Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 3 listopada 2015 roku Sąd Rejonowy w Skierniewicach, I Wydział Cywilny w sprawie o sygnaturze akt I C 573/15 z powództwa L. K. przeciwko K. K. (1), M. K. (1), małoletnim: P. K. i W. K. - reprezentowanym przez przedstawicieli ustawowych K. K. (1) i M. K. (1), o opróżnienie lokalu mieszkalnego:

1.  nakazał pozwanym K. K. (1), M. K. (1), P. K. i W. K. opuszczenie i opróżnienie z rzeczy ruchomych stanowiących własność pozwanych oraz wydanie powodowi lokalu mieszkalnego położonego w S. przy ul. (...) oraz garażu położonego na działce gruntu nr (...) dla której Sąd Rejonowy w Skierniewicach Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą numer (...);

2.  orzekł, że K. K. (1), M. K. (1), P. K. i W. K. przysługuje uprawnienie do otrzymania lokalu socjalnego;

3.  wstrzymał wykonanie pkt 1. wyroku wobec pozwanych wymienionych w pkt 2. do czasu złożenia im przez Gminę M. S. oferty zawarcia umowy najmu lokalu socjalnego;

4.  zasądził solidarnie od K. K. (1), M. K. (1), P. K. i W. K. na rzecz L. K. kwotę 337 zł tytułem zwrotu kosztów procesu, w tym kwotę 137 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

W uzasadnieniu rozstrzygnięcia Sąd I instancji dokonał następujących ustaleń faktycznych i ocen prawnych:

Powód L. K. jest współwłaścicielem lokalu mieszkalnego nr (...) położonego przy ul. (...) w S. wraz z udziałem w częściach wspólnych budynku i udziałem w prawie własności działki gruntu o numerze ewidencyjnym (...) oraz garażu położonego na działce numer (...). Drugim współwłaścicielem wymienionego lokalu oraz garażu jest J. K. - żona powoda. Lokal przy ul. (...) w S. składa się z 3 pokoi. W lokalu tym mieszka powód wraz z żoną oraz pozwani. Pozwani mają swoje rzeczy w garażu, mają do niego dostęp oraz klucze. Powód L. K. oraz J. K. są rodzicami pozwanego K. K. (1). Pozwana M. K. (1) jest żoną K. K. (1). P. K. i W. K. to małoletnie dzieci K. K. (1) i M. K. (1). Pozwany K. K. (1) mieszka w lokalu nr (...) przy ul. (...) w S. od urodzenia. Jak pozwany K. K. (1) ożenił się, to jego żona M. K. (1) wprowadziła się do lokalu za zgodą powoda L. K. i jego żony. Pozwani K. K. (1) i M. K. (1) nie płacili powodowi L. K. i J. K. czynszu z tytułu zamieszkiwania w przedmiotowym lokalu. Wszystkie koszty i opłaty związane z mieszkaniem opłaca powód oraz jego żona. Pomiędzy powodem i jego żoną oraz pozwanymi zaczęło dochodzić do konfliktów i awantur. W związku z powyższym powód wezwał syna i synową do opuszczenia lokalu. Pozwanym na przebywanie w lokalu nie wyraża również zgody matka powoda J. K. – współwłaścicielka lokalu i garażu. Pozwany K. K. (1) pracuje w T., aktualnie przebywa na urlopie wychowawczym. Pozwany K. K. (1) zajmuje się dodatkowo pracami dorywczym, z których uzyskuje średnio od 350 zł do 500 zł miesięcznie. Pozwana M. K. (1) jest bezrobotna. Pozwani pobierają zasiłek wychowawczy w kwocie około 570 zł miesięcznie. Dzieci pozwanych są w wieku 5 lat i 1,5 roku. Pozwani utrzymują się z kwoty około 1.000 zł miesięcznie. Pozwany K. K. (1) oraz jego matka J. K. są współwłaścicielami odrębnego lokalu położonego w K. przy ul. (...) w udziałach wnoszących po ½ prawa własności. Pozwany K. K. (1) nigdy nie chciał mieszkać w K.. Pozwani mają rodzinę oraz znajomych w S., są związani ze S.. Starszy syn pozwanych chodzi do przedszkola w S.. Pismem z dnia 4 marca 2015 roku, zatytułowanym „Przedsądowe wezwanie do opróżnienia lokalu mieszkalnego i garażu”, powód wezwał pozwanych do dobrowolnego opuszczenia i opróżnienia ze wszystkich przynależnych sobie rzeczy lokalu mieszkalnego położonego w S. przy ul. (...) oraz garażu położonego na działce numer (...).

Sąd Rejonowy wskazał, że okoliczności istotne dla rozstrzygnięcia sprawy były co do zasady pomiędzy stronami niesporne, w szczególności odnośnie faktu, iż powód i jego małżonka są współwłaścielami lokalu i garażu, oraz że pozwani aktualnie bez zgody powoda i jego żony zamieszkują w przedmiotowym lokalu i zajmują wskazany garaż. Sąd I instancji wyjaśnił, że okoliczności, na które powoływali się pozwani, w szczególności w odpowiedzi na pozew, a dotyczące rodzaju i charakteru konfliktu pomiędzy stronami nie mają decydującego znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy. Zdaniem Sądu meriti istotnym bowiem jest to, że taki konflikt istnieje i stanowi on przyczynę braku zgody powoda oraz jego żony na zamieszkiwanie pozwanych w lokalu i zajmowanie garażu. Sąd a quo podniósł, że w niniejszej sprawie jego zadaniem nie było roztrząsanie, kto ponosi odpowiedzialność za powyższy konflikt.

Mając na uwadze ustalony w sprawie stan faktyczny Sąd Rejonowy uznał powództwo za uzasadnione. Sąd I instancji argumentował, że zgodnie z art. 222 § 1 k.c. właściciel może żądać od osoby, która faktycznie włada jego rzeczą, ażeby rzecz została mu wydana, chyba, że osobie tej przysługuje skuteczne względem właściciela uprawnienie do władania rzeczą. Roszczenie to służy właścicielowi przeciwko osobom, które faktycznie władają lokalem nie będąc do tego uprawnionymi. Natomiast w myśl art. 209 k.c. każdy ze współwłaścicieli może wykonywać wszelkie czynności i dochodzić wszelkich roszczeń, które zmierzają do zachowania wspólnego prawa. Sąd meriti wyjaśnił, że cytowany art. 209 k.c. stanowi podstawę do wytoczenia powództwa na podstawie art. 222 § 1 k.c. przez jednego ze współwłaścicieli, oczywiście wtedy gdy drugi ze współwłaścicieli nie wyraża zgody na korzystanie z rzeczy wspólnej. W niniejszej sprawie J. K. (drugi współwłaściciel) nie sprzeciwiała się wytoczeniu powództwa. Sąd a quo wskazał następnie, że pozwanym obecnie nie przysługuje tytuł prawny do przedmiotowego lokalu i garażu. Pozwany K. K. (1) początkowo czerpał tytuł prawny do lokalu na podstawie stosunku prawno-rodzinnego, jaki łączył go z rodzicami. Po ożenieniu się z pozwaną, pozwani zamieszkiwali w lokalu i zajmowali garaż na podstawie zgody powoda i jego żony. W związku z używaniem lokalu i garażu pozwani nie płacili powodom żadnego świadczenia, w tym czynszu najmu. Zdaniem Sądu Rejonowego stosunek prawny łączący strony należy ocenić jako użyczenie, o którym mowa w art. 710 k.c. Zgodnie z tym przepisem przez umowę użyczenia użyczający zobowiązuje się zezwolić biorącemu przez czas oznaczony lub nieoznaczony na bezpłatne używanie oddanej mu w tym celu rzeczy. Sąd I instancji nie miał żadnych wątpliwości, że powyższe użyczenie zostało przez powoda oraz jego żonę wypowiedziane, gdy pomiędzy stronami zaczęło dochodzić do awantur. Sąd meriti argumentował, że ostatecznym i formalnym wyrazem braku zgody było przedsądowe wezwanie do opuszczenia oraz opróżnienia lokalu i garażu. Sąd a quo podkreślił, że nie ulega wątpliwości, iż J. K. nie wyraża zgody na zamieszkanie pozwanych w lokalu i zajmowanie garażu. Mając na uwadze powyższe Sąd Rejonowy wskazał, że zgodnie z art. 718 § 1 k.c. po zakończeniu użyczenia biorący do używania zobowiązany jest zwrócić użyczającemu rzecz. Powód może zatem domagać się od pozwanych wydania lokalu i garażu nawet jeżeli stanowią oni jego najbliższą rodzinę - syn, synowa i wnuki.

W dalszej części uzasadnienia zaskarżonego wyroku Sąd I instancji wskazał, że kwestię wydania lokalu mieszkalnego regulują także przepisy ustawy z dnia 21 czerwca 2001 roku o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego. W ocenie Sądu meriti nie ulega wątpliwości, że pozwani mieli status lokatorów w rozumieniu tej ustawy, gdyż korzystali z lokalu mieszkalnego na podstawie tytułu prawnego w postaci użyczenia (art. 2 ust. 1 pkt 1 ustawy). W związku z powyższym Sąd a quo wyjaśnił, że nakazując opuszczenie lokalu mieszkalnego należy zbadać, czy pozwani spełniają przesłanki do otrzymania lokalu socjalnego (art. 14 ust. 1 powołanej ustawy). Sąd Rejonowy argumentował, że pozwanymi są małoletnie dzieci, nad którymi opiekę sprawują ich rodzice K. i M. K. (1), w związku z czym należało orzec o uprawnieniu pozwanych do otrzymania lokalu socjalnego (art. 14 ust. 4 pkt 2 ustawy). Na podstawie zaś art. 14 ust. 6 ustawy Sąd I instancji nakazał wstrzymanie wykonania opróżnienia lokalu do czasu złożenia przez gminę oferty zawarcia umowy najmu lokalu socjalnego. Sąd meriti wyjaśnił, że na podstawie art. 14 ust. 4 powołanej ustawy, o obowiązku otrzymania lokalu socjalnego nie orzeka się, jeżeli osoby eksmitowane mogą zamieszkać w innym lokalu niż dotychczas używany. Zdaniem Sądu a quo pozwani takim lokalem nie dysponują. Sąd Rejonowy argumentował, że pozwany K. K. (1) jest współwłaścicielem lokalu w K., jednakże centrum życiowe pozwanych znajduje się w S. i pozwani nie chcą przeprowadzać się do K.. Pozwany ma tutaj pracę, a jedno z dzieci pozwanych chodzi w S. do przedszkola. Pozwani mają także tutaj rodzinę i znajomych. Ponadto Sąd I instancji podniósł, że drugim współwłaścicielem lokalu w K. jest J. K. - matka pozwanego, która wyraża aktualnie zgodę na zamieszkiwanie pozwanych w tym lokalu. Jednakże z uwagi na istniejący konflikt w ocenie Sądu meriti nie można wykluczyć, że zgoda ta zostanie niezwłocznie wycofana, a w tej sytuacji potrzeby mieszkaniowe pozwanych, którzy tworzą rodzinę z małoletnimi dziećmi byłyby zagrożone.

O kosztach procesu Sąd Rejonowy orzekł na mocy art. 98 k.p.c., zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik sprawy. Sąd I instancji wyjaśnił, że skoro to pozwani przegrali postępowanie to winni zwrócić powodowi poniesione przez niego koszty w łącznej wysokości 337 zł, na którą to sumę złożyła się opłata od pozwu – 200 zł, opłata od pełnomocnictwa – 17 zł oraz koszty zastępstwa procesowego – 120 zł.

Apelację od powyższego orzeczenia złożył powód, zaskarżając wyrok w części, to jest w pkt 2. i 3. sentencji, w zakresie w jakim Sąd Rejonowy orzekł, że K. K. (1), M. K. (1), P. K. i W. K. przysługuje uprawnienie do otrzymania lokalu socjalnego.

Skarżący zarzucił:

1.  mające wpływ na treść wyroku w zaskarżonej części naruszenie prawa procesowego, a mianowicie art. 233 § 1 k.p.c. poprzez brak wszechstronnego rozważenia materiału dowodowego i dokonanie jego błędnej oceny, bowiem Sąd I instancji uznał, iż pozwany K. K. (1) wprawdzie jest współwłaścicielem nieruchomości, ale nie może nią dysponować;

2.  mające wpływ na treść wyroku w zaskarżonej części naruszenie art. 14 ust. 4 ustawy o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego w zakresie w jakim Sąd I instancji przyjął, że mimo tego, iż pozwani mają gdzie zamieszkać przysługuje im prawo do lokalu socjalnego i należy wstrzymać eksmisję.

Wskazując na powyższe zarzuty apelujący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku w pkt 2. poprzez orzeczenie, że pozwanym nie przysługuje uprawnienie do otrzymania lokalu socjalnego oraz w pkt 3. poprzez jego uchylenie jako bezzasadnego, w szczególności w zakresie, w jakim Sąd I instancji wstrzymał eksmisję pozwanych z garażu. Nadto skarżący wniósł o zasądzenie na jego rzecz od pozwanych kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa prawnego za II instancję.

W odpowiedzi na apelację pozwani wnieśli o jej oddalenie oraz o zasądzenie na ich rzecz kosztów postępowania. Pozwani wnieśli również o nieobciążanie ich kosztami sądowymi. Do akt sprawy pozwani załączyli zaświadczenie lekarskie (k. 71), w którym wskazano, że P. K. cierpi na nawracającą infekcję dróg oddechowych na okoliczność, iż z uwagi na dobro dziecka nie jest możliwa przeprowadzka do zdewastowanego i zagrzybionego mieszkania w K.. Dodatkowo pozwani przedłożyli oświadczenie wychowawczyni z przedszkola, do którego uczęszcza P. K., wskazujące, że zmiana przedszkola będzie dla chłopca niewskazana z uwagi na problemy z adaptacją (k. 72), co zdaniem pozwanych czyni niemożliwym wyprowadzkę ze S..

W piśmie procesowym z dnia 1 marca 2016 roku (data wpływu do Sądu) powód wniósł o oddalenie zgłoszonych przez pozwanych wniosków dowodowych jako sprekludowanych.

W kolejnych pismach procesowych, a także na rozprawie apelacyjnej w dniu 23 marca 2016 roku oraz w dniu 28 kwietnia 2016 roku strony podtrzymały swoje dotychczasowe stanowiska.

Sąd Okręgowy dodatkowo ustalił następujące okoliczności faktyczne:

Zgodnie z zaświadczeniem lekarskim wystawionym w dniu 21 grudnia 2015 roku u pozwanego P. K. rozpoznano nawracająca infekcję dróg oddechowych.

/ zaświadczenie lekarskie – k. 71/

W opinii wychowawczyni z przedszkola, do którego uczęszcza P. K. zmiana przedszkola jest dla chłopca niewskazana z uwagi na jego problemy adaptacyjne.

/ oświadczenie M. K. (2) – k. 72/

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja powoda jest zasadna w całości i skutkowała zmianą zaskarżonego wyroku w postulowanym przez skarżącego kierunku.

Wniesiony przez powoda środek zaskarżenia sprowadza się do twierdzenia, że Sąd Rejonowy błędnie orzekł, iż pozwanym przysługuje uprawnienie do otrzymania lokalu socjalnego. W opinii apelującego pozwani mogą bowiem zamieszkać w innym lokalu niż dotychczas używany. We wskazanym zakresie należało zatem poczynić stosowne rozważania.

Na wstępie odnieść się należy do zgłoszonych przez pozwanych w odpowiedzi na apelację nowych dowodów. Wbrew opinii pełnomocnika powoda Sąd Okręgowy nie mógł pominąć przedmiotowych środków dowodowych na podstawie art. 207 § 6 k.p.c., czy też art. 217 § 2 k.p.c., bowiem wskazane przepisy nie znajdują, na mocy odesłania zawartego w art. 391 § 1 k.p.c., odpowiedniego zastosowania w postępowaniu odwoławczym. Kwestia nowych dowodów w postępowaniu apelacyjnym została odrębnie uregulowana w art. 381 k.p.c., zgodnie z którym sąd drugiej instancji może pominąć nowe fakty i dowody, jeżeli strona mogła je powołać w postępowaniu przed sądem pierwszej instancji, chyba że potrzeba powołania się na nie wynikła później. Oceniając zatem możliwość pominięcia zgłoszonych przez pozwanych w odpowiedzi na apelację dowodów przez pryzmat art. 381 k.p.c. podnieść należy, że bez wątpienia potrzeba powołania tych dowodów istniała już na etapie postępowania pierwszoinstancyjnego. Jednakże zaświadczenie lekarskie znajdujące się na karcie 71 akt sprawy zostało wystawione w dniu 21 grudnia 2015 roku, zaś oświadczenie wychowawczyni z przedszkola w S., do którego uczęszcza P. K. zostało złożone w dniu 22 grudnia 2015 roku, a zatem już po wydaniu zaskarżonego wyroku Sądu Rejonowego. Tym samym pozostaje otwarta kwestia czy pozwani mogli postarać się o pozyskanie wymienionych dokumentów wcześniej i czy w związku z tym mogli je przedłożyć w postępowaniu przed sądem pierwszej instancji. Zagadnienie to jednak nie wymaga głębszej analizy z przyczyn podanych poniżej. Podnieść należy, że w art. 381 k.p.c. wskazano, iż sąd drugiej instancji „może” pominąć nowe fakty i dowody, nie zaś że ma taki obowiązek. Literalne brzmienie art. 381 k.p.c. przesądza zatem o tym, że sąd odwoławczy dysponuje pewną swobodą w powzięciu decyzji o pominięciu zgłoszonych dopiero na etapie postępowania apelacyjnego nowych dowodów. W ocenie Sądu Okręgowego ponieważ zgłoszone przez pozwanych w odpowiedzi na apelację nowe dowody zmierzały do wykazania, iż ze względu na dobro dziecka przeprowadzka do lokalu w K. nie jest możliwa, wymienionych dowodów nie można było pominąć. Sąd Odwoławczy orzekając o uprawnieniu do lokalu socjalnego powinien bowiem za każdym razem wziąć pod uwagę dobro małoletnich, co wynika wprost z art. 14 ust. 4 ustawy z dnia 21 czerwca 2001 roku o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego (Dz. U. z 2014 r., poz. 150 ze zm.). Przepisy procedury cywilnej nie powinny w tym zakresie stanowić bezwzględnej przeszkody. Ostatecznie Sąd Okręgowy przeprowadził dowód z powyższych dokumentów, co nie spowodowało zwłoki w rozpoznaniu sprawy.

Zgodnie z art. 14 ust. 4 ustawy o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego sąd nie może orzec o braku uprawnienia do lokalu socjalnego między innymi wobec małoletniego i osoby posiadającej status bezrobotnego, chyba że osoby te mogą zamieszkać w innym lokalu niż dotychczas używany. Na gruncie niniejszej sprawy rozważyć zatem należy czy pozwani mogą zamieszkać w lokalu położonym w K. przy ul. (...). W przypadku bowiem pozytywnej odpowiedzi na tak postawione pytanie, pozwanym nie będzie przysługiwać uprawnienie do lokalu socjalnego.

Z ustalonego przez Sąd Rejonowy stanu faktycznego sprawy wynika, że pozwana M. K. (1) jest osobą bezrobotną, natomiast pozwany K. K. (1) jest zatrudniony w T., jednakże obecnie przebywa na urlopie wychowawczym. Tym samym obowiązki zawodowe pozwanych K. i M. K. (1) nie stoją na przeszkodzie ich ewentualnej przeprowadzce do K.. Bez znaczenia pozostaje przy tym argumentacja pozwanych, że w S. mają przyjaciół i rodzinę, bowiem pozwani chociażby w weekendy będą mogli ich odwiedzać. Dodatkowo z pism procesowych powoda wynika, że pozwani mają także rodzinę w K.. Odnosząc się zaś do stanowiska pozwanych, że wyprowadzka do K. wpłynie negatywnie na małoletniego P. K. podnieść należy, że mieszkając obecnie w lokalu położonym w S. przy ul. (...), P. K. bez wątpienia jest świadkiem rozlicznych awantur pomiędzy jego rodzicami a dziadkami. Konflikt ten przybiera często dramatycznym przebieg. Tym samym, choć przeprowadzka do K. może wywrzeć na P. K. negatywny wpływ, to jednak dalsze jego przebywanie w mieszkaniu w S. przy ul. (...) z pewnością też nie służy jego dobru. Dodatkowo, nawet jeżeli lokal w K. rzeczywiście jest w złym stanie, to nic nie stoi na przeszkodzie aby pozwani postarali się o jego remont.

Pozwany K. K. (1) jest współwłaścicielem lokalu w K. przy ul. (...), a zatem ma do niego tytuł prawny. Tym samym przeprowadzka do tego lokalu zaspokoi potrzeby mieszkaniowe pozwanych, w tym znaczeniu, że K. K. (1) nie będzie mógł być z tego lokalu eksmitowany, ponieważ stanowi on jego współwłasność. Dodatkowo, zgodnie z ustaleniami faktycznymi Sądu I instancji, żona powoda (drugi współwłaściciel) nie przeciwstawia się temu, aby jej syn z rodziną zamieszkał w lokalu w K.. Powyższych rozważań nie przekreśla ewentualne wystąpienie na drogę sądową z roszczeniem o podział rzeczy wspólnej, czy też z wnioskiem o ustalenie sposobu korzystania z tej rzeczy.

Ostatecznie, w ocenie Sądu Okręgowego, pozwani mogą zamieszkać w lokalu położonym w K. przy ul. (...). Rację ma zatem apelujący podnosząc, że Sąd I instancji błędnie uznał, iż pozwanym przysługuje uprawnienie do otrzymania lokalu socjalnego. Podkreślić przy tym należy, że ustawodawca nie wprowadził w powoływanej ustawie żadnych ograniczeń terytorialnych dotyczących miejsca położenia innego lokalu niż dotychczas zajmowany, który może zaspokoić potrzeby mieszkaniowe.

Mając na uwadze powyższe, Sąd Okręgowy na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. zmienił zaskarżony wyrok, w ten sposób, że w jego punkcie 2. orzekł, iż K. K. (1), M. K. (1) oraz małoletnim P. K. i W. K. nie przysługuje uprawnienie do otrzymania lokalu socjalnego, w konsekwencji czego uchylił punkt 3. tego rozstrzygnięcia.

O kosztach postępowania apelacyjnego Sąd Odwoławczy orzekł na podstawie art. 102 k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 k.p.c. Sąd Okręgowy uznał bowiem, że zasadnym jest zastosowanie w stosunku do pozwanych dobrodziejstwa wynikającego z art. 102 in fine k.p.c. i odstąpienie od obciążenia ich obowiązkiem zwrotu przeciwnikowi kosztów postępowania apelacyjnego. Sąd Odwoławczy miał bowiem na uwadze, trudną sytuację majątkową pozwanych oraz fakt że w sprawie pozwanymi są małoletni w wieku 5 lat i 1,5 roku. Sąd II instancji wziął pod rozwagę także głęboki konflikt w rodzinie, której członkowie są przeciwnikami procesowymi w sprawie, a obciążenie pozwanych kosztami procesu spór ten mogłoby jedynie zaostrzyć.