Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 5 lipca 2016 r.

Sąd Okręgowy - Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Legnicy

w składzie:

Przewodniczący: SSO Adrianna Mongiałło

Protokolant: star. sekr. sądowy Klaudia Treter

po rozpoznaniu w dniu 5 lipca 2016 r. w Legnicy

sprawy z wniosku A. G.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w L.

o wysokość emerytury

na skutek odwołania A. G.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w L.

z dnia 22 czerwca 2015 r.

znak (...)

zmienia decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w L. z dnia 22 czerwca 2015 r. znak (...) w ten sposób, że zobowiązuje organ rentowy do ponownego ustalenia wysokości świadczenia emerytalnego wnioskodawczyni A. G. na podstawie art. 108 ustawy z 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

sygn. akt VU 798/15

UZASADNIENIE

Decyzją z 22 czerwca 2015r., znak (...), Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w L. ustalił wnioskodawczyni A. G. wysokość emerytury w oparciu o art. 26 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych na kwotę 2192,22 zł, uwzględniając kwotę składek zaewidencjonowanych na koncie ubezpieczonej z uwzględnieniem waloryzacji w wysokości 156486,08 zł oraz zwaloryzowanego kapitału początkowego w kwocie 391129,50 zł. Jednocześnie organ rentowy podjął wypłatę emerytury od dnia 1 czerwca 2015r.

Wnioskodawczyni w odwołaniu od powyższej decyzji podniosła, że organ rentowy w zaskarżonej decyzji niezasadnie zaniżył wysokość świadczenia w stosunku do kwoty emerytury ustalonej w decyzji organu rentowego z 29 maja 2015r. Zakwestionowała dokonaną waloryzację składek i kapitału początkowego.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych wniósł o oddalenie odwołania podnosząc, że kwota emerytury ustalona w decyzji o przyznanie świadczenia z 29 maja 2015r. nie była ostateczna. Powołując się na treść art. 25 ustawy emerytalnej, zgodnie z którą kwoty składek i kapitału początkowego po waloryzacjach przyjmuje się na koniec miesiąca, od którego przysługuje wypłata emerytury, organ rentowy wskazał, że ostateczna kwota świadczenia wyliczana być powinna na dzień podjęcia jego wypłaty, tj. po rozwiązaniu stosunku pracy i złożeniu wniosku o podjęcie wypłaty. Na ten dzień przyjmuje się też, w ocenie ZUS, średnie dalsze trwanie życia ubezpieczonego.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Wnioskodawczyni A. G. urodziła się (...)

Wiek emerytalny 60 lat i 7 miesięcy osiągnęła z dniem (...) Pierwszy wniosek o emeryturę złożyła 5 maja 2015r.

W jego rozpoznaniu, na mocy decyzji organu rentowego z 29 maja 2015r., została przyznana wnioskodawczyni emerytura od 1 maja 2015r., której wysokość obliczona została zgodnie z art. 26 na kwotę 2393,90 zł. Podstawę obliczenia emerytury stanowiła kwota składek zaewidencjonowanych na koncie ubezpieczonej z uwzględnieniem ich waloryzacji w wysokości 170373,38 zł oraz kwota zwaloryzowanego kapitału początkowego ustalona na 429 299,69 zł. Średnie dalsze trwanie życia ustalono na 250,50 miesięcy. W decyzji tej organ rentowy poinformował, że wypłata emerytury została zawieszona, ponieważ ubezpieczona kontynuuje zatrudnienie. Organ rentowy wskazał ponadto, powołując się na treść art. 25 ustawy emerytalnej, że wysokość świadczenia ostatecznie obliczona zostanie po rozwiązaniu stosunku pracy i zgłoszeniu wniosku o podjęcie wypłat świadczenia. W decyzji wskazano też, że zastosowany został przepis art. 174 ust. 3b ustawy emerytalnej w brzmieniu obowiązującym w oparciu o ustawę nowelizującą z 5 marca 2015r.

W dniu 15 czerwca 2015r. ubezpieczona złożyła wniosek o podjęcie wypłatę emerytury na podstawie przedłożonego organowi rentowemu świadectwa pracy potwierdzającego, że stosunek pracy z wnioskodawczynią został rozwiązany z dniem 11 czerwca 2015r. Domagała się przeliczenia świadczenia z uwzględnieniem zmiany przepisów odnośnie okresów wychowywania dzieci, a nadto doliczenia składek zaewidencjonowanych za 2015r.

Na skutek jego rozpoznania 22 czerwca 2015r. została wydana przez organ rentowy decyzja, zaskarżona w niniejszej sprawie, którą organ rentowy na nowo ustalił wysokość emerytury ubezpieczonej i podjął jej wypłatę z dniem 1 czerwca 2015r. Wysokość emerytury w oparciu o art. 26 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych ustalono na kwotę 2192,22 zł, uwzględniając kwotę składek zaewidencjonowanych na koncie ubezpieczonej z uwzględnieniem waloryzacji w wysokości 156 486,08 zł oraz zwaloryzowanego kapitału początkowego w kwocie 391129,50 zł. Przyjęto też 249,80 miesięcy dalszego trwania życia.

d owód : - akta ubezpieczeniowe wnioskodawczyni;

Ustalając na dzień 1 maja 2015r. wartość zwaloryzowanego kapitału początkowego i zaewidencjonowanych na koncie składek, organ rentowy dokonał rocznych waloryzacji za okres od 1999r. do 2012r., a ostatniej waloryzacji kwartalnej składek za IV kwartał 2014r. Dodał też składki niezwaloryzowane za okres od października 2014r. do kwietnia 2015r. Ustalając na dzień 1 czerwca 2015r. wartość zwaloryzowanego kapitału początkowego i składek, organ rentowy dokonał rocznych waloryzacji składek za okres od 1999r. do 2013r. Wyliczając kwotę zwaloryzowanych składek, organ rentowy przyjął kwoty po dokonaniu ostatniej waloryzacji kwartalnej III kwartał 2014r. i składek niezwaloryzowanych za okres od października 2014r. do maja 2015r.

d owód : - informacja ZUS z 06.10.2015 r ., k. 53-55 ;

- opinia biegłego z zakresu ubezpieczeń społecznych z 15.04.2016 r ., k. 95-104;

Sąd zważył, co następuje:

Odwołanie jest zasadne.

W rozpatrywanej sprawie stan faktyczny nie był sporny, rozstrzygnięcia wymagało jedynie zagadnienie prawne, sprowadzające się do interpretacji przepisów art. 25 i 25a ustawy z 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, a w szczególności, czy ustalając w zaskarżonej decyzji wysokość emerytury, organ rentowy powinien dokonać na ich podstawie ponownej waloryzacji składek emerytalnych wnioskodawczyni oraz kapitału początkowego na innych zasadach niż przy ustalaniu wysokości świadczenia w decyzji o jego przyznaniu.

Organ rentowy w zaskarżonej decyzji przyjął do obliczeń wysokości świadczenia ponownie ustaloną podstawę obliczenia wysokości emerytury wnioskodawcy, z zastosowaniem art. 26 ustawy emerytalnej oraz uwzględnieniem waloryzacji składek i kapitału początkowego zgodnych z art. 25 i 25a ustawy według zasad na dzień podjęcia wypłaty emerytury.

Dla porządku należy jedynie wskazać, że stosownie do art. 26 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, emerytura stanowi równowartość kwoty będącej wynikiem podzielenia podstawy obliczenia ustalonej w sposób określony w art. 25 przez średnie dalsze trwanie życia dla osób w wieku równym wiekowi przejścia na emeryturę danego ubezpieczonego, z uwzględnieniem ust. 5 i art. 183 ustawy. Mający zastosowanie z mocy tego odesłania przepis art. 25 ust. 1 wskazuje - jako podstawę obliczenia emerytury - kwotę składek na ubezpieczenie emerytalne, z uwzględnieniem waloryzacji składek zaewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przysługuje wypłata emerytury oraz zwaloryzowanego kapitału początkowego określonego w art. 173-175 oraz kwot środków zaewidencjonowanych na subkoncie, o którym mowa w art. 40a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych z zastrzeżeniem ust. 1a i 1b oraz art. 185 ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Zasady waloryzacji składek określa art. 25 i 25a ustawy. W świetle art. 25 ust. 3 ustawy, składki podlegają w pierwszym rzędzie waloryzacji rocznej, od dnia 1 czerwca każdego roku, poczynając od waloryzacji za 2000 rok. Zgodnie z art. 25 ust. 4 ustawy, mechanizm waloryzacji ma charakter narastający i oznacza dodawanie kwoty wynikającej z poprzedniej waloryzacji i kwoty składek za dany rok oraz podwyższenie tak uzyskanej sumy wskaźnikiem waloryzacji (pomnożenie jej przez wskaźnik waloryzacji). Wskaźnik waloryzacji jest równy wskaźnikowi cen towarów i usług konsumpcyjnych ogółem w roku kalendarzowym poprzedzającym termin waloryzacji w stosunku do poprzedniego roku powiększonemu o wzrost realny sumy przypisu składek na ubezpieczenie emerytalne w roku kalendarzowym poprzedzającym termin waloryzacji w stosunku do roku poprzedniego. Uzupełniająco art. 25 a przewiduje waloryzację kwartalną kwoty składek na ubezpieczenie emerytalne zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego po dniu 31 stycznia roku, za który przeprowadzono ostatnią waloryzację. Zgodnie z art. 25 ust. 3 zd. 2 w wyniku przeprowadzonej waloryzacji stan konta nie może ulec obniżeniu.

Co istotne jednak dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy - powyższy mechanizm dotyczy jednak ustalenia podstawy obliczenia wysokości emerytury, a nie ponownego ustalenia samej wysokości świadczenia poprzez doliczenie składek zgromadzonych po przyznaniu świadczenia, czego głównie domagała się wnioskodawczyni w niniejszej sprawie, a o czym stanowi art. 108 ustawy emerytalnej.

Zgodnie z art. 108 ust. 1 ustawy emerytalnej, jeżeli po dniu, od którego przyznano emeryturę określoną w art. 24 lub 24a, emeryt podlegał ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym, wysokość świadczenia ulega ponownemu ustaleniu w sposób określony w ust. 2, na mocy którego emerytury obliczone według zasad określonych w art. 26 powiększa się o kwotę wynikającą z podzielenia składek zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego po dniu ustalenia prawa do emerytury, o której mowa w art. 24 i 24a, i zwaloryzowanych zgodnie z art. 25 przez wyrażone w miesiącach średnie dalsze trwanie życia ustalone dla wieku danego ubezpieczonego w dniu złożenia wniosku o przeliczenie wysokości emerytury, z uwzględnieniem ust. 4 i 5. Podstawę obliczenia emerytury stanowi kwota składek zaewidencjonowanych od miesiąca, od którego została podjęta wypłata emerytury po raz pierwszy, do miesiąca poprzedzającego miesiąc zgłoszenia wniosku o ponowne ustalenie emerytury (ust. 4) i zasadę tą stosuje się odpowiednio do kolejnych wniosków o ustalenie emerytury w nowej wysokości (ust. 5).

Powyższa regulacja oznacza, że w przypadku kontynuowania zatrudnienia po ustaleniu prawa do emerytury - jak to miało miejsce w przypadku wnioskodawczyni - ponowne ustalanie wysokości emerytury wygląda więc w ten sposób, że do kwoty obliczonej w pierwszej decyzji ustalającej wysokość świadczenia zgodnie z art. 26 ustawy, dodawana jest kwota obliczona w sposób wskazany w art. 108 ustawy.

Powyższe stanowisko odnośnie ustalania wysokości przyznanego świadczenia po ustaniu zatrudnienia i złożenia przez ubezpieczonego wniosku o podjęcie wypłaty Sąd Najwyższy wyraził nie tylko w postanowieniu z 6 października 2015r., III UZP 9/15, ale również w postanowieniu z 3 listopada 2015r., III UZP 12/15, w którym jednoznacznie wskazał, oceniając stan faktyczny podobny do okoliczności niniejszej sprawy, iż kwotę emerytury w systemie zdefiniowanej składki (art. 26 ustawy emerytalnej) ustala się tylko raz, tj. albo w dniu nabycia prawa albo w dniu realizacji ryzyka (obecnie rozwiązania stosunku pracy). Tak ustalona emerytura może być już tylko powiększona w przypadku dalszego opłacania składek w sposób podany w art. 108 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. W odniesieniu do emerytury nabytej na podstawie art. 24 ustawy o emeryturach i rentach z FUS nie ma odpowiednika art. 110 tej ustawy, pozwalającego na ponowne ustalenie świadczenia w sytuacji zawieszenia prawa ze względu na nierozwiązanie stosunku pracy. W dniu wejścia w życie art. 25 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS ryzykiem emerytalnym było osiągnięcie wieku emerytalnego, a zatem wypłata emerytury przysługiwała bez konieczności rozwiązania stosunku pracy. Decyzja wydawana była tylko jeden raz i w ustawie nie przewidziano przepisu ustalającego tryb przeliczenia podstawy wymiaru emerytury w systemie zdefiniowanej składki.

Rozważania zawarte w powyższych orzeczeniach Sądu Najwyższego Sąd Okręgowy w pełni podziela. W tym kontekście wysokość emerytury ubezpieczonej w systemie zdefiniowanej składki ustalona została prawidłowo w maju 2015r., w dniu nabycia przez nią prawa do emerytury. Wówczas ostatnią waloryzacją roczną była waloryzacja przeprowadzona w dniu 1 czerwca 2014r. Niezasadnym było więc traktowanie przez organ rentowy decyzji z 29 maja 2015r. jako decyzji ustalającej wysokość emerytury w sposób nieostateczny.

Odnosząc się w tej kwestii do argumentów ZUS o konieczności ponownego obliczenia podstawy wymiaru emerytury z art. 26 ustawy emerytalnej, należy wskazać, że na potrzeby tego przepisu średnie dalsze trwanie życia ustala się nie na dzień wypłaty emerytury, a na dzień osiągnięcia wieku emerytalnego, jeżeli wniosek o emeryturę został złożony w miesiącu osiągnięcia tego wieku lub przed miesiącem, w którym został osiągnięty wiek emerytalny, co wynika z treści art.26 ust. 1 ustawy emerytalnej; ewentualnie na dzień złożenia wniosku o emeryturę, jeżeli wniosek złożono w miesiącach następujących po miesiącu, w którym został osiągnięty wiek emerytalny. Zgodnie z obowiązującym od 1 maja 2015r. ustępem 6 art. 26, jeżeli jest to korzystniejsze dla ubezpieczonego, do ustalenia wysokości emerytury zgodnie z ust. 1 stosuje się tablice trwania życia obowiązujące w dniu, w którym ubezpieczony osiągnął wiek emerytalny, o którym mowa w art. 24 ust. 1a i 1b oraz w art. 27 ust. 2 i 3.

Wobec powyższego Sąd uznał, że organ rentowy nieprawidłowo przeprowadził ponowną waloryzację składek i kapitału początkowego, w tym waloryzację roczną na dzień podjęcia wypłaty zawieszonego świadczenia, tj. na 1 czerwca 2015r. - mimo już raz dokonanego ustalenia wysokości świadczenia ubezpieczonej na dzień jego przyznania 1 maja 2015r. - błędnie uznając w decyzji z 29 maja 2015r., że możliwe jest w późniejszym okresie przeliczenie jego wysokości, sprowadzające się w istocie do jego ponownego obliczenia w sposób niekorzystny dla wnioskodawczyni. Zastosowany przez ZUS mechanizm ponownego obliczenia wysokości podstawy obliczenia świadczenia w realizacji wniosku o podjęcie wypłaty zawieszonej emerytury jest zatem nieprawidłowy i nie znajdujący oparcia w przepisach. Przyjęty przez ZUS mechanizm ma bowiem zastosowanie przy ustaleniu podstawy wymiaru emerytury, o której mowa w art. 24 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, dla osób, które mają ustaloną emeryturę w systemie zdefiniowanej składki po raz pierwszy w czerwcu danego roku. Wnioskodawczyni miała natomiast przyznane prawo do emerytury i ustaloną wysokość świadczenia decyzją z 29 maja 2015r. - poczynając od 1 maja 2015r. Podjęcie wypłaty emerytury ubezpieczonej od 1czerwca 2015r. nie uzasadniało ponownego obliczenia podstawy wymiaru świadczenia.

Wobec powyższego Sąd Okręgowy dokonał zmiany zaskarżonej decyzji poprzez zobowiązanie organu rentowego do ponownego ustalenia wysokości emerytury wnioskodawczyni na podstawie art. 108 ustawy emerytalnej, orzekając jak w sentencji wyroku.