Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 25 października 2012 r.

Sąd Apelacyjny - III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Gdańsku

w składzie:

Przewodniczący:	SSA Małgorzata Węgrzynowska - Czajewska (spr.)
Sędziowie:	SSA Grażyna Horbulewicz SSA Magdalena Budzyńska - Górecka
Protokolant:	Artur Lichota

po rozpoznaniu w dniu 25 października 2012 r. w Gdańsku

sprawy L. D.

przeciwko Prezesowi Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego

o prawo do emerytury rolniczej

na skutek apelacji L. D.

od wyroku Sądu Okręgowego w Gdańsku VIII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 1 lutego 2012 r., sygn. akt VIII U 1752/11

oddala apelację.

Sygn. akt III AUa 622/12

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 28 czerwca 2011 roku Prezes Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego Oddział (...) w G. odmówił L. D. prawa do emerytury rolniczej, bowiem nie udokumentowała ona wymaganego okresu ubezpieczenia, tj. 25 lat, a jedynie 15 lat, 10 miesięcy i 17 dni. Organ rentowy wskazał, iż z uwagi na fakt, że okres zatrudnienia od 1 kwietnia 1970 roku do 30 czerwca 1982 roku oraz okres pracy w gospodarstwie rolnym od 1 maja 1964 roku do 31 marca 1970 roku zostały zaliczone do ustalenia prawa do świadczenia pracowniczego, brak jest podstaw do uwzględnienia tych okresów przy wysokości emerytury rolniczej.

W odwołaniu od powyższej decyzji ubezpieczona L. D. wskazała, iż wnioskiem z dnia 11 maja 2011 roku nie zwracała się do pozwanego o wydanie decyzji, a jedynie o wskazanie jej sumy emerytury rolniczej w sytuacji, gdyby obecnie zamierzała przejść na taką emeryturę. Załatwiając jej wniosek, pozwany powinien ustalić całość jej stażu zawodowego, tj. wszystkie okresy składkowe, nieskładkowe i uzupełniające i na podstawie całości okresów, od 1 maja 1964 roku wyliczyć hipotetycznie wysokość emerytury. Ubezpieczona podniosła, iż tego rodzaju dane są jej niezbędne do podjęcia decyzji, czy nadal pobierać emeryturę przyznaną przez ZUS, czy wnosić o przyznanie prawa do emerytury rolniczej.

Pozwany w odpowiedzi na odwołanie wniósł o jego oddalenie, powołując się na argumentację podniesioną w zaskarżonej decyzji. Dodatkowo wskazał, iż w dniu 11 maja 2011 roku wypłynął wniosek ubezpieczonej o wskazanie aktualnej wysokości renty rolniczej i emerytury rolniczej. W dniu 16 maja 2011 roku pozwany udzielił ubezpieczonej wyjaśnień odnośnie wysokości jej renty rolniczej, w pozostałym zakresie potraktował to pismo jako wniosek o ustalenie prawa do emerytury rolniczej, zgodnie z art. 44 ust. 1 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (tekst jedn. z 2008r. Dz. U. nr 50, póz. 291 ze zm.). Pozwany wyjaśnił, iż nie dokonuje się żadnego hipotetycznego wyliczenia wysokości emerytury rolniczej w sytuacji, gdy nie zostało ustalone prawo do tego świadczenia.

Sąd Okręgowy Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Gdańsku wyrokiem z dnia 1 lutego 2012 r. oddalił odwołanie.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Ubezpieczona L. D., ur. (...), jest właścicielką gospodarstwa rolnego o pow. 8,90 ha.

W okresie od 1 maja 1 964 roku do 31 marca 1970 roku ubezpieczona pracowała w gospodarstwie rolnym rodziców. W okresie od 1 kwietnia 1970 roku do 30 czerwca 1982 roku ubezpieczona była zatrudniona w Przedsiębiorstwie (...) we W..

Od dnia 1 września 1991 roku ubezpieczona uprawniona jest do renty rolniczej z tytułu niezdolności do pracy w gospodarstwie rolnym, przyznanej na stałe.

Z dniem 30 kwietnia 2008 roku, tj. z dniem ukończenia 60 lat, ubezpieczona uzyskała prawo do emerytury. ZUS uwzględnił okresy od 1 maja 1964 roku do 31 marca 1970 roku oraz od 1 kwietnia 1970 roku do 30 czerwca 1982 roku przy ustalaniu prawa do emerytury.

Pozwany z dniem 1 października 2008 roku wstrzymał wypłatę renty rolniczej przysługującej ubezpieczonej - jako świadczenia niższego.

W dniu 11 maja 2011 roku ubezpieczona złożyła w Kasie Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego Oddział (...) w G. wniosek, w którym domagała się wskazania aktualnej wysokości renty rolniczej i emerytury rolniczej.

Pismem z dnia 16 maja 2011 roku pozwany udzielił ubezpieczonej wyjaśnień odnośnie wysokości przysługującej jej renty rolniczej, w pozostałym zakresie potraktował jej wniosek jako wniosek o ustalenie prawa do emerytury rolniczej.

W toku postępowania wyjaśniającego organ rentowy ustalił, iż ubezpieczona wykazała 15 lat, 10 miesięcy i 17 dni stażu ubezpieczeniowego.

Zaskarżoną decyzją z dnia 28 czerwca 2011 roku Prezes Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego Oddział (...) w G. odmówił ubezpieczonej prawa do emerytury rolniczej z uwagi na fakt, iż nie udokumentowała ona wymaganego okresu ubezpieczenia, tj. 25 lat, a jedynie 15 lat, 10 miesięcy i 17 dni.

Organ rentowy wskazał, iż okres zatrudnienia ubezpieczonej od 1 kwietnia 1970 roku do 30 czerwca 1982 roku oraz okres jej pracy w gospodarstwie rolnym od l maja 1964 roku do 31 marca 1970 roku zostały zaliczone do ustalenia prawa do emerytury, wypłacanej przez ZUS i dlatego brak jest podstaw do uwzględnienia tych okresów przy ustaleniu wysokości emerytury rolniczej.

Okoliczności niesporne Sąd ustalił na podstawie dokumentów znajdujących się w aktach pozwanego organu rentowego, których wiarygodności oraz autentyczności nie kwestionowała żadna ze stron procesu. Sąd również nie znalazł podstaw do podważenia ich wiarygodności z urzędu.

Sąd zważył, co następuje:

Zgodnie z przepisem art. 19 ust. 1 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (t. j. z 2008 roku Dz. U. nr 50, póz. 291 ze zm.), emerytura rolnicza przysługuje ubezpieczonemu, który spełnia łącznie następujące warunki:

1)  osiągnął wiek emerytalny; wiek emerytalny kobiety wynosi 60 lat, a mężczyzny 65
lat;

2)  podlegał ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu przez okres co najmniej 25 lat, z uwzględnieniem art. 20.

Emerytura rolnicza przysługuje także ubezpieczonemu rolnikowi, który spełnia łącznie następujące warunki:

1)  osiągnął wiek 55 lat, jeśli jest kobietą, albo 60 lat, jeśli jest mężczyzną;

2)  podlegał ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu przez okres co najmniej 30 lat;

3)  zaprzestał prowadzenia działalności rolniczej, (ust. 2)

W myśl przepisu art. 20 ust. 1 ww. ustawy, do okresów ubezpieczenia wymaganych zgodnie z art. 19 ust. 1 pkt 2 i ust. 2 pkt 2 zalicza się okresy:

1)  podlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników indywidualnych i członków ich
rodzin w latach 1983-1990;

2)  prowadzenia gospodarstwa rolnego lub pracy w gospodarstwie rolnym, po ukończeniu 16 roku życia, przed dniem 1 stycznia 1983 r.;

3)  od których zależy prawo do emerytury zgodnie z przepisami emerytalnymi

Okresów, o których mowa w ust. 1, nie zalicza się do okresów ubezpieczenia, jeżeli zostały one zaliczone do okresów, od których zależy prawo do emerytury lub renty na podstawie odrębnych przepisów, (ust. 2 )

Przepisu ust. 1 pkt 3 nie stosuje się do osób urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 roku. (ust. 3)

Stosownie do treści przepisu art. 44 ust. 1 ww. ustawy, prawo do świadczeń z ubezpieczenia ustala się na wniosek osoby zainteresowanej albo innej osoby mającej interes prawny w ustaleniu tego prawa.

W pierwszej kolejności należy stwierdzić, iż pozwany zasadnie potraktował wniesiony przez ubezpieczoną w dniu 11 maja 2011 roku wniosek - w zakresie wskazania wysokości emerytury rolniczej - jako wniosek o przyznanie prawa do emerytury rolniczej. Należy przyznać rację twierdzeniu pozwanego, iż nie dokonuje się hipotetycznego wyliczenia wysokości emerytury rolniczej w sytuacji, gdy nie zostało ustalone prawo do tego świadczenia.

Ustalenia w niniejszej sprawie wymagało, czy pozwany słusznie nie uwzględnił do okresów ubezpieczenia okresów od 1 kwietnia 1970 roku do 30 czerwca 1982 roku oraz od 1 maja 1964 roku do 31 marca 1970 roku jako uwzględnionych do wyliczenia emerytury ubezpieczonej, wypłacanej przez ZUS. Bezspornym jest, iż ubezpieczona ukończyła 60 lat.

Jak zostało ustalone, w okresie od 1 maja 1964 roku do 31 marca 1970 roku ubezpieczona pracowała w gospodarstwie rolnym rodziców, natomiast w okresie od 1 kwietnia 1970 roku do 30 czerwca 1982 roku ubezpieczona była zatrudniona w Przedsiębiorstwie (...) l Usług (...) we W.. Z dniem 30 kwietnia 2008 roku, tj. z dniem ukończenia 60 lat, ubezpieczona uzyskała prawo do emerytury. ZUS uwzględnił okresy od 1 maja 1964 roku do 31 marca 1970 roku oraz od 1 kwietnia 1970 roku do 30 czerwca 1982 roku przy ustalaniu prawa do emerytury. Zatem, mając na uwadze brzmienie przepisu art. 20 ust. 2 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników, Sąd stwierdza, iż pozwany, stosownie do treści tego przepisu, słusznie odmówił uwzględnienia spornych okresów do ustalenia prawa do emerytury rolniczej.

Dokonanie przez ubezpieczonego wyboru co do zaliczenia wskazanego okresu do okresu ubezpieczenia, od którego zależy prawo do emerytury w określonym systemie (pracowniczym lub rolniczym), uniemożliwia późniejsze zaliczenie tego samego okresu w innym systemie (art. 20 ust. 2 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników i art. 10 ust. 3 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, tekst jednolity: Dz. U. 2004 r. Nr 39 póz. 353 ze zm.) - vide wyrok Sądu Najwyższego - Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych z dnia 8 maja 2007 roku, IIUK164/2006, LexPolonica nr 1383255.

Uznać zatem należało, iż organ rentowy prawidłowo ustalił, iż ubezpieczoną nie spełniła jednej z przesłanek niezbędnych do przyznania prawa do emerytury rolniczej, wymienionych w cytowanym przepisie art. 19 ust. 1 pkt 2 w zw. z art. 20 ust. 2 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników.

Mając powyższe na względzie, Sąd, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. w związku z powołanymi wyżej przepisami, orzekł jak wyroku.

Apelację od wyroku wywiodła wnioskodawczyni zarzucając:

-

obrazę przepisu art. 19 ust. 1 ustawy z dnia 20.12.1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (t.j. Dz. U. z 2008 r. nr 50, póz. 291 ze zm.) poprzez przyjęcie, że nie ma prawa ubiegania się o emeryturę rolniczą, podczas, gdy spełnia wszystkie warunki do przyznania takiej emerytury;

-

obrazę przepisów postępowania mającą wpływ na treść wyroku:

-

niewyjaśnienie wszystkich okoliczności faktycznych będących podstawą rozstrzygnięcia, a w szczególności zamiaru związanego z domaganiem się ustalenia wysokości emerytury z KRUS,

-

nierozważenie wniosku w kontekście art. 33 ust. 2 cyt. wyż. ustawy z dnia 2012.2012 r.

Wskazując na powyższe wniosła o uwzględnienie apelacji i uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania w celu przedstawienia przez pozwany KRUS wysokości emerytury rolniczej.

W uzasadnieniu apelacji skarżąca podniosła, że osiągnęła wiek emerytalny 60 lat i posiada 27 – letni okres ubezpieczenia uprawniający do emerytury, tj. od 1964 do 1991 roku. W latach 1977 – 1982 opłacane były podwójne składki ubezpieczeniowe, z ubezpieczenia pracowniczego i ubezpieczenia KRUS. Powoływanie się przez Sąd Okręgowy na przepis art. 20 ust. 2 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników jest niezrozumiałe, przepis ten nie może znaleźć w nin. sprawie zastosowania. Po ustaleniu wysokości emerytury rolniczej i stwierdzeniu, że jest ona wyższa od emerytury z ZUS zrezygnuje z dotychczas pobieranej emerytury z powszechnego ubezpieczenia. Ma prawo wyboru świadczenia zgodnie z art. 33 ust. 2 cyt. wyż. ustawy, a nie znając wysokości jednego ze świadczeń nie może dokonać takiego wyboru.

W odpowiedzi na apelację pozwanej KRUS wniósł o jej oddalenie.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje.

Apelacja jest nieuzasadniona.

Prawidłowo Sąd I instancji ustalił, że wnioskodawczyni nie spełnia przesłanek do przyznania emerytury rolniczej z uwagi na brak wymaganego stażu ubezpieczeniowego bowiem posiada 15 lat, 10 miesięcy i 17 dni zamiast wymaganych 25 lat.

Okresów uwzględnionych przez ZUS przy emeryturze pracowniczej nie można uwzględnić przy emeryturze rolniczej z uwagi na treść art. 20 ust. 2 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (Dz. U. Nr 50 z 2008 r., póz. 291 ze zm. -zwanej dalej ustawą o usr), w myśl którego okresów, o których mowa w ust. l, nie zalicza się do okresów ubezpieczenia, jeżeli zostały one zaliczone do okresów, od których zależy prawo do emerytury lub renty na podstawie odrębnych przepisów (a więc przepisów o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych - zwanej dalej ustawą emerytalną).

Cała istota sporu sprowadza się do pytania, czy ubezpieczona, która wpierw podjęła określone działania i uzyskała prawo do emerytury z ubezpieczenia pracowniczego, jednak z koniecznością uzupełnienia okresami ubezpieczenia rolniczego, może następnie zmienić tę sytuacje, w ten sposób, że uzyska emeryturę z ubezpieczenia społecznego rolników, jednakże również z koniecznością uzupełnienia ubezpieczeniem pracowniczym brakującego do emerytury rolniczej okresu ubezpieczenia. Odpowiedź jest negatywna i wynika bezpośrednio z art. 20 ust. 2 ustawy o usr i z art. 10 ust. 3 ustawy emerytalnej. Chodzi tu o systemowe rozwiązanie normatywne, które nie może być oceniane jako ograniczenie praw ubezpieczonej, tylko przez pryzmat indywidualnej wysokości świadczenia w konkretnym przypadku. Nie może być uznane za niekorzystne rozwiązanie, które w samym założeniu uwzględnia interes ubezpieczonej. Odnosi się ono bowiem do sytuacji, gdy ma ona staż niewystarczający do uzyskania emerytury w danym systemie, jednakże ma możliwość uzyskania świadczenia przez doliczenie stażu ubezpieczenia z drugiego systemu. Rozwiązanie to kierowane jest podmiotowo do ubezpieczonego, który sam decyduje czy z niego skorzysta. W sytuacji braku stażu emerytalnego nie nabywa bowiem prawa do emerytury w żadnym systemie. Kwestionowane rozwiązanie prawne pozostawia więc woli ubezpieczonego, który system do uzyskania świadczenia emerytalnego wybierze. Nie jest pozbawiony możliwości oceny skutków takiego wyboru, jako że w pełni możliwe jest uprzednie hipotetyczne wyliczenie wysokości świadczeń w poszczególnych systemach. Wybór ubezpieczonego decyduje jednak o dalszych konsekwencjach.

Uzyskanie emerytury w systemie pracowniczym modelowo wyklucza już dalsze ubezpieczenie emerytalne w systemie ubezpieczenia społecznego rolników (art. 16 ust. 3 ustawy o usr.). Ubezpieczony po takiej decyzji nie uzyska więc już dalszych okresów ubezpieczenia społecznego rolników, jako samodzielnej podstawy ubezpieczenia do uzyskania emerytury w tym systemie. Kalkulacja taka może być również aktualna, gdy ubezpieczony posiadając wystarczający staż emerytalny w jednym systemie, wystąpi mimo to o świadczenie do systemu, w którym staż emerytalny musi uzupełnić z drugiego ubezpieczenia. Są to podstawowe uwarunkowania wynikające z ustaw emerytalnej i o usr, zatem nie można przyjąć, że nie są znane ubezpieczonym przed podejmowaniem decyzji o wyborze systemu, w którym uzyskują świadczenie emerytalne.

Wybranie prawa do emerytury w danym systemie wyklucza jednak możliwość późniejszego wyboru emerytury w drugim systemie. Nie jest więc uprawione założenie skarżącej, że pierwotny wybór może ulec zmianie. Przyznanego prawa do emerytury nie można się zrzec ani zeń zrezygnować. Wskazane rozwiązanie prawne realizuje zasadę jednego świadczenia w przypadku posiadania niepełnego ubezpieczenia pracowniczego lub rolniczego, co dla sytuacji takich jak w przypadku wnioskodawczyni, wyraża się właśnie w możliwości zaliczenia jako uzupełniających okresów ubezpieczenia z jednego systemu w drugim. Wybranie emerytury w systemie pracowniczym uwzględnia również rekompensatę za ewentualny okres podwójnego ubezpieczenia (z tytułu zbiegu opłacania składek na ubezpieczenie społeczne rolników i ubezpieczenie pracownicze) według art. 56 ustawy emerytalnej. W przypadku wnioskodawczyni posiadane okresy ubezpieczenia nie pozwalały jej na odrębne i samodzielne ustalanie emerytury w systemie powszechnym (pracowniczym) i rolniczym. Mimo to, po osiągnięciu wieku emerytalnego uzyskała prawo do ustalenia emerytury. Wybrała emeryturę w systemie pracowniczym. Ma więc prawo do emerytury w jedynym systemie przez siebie wybranym. Dla takiej sytuacji ustawodawca nie przewiduje możliwości zamiany, której skarżąca żąda w sprawie. Bezpodstawna jest próba przeciwnej wykładni (systemowej), gdyż prawo wyboru jednego świadczenia w przypadku zbiegu praw do świadczeń według art. 33 ust. 2 ustawy o usr wynika z całkiem innej sytuacji faktycznej i prawnej. Ubezpieczona ma bowiem wówczas niezależne prawa do emerytur w obu systemach, czyli oparte na wystarczających (samodzielnych) okresach ubezpieczenia. Wówczas uzasadnione i zrozumiałe jest prawo wyboru, jednakże też tylko jednego świadczenia. Przy zbiegu praw ustawodawca przewiduje zatem możliwość wyboru świadczeń. Skoro jednak nie ustanowił jej w odniesieniu do sytuacji takich jak w przypadku wnioskodawczyni, to tym bardziej potwierdza to niemożność zmiany świadczenia. Występuje tu zatem określony zakres swobody decyzyjnej ubezpieczonej, jednak tylko co do wyboru świadczenia w określonym systemie.

Apelująca niezasadnie zarzuca naruszenie art. 33 ust. 2 ustawy o usr przez jego niezastosowanie. Wnioskodawczyni nie nabyła wszak praw do emerytury w obu systemach.

Mając na uwadze powyższe ustalenia i rozważania Sąd Apelacyjny na mocy art. 385 kpc orzekł jak w sentencji.