Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 3 października 2013 roku

Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim, Wydział V Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w składzie:

Przewodniczący SSO Mariola Mastalerz

Protokolant st. sekr. sądowy Ilona Królikiewicz

po rozpoznaniu w dniu 3 października 2013 roku w Piotrkowie Trybunalskim na rozprawie

sprawy z wniosku E. S. (1)

przeciwko Prezesowi Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego Oddział w Ł.Placówka Terenowa w T. M..

o ustalenie nieistnienia obowiązku zwrotu nienależnie pobranego świadczenia

na skutek odwołania E. S. (1)

od decyzji Prezesa Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego Oddział w Ł.Placówka Terenowa w T. M.. z dnia 11 września 2012r. sygn. (...)

zmienia zaskarżoną decyzję i stwierdza, że E. S. (1) nie jest zobowiązany do zwrotu pobranego świadczenia emerytalno-rentowego w kwocie 21.608,86 (dwadzieścia jeden tysięcy sześćset osiem 86/100) złotych.

Sygn. akt VU 1099/12

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 11 września 2012 roku wydaną z upoważnienia Prezesa Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego Oddział w Ł.Placówka Terenowa w T. M.. zażądano od E. S. (1)zwrotu nienależnie pobranego świadczenia tytułem części uzupełniającej emerytury z powodu użytkowania przez niego gospodarstwa rolnego
o powierzchni 1,73 ha. Stwierdzono ponadto, że ww. świadczenie nie przysługiwało od 1 lipca 2001 roku do dnia 31 marca 2012 roku oraz zobowiązano go do zwrotu z tego tytułu kwoty 21.608,86 złotych za okres trzech lat wstecz, tj. za okres od 1 kwietnia 2009 roku do dnia 31 marca 2012 roku. Jednocześnie KRUS odstąpił na podstawie art. 138 ust. 4 ww. ustawy od żądania zwrotu nienależnie pobranego świadczenia w kwocie 45.400,29 złotych.

W odwołaniu od powyższej decyzji skarżący E. S. (1) wniósł o zmianę powyższej decyzji. Wskazał, że sporna działka miała nieuregulowany stan prawny, dlatego została oddana w dzierżawę na podstawie umowy ustnej P. M.,
a wniesienie sprawy o uwłaszczenie miało na celu jedynie uregulowanie stanu prawnego. Na spornej działce wnioskodawca nie prowadził żadnej działalności rolniczej.

Organ rentowy wnosił o oddalenie odwołania.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

E. S. (1) jest uprawniony do rolniczego świadczenia emerytalno-rentowego od dnia 27 kwietnia 1994 roku. Część uzupełniająca świadczenia podlegała zawieszeniu w 50%
z powodu prowadzenia działalności rolniczej i nie nabycia przez współmałżonka prawa do emerytury lub renty.

(dowód: decyzja z dnia 27.05.1994 r. k. 16 akt KRUS)

E. S. (1) wraz z żoną W. S. byli właścicielami gospodarstwa rolnego położonego w miejscowości T. gmina Ż. o powierzchni 6,22 ha opisanego w księdze wieczystej KW nr (...) i które otrzymali w drodze darowizny w dniu 22 stycznia 1976 roku od rodziców E. S. (1).

(dowód: umowa darowizny z dnia 22.01.1976 r. k. 31-32 akt KRUS, wniosek o rentę k. 1-2 akt KRUS)

E. S. (1) był również posiadaczem samoistnym spornej nieruchomości rolnej położonej w miejscowości T. gmina Ż. o powierzchni 1,73 ha, oznaczonej w ewidencji gruntów numerem działki (...). Działka ta miała nieuregulowany stan prawny. Nie była prowadzona dla niej księga wieczysta ani zbiór dokumentów. Małżonkom S. posiadanie tej nieruchomości przekazali rodzice W. J. i A. G.. Działka ta sąsiaduje z pozostałymi działkami należącymi do wnioskodawcy.

(dowód: zeznania świadka J. J. (1) nagranie od minuty 14.30 do minuty 21.27 koperta k. 27, zeznania świadka S. O. nagranie od minuty 1.38 do minuty 7.11 koperta k. 27, zeznania świadka C. K. nagranie od minuty 21.30 do minuty 27.40 koperta k. 27, zeznania świadka E. S. (2) nagranie od minuty 27.43 do minuty 33.20 koperta k. 27, zeznania wnioskodawcy nagranie od minuty 8.42 do minuty 13.07 koperta k. 40 w związku z nagraniem od minuty 0.55 do minuty 4.38 koperta k. 13)

E. i W. S. na podstawie umowy z dnia 10 września 1986 roku wydzierżawili działkę położoną w miejscowości T., pod numerem
(...) o powierzchni 450 m ^{( 2)} z przeznaczeniem pod budowę sklepu spożywczo-przemysłowego.

(dowód: umowa dzierżawy k. 33 akt KRUS)

W dniu 24 lipca 2001 roku E. i W. małżonkowie S. zawarli umowę dzierżawy mocą której gospodarstwo rolne o powierzchni 6,22 ha, położone
w miejscowości T. (którego byli właścicielami) oddali w dzierżawę P. M. na okres 10 lat.

(dowód: umowa dzierżawy k. 20 akt KRUS),

W następstwie zawartej umowy dzierżawy, KRUS podjął wypłatę 100% części uzupełniającej świadczenia E. S. (1) od dnia 1 lipca 2001 roku.

(dowód: decyzja z dnia 30.07.2001 r. k. 43 akt KRUS)

Jednocześnie z zawarciem ww. umowy, E. S. (1) oddał P. M. w dzierżawę działkę sporną numer (...). Powyższe zostało dokonane na podstawie ustnej umowy dzierżawy.

(dowód: zeznania świadka P. M. nagranie od minuty 3.38 do minuty 14.25 koperta k. 27, zeznania świadka E. S. (2) nagranie od minuty 27.43 do minuty 33.20 koperta k. 27, zeznania wnioskodawcy nagranie od minuty 8.42 do minuty 13.07 koperta k. 40 w związku z nagraniem od minuty 0.55 do minuty 4.38 koperta k. 13)

Umowa dzierżawy wygasła z dniem 24 lipca 2011 roku.

(okoliczność bezsporna)

Żona E. W. S.zmarła w dniu(...). Spadek po niej na podstawie ustawy nabyli mąż E. S. (1)i córka E. S. (2)po ½ części każde z nich wraz ze wchodzącym w skład spadku gospodarstwem rolnym.

(dowód: decyzja z dnia 8.03.2011 r. k. 90 akt KRUS, akt notarialny z dnia 15.07.2011r. k. 96-97 verte akt KRUS)

Z dniem 1 sierpnia 2011 roku organ rentowy zawiesił wypłatę 100% części uzupełniającej świadczenia rentowego E. S. (1).

(dowód: decyzja z dnia 7.07.2011 r. k. 93 akt KRUS)

Z dniem 15 lipca 2011 roku E. S. (1) zbył częściowo w drodze sprzedaży częściowo w drodze darowizny całe gospodarstwo rolne, którego był współwłaścicielem. I tak E. S. (1) i E. S. (2) sprzedali działkę oznaczoną w ewidencji gruntów numerem (...) o powierzchni 1 ha 22a położoną w miejscowości T. oraz działkę oznaczoną w ewidencji gruntów numerem (...) o powierzchni 0,2 ha.

Natomiast działki numer (...) o powierzchni 4,8 ha E. S. (1) przekazał swoje córce E. S. (2) w formie darowizny.

(dowód: akt notarialny z dnia 15.07.2011r. (...)k. 96-97 verte akt KRUS, akt notarialny z dnia 15.07.2011r. (...)k. 98-100, akt notarialny z dnia 15.07.2011r. (...) k. 101-102)

W dniu 19 lipca 2011 roku E. S. (1) złożył kserokopie ww. trzech aktów notarialnych oraz złożył oświadczenie do KRUS, w którym wskazał, że nie posiada innych gruntów na terenie innych gmin.

(dowód: oświadczenie k. 103 akt KRUS, wypis z rejestru gruntów k. 104 akt KRUS)

Powyższe dokumenty były podstawą do podjęcia przez Kasę Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego wypłaty 100% części uzupełniającej świadczenia E. S. (1) od dnia 1 sierpnia 2011 roku.

(dowód: decyzja z dnia 20.07.2011 r. k. 105 akt KRUS)

Decyzją z dnia 20 lipca 2011 roku KRUS przyznała E. S. (1) prawo do emerytury w związku z ukończeniem 65 roku życia.

(dowód: decyzja z dnia 20.07.2011 r. k. 105 akt KRUS)

W dniu 21 września 2011 roku został złożony do Sądu Rejonowego w Tomaszowie Maz. wniosek o uwłaszczenie nieruchomości rolnych po J.i A. G., w tym m.in. spornej działki numer (...). W wyniku przeprowadzonego postępowania Sąd Rejonowy
w T. M. postanowieniem z dnia 27 października 2011 roku w sprawie sygn. akt
I Ns 870/11 stwierdził, że E. S. (1)nabył nieodpłatnie z mocy samego prawa z dniem 4 listopada 1971 roku własność spornej działki numer (...)o powierzchni 1,73 ha. Postanowienie uprawomocniło się 17 listopada 2011 roku.

(dowód: wniosek o uwłaszczenie k. 3-4 akt I Ns 870/11, postanowienie k. 25-25verte akt I Ns 870/11)

Na podstawie umowy darowizny z dnia 26 kwietnia 2012 roku E. S. (1) sporną działkę numer (...) podarował swojej córce - E. S. (2).

(dowód: umowa darowizny akt notarialny rep. (...) k. 107-108 akt KRUS)

E. S. (1) powyższą umowę darowizny przedłożył do KRUS w dniu 27 kwietnia 2012 roku.

(okoliczność bezsporna, odpowiedź na odwołanie k. 4-5)

Razem z prawnym przekazaniem w dzierżawę gospodarstwa rolnego o powierzchni 6,22 ha, co nastąpiło 24 lipca 2001 roku, P. M. w dzierżawę przejął również sąsiadującą działkę numer (...) o powierzchni 1,73 ha. To on na wszystkich dzierżawionych gruntach ( również na działce numer (...)) prowadził działalność rolniczą do listopada 2011 roku tj. do końca żniw. Ze wszystkich działek płacił podatki, w tym również z działki numer (...).

Na spornej działce numer (...) wnioskodawca po zawarciu umowy dzierżawy z P. M. nie prowadził działalności rolniczej, nie uprawiał jej. Takiej działalności nie prowadził również po zakończeniu umowy dzierżawy, bowiem działkę tę zaczęła uprawiać jego córka E. S. (2), która w dniu 26 kwietnia 2012 roku stała się jej właścicielem.

(dowód: zeznania świadka J. J. (1) nagranie od minuty 14.30 do minuty 21.27 koperta k. 27, zeznania świadka S. O. nagranie od minuty 1.38 do minuty 7.11 koperta k. 27, zeznania świadka C. K. nagranie od minuty 21.30 do minuty 27.40 koperta k. 27, zeznania świadka P. M. nagranie od minuty 3.38 do minuty 14.25 koperta k. 27, zeznania świadka E. S. (2) nagranie od minuty 27.43 do minuty 33.20 koperta k. 27, zeznania wnioskodawcy nagranie od minuty 8.42 do minuty 13.07 koperta k. 40 w związku z nagraniem od minuty 0.55 do minuty 4.38 koperta k. 13)

Powodem dla którego E. S. (1) zawarł z P. M. umowę dzierżawy wszystkich należących do niego nieruchomości rolnych, był pogarszający się stan zdrowia zarówno jego jak i żony a co za tym idzie, niemożność dalszej pracy
w gospodarstwie rolnym. E. S. (1) zachorował na zwężenie tętnic szyjnych i znalazł sie w szpitalu. Dwa razy był w sanatorium, kilka razy w szpitalu. Choruje na chorobę wieńcową serca, miażdżycę, nerwicę, ma zawroty głowy.

(dowód: zeznania świadka E. S. (2) nagranie od minuty 27.43 do minuty 33.20 koperta k. 27, zeznania wnioskodawcy nagranie od minuty 8.42 do minuty 13.07 koperta k. 40 w związku z nagraniem od minuty 0.55 do minuty 4.38 koperta k. 13)

Sąd Okręgowy - Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych zważył co następuje:

Odwołanie zasługuje na uwzględnienie i skutkuje koniecznością zmiany zaskarżonej decyzji.

Wydając zaskarżoną decyzję, z dnia 11 września 2012 roku organ rentowy wskazał , że część uzupełniająca emerytury nie przysługiwała E. S. (1) od 1 lipca 2001 roku stosownie do przepisów art. 28 ust. 4 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 roku o ubezpieczeniu społecznym rolników ( Dz. U. z 2008 r. Nr 50, poz. 291 ze zm.).

Przepisy art. 28 ust. 1 i ust. 2 ustawy o u.s.r. stanowią, że wypłata emerytury lub renty rolniczej z ubezpieczenia ulega częściowemu zawieszeniu na zasadach określonych w ust. 2-8, jeżeli emeryt lub rencista prowadzi działalność rolniczą; zawieszenie wypłaty dotyczy po pierwsze części uzupełniającej emerytury rolniczej lub renty rolniczej z tytułu niezdolności do pracy, po drugie emerytury lub renty inwalidzkiej z ubezpieczenia społecznego rolników indywidualnych i członków ich rodzin w części równej 95% emerytury podstawowej – i obejmuje całość lub określony ułamek tej części świadczenia.

Stosownie do treści art. 28 ust. 3 ustawy o u.s.r. wypłata m.in. części uzupełniającej świadczenia emerytalnego ulega zawieszeniu w całości, jeżeli emeryt nie zaprzestał prowadzenia działalności rolniczej, z zastrzeżeniem ust. 5-7, 9 i 11.

Zgodnie z art. 28 ust. 4 uznaje się, iż emeryt lub rencista zaprzestał prowadzenia działalności rolniczej, jeżeli ani on, ani jego małżonek nie jest właścicielem (współwłaścicielem) lub posiadaczem gospodarstwa rolnego w rozumieniu przepisów o podatku rolnym i nie prowadzi działu specjalnego, nie uwzględniając: gruntów wydzierżawionych, na podstawie umowy pisemnej zawartej co najmniej na 10 lat i zgłoszonej do ewidencji gruntów i budynków, osobie niebędącej:

a.  małżonkiem emeryta lub rencisty,

b.  jego zstępnym lub pasierbem,

c.  osobą pozostającą z emerytem lub rencistą we wspólnym gospodarstwie domowym,

d. małżonkiem osoby, o której mowa w lit. b) lub c).

Kwestia bowiem zaprzestania prowadzenia działalności rolniczej warunkuje zakres wypłaty świadczeń emerytalno-rentowych rolniczych oraz stanowi przesłankę przyznania prawa do wcześniejszej emerytury rolniczej na podstawie art. 19 ust. 2 ww. ustawy.

Zgodnie zaś z art. 19 ust. 2 ustawy o u.s.r. emerytura rolnicza przysługuje także ubezpieczonemu rolnikowi, który spełnia łącznie następujące warunki:

1)osiągnął wiek 55 lat, jeśli jest kobietą, albo 60 lat, jeśli jest mężczyzną;

2) podlegał ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu przez okres co najmniej 30 lat;

3) zaprzestał prowadzenia działalności rolniczej.

Z treści powyżej cytowanych przepisów wynika więc, iż wypłata części uzupełniającej świadczenia emerytalnego nie ulega zawieszeniu w całości, jeżeli emeryt pomimo, iż będąc właścicielem albo posiadaczem gospodarstwa rolnego, wydzierżawi grunty osobie określonej w podpunktach a. - b. art. 28 ust 4 pkt 1 ustawy o u.s.r, na podstawie umowy pisemnej, zawartej co najmniej na 10 lat, którą zgłosi do ewidencji gruntów i budynków.

Materiał dowodowy zgromadzonego w niniejszej sprawie dowodzi, iż wnioskodawca był posiadaczem nieruchomości rolnej położonej w miejscowości T.gmina Ż.o powierzchni 1,73 ha i oznaczonej w ewidencji gruntów numerem (...). Niewątpliwym jest wnioskodawca na podstawie prawomocnego postanowienia Sądu Rejonowego w Tomaszowie Maz., z dnia 27 października 2011 roku stał się właścicielem tej nieruchomości. Faktem także jest, iż wnioskodawca nie powiadomił organu rentowego o posiadaniu spornej nieruchomości, dopiero w dniu 27 kwietnia 2012 roku przedłożył do KRUS akt notarialny z dnia 26 kwietnia 2012 roku o przekazaniu spornej nieruchomości w formie darowizny przez E. S. (1)swojej córce E. S. (2). Okoliczności powyższe spowodowały, iż organ rentowy uznał, iż zaistniały przesłanki do zawieszenia 100% części uzupełniającej emerytury przysługującej wnioskodawcy (w okresie od dnia 1 lipca 2001 roku do 31 marca 2012 roku), traktując go tym samym jako emeryta, który nie zaprzestał prowadzenia działalności rolniczej.

Sąd Okręgowy mając na uwadze przyjętą na gruncie art. 28 ust. 3 ustawy o u.s.r., wykładnię użytego w nim zwrotu „prowadzenie działalności rolniczej”, uznał, iż wnioskodawca, w spornym okresie, nie prowadził działalności rolniczej i nie był rolnikiem w rozumieniu cytowanej ustawy i dlatego nie ciąży na nim obowiązek zwrotu wypłaconych
w okresie od 1 kwietnia 2009 roku do 31 marca 2012 roku (do tego okresu KRUS ograniczył żądanie zwrotu części uzupełniających świadczeń emerytalnych) świadczeń, w łącznej kwocie 21.608,86 zł.

Przepisu art. 28 ustawy o u.s.r., nie można bowiem, jak to uczynił KRUS, interpretować w oderwaniu od art. 6 pkt 1 i 3 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników. Zgodnie z art. 6 pkt 1 rolnikiem jest pełnoletnia osoba fizyczna, zamieszkująca i prowadząca na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, osobiście i na własny rachunek, działalność rolniczą w pozostającym w jej posiadaniu gospodarstwie rolnym w tym również w ramach grupy producentów rolnych, a także osoba, która przeznaczyła grunty prowadzonego przez siebie gospodarstwa rolnego do zalesienia. Pod pojęciem działalności rolniczej należy natomiast rozumieć działalność w zakresie produkcji roślinnej lub zwierzęcej, w tym ogrodniczej, sadowniczej, pszczelarskiej i rybnej (art. 6 pkt 3 ustawy).

Oznacza to w praktyce, że jeżeli ubezpieczony nie prowadzi działalności rolniczej we wskazanym powyżej rozumieniu, to przysługująca mu część uzupełniająca świadczenia nie ulega zawieszeniu.

Stanowisko takie zostało potwierdzone przez Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 6 maja 2004 r., w sprawie II UZP 5/04, OSNP 2004/22/389, w której stwierdził, iż wypłata części uzupełniającej świadczenia rolnika, który będąc właścicielem lub posiadaczem gospodarstwa rolnego faktycznie nie prowadzi w nim działalności rolniczej w rozumieniu art. 6 pkt 3 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników nie ulega zawieszeniu na podstawie art. 28 ust. 1 i 3 w związku z ust. 4 tej ustawy. Podobne stanowisko zajął Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z dnia 8 grudnia 2004 r., w sprawie III AUa 598/04, Apel. W-wa 2005/4/16, w którym uznał, że zawieszenie wypłaty emerytury rolniczej nie dotyczy osoby jedynie posiadającej gospodarstwo rolne, ale tylko takiej osoby, która gospodarstwo rolne prowadzi i gospodarstwo to przynosi jej dochód. Przy tym wskazać należy, iż za prowadzenie działalności rolniczej w gospodarstwie rolnym należy traktować zespół czynności, bez których dane gospodarstwo nie mogłoby prawidłowo funkcjonować (por. uzasadnienie uchwały Sądu Najwyższego z dnia 30 maja 1988 r., III UZP 8/88, OSNC 1988/12/166).

Jak wynika ze zgromadzonego materiału dowodowego w niniejszej sprawie, wnioskodawca będąc posiadaczem samoistnym spornej nieruchomości rolnej, która nie miała uregulowanego stanu prawnego od dnia 24 lipca 2001 roku wydzierżawił tą nieruchomość na podstawie ustnej umowy dzierżawy zawartej z P. M., jednocześnie z pozostałymi nieruchomościami rolnymi (całym gospodarstwem rolnym o powierzchni 6,22 ha), na okres 10 lat i nie użytkował ich.

Fakt zaprzestania prowadzenia działalności rolniczej przez wnioskodawcę znajduje potwierdzenie w jasnych, logicznych i korespondujących ze sobą zeznaniach wnioskodawcy
i świadków P. M., J. J. (1), C. K., E. S. (2)
i S. O., których wiarygodności organ rentowy w toku postępowania nie kwestionował. Z treści ich zeznań jednoznacznie wynika, iż wnioskodawca nie użytkował żadnych gruntów rolnych (zarówno tych których był właścicielem jak i posiadaczem) od momentu zawarcia wskazanej umowy dzierżawy. Od objęcia ich w dzierżawę przez P. M.to on wszystkie grunty uprawiał rolniczo. E. S. (1)nie użytkował od tego momentu żadnych gruntów rolnych. Nie zostawił sobie żądnej nieruchomości, aby na niej prowadzić działalność rolniczą, bowiem stan jego zdrowia nie pozwalał zarówno jemu jak i jego żonie na pracę w gospodarstwie rolnym. Nie budzi wątpliwości Sądu okoliczność, iż P. M.objął w dzierżawę również sporną działkę numer (...), która sąsiaduje
z pozostałymi działkami należącymi niegdyś do wnioskodawcy i tworzy z nimi jedną całość. Na wiarygodność zeznań przesłuchanych w sprawie świadków a także zeznań samego wnioskodawcy, nie może również wpływać okoliczność, iż w sprawie I Ns 870/11
o uwłaszczenie, a toczącej się przed Sądem Rejonowym w Tomaszowie Maz. świadek S. O.zeznał, że do dzisiejszego dnia sporną działkę użytkuje E. S. (1). Przesłuchany przed Sądem Okręgowym ponownie świadek S. O.zeznał, iż nie wie dlaczego tak powiedział, być może nie dosłyszał pytania sędziego, co w świetle spostrzeżeń Sądu Okręgowego w trakcie przesłuchania świadka, nie budzi wątpliwości. Ponadto Sąd Rejonowy nie prowadził postępowania dowodowego w zakresie ustalenia osoby użytkującej sporną działkę na dzień toczącego się postępowania, a badał jedynie posiadanie na dzień 4 listopada 1971 roku.

Mając na uwadze powyższe rozważania Sąd Okręgowy uznał, iż wnioskodawca wykazał w toku niniejszego postępowania, iż będąc wówczas właścicielem gospodarstwa rolnego, nie był rolnikiem i nie prowadził w tym gospodarstwie działalności rolniczej w rozumieniu art. 6 pkt 1 i 3 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników, w spornym okresie.

Skoro zaś skarżący nie prowadził działalności rolniczej i nie był rolnikiem w rozumieniu art. 6 ust. 3 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników, to nie ciąży na nim obowiązek zwrotu wypłaconych w okresie od 1 kwietnia 2009 roku do 31 marca 2012 roku świadczeń na podstawie art. 138 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2004 r., Nr 39, poz. 353 ze zm.).