Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 6 lipca 2016r.

Sąd Okręgowy w Poznaniu XVII Wydział Karny Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący: SSO Małgorzata Susmaga (spr.)

Sędziowie: SSO. Dariusz Kawula

SSO Justyna Andrzejczak

Protokolant: st.prot.sąd. Karolina Tomiak

przy udziale Prokuratora Prokuratury Okręgowej w Poznaniu Arkadiusza Dzikowskiego

po rozpoznaniu w dniu 6 lipca 2016 r. sprawy

R. S. a na podstawie art. 435 kpk M. B. (1)

oskarżonych o przestępstwo z art. 13 § 1 kk w zw. z art. 286 § 1 kk

na skutek apelacji wniesionej przez obrońcę oskarżonego R. S.

od wyroku Sądu Rejonowego Poznań - Grunwald i Jeżyce w Poznaniu z dnia 8 marca 2016r. sygn. akt. VIII K 570/14

1.  zmienia pkt I zaskarżonego wyroku w ten sposób, że uniewinnia oskarżonego R. S. od popełnienia zarzucanego mu czynu i w konsekwencji uchyla punkt IV zaskarżonego wyroku,

2.  eliminuje z zarzucanego i przypisanego oskarżonemu M. B. (1) przestępstwa z art. 13 § 1 kk w zw. z art. 286 § 1 kk, działanie wspólnie i w porozumieniu z oskarżonym R. S.,

3.  zmienia pkt V zaskarżonego wyroku wskazując, iż w ½ części kosztami sądowymi w sprawie obciąża Skarb Państwa a w ½ części zwalnia oskarżonego M. B. (1) od zwrotu Skarbowi Państwa kosztów sądowych,

4.  w pozostałym zakresie zaskarżony wyrok utrzymuje w mocy,

5.  kosztami procesu za postępowanie odwoławcze obciąża Skarb Państwa.

Justyna Andrzejczak Małgorzata Susmaga Dariusz Kawula

UZASADNIENIE

Zgodnie z przepisem art. 457 § 2 k.p.k. niniejsze uzasadnienie sporządzone zostało wyłącznie co do oskarżonego R. S. na skutek złożonego przez prokuratora wniosku o uzasadnienie wyroku, który został w ten sposób ograniczony

R. S. i M. B. (1) zostali oskarżeni o to, że w dniu 1 października 2012 r. w P., działając wspólnie i w porozumieniu, w celu osiągnięcia korzyści majątkowej usiłowali doprowadzić (...) w P. do niekorzystnego rozporządzenia mieniem w kwocie 11.065,94 zł w postaci wypłaty odszkodowania z tytułu zawartej umowy ubezpieczeniowej dot. pojazdu F. (...) o nr rej. (...) poprzez wprowadzenie pracowników TU w błąd co do okoliczności powstania uszkodzeń pojazdu m-ki S. (...) o nr rej. (...), lecz nie osiągnęli zamierzonego celu po weryfikacji okoliczności zdarzenia tj. o przestępstwo z art. 13 § 1 kk w zw. z art. 286 § 1 kk

Wyrokiem z dnia 8 marca 2016 roku w sprawie VIII K 570/14 Sąd Rejonowy Poznań – Grunwald i Jeżyce w Poznaniu uznał oskarżonych M. B. (1) i R. S. za winnych przestępstwa z art. 13 § 1 k.k. w zw. z art. 286 § 1 k.k. popełnionego w sposób wyżej opisany, przyjmując, że oskarżeni usiłowali doprowadzić (...) S.A. w W. (...) w P. do niekorzystnego rozporządzenia mieniem i za to przestępstwo na podstawie art. 14 § 1 k.k. w zw. z art. 286 § 1 k.k. wymierzył oskarżonemu M. B. (1) karę 6 miesięcy pozbawienia wolności, a oskarżonemu R. S. karę 8 miesięcy pozbawienia wolności. Na podstawie art. 69 § 1 k.k. i art. 70 § 1 pkt. 1 k.k. warunkowo zawiesił wykonanie orzeczonej wobec oskarżonego R. S. kary pozbawienia wolności na okres 4 lat tytułem próby (k. 364 – 365).

Apelację od wyroku Sądu Rejonowego wniosła obrońca oskarżonego R. S., zaskarżając wyrok w całości i zarzucając:

- obrazę prawa materialnego art. 13 § 1 kk poprzez błędną jego wykładnię pomijającą brak znamion bezpośredniości w zachowaniu oskarżonego R. S.

- obrazę przepisów postępowania w tym: art. 7 kpk poprzez dowolną ocenę zebranych w sprawie dowodów w szczególności wyjaśnień oskarżonego R. S., art. 174 kpk przez zastępowanie wyjaśnień oskarżonego oświadczeniami złożonymi w toku wizji lokalnej przeprowadzonej przez pracownika ubezpieczyciela z udziałem T. W., art. 442 kpk w szczególności § 3 tego przepisu przez nieuwzględnienie wskazań oraz zapatrywań Sądu Okręgowego w Poznaniu zawartych w uzasadnieniu wyroku z dnia 27 lutego 2014r. w sprawie sygn. XVII Ka 8/14,

- błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych przez Sąd Rejonowy polegający na nie znajdującym żadnych podstaw ustaleniu zachowań oskarżonego R. S. uzasadniających przypisanie mu popełnienia przestępstwa w dniu 1 października 2012r w P., jak też dowolne ustalenie, że oskarżeni działali wspólnie i w porozumieniu, które to uchybienia miały wpływ na treść wyroku.

W konkluzji obrońca wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku i uniewinnienie oskarżonego R. S. od zarzucanego mu czynu (k. 385 – 387).

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja obrońcy oskarżonego R. S. okazała się potrzebna, albowiem jej wniesienie pozwoliło Sądowi Okręgowemu na instancyjną kontrolę wydanego orzeczenia, która doprowadziła do zmiany zaskarżonego wyroku i uniewinnienia oskarżonego R. S. od zarzucanego mu czynu.

Podniesione w niej zarzuty okazały się częściowo zasadne. Przede wszystkim skarżąca miała rację wskazując, iż Sąd Rejonowy dopuścił się błędnej oceny dowodów z wyjaśnień oskarżonego R. S. oraz składanych przez niego oświadczeń w toku postępowania szkodowego. Nieprawidłowości te doprowadziły do ustalenia w niniejszej sprawie błędnego stanu faktycznego co do udziału oskarżonego R. S. w inkryminowanym zdarzeniu. Ponadto trafnie wskazała także skarżąca, iż Sąd Rejonowy nie sprostał w pełnym zakresie zaleceniom wynikającym z uzasadnieniu wyroku Sądu Okręgowego w Poznaniu z dnia 27 lutego 2014 roku w sprawie XVII Ka 8/14, czym dopuścił się obrazy przepisu art. 442 § 3 k.p.k.

W pierwszej kolejności odnosząc się do oceny wyjaśnień oskarżonego R. S. dokonanej przez Sąd Rejonowy, to w znacznej mierze nie można było jej zaaprobować, poza tą częścią, w której słusznie ustalono, że obaj oskarżeni nie znali się przed zdarzeniem, które miało miejsce w dniu 30 września 2012 roku oraz co do tego, iż do samego zdarzenia faktycznie doszło. Takie też ustalenia faktyczne poczynił Sąd I instancji. Co do pozostałej części wyjaśnień oskarżonego nie można zgodzić się z Sądem Rejonowym, iż nie zasługują na wiarę jego depozycje, iż poza podpisaniem oświadczenia z dnia 1 października 2012 roku (i to pod dyktando oskarżonego M. B. (1)) dotyczącego przebiegu kolizji i uczestnictwa w wizji lokalnej nie miejscu wypadku nie miał ona jakiegokolwiek udziału w postępowaniu szkodowym, ani też w żaden inny sposób nie współdziałał z oskarżonym M. B. (1), jak i nie wiedział o jego poczynaniach. Przede wszystkim na wiarę zasługują szczerze i spontaniczne wyjaśnienia oskarżonego, iż to on był sprawcą kolizji do jakiej doszło w dniu 30 września 2012 roku i w pełni poczuwał się do winy za jej spowodowanie, albowiem niewątpliwie wymusił pierwszeństwo przejazdu wobec oskarżonego M. B. (1) (k. 49). W wyjaśnieniach tych oskarżony wskazał, iż nie przyglądał się dokładnym uszkodzeniom motocykla, lecz jedynie pobieżnie stwierdzić, że na skutek upadku z pewnością został on uszkodzony. W tym miejscu zaznaczenia na marginesie wymaga, że wyjaśnienia R. S. nie były wcale sprzeczne z wyjaśnieniami M. B. (1) co do tego, iż ten drugi miał odjechać na własnym motocyklu z miejsca zdarzenia, albowiem R. S. wskazał jedynie, że motor odpalał (k. 49). Co istotne, oskarżony S., wiarygodnie wyjaśniał iż „nie wzywał policji, ponieważ jeździ bardzo dużo, miał punkty karne i bał się, że utraci prawo jazdy” (k. 213).

Powracając do kwestii uszkodzeń motocykla, którym oskarżony R. S. dokładnie się nie przyjrzał w dniu zdarzenia, to właśnie z tego względu, gdy M. B. (2) przyjechał do niego następnego dnia w celu spisania „oświadczenia o kolizji”, R. S. w poczuciu winy za spowodowaną kolizji napisał je pod dyktando M. B. (1), w tym uwzględniając wskazane przez tego oskarżonego uszkodzenia. Brak jakichkolwiek dowodów na to, iż R. S. miał świadomość, iż M. B. (1) już w tym momencie wskazał także takie uszkodzenia, które nie powstały w wyniku zdarzenia, które miało miejsce dzień wcześniej.

Poza okolicznością spisania powyższego „oświadczenia o kolizji” udział R. S. w całym zdarzeniu objętym aktem oskarżenia ograniczył się jeszcze do udziału w wizji lokalnej w dniu 10 października 2012 roku, której dokumentacja znajduje się w aktach szkodowych. Trzeba wyraźnie podkreślić, co umknęło zarówno prokuratorowi, jak i Sądowi I instancji, że z oświadczenia tego, które spisał rzeczoznawca T. W. wynika, że R. S. w ogóle nie wypowiadał się na temat powstałych w motocyklu uszkodzeń, w szczególności nie wymieniał ich szczegółowo, ani też nie wskazywał na nie. Nie można więc w żaden logiczny sposób przyjść, iżby R. S. swoim zachowaniem bezpośrednio zmierzał do pomocy M. B. (1) w wyłudzeniu ubezpieczenia poprzez potwierdzanie powstałych uszkodzeń motocykla także w trakcie wizji lokalnej. Poza tymi przypadkami R. S. w żaden sposób, z własnej inicjatywy, samodzielnie nie kontaktował się z M. B. (1). Przy czym w ocenie Sądu odwoławczego wysoce prawdopodobne są wyjaśnienia R. S., iż M. B. (1), po odmowie wypłaty odszkodowania przez ubezpieczyciela, przyjeżdżał do niego i nagabywał o przekazanie pieniędzy na naprawę motocykla z własnych środków oskarżonego. Wobec całokształtu postawy M. B. (1), który starał się w przestępny sposób uzyskać środki z odszkodowania, takie zachowanie uznać należy, za przypuszczalną konsekwencję odmowy wypłaty odszkodowania. Wszakże M. B. (1) w dalszym ciągu potrzebował pieniędzy na naprawę motocykla.

Powyższe błędy w ocenie wyjaśnień oskarżonego R. S. oraz jego oświadczeń z postępowania szkodowego doprowadziły Sąd Rejonowy do poczynienia błędnych ustaleń faktycznych w zakresie współsprawstwa oskarżonego. Wbrew wnioskom poczynionym przez Sąd Rejonowy nie można w sposób niewątpliwy i jednoznaczny uznać, iż pomiędzy oskarżonymi istniało jakiekolwiek porozumienie co do współdziałania w próbie popełnienia przestępstwa na szkodę ubezpieczyciela. Trudno bowiem logicznie przyjmować, iż była w ogóle możliwość zawiązania takiego porozumienia, także poprzez fakty dokonane, na które powoływał się Sąd Rejonowy. Trzeba bowiem mieć na uwadze, że R. S. sporządził „oświadczenie o kolizji” pod wyłączne dyktando M. B. (1), w szczególności co do powstałych uszkodzeń. R. S. w ogóle bowiem nie przyłożył do nich uwagi w dniu kolizji, a z uwagi na to, że poczuwał się za nią odpowiedzialny, sporządził oświadczenie zgodnie z twierdzeniami M. B. (1). Takie postępowanie świadczy oczywiście o niefrasobliwości i naiwności R. S., ale w żadnym razie nie może przemawiać za istnieniem przestępczego zamiaru popełnienia czynu zabronionego, czy też wejścia w porozumienie z drugim sprawcą. W świetle powyższego za niedopuszczalne także uznać należy, przy przyjętej kwalifikacji prawnej przypisanego oskarżonemu przestępstwa z art. 13 § 1 kk w zw. z art. 286 § 1 kk, lakoniczne, sprzeczne ustalenia Sądu I instancji, iż „oskarżony mógł chociażby domyślać się, że uszkodzenia tego pojazdu nie mogły powstać w trakcie zdarzenia” (k 374) oraz , że „oskarżony R. S. wiedział, że zakres uszkodzeń motocykla nie mógł powstać w okolicznościach podawanych przez oskarżonych w oświadczeniu” (k 381). Po czym dalej Sąd Rejonowy rozważania swoje ogranicza do jednozdaniowego stwierdzenia, iż „przypisanego przestępstwa oskarżeni dopuścili się działając z zamiarem bezpośrednim.

Słuszność miała także skarżąca wskazując, iż Sąd Rejonowy dopuścił się obrazy przepisu art. 442 § 3 k.p.k. Trzeba bowiem zauważyć, iż gdyby Sąd I instancji w sposób należyty i dokładny zastosował się do wskazań zawartych szczególnie na str. 7 uzasadnienia wyroku Sądu Okręgowego w Poznaniu z dnia 27 lutego 2014 roku w sprawie XVII Ka 8/14 to poczyniłby staranniejszej rozważania co do winy i sprawstwa oskarżonego R. S.. Sąd Okręgowy wskazywał bowiem już w tamtym orzeczeniu, iż trzeba należycie rozważyć, czy R. S. nie działał wyłącznie w dobrej wierze wypełniając „oświadczenie o kolizji” z dnia 1 października 2012 roku. W ocenie Sądu odwoławczego w niniejszej sprawie zapatrywania tam wyrażone w pełnym stopniu się sprawdziły. Jak to bowiem wykazano powyżej analizując odpowiedni materiał dowodowy R. S. nie można przypisać zamiaru popełnienia przestępstwa i zawiązania porozumienia co do jego popełnia na podstawie tego, iż w zaufaniu do M. B. (1) wypełnił „oświadczenie o kolizji”. Sąd Rejonowy zaniechał więc należytego rozważenia winy i sprawstwa każdego z oskarżonych z osobna, co doprowadziło w konsekwencji do poczynienia takich ustaleń na etapie postępowania odwoławczego, w konsekwencji których doszło do uniewinnienia R. S. od zarzucanego mu czynu.

W tym stanie rzeczy, mając na uwadze wszystkie poczynione powyżej rozważania, Sąd Okręgowy na podstawie przepisu art. 437 § 1 i 2 k.p.k. zmienił zaskarżony wyrok w jego punkcie I w ten sposób, że uniewinnił oskarżonego R. S. od popełnienia zarzucanego mu czynu i w konsekwencji uchylił także punkt IV zaskarżonego wyroku dotyczący warunkowego zawieszenia wykonania orzeczonej oskarżonemu kary pozbawienia wolności (o czym orzeczono w punkcie 1 wyroku Sądu Okręgowego).

Ponadto Sąd Okręgowy co do oskarżonego R. S. zmienił punkt V zaskarżonego wyroku w ten sposób, że w ½ części kosztami sądowymi w sprawie obciążył Skarb Państwa, a to ze względu na uniewinnienie oskarżonego R. S. od popełnienia zarzucanego mu czynu (o czym orzeczono w punkcie 3 wyroku Sądu Okręgowego).

Z kolei kosztami procesu za postępowanie odwoławcze Sąd Okręgowy na podstawie przepisów art. 634 k.p.k. w zw. art. 632 pkt 2 k.p.k. obciążył Skarb Państwa, albowiem w postępowaniu odwoławczym doszło do uniewinnienia oskarżonego od popełnienia zarzucanego mu czynu (o czym orzeczono w punkcie 5 wyroku Sądu Okręgowego).

Justyna Andrzejczak Małgorzata Susmaga Dariusz Kawula