który również podał, że o długach siostry dowiedział się w ten sam sposób. Poza tym uczestnicy postępowania Spółdzielcza Kasa Oszczędnościowo – Kredytowa im. F. S. w G. jak i (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością spółka komandytowa we W. nie twierdziły aby wcześnie zawiadamiały wnioskodawcę o zadłużeniu B. K.. Pierwszym pismem, którym wnioskodawcę powiadomiono o zadłużeniu spadkodawcy było pismo z dnia 8.09.2014 roku. Od otrzymania tego pisma rozpoczyna bieg roczny termin na złożenie wniosku o zatwierdzenie uchylenia się od skutków prawnych niezłożenia w terminie oświadczenia spadkowego. Wniosek ten został złożony w ustawowym terminie.

Na mocy przepisu art. 3 ust. 1 (o treści obowiązującej w dacie zawierania umowy pożyczki z dnia 25.02.2013 roku) i art. 9 „e” ust. 1, 2 i 3 ustawy z dnia 5.11.2009 roku o spółdzielczych kasach oszczędnościowo-kredytowych (Dz.U.2013.1450 j.t.) celem kas jest gromadzenie środków pieniężnych wyłącznie swoich członków, udzielanie im pożyczek i kredytów, przeprowadzanie na ich zlecenie rozliczeń finansowych oraz pośredniczenie przy zawieraniu umów ubezpieczenia na zasadach określonych w ustawie z dnia 22 maja 2003 r. o pośrednictwie ubezpieczeniowym (Dz. U. Nr 124, poz. 1154, z późn. zm. ³⁾).

Kasa jest obowiązana do zachowania tajemnicy zawodowej obejmującej wszystkie informacje dotyczące czynności, o których mowa w art. 3 ust. 1, w tym także informacje uzyskane w czasie negocjacji, w trakcie zawierania i realizacji umowy, na podstawie której kasa tę czynność wykonuje.

Dostęp do tajemnicy, o której mowa w ust. 1, mają wyłącznie członkowie organów kasy, niezależnie od podstawy prawnej pełnienia funkcji członka organu kasy, oraz osoby pozostające z kasą w stosunku pracy.

Osoby, o których mowa w ust. 2, są obowiązane do zachowania tajemnicy, zarówno w trakcie pełnienia funkcji lub pozostawania w stosunku pracy, jak również po zakończeniu pełnienia funkcji lub ustaniu stosunku pracy.

Jak wynika z zeznań wnioskodawcy oraz świadków N. S. i J. S., rodzinne kontakty pomiędzy wnioskodawcą i J. S. a zmarła B. K. nie były utrzymywane. Również kontakty J. S. i wnioskodawcy ograniczały się do przypadkowych spotkań na ulicy. Osoby te nie miały wiedzy na temat sytuacji majątkowej spadkodawczyni.

Materiał dowodowy zgromadzony w sprawie nie doprowadził do ustalenia, aby wnioskodawca mógł podjąć skuteczne działania, które pozwoliłyby na powzięcie wiadomości o zadłużeniu B. K.. Członkowie rodziny nie utrzymywali ze sobą kontaktów, a o zadłużeniu dowiedzieli się od wierzyciela.

Jak zeznał świadek J. S., spadkodawczyni utrzymywała się z emerytury. Natomiast jedynym zadłużeniem, o którym dowiedział się ten świadek było zadłużenie w (...)-u.

Podkreślić należy, że informacje o umowie zawartej pomiędzy B. K. a wezwaną do udziału (...) im. (...) w G., objęte są tajemnicą zawodową, zaś wnioskodawcą nie jest podmiotem, któremu zgodnie z przepisem art. 9”f” przywołanej ustawy o spółdzielczych kasach oszczędnościowo-kredytowych, mogą być udzielane.

Należy więc przyjąć, że wnioskodawca nie miał możliwości za pomocą dostępnych dla niego działań ustalenia rzeczywistej sytuacji majątkowej zmarłej siostry. Gdyby zaś dowiedział o zadłużeniu spadkodawczyni przed upływem terminu na złożenie oświadczenia spadkowego, oceniając sprawę rozsądnie, złożyłby oświadczenie o odrzuceniu spadku, w związku z czym należy przyjąć, że jest to błąd istotny.

Ponieważ spadkodawczyni miała stałe dochody założyć należy, że (...) im. (...) w G. ocenił pozytywnie zdolność kredytową B. K. udzielając jej pożyczki, której całkowita spłata wynosiła 5.500,00 zł. Nie istniały również okoliczności wiadome pożyczkodawcy, które uzasadniałyby odmowę udzielenia jej pożyczki.

Powyższe rozważania poparte są słusznym stanowiskiem komentatorów do Kodeksu cywilnego zgodnie, z którym ażeby błąd spadkobiercy był błędem istotnym (art. 1019 § 2 k.c. w zw. z art. 84 § 2 k.c.), należy wykazać, że spadkodawca nie miał wiedzy o długach spadkowych mimo powziętych przez niego odpowiednich, możliwych działań zmierzających do ustalenia rzeczywistego stanu spadku (tak postanowienie SN z 5 lipca 2011 r., IV CSK 612/2011, LexisNexis nr (...), OSNC 2013, nr 3, poz. 39). Zakres tych odpowiednich, możliwych działań zależy od okoliczności konkretnej sprawy. Przykładowo w postanowieniu SN z 1 grudnia 2011 r., I CSK 85/2011 (LexisNexis nr (...)), w związku z postępowaniem o stwierdzenie nabycia spadku, wszczętym przez spółdzielczą kasę oszczędnościową (wierzyciela), ustalono, że spadkobierca (syn) skutecznie uchylił się od skutków oświadczenia o przyjęciu spadku (art. 1019 § 2 k.c.), powołując się m.in. na brak bliższych kontaktów ze zmarłym, konflikt z innymi krewnymi ojca, zorganizowanie pogrzebu bez jego udziału. Nie można było zatem uznać braku wiedzy spadkobiercy o długu wobec (...) za nieusprawiedliwiony. O możliwości uzyskania informacji o długach obciążających spadek może przesądzać także charakter takiego długu (np. odpowiedni dług kredytowy wobec banku a instytucjonalne formy informacji o nich; względy tajemnicy bankowej). (tak Elżbieta Skowrońska – Bocian, Jacek Wierciński, komentarz do art. 1019 Kodeksu cywilnego, teza 5 i 6, lex omega).

Mając na uwadze powyższe, sąd na podstawie przepisu art. 1019 § 1, 2 i 3 k.c. w zw. z art. 84 § 1 i 2 k.c. zatwierdził uchylenie się przez W. S. od skutków prawnych niezłożenia w terminie oświadczenia o odrzuceniu spadku po siostrze B. K., ostatnio stale zamieszkałej w S., o czym orzekł jak w punkcie pierwszym sentencji postanowienia.

Na mocy przepisu art. 49 ust. 1 pkt 4 z dnia 28.07.2005 roku o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz.U. 2014.1025 t.j.) opłatę stałą w kwocie 50,00 zł pobiera się od wniosku o odebranie oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku.

Wnioskodawca złożył oświadczenie spadkowe na rozprawie. Z tego tytułu zobowiązany jest do zapłaty kwoty 50,00 zł.

Wobec powyższego sąd na podstawie przepisu art. 49 ust. 1 pkt 4 ustawy z dnia 28.07.2005 roku o kosztach sądowych w sprawach cywilnych w zw. z art. 108 § 1 k.p.c. nakazał ściągnąć od wnioskodawcy W. S. na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Słupsku kwotę 50,00 zł tytułem opłaty za złożenie oświadczenia spadkowego, o czym orzekł jak w punkcie drugim sentencji postanowienia.