Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 21 kwietnia 2016r.

Sąd Okręgowy w Siedlcach IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 21 kwietnia 2016r. w S.

odwołania S. J.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S.

z dnia 18 czerwca 2015 r. Nr (...)

w sprawie S. J.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S.

o prawo do emerytury

zmienia zaskarżoną decyzję i ustala prawo dla S. J. do emerytury od 06 lipca 2015r.

Sygn. akt IV U 914/15

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 18 czerwca 2015 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S., działając na podstawie art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2015r., poz. 748) oraz przepisów rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983 r. Nr 8 poz. 43 ze zm.), odmówił S. J. prawa do emerytury wskazując, że na dzień 1 stycznia 1999r. nie udowodnił 25 lat okresów składkowych i nieskładkowych, a także nie złożył wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa.

Odwołanie od w/w decyzji złożył ubezpieczony S. J., wnosząc o jej zmianę poprzez przyznanie prawa do emerytury. Jednocześnie złożył wniosek o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa. Ubezpieczony domagał się zaliczenia do okresów składkowych i nieskładkowych pracy w gospodarstwie rolnym rodziców po ukończeniu 16-tego roku życia w brakującym zakresie, tj. w wymiarze 5 dni (odwołanie k. 1-4 akt sprawy).

W związku z odwołaniem do Sądu z dnia 6 lipca 2015r. organ rentowy decyzją z dnia 21 lipca 2015r. uchylił decyzję z 18 czerwca 2015r. w punkcie II w części dotyczącej przekazania środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa, podtrzymując decyzję co do odmowy przyznania ubezpieczonemu prawa do emerytury z uwagi na brak wymaganych przepisami co najmniej 25 lat okresów składkowych i nieskładkowych na dzień 1 stycznia 1999r.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie, powołując się na argumentację wyrażoną w zaskarżonej decyzji, iż nie zaliczono ubezpieczonemu okresu pracy w gospodarstwie rolnym rodziców od 8 maja 1971r. do 17 września 1973r., gdyż w w/w okresie ubezpieczony nie był zameldowany na terenie gospodarstwa rolnego, a powierzchnia tego gospodarstwa była na tyle mała, że wnioskodawca nie mógł stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywać pracy w wymiarze znaczącym dla jego funkcjonowania (odpowiedź organu rentowego na odwołanie k. 8-9 akt sprawy).

Sąd ustalił, co następuje:

Ubezpieczony S. J. w dniu 8 maja 2015r. ukończył 60-ty rok życia. W dniu 8 czerwca 2015r. wystąpił do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. z wnioskiem o ponowne rozpoznanie wniosku o przyznanie emerytury (k. 24 akt emerytalnych). Na podstawie przedłożonych dokumentów organ rentowy ustalił, że na dzień 1 stycznia 1999 r. ubezpieczony udowodnił staż ubezpieczeniowy w wymiarze 24 lat, 11 miesięcy i 25 dni, z czego okresy składkowe wynoszą 24 lata, 8 miesięcy i 15 dni, a okresy nieskładkowe 3 miesiące i 10 dni. Ponadto organ rentowy uznał ubezpieczonemu staż pracy w szczególnych warunkach w wymiarze 19 lat, 1 miesiąca i 1 dnia. Organ rentowy nie uwzględnił okresu pracy w gospodarstwie rolnym rodziców w okresie od 8.05.1971r. do 17.09.1973r., gdyż w w/w okresie wnioskodawca nie był zameldowany na terenie gospodarstwa rolnego, którego powierzchnia była na tyle mała, że nie mógł stale w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywać prac w wymiarze znaczącym dla jego funkcjonowania. Zadaniem Zakładu Ubezpieczeń Społecznych praca wnioskodawcy polegała raczej na pomocy doraźnej w wykonywaniu typowych obowiązków domowych, zwyczajowo wymaganych od dzieci (decyzja z dnia 18.06.2015r., k. 33 akt emerytalnych).

W okresie od urodzenia do dnia 10 stycznia 1967r. ubezpieczony S. J. był zameldowany w miejscowości (...), zaś od dnia 10 lutego 1967r. był zameldowany na pobyt stały w miejscowości D. przy ul. (...) (zaświadczenie, k. 31 akt emerytalnych; poświadczenie o adresach i okresach zameldowania, k. 30 akt emerytalnych). W dniu 8 maja 1971r. ubezpieczony ukończył 16-ty rok życia. Rodzice wnioskodawcy Z. i T. J. w 1971r. władali nieruchomością rolną o powierzchni 0,58ha położoną we wsi C. w gminie D., a stan ten nie uległ zmianie do dnia 17 września 1973r. (zaświadczenie, k. 29 akt emerytalnych). Gospodarstwo rolne było oddalone od miejsca zameldowania wnioskodawcy o około 3 km i w całości stanowiło pole orne. Rodzice ubezpieczonego uprawiali żyto, owies, ziemniaki, a w miejscu zamieszkania, tj. w miejscowości D., hodowali zwierzęta: świnie, kury, gęsi, króliki, kaczki. Matka wnioskodawcy pracowała zawodowo w (...)cie w W. w godzinach od 6:00 do 14:00, a ojciec był konduktorem i kierownikiem pociągu, zatem nie posiadał stałych godzin pracy. Ubezpieczony ma 3 siostry: starszą o 3 lata, która od kwietnia 1971r. była już zamężna, oraz dwie młodsze. Starsza siostra pracowała w (...)cie w W.. Po ukończeniu szkoły podstawowej w latach 1971-1973 wnioskodawca rozpoczął naukę w szkole przyzakładowej przy (...)cie w W., którą przerwał po kilku miesiącach, a następnie – wraz z początkiem nowego roku szkolnego – rozpoczął naukę w szkole budowlanej w W., lecz również jej nie ukończył. Do stałych obowiązków gospodarskich ubezpieczonego należało przygotowywanie paszy dla zwierząt, obrządek, zajmowanie się inwentarzem żywym, wykonywał także czynności w okresie żniw i podczas wykopek. Jeździł do C. rowerem i pracował w gospodarstwie rolnym rodziców. Kiedy rodzice byli w pracy, to wówczas tylko wnioskodawca zajmował się hodowanymi zwierzętami (zeznania świadków: Z. B. - k.18-18v akt sprawy; Z. Z. – k.24v-25 akt sprawy; S. W. – k.25 akt sprawy; wyjaśnienia i zeznania ubezpieczonego – k. 17-18 i 25v-26 akt sprawy).

Ubezpieczony jest członkiem otwartego funduszu emerytalnego. W dniu 6 lipca 2015r. złożył odwołanie od decyzji z dnia 18 czerwca 2015r., gdzie zawarł wniosek o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa. Powyższe skutkowało wydaniem decyzji z dnia 21 lipca 2015r., w której organ rentowy uchylił decyzję z 18 czerwca 2015r. w punkcie II w części dotyczącej przekazania środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa, podtrzymując decyzję co do odmowy przyznania ubezpieczonemu prawa do emerytury z uwagi na brak wymaganych przepisami co najmniej 25 lat okresów składkowych i nieskładkowych na dzień 1 stycznia 1999r. (decyzja z dnia 21.07.2015r., k. 34 akt emerytalnych).

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił w oparciu o dokumenty zgromadzone w aktach organu rentowego, jak również na podstawie zeznań świadków Z. B. (k.18-18v akt sprawy), Z. Z. (k.24v-25 akt sprawy) i S. W. (k.25 akt sprawy), a także wyjaśnień i zeznań ubezpieczonego S. J., które oceniono jako spójne, logiczne i w całości wiarygodne.

Sąd zważył, co następuje:

Odwołanie ubezpieczonego S. J. zasługiwało na uwzględnienie.

Zgodnie z art. 184 ust.1 i 2 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku emerytalnego przewidzianego w art.32, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy, tj. w dniu 1 stycznia 1999 r. osiągnęli okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn oraz osiągnęli okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27 ustawy, a także nie przystąpili do otwartego funduszu emerytalnego albo złożyli wniosek o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa. W myśl przywołanego wyżej art. 32 ust. 1 i 4 ustawy pracownikom zatrudnionym w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze przysługuje emerytura w wieku 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn, a w myśl przywołanego wyżej art. 27 ustawy wymagany okres składkowy i nieskładkowy wynosi co najmniej 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn. Zgodnie z § 4 ust.1 pkt 3 rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach, wymienione w wykazie A załącznika do rozporządzenia, nabywa prawo do emerytury w w/w wieku jeżeli ma wymagany okres zatrudnienia (co najmniej 25 lat mężczyzna), w tym co najmniej 15 lat pracy w warunkach szczególnych. Ponadto zgodnie z § 2 ust.1 przedmiotowego rozporządzenia okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku.

Zgodnie z art. 10 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS, przy ustalaniu prawa do emerytury oraz przy obliczaniu jej wysokości uwzględnia się również przypadające przed dniem 1 stycznia 1983 r. okresy pracy w gospodarstwie rolnym po ukończeniu 16 roku życia w zakresie niezbędnym do uzupełnienia okresu ubezpieczeniowego, traktując je, z zastrzeżeniem art. 56, jak okresy składkowe, jeżeli okresy składkowe i nieskładkowe, ustalone na zasadach określonych w art. 5-7, są krótsze od okresu wymaganego do przyznania emerytury.

Ostatecznie w okolicznościach niniejszej sprawy jedyną kwestią sporną było to, czy na dzień 1 stycznia 1999r. ubezpieczony legitymuje się co najmniej 25-letnim okresem składkowym i nieskładkowym. Poza sporem pozostawało bowiem, że S. J. osiągnął wymagany ustawą wiek w dniu 8 maja 2015r. oraz spełnił przesłankę co najmniej 15–letniego stażu pracy w szczególnych warunkach, wykazując 19 lat, 1 miesiąc i 1 dzień. Ponadto w dniu 6 lipca 2015r. wraz z odwołaniem od decyzji z dnia 18 czerwca 2015r. ubezpieczony jako członek otwartego funduszu emerytalnego złożył wniosek o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa.

Organ rentowy zaliczył wnioskodawcy staż ubezpieczeniowym w łącznym wymiarze 24 lat, 11 miesięcy i 25 dni, zatem do 25-letniego okresu wymaganego do przyznania emerytury brakowało mu zaledwie 5 dni. W tym celu S. J. wnosił o uwzględnienie okresów pracy w gospodarstwie rolnym rodziców po ukończeniu 16 roku życia przypadających przed dniem 1 lipca 1983r.

Jak wskazuje się w doktrynie i orzecznictwie, aby można było zaliczyć okresy pracy w gospodarstwie rolnym po ukończeniu 16 roku życia traktując je jako okresy składkowe ubezpieczony musi wykazać, iż pracował w gospodarstwie rolnym co najmniej 4 godziny dziennie. W ocenie Sądu w niniejszej sprawie zasadne było uzupełnienie okresu ubezpieczenia okresem pracy w gospodarstwie rolnym rodziców wnioskodawcy po ukończeniu 16-tego roku życia. Nawet przy uwzględnieniu, że powierzchnia tego gospodarstwa nie była wielka (0,58ha), na co szczególnie zwracał uwagę organ rentowy, to zachodzą przesłanki do uznania, iż w gospodarstwie istniało zapotrzebowanie na pracę ubezpieczonego w wymiarze co najmniej 4 godziny dziennie. Bezsprzecznie uprawa roli charakteryzuje się pewną sezonowością intensyfikującą się w okresach wiosennym, letnim i jesiennym, zaś zimą takich prac jest zdecydowanie mniej. Jednakże w okolicznościach sprawy należało uwzględnić, że obok tego niewielkiego gospodarstwa rolnego rodzice ubezpieczonego hodowali zwierzęta, przy których czynności należy wykonywać przez cały rok. Codziennie trzeba bowiem przygotowywać paszę, karmić, poić, wymieniać podściółkę, wywozić obornik i wykonywać inne prace, które się z tym wiążą. W ocenie Sądu całokształt wszystkich obowiązków gospodarskich, tj. całoroczna praca przy zwierzętach oraz okresowo nasilone prace polowe, nakazywały uznać, iż ubezpieczony po ukończeniu 16-tego roku życia stale pracował w gospodarstwie rolnym rodziców. Prace przy obrządku zwierząt każdorazowo zajmowały ubezpieczonemu około 1 godzinę, przy czym trzeba je było wykonywać 3 razy dziennie, a nadto dodatkowo inne czynności związane chociażby z przygotowaniem paszy, czy też sezonowo prace polowe. Niewątpliwie praca ubezpieczonego w gospodarstwie rolnym rodziców była wykonywana stale i miała istotne znaczenie dla funkcjonowania tego gospodarstwa. Należy bowiem podkreślić, że rodzice ubezpieczonego pracowali zawodowo, zatem zasadne jest stwierdzenie, że ubezpieczony jako wówczas najstarszy z rodzeństwa (w omawianym okresie starsza siostra wnioskodawcy była już mężatką i pracowała w W.) i jedyny syn był tym, na którego rodzice szczególnie liczyli przy wykonywaniu prac gospodarskich. Co więcej w spornym okresie ubezpieczony nie pracował ani też nie kontynuował nauki w szkole ponadpodstawowej - poza kilkoma miesiącami, kiedy to dwukrotnie rozpoczynał naukę w szkołach, którą następnie przerwał. Niewątpliwie zatem to na ubezpieczonym ciążył obowiązek wykonywania czynności w gospodarstwie rolnym, skoro rodzice przebywali w pracy. Powyższe argumenty przemawiają za uwzględnieniem pracy ubezpieczonego w gospodarstwie rolnym rodziców do stażu ubezpieczeniowego w zakresie niezbędnym do uzyskania 25-letniego okresu wymaganego do przyznania emerytury. Sąd w całości obdarzył wiarygodnością zeznania złożone przez ubezpieczonego oraz zeznania świadków, którzy potwierdzili, że widywali ubezpieczonego wykonującego obowiązki w gospodarstwie rolnym rodziców. Powyższe daje podstawy do stwierdzenia, iż w gospodarstwie rolnym istniało zapotrzebowanie na pracę ubezpieczonego, a nadkład tej pracy we wskazanym okresie miał znaczący wpływ na funkcjonowanie gospodarstwa.

Do wymaganego przepisami 25-letniego okresu składkowego i nieskładkowego ubezpieczonemu brakowało tylko 5 dni (organ rentowy przyjął za udowodniony staż ubezpieczeniowy w wymiarze 24 lat, 11 miesięcy i 25 dni). Co za tym idzie w okolicznościach niniejszej sprawy wystarczyło zaliczenie uzupełniająco, stosownie do treści art. 10 ust. 1 pkt 3 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, okresu pracy wnioskodawcy w gospodarstwie rolnym rodziców po ukończeniu 16 roku życia w w/w zakresie. Przeprowadzone postępowanie dowodowe pozwoliło zatem ustalić, iż ubezpieczony na dzień 1 stycznia 1999r. legitymuje się 25-letnim okresem składkowym i nieskładkowym, uzupełnionym okresem pracy w gospodarstwie rolnym. Bezsporne było, że w chwili złożenia ponownego wniosku o emeryturę ubezpieczony osiągnął wymagany przepisami wiek, a także na dzień 1 stycznia 1999r. wykazał ponad 15 lat pracy w szczególnych warunkach. Ostatnią przesłankę określoną w art. 184 ust. 2 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych S. J. spełnił w dniu 6 lipca 2015r., kiedy to złożył wniosek o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa. Stosownie do treści art. 100 ust. 1 w/w ustawy prawo do świadczeń określonych w ustawie powstaje z dniem spełnienia wszystkich warunków wymaganych do nabycia tego prawa. Zgodnie zaś z art. 129 ust. 1 ustawy świadczenia wypłaca się poczynając od dnia powstania prawa do tych świadczeń, nie wcześniej jednak niż od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek lub wydano decyzję z urzędu.

Mając na uwadze powyższe, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 kpc, Sąd zmienił zaskarżoną decyzję i ustalił prawo ubezpieczonego do emerytury od dnia 6 lipca 2015r., tj. od dnia spełnienia ostatniego warunku do nabycia prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym, określonego w art. 184 ust. 2 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.