Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 21 grudnia 2015 r.

Sąd Okręgowy w Gliwicach w IV Wydziale Karnym w składzie:

Przewodniczący: SSO Wojciech Samsonowski

Sędziowie: SSO Sewer Skumiał (ref.)

SSO Arkadiusz Cichocki

Protokolant: K. B.

w obecności Prokuratora Prokuratury Okręgowej Janusza Smagi

po rozpoznaniu w dniach 13.05.; 28.09. i 21.12.2015r. sprawy

z wniosku wnioskodawcy Z. S.

w przedmiocie odszkodowania z tytułu poniesionej szkody i zadośćuczynienie za doznaną krzywdę, wynikłe z wykonania wobec wnioskodawcy Z. S. decyzji o internowaniu wydanej przez Komendanta Wojewódzkiego Milicji Obywatelskiej w K. z dnia 27.12.1981 r., nr ZK-84/81, w związku z wprowadzeniem w dniu 13 grudnia 1981 r. w Polsce stanu wojennego

na mocy art. 8 ust. 1 oraz art. 13 ustawy z dnia 23.02.1991 r. o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego (Dz. U. Nr 34 poz. 149 z późn. zm.)

orzeka:

1.  zasądza od Skarbu Państwa na rzecz wnioskodawcy Z. S. ur. (...) w R., s. J. kwotę 16 479,00 (szesnaście tysięcy czterysta siedemdziesiąt dziewięć) zł tytułem odszkodowania za poniesioną szkodę oraz kwotę 63 000,00 (sześćdziesiąt trzy tysiące) zł tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę wynikłe z wykonania w okresie od 27.12.1981 r. do 14.07.1982 r. decyzji Komendanta Wojewódzkiego Milicji Obywatelskiej w K. z dnia 27.12.1981 r., nr ZK-84/81 o internowaniu , przy czym przyjmuje, że odszkodowanie do kwoty 2.000 (dwa tysiące) zł oraz zadośćuczynienie do kwoty 20.000 (dwadzieścia tysięcy), łącznie 22.000 (dwadzieścia dwa tysiące) zł, zostały uiszczone i do zapłaty na rzecz wnioskodawcy pozostaje kwota 57 479,00 (pięćdziesiąt siedem tysięcy czterysta siedemdziesiąt dziewięć) zł;

2.  oddala wniosek w pozostałym zakresie;

3.  obciąża kosztami postępowania Skarb Państwa.

Sygn. akt IV Ko 14/15

UZASADNIENIE

Po orzeczeniu Trybunału Konstytucyjnego, stwierdzającego niekonstytucyjność rozwiązań „ustawy lutowej” – ograniczających kwotowo wysokość dochodzonych roszczeń, Sąd Apelacyjny w Katowicach wzruszył na wniosek Z. S. (działającego przez pełnomocnika) prawomocny wyrok tut. Sądu – sygn. akt IV Ko 81/08, mocą którego zasądzono 20.000 zł zadośćuczynienia i 2.000 zł odszkodowania z tytułu internowania wnioskodawcy w okresie od 27 grudnia 1981r. do 14 lipca 1982r.

Wnioskodawca, w ponownym procesie, domagał się zasądzenia na jego rzecz kwoty odszkodowania, a to: 49.000 złotych tytułem zwrotu utraconych zarobków (jakkolwiek w mowach końcowych jego pełnomocnik ograniczył w tym zakresie żądanie do wysokości szkody wyliczonej przez biegłego) oraz 110.000 zł zadośćuczynienia za okres internowania.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Z. S., ur. (...) w R., przed wprowadzeniem stanu wojennego pracował w Przedsiębiorstwie (...) w R. jako ślusarz, oddelegowany do prac związkowych (pełnił funkcję Przewodniczącego Komitetu Zakładowego (...)). Po wprowadzeniu stanu wojennego nie zaprzestał działalności związkowej, miedzy innymi organizując strajk w macierzystym zakładzie pracy. Stało się to podstawą do „uznania go za wroga ustroju socjalistycznego” i internowania na mocy decyzji Komendanta Wojewódzkiego MO w K. z dnia 27.12.1981r., nr ZK 84/81. Kolejno przebywał w ZK w Z., ZK w U. i AŚl. w R., skąd został zwolniony w dniu 14.07.1982r. W trakcie pobytu, połączonego z wszelkimi szykanami typowymi dla osadzenia w warunkach ówczesnych jednostek penitencjarnych, odseparowany od rodziny (między innymi nie informowano go i nie zezwolono mu na udział w pogrzebie braci), protestując przeciwko bezprawiu, brał udział w pacyfikowanych buntach oraz dwukrotnie podejmował protesty głodowe – w maju 1982r. i w czerwcu 1982r., przy czym ten drugi okres zakończyło dopiero zwolnienie z internowania. Prowadził także „podziemną” działalność wydawniczą w ośrodkach internowania, jak też bezskutecznie, na ówczesnej drodze urzędowej, domagał się zwolnienia. Dodatkowo, pobyt w warunkach izolacyjnych pogorszył w 7% jego stan zdrowia somatycznego i w podobnym zakresie stan zdrowia psychicznego (tzw. „nerwica powięzienna”). Jednocześnie, z uwagi na bezprawne pozbawienie wolności, w okresie internowania i w czasie niezbędnej rekonwalescencji przed podjęciem pracy po zwolnieniu z AŚl. w R. po głodówce, utracił 16.479 złotych należnego mu wynagrodzenia.

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie zeznań wnioskodawcy ( k - 80 do 81v, 60, 61), a także w oparciu o ujawniony w toku rozprawy materiał dowodowy, w tym: wniosek wnioskodawcy ( k - 1 do 23 i 67 do 70), dokumentacji z IPN BUKa – III – 5524 – 249/08, dokumentów z archiwum (...) ( k – 29 do 59), opinię biegłej z zakresu rachunkowości ( k – 100 do 104) oraz opinię sądowo-lekarską ( k – 114 do 116).

Podkreślić należy, iż wszystkie przytoczone wyżej dowody, wzajemnie ze sobą korespondujące i nie kwestionowane przez strony, zostały uznane za wiarygodne.

W ocenie Sądu wniosek Z. S. co do zasady zasługuje na uwzględnienie, albowiem znajduje on oparcie w treści przepisu art. 8 ust. l ustawy z dnia 23 lutego 1991 roku o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego, zgodnie z którym osobie wobec której stwierdzono nieważność orzeczenia albo wydano decyzję o internowaniu w związku z wprowadzeniem w dniu 13 grudnia 1981 r. w Polsce stanu wojennego, przysługuje od Skarbu Państwa odszkodowanie za poniesioną szkodę i zadośćuczynienie za doznaną krzywdę wynikłe z ich wykonania. Co więcej, zasadę te przesądziło już pierwsze orzeczenie tut. Sądu w sprawie IV Ko 81/08 a wznowienie przez Sąd Apelacyjny dotyczyło li tylko kwestii wysokości kwot należnych wnioskodawcy z tytułu odszkodowania i zadośćuczynienia.

Ustalając wysokość odszkodowania i zadośćuczynienia Sąd kieruje się zasadą, że odszkodowanie ma wyrównać poniesione szkody majątkowe, a zadośćuczynienie - krzywdy moralne i cierpienia fizyczne. Wskazać w tym miejscu należy, iż „jeżeli udowodnienie wysokości żądania nie jest możliwe lub nader utrudnione, można zasądzić odpowiednią sumę według swego przekonania i oceny opartej na rozważeniu wszystkich okoliczności sprawy, z uwzględnieniem wskazań wiedzy i doświadczenia życiowego " ( (...)-8/51).

Mając na uwadze materiał dowodowy zgromadzony w sprawie, Sąd w oparciu o opinię biegłej z zakresu rachunkowości ustalił, że utracony przez wnioskodawcę w wyniku internowania i niezbędnej rekonwalescencji po internowaniu zarobek to kwota 16.479 zł. Podkreślić należy, iż obie strony procesu, w mowach końcowych, o zasądzenie takiej właśnie kwoty odszkodowania wnosiły.

Z kolei ustalenie wysokości zadośćuczynienia za doznane krzywdy jest niezwykle trudne. Nie sposób bowiem wyrazić w pieniądzu wszystkich krzywd i cierpień psychicznych jakich doznał internowany. Oczywistym jest, że sposób odczuwania cierpień natury fizycznej i moralnej podlega indywidualnemu wartościowaniu, niezależnie od konkretnych cech jednostki. Niemniej jednak dla celów odszkodowawczych, Sąd zobowiązany jest odnieść krzywdy do wartości materialnych i wyrazić je kwotowo.

Sąd w tym zakresie z jednej strony miał na uwadze zarówno pozbawienie wolności, odizolowanie od bliskich, jak również ciężkie warunki socjalno - bytowe, w jakich przebywał internowany. Wzięto pod uwagę fakt, że osadzenie miało miejsce w jednostkach penitencjarnych, eufemistycznie tylko nazywanych wówczas „ośrodkami internowania”, gdzie warunki socjalne (wyżywienie, powierzchnia, temperatura, możliwości ruchu) były złe, co nie wymaga dalszego dowodzenia. Niewątpliwą szykaną było osadzenie wnioskodawcy na rubieżach Polski, tak by maksymalnie utrudnić rodzinie widzenia. Elementami szykan psychicznych było nie poinformowanie o śmierci jednego z braci oraz uniemożliwienie udziału w pogrzebie drugiego z braci. Czynne protesty w jakich uczestniczył wnioskodawca, skutkowały dodatkową obawą o życie i zdrowie a dwukrotna głodówka plus warunki więzienne odbiły się na jego zdrowiu fizycznym i psychicznym. Zaznaczyć tylko należy, iż sygnalizowane w okresie osadzenia dolegliwości, nie pozostawały bez reakcji ówczesnych służb, bowiem Z. S. korzystał z opieki medycznej, w tym nawet był konsultowany specjalistycznie.

Pamiętać jednocześnie należy o tym, iż suma zadośćuczynienia utrzymana być musi w rozsądnych granicach, odpowiadających aktualnym warunkom życia, przeciętnej stopie życiowej społeczeństwa i nie może ona być źródłem nieuzasadnionej korzyści majątkowej ani prowadzić do prostego „przekuwania” idei, która przyświecała wnioskodawcy w trudnych czasach, na pieniądze.

„Stosownie do art. 445 § 2 kc zadośćuczynienie winno być "odpowiednie". Ustalenie, jaka kwota w konkretnych okolicznościach jest "odpowiednia", z istoty należy do sfery swobodnego uznania sędziowskiego" ( wyrok Sądu Najwyższego z dnia 17.01.2001 r., sygn. akt II KKN 351/99, wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 15.12.2005 r., sygn. akt II Aka 272/05).

Mając powyższe na względzie Sąd uznał, iż w zakresie zadośćuczynienia za doznaną krzywdę, wymierną do rozmiaru cierpień jest kwota 9.000 zł za jeden miesiąc, czyli łącznie 63.000 zł. Taka kwota zadośćuczynienia zdaniem Sądu jest zgodna ze społecznym poczuciem sprawiedliwości oraz adekwatna do doznanych przez wnioskodawcę dolegliwości. Zwrócić uwagę należy, iż Sąd określił miesięczną rekompensatę za cierpienia moralne (wielomiesięczne, bezprawne osadzenie, rozłąka z rodziną, przewożenie pomiędzy ośrodkami internowania co utrudniało kontakt z rodziną oraz fakt internowania, używając adekwatnego dla okresu stanu wojennego określenia – w tak zwanym drugim rzucie pod koniec 1981r., kiedy internowano już mniej liczne jednostki) w kwocie kilkukrotnie wyższej niż poprzednio, uznając że winna ona odpowiadać analogicznym rozstrzygnięciom, oscylującym, w zależności od niuansów, pomiędzy 2000 a 10.000 złotych, z zastrzeżeniem, że maksymalna kwota zasądzana była osobom, które w trakcie odosobnienia poddawane były szykanom fizycznym a nierzadko traciły trwale zdrowie w stopniu wyższym niż wnioskodawca. Godzi się także wspomnieć, że utrwalona praktyka sądowa niejednokrotnie podnosiła, że uprawnieni wnioskodawcy, podejmując w tamtym okresie czasu działalność, za którą byli szykanowani, musieli się liczyć z określonymi represjami, ocenianymi z dzisiejszej perspektywy negatywnie, co jednak samo w sobie nie daje asumptu do nadmiernych żądań.

W tym stanie rzeczy, Sąd zasądził na rzecz wnioskodawcy kwotę 63.000 złotych zadośćuczynienia oraz 16.479 złotych odszkodowania, z zastrzeżeniem, że roszczenie zostało już spłacone do kwoty 2.000 złotych w zakresie odszkodowania oraz do kwoty 20.000 zł w zakresie zadośćuczynienia w wyniku wykonania pierwotnie prawomocnego wyroku zapadłego w sprawie IV Ko 81/08. Do wypłaty, w razie uprawomocnienia się niniejszego orzeczenia, pozostaje zatem kwota 57.479 zł. Natomiast w pozostałym zakresie wniosek oddalono.

O kosztach sądowych orzeczono w myśl art. 13 ustawy z dnia 23 lutego 1991 roku o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego. Zgodnie z treścią tego przepisu koszty postępowania ponosi Skarb Państwa.