Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 7 czerwca 2016 r.

Sąd Okręgowy w Gliwicach, Wydział VI Karny Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący SSO Dariusz Prażmowski

Sędziowie SSO Grzegorz Kiepura (spr.)

SSO Marcin Schoenborn

Protokolant Barbara Szkabarnicka

po rozpoznaniu w dniu 24 maja 2016 r.

przy udziale Krzysztofa Marek Prokuratora Prokuratury Rejonowej G.

sprawy R. B. ur. (...) w T.

syna S. i P.

oskarżonego z art. 207§1 kk w zw. z art. 31§2 kk

na skutek apelacji wniesionych przez Prokuratora i obrońcę oskarżonego

od wyroku Sądu Rejonowego w Gliwicach

z dnia 19 listopada 2015 r. sygnatura akt IX K 508/15

na mocy art. 437 kpk, art. 438 kpk

uchyla zaskarżony wyrok i sprawę przekazuje Sądowi Rejonowemu w Gliwicach do ponownego rozpoznania.

VI Ka 273/16

UZASADNIENIE

Wyrokiem Sądu Rejonowego w Gliwicach z dnia 19.11.2015r. R. B. został uznany za winnego tego, że:

1)  w okresie od stycznia 2014 r. do 23.05.2015r. w G. znęcał się psychicznie nad swoją żoną J. B. w ten sposób, iż będąc pod wpływem alkoholu wszczynał awantury, poniżał ją, ośmieszał, wyzywał ją wulgarnie, groził jej pozbawieniem życia i zdrowia oraz wyrzuceniem z mieszkania, nakazywał powrót do miejsca pracy poza granicami kraju, złośliwie gasił światło i wyłączał z prądu urządzenia gospodarstwa domowego, przy czym w chwili popełnienia zarzucanego mu czynu miał w pełni zachowaną zdolność rozpoznania jego znaczenia i w znacznym stopniu ograniczoną zdolność pokierowania swoim postępowaniem, tj. przestępstwa z art. 207 § 1 kk w zw. z art. 31 § 2 kk i za to na podstawie art. 207 § 1 kk przy zastosowaniu art. 37a kk skazany został na karę 8 miesięcy ograniczenia wolności ze zobowiązaniem do wykonywania nieodpłatnej kontrolowanej pracy na cele społeczne w wymiarze 40 godzin w stosunku miesięcznym oraz zobowiązaniem do powstrzymania się od nadużywania alkoholu;

2)  w okresie od stycznia 2015 r. do 5.03.2015 r. w G. znęcał się psychicznie nad swoją żoną J. B. w ten sposób, iż będąc pod wpływem alkoholu wszczynał awantury, podczas których poniżał ją, ośmieszał, wyzywał ją wulgarnie, zamierzał się na nią podnosząc rękę w geście wskazującym na zamiar uderzenia, groził jej pozbawieniem życia i zdrowia oraz wyrzuceniem z mieszkania, nakazywał powrót do pracy poza granicami kraju, złośliwie gasił światło i wyłączał z prądu urządzenia gospodarstwa domowego oraz fizycznie poprzez popychanie, szarpanie, wykręcanie rąk, przy czym w chwili popełnienia zarzucanego mu czynu miał w pełni zachowaną zdolność rozpoznania jego znaczenia i w znacznym stopniu ograniczoną zdolność pokierowania swoim postępowaniem, tj. przestępstwa z art. 207 § 1 kk w zw. z art. 31 § 2 kk i za to na podstawie art. 207 § 1 kk przy zastosowaniu art. 37a kk skazany został na karę 10 miesięcy ograniczenia wolności, ze zobowiązaniem do wykonywania nieodpłatnej kontrolowanej pracy na cele społeczne w wymiarze 40 godzin w stosunku miesięcznym i ze zobowiązaniem do powstrzymania się od nadużywania alkoholu.

Na podstawie art. 85 § 1 i 2 kk, art. 85a kk i art. 86 § 1 i 3 kk wymierzono oskarżonemu karę łączną 1 roku i 4 miesięcy ograniczenia wolności ze zobowiązaniem do wykonywania nieodpłatnej kontrolowanej pracy na cele społeczne w wymiarze 40 godzin w stosunku miesięcznym i ze zobowiązaniem do powstrzymania się od nadużywania alkoholu.

Na podstawie art. 41a kk i art. 43 § 1 kk orzeczono wobec oskarżonego tytułem środka karnego nakaz opuszczenia lokalu przy ul. (...) w G., zajmowanego z pokrzywdzoną J. B. i pozostawania poza lokalem przez okres 2 lat oraz zobowiązano oskarżonego do stawiania się dwa razy w miesiącu, w każdym drugim i ostatnim tygodniu miesiąca w Komisariacie (...)Policji w G., zakazując równocześnie oskarżonemu, na podstawie art. 41a § 3a i 4 kk, zbliżania się w tym okresie do pokrzywdzonej na odległość mniejszą niż 5 metrów.

Na podstawie art. 63 § 1 kk na poczet orzeczonej kary łącznej zaliczono oskarżonemu okres rzeczywistego pozbawienia wolności od godziny 9.30 w dniu 5.03.2015r. do godziny 14.55 w dniu 30.07.2015, przyjmując, że jeden dzień rzeczywistego pozbawienia wolności równa się dwóm dniom kary ograniczenia wolności.

Na podstawie art. 627 kpk i art. 616 pkt. 2 kpk zarządzono od oskarżonego na rzecz oskarżycielki posiłkowej J. B. kwotę 460 zł tytułem zwrotu kosztów ustanowienia w sprawie pełnomocnika.

Na podstawie art. 624 § 1 kpk i art. 2 ust. 1 pkt. 4 w zw. z art. 2 ust. 2 ustawy z dnia 23.06.1973r. o opłatach w sprawach karnych zasądzono od oskarżonego na rzecz Skarbu Państwa w tym opłatę w wysokości 300 zł oraz wydatki do kwoty 420 zł.

Apelację od tego wyroku wywiedli prokurator i obrońca oskarżonego.

Prokurator zarzucił wyrokowi:

1)  obrazę przepisu prawa materialnego, tj. art. 43 § 1a kk, polegającą na jego niezastosowaniu i nieokreśleniu w wyroku okresu na jaki sąd orzekł obowiązek, o którym mowa w art. 41a § 1 zd. Drugie kk, tj. obowiązek zgłaszania się przez oskarżonego do komisariatu (...) Policji w G.;

2)  błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia i mający wpływ na jego treść, a polegający na błędnej ocenie zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego i w konsekwencji na niesłusznym przyjęciu, iż nie daje on podstaw do przyjęcia istnienia w zachowaniu oskarżonego znamion znęcania się nad pokrzywdzoną przez okres całego 2014r., wymierzając go do czasu od stycznia 2014 r. do dnia 23.05.2014r., podczas gdy prawidłowa ocena zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego prowadzi do przeciwnego wniosku;

3)  rażącą niewspółmierność kary, polegającą na orzeczeniu względem oskarżonego kar jednostkowych, jak i kary łącznej w postaci kary ograniczenia wolności w łącznym wymiarze 1 roku i 4 miesięcy ograniczenia wolności z obowiązkiem wykonywania nieodpłatnej kontrolowanej pracy na cele społeczne w wymiarze 40 godzin w stosunku miesięcznym, pomimo tego, iż oskarżony był uprzednio aż dwukrotnie karany za tożsame czyny, każdorazowo popełnione na szkodę tej samej pokrzywdzonej, na karę pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem ich wykonania, co przy uwzględnieniu znacznego stopnia winy i społecznej szkodliwości przypisanych mu czynów, jego nagannej motywacji i sposobu zachowania, charakteryzujących się dużą złośliwością i uciążliwością, permanentnym dręczeniem pokrzywdzonej zarówno psychicznie, jak i fizycznie, rodzaju i stopnia naruszonych dóbr, rodzaju i rozmiaru ujemnych następstw zarówno w sferze rodzinnej, jak i osobistej pokrzywdzonej, właściwości i warunków osobistych oskarżonego, w tym także popełnienia w okresach próby kolejnego tożsamego przestępstwa, wskazuje, iż wobec oskarżonego istnieje negatywna prognoza kryminologiczna,, a jego dotychczasowa karalność potwierdza, że orzeczona wobec niego kara nie jest dolegliwa, nie spełnia celów kary, a przede wszystkim pozbawiona jest wychowawczego wpływu zarówno w zakresie prewencji indywidualnej, jak i generalnej.

W oparciu o podniesione zarzuty prokurator wniósł o:

1)  zmianę zaskarżonego wyroku w części dotyczącej pkt. 4 poprzez jego uzupełnienie i oznaczenie okresu stosowania względem oskarżonego orzeczonego obowiązku zgłaszania się dwa razy w miesiącu, w każdym drugim i ostatnim tygodniu miesiąca w Komisariacie (...) Policji w G. przez okres 12 miesięcy;

2)  zmianę zaskarżonego wyroku w części dotyczącej pkt. 1 i 2 poprzez przyjęcie, iż przypisane w tych punktach zachowania oskarżonego, stanowią jeden czyn z art. 207 § 1 kk w zw. z art. 31 § 2 kk popełniony w okresie od stycznia 2014 r. do 5.03.2015r.;

3)  zmiany zaskarżonego wyroku w części dotyczącej orzeczonych kar ograniczenia wolności w pkt. 1, 2, 3 poprzez wymierzenie oskarżonemu w zakresie pkt. 1 kary jednego roku pozbawienia wolności, w zakresie pkt. 2 kary 10 miesięcy pozbawienia wolności, a w zakresie pkt. 3 kary łącznej 1 roku i 4 miesięcy pozbawienia wolności, ewentualnie o zmianę wyroku i orzeczenia, w miejsce kary i środków karnych wymierzonych w pkt. 1, 2, 3 i 4, kary 1 roku i 6 miesięcy pozbawienia wolności, orzeczenia tytułem środka karnego nakazu opuszczenia lokalu przy ul. (...) w G., zajmowanego z pokrzywdzoną J. B. i pozostawania poza lokalem przez okres dwóch lat oraz zobowiązanie oskarżonego do stawiania się dwa razy w miesiącu, w każdym drugim i ostatnim tygodniu miesiąca w Komisariacie(...) Policji w G. przez okres 12 miesięcy, zakazując mu równocześnie zbliżania się w tym okresie do pokrzywdzonej na odległość mniejszą niż 5 metrów, jak również obciążenia oskarżonego kosztami postępowania i opłatami sądowymi.

Obrońca zarzucił wyrokowi:

1)  naruszenie przepisów postępowania, które miało wpływ na treść orzeczenia, tj.:

- art. 7 kpk polegające na przekroczeniu przez sąd granic swobodnej oceny dowodów poprzez wyprowadzenie błędnych wniosków z przeprowadzonych dowodów, co w konsekwencji doprowadziło do wydania niesprawiedliwego wyroku;

- art. 5 § 2 kpk polegające na nieuwzględnieniu przez sąd wszystkich niewyjaśnionych wątpliwości występujących w niniejszej sprawie, a wskazanych w uzasadnieniu apelacji na korzyść oskarżonego, co w konsekwencji zaowocowało wydaniem niesłusznego rozstrzygnięcia w sprawie;

2)  błędy w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia, które miały wpływ na wynik sprawy, polegające na:

- dokonaniu błędnego ustalenia, iż R. B. w okresie od stycznia 2014r. do 5.03.2015 oraz w okresie od stycznia 2015r. do 5.03.2015r. w G. znęcał się psychicznie nad zwoją żoną J. B., w ten sposób, iż będąc pod wpływem alkoholu wszczynał awantury, podczas których poniżał ją, ośmieszał, wyzywał ją wulgarnie, zamierzał się na nią, podnosząc rękę w geście wskazującym na zamiar uderzenia, groził jej pozbawieniem życia i zdrowia oraz wyrzuceniem z mieszkania, nakazywał powrót do miejsca pracy poza granicami kraju, złośliwie gasił światło i wyłączał z prądu urządzenia gospodarstwa domowego, podczas gdy rzetelna ocena materiału dowodowego prowadzi do całkowicie odmiennych wniosków;

- błędnym przyjęciu, iż oskarżony w okresie od stycznia 2015 r. do 5.03.2015r. w G. miał znęcać się fizycznie nad swoją żoną przez popychanie, szarpanie, wykręcanie rąk, mimo iż wskazana wersja zdarzeń nie znajduje odzwierciedlenia w dowodach, w tym w treści zeznań świadków złożonych w niniejszej sprawie.

Nadto obrońca zarzucił wyrokowi naruszenie art. 29 ust. 1 ustawy z dnia 26.05.1982 r. Prawo o adwokaturze w zw. z ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nie opłaconej pomocy prawnej udzielonej oskarżonemu z urzędu, pomimo złożenia w odpowiednim czasie stosownego wniosku.

W oparciu o podniesione zarzuty obrońca wniósł o:

1)  zmianę zaskarżonego wyroku i uniewinnienia oskarżonego od dokonania przypisanego mu czynu z art. 207 § 1 kk w zw. z art. 31 § 2 kk;

2)  przyznanie na rzecz obrońcy kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej oskarżonemu z urzędu w postępowaniu przygotowawczym i sądowym, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.

Apelacje okazały się zasadne o tyle, iż w wyniku ich wniesienia zaskarżony wyrok należało uchylić i przekazać sprawę sądowi rejonowemu do ponownego rozpoznania, sąd ten bowiem dopuścił się błędu w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia, mogącego mieć wpływ na jego treść, polegającego na niewyjaśnieniu okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia, a ocena przeprowadzonych dowodów budzi zastrzeżenia z punktu widzenia kryteriów określonych w art. 7 kpk.

Poza oskarżycielką posiłkową J. B. nie było innych bezpośrednich świadków zachowania oskarżonego R. B. w okresie objętym zarzutem aktu oskarżenia, a zatem jej zeznania miały kluczowe znaczenie, wymagały zatem szczególnie wnikliwej i rzetelnej oceny. Zeznania pozostałych świadków miały znaczenie posiłkowe. Sąd uznał zeznania oskarżycielki posiłkowej za wiarygodne, wskazując, że były one spójne, logiczne i konsekwentne. Ocena ta jawi się jako przedwczesna. Zaznaczyć bowiem należy, iż J. B. w okresie od 24.11.2003 r. do 17.12.2003 r. leczona była w Szpitalu (...) w R. – z rozpoznaniem reakcji sytuacyjno-depresyjnej, w okresie od 17.03.2004 r., do 13.04.2004 r. oraz w okresie od 4.06.2004 r. do 28.06.2004 r. w Szpitalu (...) w T. – z rozpoznaniem zaburzeń adaptacyjnych oraz zaburzeń osobowości oraz w okresie od 28.06.2004 r. do 3.07.2004 r. w Ośrodku (...) w D. – z rozpoznaniem epizodu depresyjnego i zaburzeń osobowości (k.118). w trakcie pobytu w (...) Ośrodku (...) klinicznej w S. w okresie od 14.03.2004 r. do 17.03.2004 r. zdiagnozowano u niej zaburzenie funkcji poznawczych (k. 66-68). W sprawie Sądu Rejonowego w Gliwicach, sygn. III K 553/05, J. B. oskarżona o czyn z art. 157 § 1 kk, poddana została obserwacji sądowo-psychiatrycznej. W opinii z dnia 29.03.2005 r. biegli lekarze psychiatrzy rozpoznali u niej zaburzenia osobowości i nastroju na podłożu organicznym, natomiast biegły psycholog stwierdził u niej m.in. zaburzenia w sferze emocjonalno-dążeniowej, skłonność do reakcji i zachowań przedwczesnych, nieadekwatnych do sytuacji, o charakterze impulsywnym, zdiagnozował u niej osobowość neurotyczną o cechach histrionicznych ze skłonnościami do reakcji konwersyjno-hipochondrycznych w sytuacjach trudnych (k. 118-119). Ujawnione schorzenia i zaburzenia osobowości, a zwłaszcza zakłócenia funkcji poznawczych i skłonność do zachowań przedwczesnych, nieadekwatnych do sytuacji, winny skłonić sąd do skorzystania z możliwości przewidzianej w art. 192 § 2 kpk, tj. przesłuchania świadka J. B. z udziałem biegłego lekarza lub biegłego psychologa. Przeprowadzenie tej czynności procesowej z udziałem biegłego pozwoliłaby na kompleksową i wszechstronną ocenę zeznań wymienionego świadka. Zaniechanie powyższego niewątpliwie mogło wpłynąć na prawidłowość oceny zeznań tego świadka.

W pisemnych motywach wyroku sąd stwierdził, iż w okolicznościach sprawy nie ujawniły się jakiekolwiek okoliczności, które mogłyby wskazywać na „wzajemność” znęcania. Ustalenie to jest co najmniej przedwczesne. Z samych zeznać oskarżycielki posiłkowej, potwierdzonych wyjaśnień oskarżonego, wynika wszak, iż w trakcie kłótni również ona używała wobec męża słów wulgarnych i obraźliwych, a w także wielokrotnie wobec niego ręczny miotacz gazu, a nawet paralizator (k. 60-61). Rzeczą sądu było ustalenie, czy stosowanie przez oskarżycielką posiłkową wobec oskarżonego tego rodzaju środków oraz kierowanie w jego stronę niezwykle obraźliwych epitetów było adekwatne do zachowania oskarżonego.

Na uwagę zasługują zeznania kuratorów sądowych sprawujących dozór nad R. B. w sprawach zakończonych prawomocnymi wyrokami skazującymi. Kurator zawodowy M. G. zeznała, iż J. B. wielokrotnie zaprzeczała, aby w domu dochodziło do przemocy fizycznej, mówiła tylko, że mąż pije alkohol i z tego powodu są kłótnie i awantury. Ponadto oskarżycielka posiłkowa żaliła się, że w domu jest bałagan, w lodówce zamiast jedzenia jest alkohol, a w mieszkaniu pod jej nieobecność przebywają osoby o podejrzanej opinii społecznej (k. 101-verte). Znamienne były zeznania kuratora społecznego M. D., który stwierdził, że nie przypomina sobie, aby J. B. powiedziała mu w sposób jasny, że mąż zaczął się znowu nad nią znęcać. Według niego pomiędzy małżonkami jest obopólny konflikt, którego podłożem jest spór o mieszkanie (k. 316). Również z zeznań kolejnego kuratora społecznego B. S. nie wynika, aby J. B. sygnalizowała, ze jej mąż stosuje wobec niej przemoc fizyczną, mówiła jedynie o wyzwiskach, natomiast informacja o groźbach pojawiła się dopiero w trakcie rozmowy telefonicznej przeprowadzonej w dniu 5.03.2015 r. (k. 73-74, k. 310-311). Porównanie zeznań J. B. i zeznań kuratorów prowadzi do wniosku, iż informacje jakie oskarżyciela posiłkowa przekazywała im na temat zachowanie swego męża nie w pełni pokrywają się z jej zeznaniami złożonymi w niniejszym postępowaniu. W celu ich weryfikacji należało przeprowadzić dowód z teczki dozoru, w której znajdują się okresowe sprawozdania kuratorów z przebiegu okresu próby. Nieprzeprowadzenie tego dowodu przez sąd w znacznej mierze zubożyło materiał dowodowy pozwalający na odtworzenie zdarzeń do jakich dochodziło w mieszkaniu stron w okresie objętym zarzutem aktu oskarżenia.

Ujawnione braki postępowania dowodowego spowodowały konieczność uchylenia zaskarżonego wyroku i przekazania sprawy sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania. W jego toku sąd przeprowadzi postępowanie dowodowe w pełnym zakresie, przesłucha oskarżycielkę posiłkową w trybie art. 192 § 2 kpk, a także dopuści dowód ze sprawozdań kuratorów z przebiegu okresu próby w poprzednich sprawach prowadzonych przeciwko oskarżonemu. Zgromadzony materiał dowodowy sąd podda ocenie uwzględniającej kryteria określone w art. 7 kpk, mając na uwadze poczynione wyżej uwagi.

Nie przesądzając zatem w niczym ostatecznego rozstrzygnięcia orzeczono jak w części dyspozytywnej wyroku.