Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 19 lipca 2016 roku

Sąd Okręgowy w Częstochowie VII Wydział Karny Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący SSO Adam Synakiewicz (spr.)

Sędziowie SO Agnieszka Gałkowska

SO Bogusław Zając

Protokolant st. sekretarz sądowy Małgorzata Idzikowska-Oleszczyk

przy udziale Prokuratora Prokuratury Okręgowej w Katowicach Wojciecha Dutkowskiego

po rozpoznaniu dnia 19 lipca 2016 roku sprawy

Z. P. (1) urodz. (...) w C.

syna Z. i J. oskarżonego o czyny z art. 280 § 1 k.k.

na skutek apelacji wniesionej przez obrońcę oskarżonego

od wyroku Sądu Rejonowego w Częstochowie

z dnia 3 czerwca 2015 roku sygn. akt XVI K 217/14

1)  utrzymuje w mocy zaskarżony wyrok;

2)  zasądza od Skarbu Państwa na rzecz adwokata M. M. - Kancelaria Adwokacka w C. kwotę 516,60 złotych (pięćset szesnaście złotych i sześćdziesiąt groszy) tytułem wynagrodzenia za nieopłaconą pomoc prawną udzieloną oskarżonemu z urzędu w postępowaniu przed sądem odwoławczym;

3)  zwalnia oskarżonego w całości od zapłaty na rzecz Skarbu Państwa kosztów postępowania odwoławczego, wydatkami obciążając Skarb Państwa.

Sygn. akt VII Ka 459/16

UZASADNIENIE

Z. P. (1) został oskarżony o to, że: 1) (pkt. 40) w dniu 14 czerwca 2011 roku w C. przy ul. AL. (...) (...) na terenie placówki (...) Banku (...) o/ C. działając wspólnie i w porozumieniu z innymi osobami grożąc natychmiastowym użyciem przemocy pracownikom (...) Bank (...) i klientom, a w szczególności U. W., P. D. i M. S., okazując im przedmioty przypominające broń palną doprowadził ich do stanu bezbronności, a następnie zabrał w celu przywłaszczenia środki pieniężne w kwocie nie mniejszej niż 133.012, 57 zł (72.325, 19 złotych, 10.925,00 euro, 5388,00 dolarów USA, 330,00 funtów brytyjskich), działając na szkodę (...) Bank (...) S.A. oraz (...) S.A., to jest o czyn z art. 280 § 1 kk; 2) (pkt. 41) w dniu 22 lipca 2011 roku w G. przy ul. (...) na terenie placówki (...) Banku (...) S.A. działając wspólnie i w porozumieniu z innymi osobami grożąc natychmiastowym użyciem przemocy pracownikom (...) Bank (...) i klientom, a w szczególności A. K., A. B., A. L. okazując im przedmioty przypominające broń palną doprowadził ich do stanu bezbronności, a następnie zabrał w celu przywłaszczenia środki pieniężne ( złoty i euro) w kwocie nie mniejszej niż 85.160, 00 zł, działając na szkodę (...) Bank (...) S.A. oraz (...) S.A., to jest o czyn z art. 280 §1 kk.

Sąd Rejonowy w Częstochowie wyrokiem z dnia 3 czerwca 2015 roku, wydanym w sprawie XVI K 217/14, orzekł: 1) oskarżonego Z. P. (1) uznaje za winnego popełnienia zarzucanych mu czynów, opisanych w pkt. 40 i 41 części wstępnej wyroku, stanowiących przestępstwa z art. 280 § 1 k.k. przyjmując, że czyny te stanową ciąg przestępstw opisanych w dyspozycji przepisu art. 91 § 1 k.k. i za to na mocy art. 280 § 1 k.k. i art. 33 § 2 k.k. przy zastosowaniu art. 91 § 1 k.k. wymierza oskarżonemu karę 3 (trzech) lat pozbawienia wolności oraz karę grzywny w wysokości 200(dwustu) stawek dziennych, ustalając wysokość stawki dziennej na kwotę 70(siedemdziesięciu) złotych; 2) na podstawie art. 46 § 1 k.k. zobowiązuje oskarżonego Z. P. (1) do naprawienia w części szkody wyrządzonej przestępstwem poprzez zapłatę na rzecz pokrzywdzonych: - (...) Bank (...)/C. kwoty 33.254 (trzydzieści trzy tysiące dwieście pięćdziesiąt cztery) złotych, - (...) Bank (...)/G. kwoty 21.290 (dwadzieścia jeden tysięcy dwieście dziewięćdziesiąt) złotych; 3) na podstawie art. 63 § 1 k.k. zalicza oskarżonemu Z. P. (1) na poczet orzeczonej kary pozbawienia wolności okres tymczasowego aresztowania od dnia 27 stycznia 2012 .r do dnia 27 kwietnia 2013 r. 4) na podstawie art. 44 § 2 k.k. orzeka przepadek zabezpieczonych w sprawie jako dowody rzeczowe : broni myśliwskiej (...) (...), oraz amunicji : 71 szt. amunicji myśliwskiej F.kaliber 16/70, 4 szt. kol. czerwonego F., 2 szt. naboi F. W-8, 9 szt. naboi (...), 6 szt. naboi S. B. S. (...), 1 szt. nabój kol. zielonego (...), rewolwer z napisem na lufie (...) K.10 kal. 6 mm (...) z zawartością 6 szt. amunicji w bębenku, ujawnionych w wykazie dowodów rzeczowych nr I/5/12 poz. 69-76,95 (k. 239-243 akt – II t.); 5) na podstawie art. 29 prawa o adwokaturze i § 14 ust. 2 pkt. 3 zasądza od Skarbu Państwa na rzecz adw. M. M. kwotę 1033,20 (jeden tysiąc trzydzieści trzy 20/100) złotych tytułem zwrotu poniesionych kosztów obrony świadczonej z urzędu oskarżonemu Z. P. (2); 6) na mocy art. 624 § 1 k.p.k. i art. 17 ust 1 ustawy z dnia 23 czerwca 1973 r. o opłatach w sprawach karnych zwalnia oskarżonego od obowiązku ponoszenia kosztów postępowania, wydatkami obciążając Skarb Państwa.

Apelację od wyroku wywiódł obrońca oskarżonego, kwestionując orzeczenie w części, co do orzeczonego środka kompensacyjnego, na korzyść oskarżonego. Skarżący zarzucił: a) obrazę przepisów postępowania, która mogła mieć wpływ na treść orzeczenia, to jest art. 7 k.p.k. w związku z art. 410 k.p.k., poprzez naruszenie zasady swobodnej oceny dowodów i dokonanie jej w sposób dowolny na niekorzyść oskarżonego, poprzez pominięcie fragmentu wyjaśnień oskarżonego A. S. z którego wynika, że oskarżony C. S. nie dzielił się po równo skradzionymi pieniędzmi z napadów w pozostałymi wspólnikami, które przed nimi w sporej części ukrywał, a w konsekwencji - b) naruszenie prawa materialnego, to jest art. 46 § 1 k.k. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie i orzeczenie wobec oskarżonego Z. P. (1) obowiązku naprawienia szkody na rzecz pokrzywdzonego (...) Bank (...)/C. w kwocie 33.254 złotych oraz na rzecz pokrzywdzonego (...) Bank (...)/G. w kwocie 21.290 złotych w sytuacji, gdy okoliczności sprawy nie uzasadniały orzeczenia środka kompensacyjnego w takiej wysokości.

W konkluzji obrońca wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez zmianę wysokości orzeczonego środka kompensacyjnego, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego orzeczenia w tej części i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania sądowi pierwszej instancji.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje.

Apelacja obrońcy oskarżonego w żadnej mierze nie zasługuje na uwzględnienie.

Przed przystąpieniem do analizy zarzutu zawartego w środku odwoławczym przypomnieć należy, iż zgodnie z brzmieniem art. 433 § 1 k.p.k. sąd odwoławczy rozpoznaje sprawę w granicach środka odwoławczego, a w zakresie szerszym o tyle, o ile ustawa to przewiduje. Mając to na uwadze Sąd Okręgowy stwierdzając na wstępie z urzędu, iż w badanej sprawie nie występują żadne bezwzględne przyczyny odwoławcze, o których mowa w art. 439 § 1 k.p.k., ani też nie zachodzi w niej rażąca niesprawiedliwość orzeczenia, o której mowa w art. 440 k.p.k., odniesie się wprost do zarzutu zawartego w apelacji obrońcy oskarżonego.

I tak, obrońca oskarżonego w swej apelacji faktycznie zarzucił wyrokowi Sądu Rejonowego w Częstochowie rażącą niewspółmierności orzeczonego środka kompensacyjnego, w postaci obowiązku naprawienia wyrządzonej szkody (choć formalnie podniósł zarzut obrazy prawa materialnego – art. 46 § 1 k.k.), czyli wyeksponował uchybienie oparte na dyspozycji art. 438 pkt 4 k.p.k.

Już na wstępie analizy tegoż zarzutu stwierdzić przy tym należy, iż teza o rzekomej rażącej niewspółmierności środka kompensacyjnego jest zdaniem Sądu Okręgowego bezzasadną w stopniu oczywistym, albowiem nie można skutecznie zarzucić rozstrzygnięciu sądu pierwszej instancji rażącej niewspółmierności owego środka, na skutek orzeczenia go przy zastosowaniu zasady równego obciążenia wszystkich współsprawców obowiązkiem naprawienia wyrządzonej szkody, każdego – w tym oskarżonego Z. P. (1) – w jednej czwartej części.

Wspomnieć w tym miejscu nadto trzeba, iż zgodnie z utrwalonym orzecznictwem sądowym nie każda nietrafność orzeczenia o karze (środku karnym, środku kompensacyjnym), ale tylko jej rażąca niewspółmierność, uzasadnia zmianę orzeczenia o karze (środku karnym, środku kompensacyjnym) (art. 438 pkt 4 k.p.k.). Niewspółmierność rażąca to z kolei znaczna, zasadnicza, "bijąca w oczy" różnica między karą wymierzoną a karą sprawiedliwą (środkiem kompensacyjnym orzeczonym a środkiem kompensacyjnym sprawiedliwym). Zarzut rażącej niewspółmierności kary (środka kompensacyjnego), jako zarzut z kategorii ocen, można zasadnie podnosić tylko wówczas, gdy kara (środek) jakkolwiek mieści się w granicach ustawowego zagrożenia, nie uwzględnia w sposób właściwy zarówno okoliczności popełnienia przestępstwa, jak i osobowości sprawcy (por. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 21 stycznia 2003 roku, wydanym w sprawie SNO 57/02).

Wracając bezpośrednio na kanwę analizowanej sprawy stwierdzić trzeba, iż w ocenie sądu odwoławczego nie sposób dostrzec, aby sąd pierwszej instancji naruszył swym orzeczeniem zakaz orzekania środków kompensacyjnych rażąco niewspółmiernych.

Tu też niezbędnym jest zwrócenie uwagi na dwa aspekty sprawy. Z jednej strony godzi się wspomnieć, iż wedle ugruntowanych w orzecznictwie oraz doktrynie poglądów, obowiązek naprawienia wyrządzonej przez współsprawców szkody może być względem nich orzekany: a) w ramach zobowiązania solidarnego; b) w całości wobec każdego ze współsprawców; c) proporcjonalnie, wedle zasady udziału w wyrządzonej szkodzie; d) w częściach równych. Z drugiej strony dostrzec należy, że istota tego środka opiera się na założeniu, że jednym z celów procesu karnego jest rozwiązanie konfliktu pomiędzy sprawcą a pokrzywdzonym, a sposobem rozwiązania lub złagodzenia tego konfliktu jest m.in. naprawienie szkody wyrządzonej przestępstwem, czyli jej wyrównanie (skompensowanie). Owa kompensacyjna funkcja obowiązku naprawienia wyrządzonej szkody została nawet wyeksponowana przez ustawodawcę, który z dniem 1 lipca 2015 roku przeniósł ów obowiązek z katalogu środków karnych do nowo utworzonego katalogu środków nazywanych właśnie kompensacyjnymi.

Spoglądając z tego punktu widzenia na wymiar orzeczonego względem oskarżonego Z. P. (1) środka kompensacyjnego w żadnej mierze nie sposób twierdzić, iż jest on rażąco surowy. Wszak oskarżony mógł być zobowiązany do naprawienia całości wyrządzonej szkody, również jako zobowiązany solidarnie i także takiej treści orzeczenie nie byłoby niesprawiedliwe w stopniu nie dającym się zaakceptować. Nadto, rola oskarżonego w przestępstwach, którą nie sposób nazwać marginalną, także przemawiała za co najmniej równym względem pozostałych współsprawców obciążeniem go obowiązkiem naprawienia wyrządzonych szkód. Wreszcie, prawnie chroniony interes pokrzywdzonej spółki, naruszony bezprawnymi działaniami oskarżonego i osób z nim współdziałających, wymagał zobowiązania współsprawców do naprawienia wyrządzonej szkody w całości, zaś skoro sprawców było czterech, każdego z nich właśnie w jednej czwartej części.

W ocenie Sądu odwoławczego fakt rzekomego nierównego podziału łupów pomiędzy współsprawców, stanowiący zasadniczy trzon argumentacji zawartej w apelacji, ma zupełnie marginalne znaczenie, skoro oskarżony Z. P. (1) odgrywał istotną rolę w przestępczym współdziałaniu, zaś zabrane dobro prawne pokrzywdzonej spółki wymagało pełnego skompensowania jej poniesionej straty. Tym samym, co raz jeszcze trzeba podkreślić, analiza zebranego w sprawie materiału dowodowego, dokonana przez Sąd Rejonowy z pełnym poszanowaniem art. 7 k.p.k., bez pomijania którejkolwiek z okoliczności ujawnionych na rozprawie (art. 410 k.p.k.), przemawiała za koniecznością obciążenia oskarżonego obowiązkiem naprawienia co najmniej jednej czwartej części wyrządzonej szkody. Co więcej, nawet obciążenie oskarżonego całością owego obowiązku, w ramach zobowiązania solidarnego, nie mogłoby, w świetle okoliczności faktycznych sprawy, jawić się jako zbyt surowe.

Kończąc, nie sposób również pominąć milczeniem okoliczności, że sam oskarżony Z. P. (1) na rozprawie w dniu 16 kwietnia 2015 roku wnioskował o orzeczenie wobec niego obowiązku naprawienia wyrządzonej szkody w jednej czwartej części na rzecz każdego z pokrzywdzonych, co w obecnym stanie prawnym, stosownie do wymowy art. 447 § 5 k.p.k., w ogóle pozbawiałoby go prawa poddawania orzeczenia w omawianym zakresie kontroli odwoławczej.

Sumując, z podanych wyżej powodów Sąd Okręgowy w Częstochowie argumentacji apelacji nie uwzględnił i opierając się na dyspozycji art. 437 § 1 k.p.k. zaskarżony wyrok utrzymał w mocy. Orzeczenie o kosztach oparto o treść art. 624 § 1 k.p.k. w związku z art. 634 k.p.k., zwalniając oskarżonego w całości od obowiązku uiszczenia na rzecz Skarbu Państwa opłaty za postępowanie odwoławcze oraz wydatków postępowania odwoławczego, którymi obciążono Skarb Państwa, albowiem możliwości zarobkowe i stan majątkowy oskarżonego uzasadnia przypuszczenie, że oskarżony kosztów sądowych by nie uiścił i niemożliwa okazałaby się ich egzekucja w sytuacji, gdy oskarżony odbywał będzie karę o izolacyjnym charakterze i nie osiąga obecnie żadnych istotnych dochodów. Wreszcie, na podstawie art. 29 ust 1 ustawy Prawo o adwokaturze w związku z § 14 ust 2 pkt 4 oraz § 2 ust 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu Sąd zasądzono od Skarbu Państwa na rzecz adwokata M. M. – Kancelaria Adwokacka w C. kwotę 516,60 złotych tytułem wynagrodzenia za nieopłaconą pomoc prawną udzieloną oskarżonemu z urzędu w postępowaniu przed sądem odwoławczym.