Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 12 sierpnia 2016 roku

Sąd Okręgowy w Szczecinie VIII Wydział Gospodarczy

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSO Piotr Sałamaj

Sędziowie: SO Agnieszka Górska

SO Agnieszka Kądziołka (spr.)

Protokolant: stażysta Paulina Woszczak

po rozpoznaniu w dniu 12 sierpnia 2016 roku w Szczecinie

na rozprawie

sprawy z powództwa F. S. i M. R.

przeciwko Towarzystwu (...) w W.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanego od wyroku Sądu Rejonowego Szczecin - Centrum w Szczecinie z dnia 8 lutego 2016 roku, sygnatura akt XI GC 281/15

I.  uchyla zaskarżony wyrok w części, tj. w pkt. I ponad kwotę 2000 zł z odsetkami od dnia 4 lipca 2013 r. oraz w pkt. III i IV w całości, znosi postępowanie poczynając od zarządzenia z dnia 30 grudnia 2015 roku o wyznaczeniu terminu rozprawy i w tym zakresie przekazuje sprawę Sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania;

II.  pozostawia Sądowi pierwszej instancji rozstrzygnięcie o kosztach instancji odwoławczej.

SSO (...)SSO (...)SSO (...)

VIII Ga 213/16

UZASADNIENIE

Powodowie F. S. i M. R. wnieśli o zasądzenie na ich rzecz solidarnie od Towarzystwa (...) w W. kwoty 2.000 złotych z odsetkami ustawowymi od dnia 4 lipca 2013 r. do dnia zapłaty oraz kosztami postępowania według norm przepisanych. W uzasadnieniu wskazali, iż w wyniku kolizji uszkodzony został należący do Z. P. samochód przystosowany do nauki jazdy. Sprawcą kolizji była osoba ubezpieczona u pozwanej z tytułu odpowiedzialności cywilnej. Poszkodowany, w związku z prowadzoną działalnością w postaci szkoły nauki jazdy, zmuszony był wynająć samochód zastępczy, a następnie scedował roszczenia odszkodowawcze na powodów. Pozwana przyjmując swoją odpowiedzialność co do zasady odmówiła zwrotu kosztów pojazdu zastępczego w kwocie żądanej przez powodów - tj. za 10 dni najmu pojazdu zastępczego według stawki dobowej 492 zł brutto i przyjęła stawkę dobową w wysokości 147,60 zł oraz uzasadniony okres najmu – 3 dni. Powodowie wyjaśnili, iż dochodzą kwoty stanowiącej jedynie część wartości odszkodowania za najem pojazdu.

Nakazem zapłaty w postępowaniu upominawczym z dnia 7 stycznia 2015 r. Sąd Rejonowy Szczecin-Centrum w Szczecinie XI Wydział Gospodarczy orzekł zgodnie z żądaniem pozwu.

Pozwany w sprzeciwie od nakazu zapłaty wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz złożył wniosek o zasądzenie kosztów postępowania. W uzasadnieniu przyznał, że prowadził likwidację przedmiotowej szkody komunikacyjnej; nie kwestionował również swojej odpowiedzialności co do zasady. Podniósł, że wysokość kosztów związanych z korzystaniem z pojazdu zastępczego, jak i czas naprawy pojazdu zostały przez powodów zawyżone. Zarzucił, że powodowie domagają się aby biegły ustalił wartość stawki według pakietu odmiennego od tego, który został określony w umowie najmu.

Pismem z dnia 7 sierpnia 2015 r. powodowie rozszerzyli powództwo o kwotę 1.985,20 zł, wnosząc o zasądzenie od pozwanej kwoty 3.985,20 zł tytułem roszczenia głównego z odsetkami ustawowymi liczonymi od dnia 4 lipca 2013 r. do dnia zapłaty oraz o zasądzenie od pozwanej kosztów postępowania sądowego według norm przepisanych, z uwzględnieniem kosztów zastępstwa procesowego.

Wyrokiem wydanym dnia 8 lutego 2016 r. Sąd Rejonowy Szczecin-Centrum w Szczecinie : 1) zasądził od pozwanego na rzecz powodów M. R., F. S. łącznie kwotę 3.985,20 zł z ustawowymi odsetkami (które od dnia 1 stycznia 2016 r. określane są jako odsetki ustawowe za opóźnienie) liczonymi od dnia 4 lipca 2013 r. do dnia zapłaty; 2) oddalił powództwo w pozostałym zakresie; 3) zasądził od pozwanego na rzecz powodów łącznie kwotę 1.599,11 zł tytułem kosztów procesu, 4) nakazał pobrać od pozwanego na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego Szczecin – Centrum w Szczecinie kwotę 100 zł tytułem uzupełniającej opłaty od pozwu.

Orzeczenie oparte zostało na następujących ustaleniach i wnioskach :

Pojazd marki S. (...) o nr rej. (...) należy do Z. P..

Z. P. w 2013 r. prowadził działalność gospodarczą pod nazwą (...) Szkoła (...). Samochód marki S. (...) był niezbędny Z. P. do prowadzenia działalności gospodarczej.

Przystosowany do nauki jazdy samochód marki S. (...) o nr rej. (...) uległ w dniu 20 lutego 2013 r. kolizji, której sprawcą była osoba posiadająca ubezpieczenie OC w Towarzystwie (...) w W.. W wyniku kolizji doszło do uszkodzenia między innymi: pokrywy bagażnika, listwy uchwytu pokrywy bagażnika, lamp i ściany tylnej.

Pojazd został przyjęty do naprawy w dniu 25 marca 2013 r. Po oddaniu pojazdu do naprawy ujawniono nowe uszkodzenia. W dniu 27 marca 2013 r. dokonano dodatkowych oględzin pojazdu. W dniu 26 marca 2013 r. dokonano zamówienia części zamiennych, a następnie 28 marca – dokonano ich odbioru. Wydanie pojazdu nastąpiło w dniu 5 kwietnia 2013 r.

Poszkodowany wynajął od F. S. i M. R. przystosowany do nauki jazdy samochód zastępczy S. (...) o nr rej. (...) w okresie od 25 marca 2013 r. do 5 kwietnia 2013 r.

Z tytułu wynajmu F. S. i M. R. wystawili poszkodowanemu fakturę VAT nr (...) na kwotę 4.920 zł brutto za 10 dni wynajmu płatną w terminie do dnia 21 kwietnia 2013. Przyjęto stawkę 400 zł netto (492 zł brutto) za dobę wynajmu.

W dniu 7 kwietnia 2013 r. poszkodowany Z. P. zawarł z F. S. i M. R. umowę cesji wierzytelności, którą przelał swoją wierzytelność przysługującą mu z tytułu polisy ubezpieczenia OC sprawcy w związku ze szkodą komunikacyjną z dnia 20 lutego 2013 r. w zakresie i z tytułu kosztów najmu samochodu zastępczego.

Pismem z dnia 15 maja 2013 r. F. S. i M. R. dokonali zgłoszenia roszczeń z tytułu zwrotu kosztów wynajmu pojazdu zastępczego w kwocie 4.920 zł. Towarzystwo (...) w W. na mocy decyzji z dnia 3 czerwca 2013 r. przyznało powodom odszkodowanie w wysokości 442,80 zł, dokonując weryfikacji czasu wynajmu z 10 do 3 dni oraz stawki dobowej najmu z 492 zł do 147,60 zł. F. S. i M. R. wystosowali do Towarzystwa (...) wezwanie do zapłaty. Towarzystwo (...) w W. nie znalazło podstaw do zmiany stanowiska w sprawie.

Technologiczny czas naprawy samochodu S. (...) nr rej. (...) uwzględnia 11,1 roboczogodzin prac mechanicznych i blacharskich, 7,3 roboczogodziny prac lakierniczych, 0,8 roboczogodzin prac dodatkowych, co daje 4 dni robocze technologicznego czasu naprawy. Uwzględniając w procesie naprawy jeden dzień na ewentualne poprawki, 2 dni na zorganizowanie części zamiennych oraz dni wolne od pracy, uzasadniony i konieczny czas naprawy pojazdu wynosił 9 dób.

Ustalony koszt wynajmu samochodu zastępczego do prowadzenia lekcji nauki jazdy o parametrach zbliżonych do pojazdu uszkodzonego w opcji pełnego ubezpieczenia pojazdu, z wykupionym udziałem własnym w szkodzie i bez limitu kilometrów w 2013 r. w województwie (...) wahał się w granicach od 350 zł do 400 zł netto za dobę.

W oparciu o tak dokonane ustalenia faktyczne Sąd Rejonowy uznał powództwo za uzasadnione w przeważającej części. Sąd Rejonowy podkreślił, że w sprawie niespornym było, iż sprawcę szkody i pozwanego łączyła umowa obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych, zgodna z treścią przepisów ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (Dz. U. z 2003 r., Nr 124, poz. 1152 ze zm.). Przytaczając art. 4, art. 13 ust. 2 oraz art. 22 ust 1 powyższej ustawy, a także art. 822 § 1 i 4 k.c. Sąd Rejonowy wskazał, że w rozpoznawanej sprawie spełnione zostały wymienione w tych przepisach przesłanki odpowiedzialności odszkodowawczej, co za tym idzie pozwany jest legitymowany biernie do występowania w tym procesie. Poza sporem pozostawała umowa cesji wierzytelności przysługującej poszkodowanemu na rzecz powodów i jej ważność. Spór - jak podkreślił Sąd Rejonowy - dotyczył wysokości szkody, a konkretnie przyjętej przez strony uzasadnionej stawki czynszu najmu pojazdu zastępczego oraz uzasadniony okres najmu pojazdu zastępczego. W spornym zakresie Sąd pierwszej instancji w całości oparł się dokumentach przedłożonych przez strony, pisemnej i ustnej opinii biegłego oraz zeznaniach świadka – Z. P.. Zasadność wynajęcia przez poszkodowanego pojazdu zastępczego nie budziła wątpliwości Sądu pierwszej instancji, również pozwany nie kwestionował ogólnej zasadności wynajęcia pojazdu zastępczego przez poszkodowanego (a jedynie czas najmu oraz stawkę czynszu najmu), toteż Sąd ten uznał, iż wynajem pojazdu zastępczego pozostawał w adekwatnym związku przyczynowym z zaistniałą w dniu 20 lutego 2013 r. kolizją drogową. Co więcej Sąd Rejonowy przyjął, że zastosowana przez strony umowy najmu samochodu zastępczego stawka w wysokości 400 złotych netto mieści się w granicach stawek rynkowych, co wykazała także opinia biegłego. Biegły określił nadto uzasadniony technologicznym i organizacyjnym czasem naprawy okres wynajmu pojazdu zastępczego na 9 dni, w toku uzupełniającej opinii biegły podtrzymał swoje stanowisko. Zdaniem Sądu, sporządzona w sprawie opinia jest w pełni rzetelna, fachowa i obiektywna.

Ostatecznie Sąd Rejonowy obliczył rzeczywiście przysługujące powodom odszkodowanie w oparciu o iloczyn stawki dziennej 400 zł netto i standardowego czasu naprawy w wymiarze 9 dni, pomniejszonego o dotychczas uiszczone odszkodowanie w wysokości 442,80 zł. Kierując się powyższymi ustaleniami przyjął, że rzeczywista poniesiona przez powodów szkoda związana z kosztami wynajmu pojazdu zastępczego mieściła się w kwocie 4.428 złotych zł brutto, przy czym pozwana pokryła szkodę w wysokości 442,80 złotych brutto, do zapłaty pozostaje zatem kwota 3.985,20 złotych, a kwota ta jest tożsama z kwotą dochodzoną pozwem po rozszerzeniu powództwa. Jednocześnie Sąd Rejonowy uznał, iż brak jest podstawy prawnej, która uzasadniałaby zasądzenie świadczenia w sposób solidarny, do świadczenia przysługującego wspólnikom spółki cywilnej nie stosuje się bowiem przepisów o podzielności świadczenia ani o solidarności. O odsetkach Sąd Rejonowy orzekł na podstawie art. 481 k.c. w zw. z art. 817 § 1 k.c. zgodnie z żądaniem pozwu przyjmując, że zasadne jest domaganie się przez powodów odsetek za opóźnienie od 4 lipca 2013 r., tj. po upływie 30-dniowego terminu ukończenia postępowania likwidacyjnego. Rozstrzygnięcie o kosztach procesu znalazło podstawę prawną w art. 108 § 1 zdanie pierwsze k.p.c. w zw. z art. 98 § 1 k.p.c. Do poniesionych przez powodów kosztów Sąd Rejonowy zaliczył: opłatę od pozwu w kwocie 100 zł, opłatę skarbową od pełnomocnictwa w kwocie 34 zł oraz wynagrodzenie pełnomocnika – 600 zł oraz część wynagrodzenia biegłego w kwocie 865,11 zł (pokryta z zaliczki wpłaconej przez powodów. Ponadto Sąd Rejonowy, na podstawie art. 113 ustawy z 28 lipca 2005 roku o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, nakazał pobrać od pozwanego kwotę 100 zł, która stanowi różnicę między kwotą opłaty od pozwu po rozszerzeniu powództwa (200 zł), a zapłaconą przez powodów kwotą opłaty od pozwu (100 zł).

Apelację od wyroku w części – do kwoty 1985,20 zł – wywiodła strona pozwana domagając się zmiany zaskarżonego wyroku przez zasądzenie kwoty 2000 zł z odsetkami od 4 lipca 2013 r., oddalenie powództwa w pozostałym zakresie, wzajemne zniesienie między stronami kosztów procesu. Pozwana wniosła również o zasądzenie kosztów postępowania odwoławczego. Wyrokowi zarzucono naruszenie przepisów postępowania mające wpływ na treść orzeczenia, tj. art. 193 § 2 ¹ k.p.c. w zw. z art. 321 § 1 k.p.c. i art. 132 § 1 k.p.c. poprzez uznanie skuteczności rozszerzenia powództwa dokonanego w piśmie procesowym, którego odpis został doręczony przez pełnomocnika powodów bezpośrednio pełnomocnikowi pozwanej.

W odpowiedzi na apelację strona powodowa wniosła o jej oddalenie i zasądzenie kosztów postępowania odwoławczego. W uzasadnieniu wskazano, że Sąd Rejonowy nie uchybił przepisom postępowania, pismo procesowe rozszerzające powództwo podlega bowiem doręczeniu zgodnie z art. 132 § 1 k.p.c.

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Apelacja okazała się uzasadniona.

Podniesiony w apelacji zarzut naruszenia prawa procesowego prowadzi do nieważności postępowania, co Sąd Okręgowy zgodnie z art. 378 § 1 k.p.c. miał obowiązek wziąć pod uwagę z urzędu. Zgodnie z art. 379 pkt 5 k.p.c. nieważność postępowania zachodzi jeżeli strona została pozbawiona możliwości obrony swoich praw. Taka sytuacja ma miejsce w niniejszej sprawie.

W toku procesu, po przeprowadzeniu dowodu z pisemnej opinii biegłego sądowego, powodowie w piśmie procesowym z dnia 7 sierpnia 2015 r. rozszerzyli powództwo o kwotę 1985,20 zł, domagając się łącznie kwoty 3985,20 zł z odsetkami od dnia 4 lipca 2013 r. Pełnomocnik powodów doręczył pismo rozszerzające powództwo bezpośrednio pełnomocnikowi pozwanego - zgodnie z art. 132 § 1 k.p.c.

Po złożeniu pisma rozszerzającego powództwo sprawa dwukrotnie była rozpoznawana na posiedzeniu jawnym : w dniu 16 listopada 2015 r., kiedy to przeprowadzony został dowód z uzupełniającej ustnej opinii biegłego sądowego oraz w dniu 3 lutego 2016 r., kiedy to dopuszczono dowody z dokumentów znajdujących się w aktach szkodowych oraz zamknięto rozprawę. Na rozprawie w dniu 16 listopada 2015 r. nie stawiły się strony ani ich pełnomocnicy, na rozprawę w dniu 3 lutego 2016 r. stawił się jedynie pełnomocnik powodów. Sąd Rejonowy nie doręczył stronie pozwanej pisma procesowego zawierającego nowe żądanie, nie zobowiązał do ustosunkowania się do tego żądania, strona pozwana nie złożyła odpowiedzi na pozew co do tego żądania ani żaden sposób do niego się nie odniosła.

Opierając się o zgromadzony materiał dowodowy Sąd pierwszej instancji, po zamknięciu rozprawy w dniu 3 lutego 2016 r., w dniu 8 lutego 2016 r. wydał wyrok orzekając w przedmiocie żądania zgłoszonego w pozwie oraz żądania zgłoszonego obok żądania pierwotnego - w piśmie procesowym z dnia 7 sierpnia 2015 r.

Rację ma skarżąca co do tego, że pismo rozszerzające powództwo, tak samo jak pozew, winno być doręczone pozwanemu przez Sąd wraz ze zobowiązaniem do złożenia odpowiedzi na pozew. Doręczenie pisma przez Sąd wywołuje skutki o jakich mowa w art. 192 k.p.c., skutków takich nie może wywołać doręczenie pisma przez samą stronę. Zasadnie skarżąca oczekiwała więc, że pismo rozszerzające powództwo zostanie jej doręczone przez Sąd. Do czasu doręczenia pisma przez Sąd skarżąca miała podstawy aby pozostawać w przekonaniu, że pismo rozszerzające powództwo nie zostało skutecznie złożone. Doręczenie pisma procesowego rozszerzającego powództwo wraz ze zobowiązaniem do złożenia odpowiedzi na pozew w zakresie rozszerzonego powództwa nie zostało w postępowaniu przed Sądem pierwszej instancji ostatecznie w ogóle dokonane, pozwana nie miała więc możliwości podjęcia obrony swoich praw w zakresie, jakiego dotyczyło rozszerzone powództwo.

Mając na względzie powyższe na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. należało wyrok w zaskarżonej części uchylić jako dotknięty nieważnością, znieść postępowanie w części objętej nieważnością i w tym zakresie przekazać sprawę do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu.

Uchybienie popełnione w postępowaniu przed Sądem pierwszej instancji polegało na niedoręczeniu stronie pozwanej pisma procesowego zawierającego rozszerzone żądanie, czynność ta powinna być dokonana najpóźniej wraz z wyznaczeniem terminu ostatniej rozprawy (po uprzednim wezwaniu do usunięcia braków formalnych pisma procesowego rozszerzającego powództwo, m.in. polegające na braku złożenia odpisu tego pisma), dlatego też postępowanie przed Sądem pierwszej instancji zostało zniesione - jako dotknięte nieważnością - od momentu wydania zarządzenia o wyznaczeniu ostatniej rozprawy. W celu umożliwienia stronie pozwanej podjęcia obrony swoich praw Sąd Rejonowy winien doręczyć pełnomocnikowi pozwanego odpis pisma rozszerzającego żądanie (w aktach sprawy - załączony do apelacji) wraz ze zobowiązaniem do złożenia odpowiedzi na rozszerzone żądanie, po czym przeprowadzić rozprawę w celu rozpoznania żądania z pozwu i z pisma rozszerzającego żądanie.

O kosztach postępowania orzeczono stosownie do art. 108 § 2 k.p.c.

SSO (...)SSO (...)SSO (...)