Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 20 lipca 2016 r.

Sąd Okręgowy - Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Legnicy

w składzie:

Przewodniczący: SSO Mirosława Molenda-Migdalewicz

Protokolant: star. sekr. sądowy Katarzyna Awsiukiewicz

po rozpoznaniu w dniu 20 lipca 2016 r. w Legnicy

sprawy z wniosku M. Ś.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w L.

o ponowne ustalenie kapitału początkowego i o wysokość emerytury

na skutek odwołania M. Ś.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w L.

z dnia 9 lutego 2016 r. znak (...)

z dnia 10 lutego 2016 r. znak (...)

oddala odwołanie

sygn. akt: VU 338/16

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 9 lutego 2016 r., znak (...), Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w L. ponownie ustalił wnioskodawcy M. Ś. wartość kapitału początkowego, który wyniósł 208864,15 zł. Do obliczenia wskaźnika podstawy wymiaru przyjęto dochód z 10 kolejnych lat kalendarzowych od 1 stycznia 1980 r. do 31 grudnia 1989r. i przyjęto okresy składkowe w wymiarze 26 lat, 2 miesięcy i 29 dni ( tj. 314 miesięcy) i okresy nieskładkowe w wymiarze 25 dni (tj. 0 miesięcy). Nadto uwzględniono w oparciu o art. 185 ustawy emerytalnej okres składkowy w wymiarze 5 lat (60 miesięcy), stanowiący różnicę między wiekiem emerytalnym, a faktycznym wiekiem przejścia na emeryturę. Współczynnik proporcjonalny do osiągniętego przez wnioskodawcę wieku do dnia 31 grudnia 1989 r. oraz osiągniętego okresu składkowego i nieskładkowego, przyjętego w wymiarze łącznym 26 lat, 3 miesięcy i 24 dni, wyniósł 76,16%. Wartość kapitału początkowego wyliczono przy uwzględnieniu 374 miesięcy składkowych.

Decyzją z dnia 10 lutego 2016 r., znak (...), Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w L. ustalił wnioskodawcy M. Ś. prawo do emerytury od dnia 27 stycznia 2016 r., obliczając jej wysokość na kwotę 3357,86 zł, w oparciu o art. 26 ustawy emerytalnej. Ustalając wysokość świadczenia organ rentowy przyjął kwotę składek zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego z uwzględnieniem waloryzacji w wysokości 193455,71 zł, a kwotę zwaloryzowanego kapitału początkowego w wysokości 684289,33 zł. Nadto wskazano, że wnioskodawcy przysługuje dodatek z tytułu ekwiwalentu za deputat węglowy kolejowy w kwocie 122,17 zł miesięcznie.

Wnioskodawca wniósł od powyższych decyzji odwołanie, zarzucając błędne ustalenie wysokości wskaźnika proporcjonalnego, przyjętego na potrzeby ponownego obliczenia wysokości kapitału początkowego. Podniósł, że niesłusznie przy jego ustalaniu przyjęto okres składkowy i nieskładkowy w wymiarze jedynie 26 lat, 3 miesięcy i 24 dni, podczas gdy łączny okres składkowy wskazany w decyzji był o 5 lat wyższy. Uzupełniając swoje odwołanie na rozprawie dnia 20 lipca 2016 r., wnioskodawca wyraził nadto stanowisko, iż staż pracy w kapitale początkowym powinien być wliczony do końca okresu jego zatrudnienia czyli do 31.03.2011 r. gdyż od 1972 r. do 2011 r. pracował w warunkach szczególnych. Ponadto domagał się doliczenia do emerytury dodatku za pracę w warunkach szczególnych oraz podniósł, że za 1 rok pracy powinienem mieć wliczone 14 miesięcy z uwagi na pracę w warunkach szczególnych świadczoną w ponadnormatywnym wymiarze czasu pracy.

W odpowiedzi na odwołanie, uzupełnionej na rozprawie dnia 20 lipca 2016r., Zakład Ubezpieczeń Społecznych wniósł o jego oddalenie, argumentując, jak w zaskarżonych decyzjach, powołując się nadto na treść art. 185 i art. 174 ust. 8 ustawy emerytalnej oraz wskazując, że nie ma podstaw prawnych do przyznania dodatku za pracę w warunkach szczególnych ani do zwiększania stażu ubezpieczeniowego wskutek pracy w godzinach nadliczbowych.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny :

Wnioskodawca M. Ś. urodził się dnia (...) 60 lat ukończył z dniem (...) nie był członkiem OFE. Na dzień 1 stycznia 1999 r. udowodnił 26 lat, 2 miesiące i 29 dni stażu pracy (łącznie 314 miesięcy), oraz 25 dni okresów nieskładkowych (łącznie 0 miesięcy). Od 1 kwietnia 2011 r. był uprawniony do emerytury pomostowej.

W dniu 28 stycznia 2015 r. wnioskodawca złożył wniosek o przyznanie mu emerytury. Rozpoznając ten wniosek organ rentowy z urzędu wydał dnia 9 lutego 2016 r. decyzję znak (...) o ponownym ustaleniu kapitału początkowego. Jego wysokość została ustalona na kwotę 208864,15 zł. Do obliczenia wskaźnika podstawy wymiaru przyjęto dochód z 10 kolejnych lat kalendarzowych od 1 stycznia 1980 r. do 31 grudnia 1989r. Podstawa wymiary kapitału początkowego wyniosła 1915,58 zł, stanowiąc iloczyn ustalonego wskaźnika podstawy wynoszącego 156,50% oraz kwoty bazowej w wysokości 1220,89 zł. Przyjęto nadto okresy składkowe w wymiarze 26 lat, 2 miesięcy i 29 dni ( tj. 314 miesięcy) i okresy nieskładkowe w wymiarze 25 dni (tj. 0 miesięcy). Dodatkowo w oparciu o art. 185 ustawy emerytalnej uwzględniono okres składkowy w wymiarze 5 lat (60 miesięcy), stanowiący różnicę między wiekiem emerytalnym, a faktycznym wiekiem przejścia na emeryturę. Współczynnik proporcjonalny do osiągniętego przez wnioskodawcę wieku do dnia 31 grudnia 1989 r. oraz osiągniętego okresu składkowego i nieskładkowego, przyjętego w wymiarze łącznym 26 lat, 3 miesięcy i 24 dni, wyniósł 76,16%. Staż ubezpieczeniowy na potrzeby obliczenia wskaźnika proporcjonalnego określono w dniach, bowiem było to dla ubezpieczonego korzystniejsze Wartość kapitału początkowego wyliczono przy uwzględnieniu 374 miesięcy składkowych.

W rozpoznaniu wniosku z dnia 28 stycznia 2016 r., organ rentowy decyzją z dnia 10 lutego 2016 r., znak (...), przyznał wnioskodawcy M. Ś. prawo do emerytury od dnia 27 stycznia 2016 r., obliczając jej wysokość na kwotę 3357,86 zł, w oparciu o art. 26 ustawy emerytalnej. Ustalając wysokość świadczenia organ rentowy przyjął kwotę składek zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego z uwzględnieniem waloryzacji w wysokości 193455,71 zł, a kwotę zwaloryzowanego kapitału początkowego w wysokości 684289,33 zł. Nadto wskazano, że wnioskodawcy przysługuje dodatek z tytułu ekwiwalentu za deputat węglowy kolejowy w kwocie 122,17 zł miesięcznie.

Dowód: aktach emerytalnych ZUS, w tym: wniosek – k. 1-4, decyzja z dn. 10.02.2016r. ; w aktach kapitałowych .: decyzja z dn. 09.02.2016 r.

Sąd zważył, co następuje:

Odwołanie nie zasługiwało na uwzględnienie.

Na wstępie należy zauważyć, że stan faktyczny niniejszej sprawy nie budził wątpliwości, a spór sprowadzał się do ustalenia prawidłowej wysokości kapitału początkowego, co miało wpływ na prawidłowość ustalonej wysokości emerytury, przyznanej wnioskodawcy od dnia 27 stycznia 2016r. Z tych powodów Sąd postanowił pominąć dowód z przesłuchania wnioskodawcy, gdyż przedmiot sprawy sprowadzał się do zagadnienia prawnego pozostającego w kognicji sądu.

Emerytura została przyznana wnioskodawcy zaskarżoną decyzją organu rentowego z dnia 10 lutego 2016 r. w oparciu o art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, zgodnie z którym ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40 wskazanej ustawy, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy osiągnęli okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 65 lat - dla mężczyzn oraz okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27 tj. 25 lat dla mężczyzn. Emerytura, o której mowa, przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu.

Jest to tak zwana emerytura „w obniżonym wieku emerytalnym”, gdyż jest przyznawana mimo nieosiągnięcia powszechnego wieku emerytalnego z art. 24 ustawy emerytalnej. Sposób ustalania wysokości tej emerytury zależy, zgodnie z przepisami w.w. ustawy, od daty urodzenia ubezpieczonego. Dla osób urodzonych po 31 grudnia 1948 r. (dział II rozdział 1 ustawy) emerytura obliczana jest na nowych zasadach, tj. zasadach wynikających z przepisów art. 25 – 26 ustawy emerytalnej. Stosownie do treści art. 25 ust. 1, 3 i 4 ustawy emerytalnej podstawę obliczenia emerytury stanowi kwota składek na ubezpieczenie emerytalne, z uwzględnieniem waloryzacji składek zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przysługuje wypłata emerytury, zwaloryzowanego kapitału początkowego określonego w art. 173- 175 oraz kwot środków zewidencjonowanych na subkoncie, o którym mowa w art. 40a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych. Tego ostatniego składnika (kwot z subkonta) nie uwzględnia się przy ustalaniu wysokości emerytury, o której mowa w art. 184 ( art. 25 ust.1d). Emerytura przysługująca wnioskodawcy, zgodnie z art. 26 ustawy stanowi zatem równowartość kwoty będącej wynikiem podzielenia podstawy obliczenia, na którą składają się: kwota składek zewidencjonowanych na koncie z uwzględnieniem waloryzacji oraz kwota zwaloryzowanego kapitału początkowego, przez średnie dalsze trwanie życia dla osób w wieku równym wiekowi przejścia na emeryturę danego ubezpieczonego.

Wobec złożenia wniosku o emeryturę, obliczaną z uwzględnieniem kwoty zwaloryzowanego kapitału początkowego, o czym mowa w w.w. przepisach, koniecznym było ponowne ustalenie wysokość kapitału początkowego.

Instytucja kapitału początkowego służy odtworzeniu teoretycznej składki na ubezpieczenie społeczne osobom urodzonym po 1948 r. za okresy pracy (ubezpieczenia) przypadające przed 1999 r., gdyż przed 1999 r. ZUS nie był zobowiązany do prowadzenia indywidualnych kont ubezpieczonych.

W myśl art. 174 ust. 1 ustawy emerytalnej kapitał początkowy ustala się na zasadach określonych w art. 53, z uwzględnieniem ust. 2-12. Przy ustalaniu kapitału początkowego przyjmuje się przebyte przed dniem wejścia w życie ustawy:

1) okresy składkowe, o których mowa w art. 6;

2) okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 5;

3) okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 1-4 i 6-12, w wymiarze nie większym niż określony w art. 5 ust. 2 (ust. 2).

Podstawę wymiaru kapitału początkowego ustala się na zasadach określonych w art. 15, 16, 17 ust. 1 i 3 oraz art. 18, z tym że okres kolejnych 10 lat kalendarzowych ustala się z okresu przed dniem 1 stycznia 1999 r. (art. 174 ust. 3). Do obliczenia kapitału początkowego przyjmuje się kwotę bazową wynoszącą 100 % przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w II kwartale kalendarzowym 1998 r. (art. 174 ust. 7). Przy obliczaniu kapitału początkowego część kwoty bazowej wynoszącej 24 % tej kwoty mnoży się przez współczynnik proporcjonalny do wieku ubezpieczonego oraz okresu składkowego i nieskładkowego osiągniętego do dnia 31 grudnia 1998 r. Współczynnik ten oblicza się według ustalonego w ustawie wzoru (art. 174 ust. 8). Wzór ten przewiduje uwzględnienie m.in. wieku ubezpieczonego oraz osiągniętego do dnia 31 grudnia 1998 r. stażu ubezpieczeniowego, który oznacza udowodniony okres składkowy i nieskładkowy. Zgodnie z art. 174 ust. 9a ustawy emerytalno-rentowej, staż ubezpieczeniowy i wymagany staż, o których mowa w ust. 8, określa się w dniach, jeżeli jest to dla ubezpieczonego korzystniejsze.

W myśl natomiast art. 185 ustawy emerytalnej, przy ustalaniu wysokości emerytury dla osób nabywających prawo do emerytury w wieku określonym w art. 184 kapitał początkowy podlega przeliczeniu poprzez dodanie do okresów składkowych okresu równego różnicy pomiędzy wiekiem emerytalnym, o którym mowa w art. 24, a faktycznym wiekiem przejścia na emeryturę. Do przeliczonego kapitału początkowego stosuje się przepisy art. 173 ust. 3-6. Okresy składkowe, o których mowa w ust. 1, ustala się z dokładnością do pełnego miesiąca (ust. 2).

Po przeprowadzeniu postepowania dowodowego w sprawie, Sąd uznał, że zaskarżone decyzje z dnia 9 i 10 lutego 2016 r. są prawidłowe, bowiem zostały wydane zgodnie z w.w. przepisami.

Odnosząc się szczegółowo do zarzutów stawianych w odwołaniu, należy wskazać, że niezasadnie wnioskodacwa domagał się wyliczenia współczynnika proporcjonalnego do ustalenia wysokości kapitału początkowego z uwzględnieniem okresu składkowego w wymiarze 5 lat, który został wzięty pod uwagę przy obliczaniu wysokości kapitału początkowego w oparciu o treść art. 185 ust. 1 ustawy emerytalnej. Z przepisu art. 174 i 185 ustawy emerytalnej wynika wprost, iż dodatkowy okres składkowy równy różnicy pomiędzy wiekiem emerytalnym, o którym mowa w art. 24, czyli powszechnym wiekiem emerytalnym, a faktycznym wiekiem przejścia na emeryturę, uwzględnia się przy przeliczeniu wysokości kapitału początkowego, którego należy dokonać w celu obliczenia wysokości świadczenia. Przepis ten nie modyfikuje jednak zasad ustalenia samego współczynnika proporcjonalnego, określonych w art. 174 ust. 8 ustawy emerytalnej. Przepis ten wprost nakazuje zaś uwzględnić do wzoru dla wyliczenia przedmiotowego współczynnika jedynie okresy składkowe i nieskładkowe udowodnione, czyli faktycznie wypracowane przez ubezpieczonego. Takimi okresami nie są okresy składkowe doliczane według reguł z art. 185 ustawy emerytalnej. Okresy te uwzględnia się wyjątkowo i tylko z uwagi na treść przepisu, a nie zgodnie z ogólną regułą – tj. z uwagi na ich wykazanie przez ubezpieczonego.

Nie było też podstaw, by przy przeliczeniu kapitału początkowego uwzględnić podstawę jego wymiaru z uwzględnieniem stażu ubezpieczeniowego przypadającego na okres po 31 grudnia 1998 r., gdyż byłoby to sprzeczne z art. 174 ust. 3 ustawy emerytalnej.

Wskazać też należy, iż praca w godzinach nadliczbowych, wbrew twierdzeniom odwołującego, nie wpływa na zwiększenie wymiaru ogólnego stażu pracy, gdyż staż pracy warunkuje kalendarzowy okres zatrudnienia w danym zakładzie pracy a nie okres przepracowanych godzin ponad normę czasu pracy.

Wreszcie nieuzasadnione było też żądanie przyznania dodatku za pracę w warunkach szczególnych. Obowiązujące obecnie przepisy ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych nie przewidują żądanego przez wnioskodawcę dodatku. Przepisy art. 75 i 76 ustawy stanowią, że do świadczenia przysługuje dodatek pielęgnacyjny i dla sierot. W tym miejscu należy podkreślić, że przepisy ustawy emerytalnej, mają charakter przepisów prawa publicznego. Powinny one podlegać ścisłej wykładni językowej. Rygoryzm prawa publicznego nie może być też łagodzony konstrukcją nadużycia prawa podmiotowego przewidzianą w art. 5 k.c. lub w art. 8 k.p. Stąd niemożliwym jest interpretacja rozszerzająca tych przepisów w celu przyznania ubezpieczonym świadczeń w ustawie nieprzewidzianych.

Powyższe rozważania, dotyczące ścisłej wykładni przepisów ustawy emerytalnej należy też uzupelniająco odnieść do pozostałych wyżej omówionych żądań wnioskodawcy.

Z tych wszystkich względów Sąd Okręgowy uznał, iż zaskarżone decyzje są prawidłowe, a w konsekwencji odwołanie należało oddalić jako bezzasadne, przyjmując jako podstawę powołane wyżej przepisy ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz art. 477 ¹⁴§1 k.p.c.