Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

W pozwie z dnia 19 czerwca 2013 roku powódka (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w Ł. (dalej: (...) Sp. z o.o.), reprezentowana przez profesjonalnego pełnomocnika, wniosła o zasądzenie od pozwanej (...) spółki akcyjnej z siedzibą w W. (dalej: (...) S.A.) na swoją rzecz kwoty 740.830,50 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 28 lutego 2013 roku do dnia zapłaty oraz kosztami postępowania, w tym kosztami zastępstwa procesowego według norm przepisanych. W uzasadnieniu powódka wskazała, że powyższego roszczenia dochodzi z tytułu umowy ubezpieczenia majątkowego mienia od ognia i innych żywiołów dla małych i średnich przedsiębiorstw (grupa A7), stwierdzonej polisą (...) nr (...), przedmiotem której były budynki i budowle hali produkcyjno-magazynowej zlokalizowanej w Z., będącej własnością (...) Sp. z o.o. oraz nakłady adaptacyjne poniesione przez wynajmujących pomieszczenia hali – wobec zajścia w okresie ochrony ubezpieczeniowej zdarzenia ubezpieczeniowego w postaci pożaru budynków hali. Powódka wskazała, że dochodzona pozwem kwota wynika z oszacowania straty (szkody), jaką poniosła na skutek pożaru hali, przy przyjęciu, że wartość odtworzeniowa ubezpieczonego obiektu nie przekracza kwoty 13.500.000,00 zł, a ewentualne jego niedoubezpieczenie może wynosić maksymalnie 70%, wobec czego powódce należy się 30% ustalonej przez pozwaną wartości szkody w wysokości 1.075.739,60 zł, która po pomniejszeniu o wartość wypłaconego bezspornego odszkodowania, uzasadnia domaganie się przez powódkę zapłaty kwoty 740.831,50 zł. Tym samym, powódka zakwestionowała ustalenia pozwanej poczynione w toku postępowania likwidacyjnego przedmiotowej szkody, w którym (...) S.A., za pośrednictwem zewnętrznej firmy, oszacowała wartość odtworzeniową całego obiektu na kwotę 42.113.655,99 zł, a w związku z przyjęciem w umowie sumy ubezpieczenia w wysokości 4.000.000,00 zł, stwierdziła niedoubezpieczenie przedmiotowego mienia w 90,5%, skutkujące wypłatą odszkodowania w kwocie 334.909,10 zł netto. Strona powodowa podniosła, iż powyższe ustalenia pozwanej są nieprawidłowe, wobec faktu, że powódka nabyła przedmiotową nieruchomość za cenę nieznacznie przekraczającą kwotę 4.000.000,00 zł, co przełożyło się następnie na zawarcie z pozwaną umowy ubezpieczenia mienia na taką sumę, a zajście zdarzenia ubezpieczeniowego w postaci pożaru winno skutkować wypłatą odszkodowania z tego tytułu w łącznej wysokości 1.075.739,60 zł (pozew, k. 2-9).

W odpowiedzi na pozew złożonej w dniu 11 lipca 2013 roku pozwana, reprezentowana przez profesjonalnego pełnomocnika, wniosła o oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie od powódki na swoją rzecz kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych, argumentując, iż wysokość wypłaconego na rzecz powódki odszkodowania została ustalona prawidłowo, wobec stwierdzenia, że wskazana w umowie wartość ubezpieczonego obiektu została znacząco zaniżona, a jego wartość odtworzeniowa określona na dzień wystąpienia szkody wynosi 42.113.655,99 zł netto, w konsekwencji czego pozwana proporcjonalnie obniżyła należne powódce świadczenie wypłacając odszkodowanie w wysokości 334.909,10 zł (odpowiedź na pozew, k. 232-233).

W piśmie procesowym z dnia 8 kwietnia 2016 roku powódka doprecyzowała żądanie pozwu, wskazując, że na dochodzoną pozwem kwotę składają się następujące kwoty: 610.830,50 zł tytułem odszkodowania za spalony budynek przemysłowy oraz 130.000,00 zł tytułem zwrotu kosztów robót rozbiórkowo-demontażowych (pismo powódki, k. 358).

Na rozprawach w dniu 16 czerwca 2015 roku, 1 grudnia 2015 roku, 8 marca 2016 roku oraz 19 lipca 2016 roku strony poparły swoje dotychczasowe stanowiska w sprawie (protokół z rozprawy, k. 343, 370, 395, 403).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Powódka prowadzi działalność gospodarczą pod firmą (...) Sp. z o.o. z siedzibą w Ł., mającej za przedmiot m.in. wynajem i zarządzanie nieruchomościami własnymi lub dzierżawionymi (bezsporne – wydruk z rejestru przedsiębiorców KRS powódki, k. 10-13).

Pozwana prowadzi działalność gospodarczą pod nazwą (...) S.A z siedzibą w W., głównie w zakresie działalności ubezpieczeniowej (bezsporne – wydruk z (...) pozwanej, k. 235-237).

(...) Sp. z o.o. jest uprawnionym z tytułu użytkowania wieczystego nieruchomości położonej przy ul. (...) pod numerem (...) w Z. oraz właścicielem budynków i budowli w postaci obiektu przemysłowego posadowionego na tej nieruchomości, zlokalizowanego na działkach o nr (...) (dowód: akty notarialne z dnia 27 grudnia 2007 roku oraz 16 grudnia 2009 roku, k. 17-24 i 28-32; umowa najmu lokalu użytkowego z dnia 15 kwietnia 2010 roku, k. 70-71).

W dniu 1 marca 2012 roku powódka, w ramach prowadzonej działalności gospodarczej, zawarła z pozwaną umowę ubezpieczenia mienia zlokalizowanego przy ul. (...) w Z. od ognia i innych żywiołów dla małych i średnich przedsiębiorstw (grupa A7) na sumę 4.000.000,00 zł, stanowiącą górny limit odpowiedzialności (...) S.A., udokumentowaną polisą (...) nr (...) (kontynuacja polisy (...) nr (...)). Przedmiotem ubezpieczenia były wszystkie budynki i budowle znajdujące się na ww. nieruchomości w ich wartości odtworzeniowej. Okres ochrony ubezpieczeniowej ustalono od dnia 2 marca 2012 roku do dnia 1 marca 2013 roku (dowód: polisa ubezpieczeniowa wraz z wnioskiem o ubezpieczenie mienia, k. 34-40).

Umowa powyższa została zawarta w oparciu o Ogólne warunki ubezpieczenia mienia od ognia i innych żywiołów dla małych i średnich przedsiębiorstw ustalone uchwałą nr (...) Zarządu (...) spółki akcyjnej z dnia 6 listopada 2008 roku ze zmianami ustalonymi uchwałą nr (...) z dnia 8 grudnia 2010 roku (dalej: OWU) (dowód: Ogólne warunki ubezpieczenia mienia od ognia i innych żywiołów dla małych i średnich przedsiębiorstw, k. 40-55).

Zgodnie z § 2 pkt 41a OWU, wartość odtworzeniowa to wartość odpowiadająca kosztom przywrócenia mienia do stanu nowego, lecz nieulepszonego, tj. w przypadku budynków i budowli – wartość odpowiadająca kosztom remontu lub odbudowy w tym samym miejscu, z uwzględnieniem dotychczasowej technologii, konstrukcji, i standardu wykończenia przy zastosowaniu dotychczasowych wymiarów i materiałów. Natomiast zgodnie z § 2 pkt 43 OWU, wartość rzeczywistą stanowi wartość odtworzeniowa pomniejszona o zużycie techniczne.

Stosownie do treści § 8 ust. 2 OWU, sumę ubezpieczenia określa ubezpieczający. Suma ubezpieczenia podana przez ubezpieczającego dla środków trwałych powinna odpowiadać:

1)  wartości odtworzeniowej lub księgowej brutto na dzień zawarcia umowy – w odniesieniu do mienia o zużyciu technicznym nieprzekraczającym 50% lub

2)  wartości rzeczywistej na dzień zawarcia umowy – w odniesieniu do mienia o zużyciu technicznym przekraczającym 50%.

Wobec uregulowania § 8 ust. 3 OWU, w przypadku zaniżenia przez ubezpieczającego sumy ubezpieczenia w stosunku do faktycznej wartości mienia (niedoubezpieczenie), odszkodowanie wypłacone zostaje według zasady proporcji zgodnie z postanowieniami § 24 ust. 10 OWU. Zgodnie z powołanym przepisem OWU, w takiej sytuacji, w przypadku zaistnienia szkody częściowej, odszkodowanie zmniejsza się w takim stosunku, w jakim pozostaje zadeklarowana suma ubezpieczenia do wartości odtworzeniowej albo rzeczywistej mienia, w zależności od wartości mienia zadeklarowanej do ubezpieczenia. W takim samym stosunku zmniejszane są koszty, o których mowa w § 6 OWU, tj. m.in. koszty związane z uprzątnięciem pozostałości po szkodzie łącznie z kosztami rozbiórki i demontażu części niezdatnych do użytku.

Zgodnie z § 23 ust. 1 pkt 1a OWU, jako wysokość szkody przyjmuje się, przy ubezpieczeniu w wartości odtworzeniowej lub księgowej brutto dla budynków i budowli, wartość kosztów odbudowy lub remontu potwierdzonych kosztorysem przedłożonym przez poszkodowanego, określonych zgodnie z zasadami kalkulacji i ustalania cen robót budowlanych stosowanymi w budownictwie – przy uwzględnieniu dotychczasowych wymiarów, konstrukcji, materiałów i wyposażenia budynku. Natomiast przy ubezpieczeniu w wartości rzeczywistej – wartość ww. kosztów z uwzględnieniem stopnia technicznego zużycia do dnia szkody zniszczonego lub uszkodzonego mienia (§ 23 ust. 1 pkt 2 OWU). Koszty m.in. odbudowy, remontu uszkodzonego mienia odnoszą się do cen z dnia szkody i nie obejmują podatku VAT, o ile poszkodowany posiada możliwość odliczenia tego podatku zgodnie z obowiązującymi przepisami (§ 23 ust. 8 OWU).

Stosownie do treści § 24 ust. 1 OWU, wysokość odszkodowania ustala się w kwocie odpowiadającej rozmiarowi szkody ustalonemu zgodnie z zasadami określonymi w § 23 OWU. Z kolei w świetle § 24 ust. 2 OWU odszkodowanie ustala się w kwocie odpowiadającej wysokości szkody, z tym że wysokość odszkodowania:

1)  ustalona według kosztów remontu (naprawy lub wymiany) nie może przekroczyć sumy ubezpieczenia przedmiotu szkody,

2)  nie obejmuje marży naliczonej przez ubezpieczonego oraz wartości ubytków w granicach obowiązujących norm,

3)  zmniejsza się o wartość pozostałości, które mogą być przeznaczone do dalszego użytku, przeróbki, odbudowy lub sprzedaży,

4)  zwiększa się o udokumentowane przez ubezpieczonego koszty określone w § 6 OWU, tj. m.in. koszty związane z uprzątnięciem pozostałości po szkodzie łącznie z kosztami rozbiórki i demontażu części niezdatnych do użytku.

Zgodnie z § 24 ust. 4 OWU, w przypadku ubezpieczenia mienia w wartości odtworzeniowej, podstawę ustalenia wysokości odszkodowania stanowi wartość odtworzeniowa pod warunkiem przystąpienia do odbudowy lub naprawienia mienia i faktycznego poniesienia przez ubezpieczonego kosztów z tego tytułu. Jeżeli ubezpieczony zrezygnuje z odbudowy mienia w postaci budynków i budowli, o czym ma obowiązek powiadomić (...) S.A., odszkodowanie zostanie wypłacone w kwocie odpowiadającej wartości rzeczywistej.

W okresie trwania ochrony ubezpieczeniowej, w nocy z 4 na 5 września 2012 roku, w jednym z wynajmowanych od powódki przez (...) Sp. z o.o. z siedzibą w Z. magazynów usytuowanych w wydzielonej ścianami od pozostałych części – środkowej części hali produkcyjno-magazynowej o powierzchni 3.456 m ² i 1.008 m ² – wybuchł pożar, który doprowadził do zniszczenia tej części budynku (dowód: dokumentacja fotograficzna pogorzeliska, k. 56-69; umowy najmu lokalu użytkowego z (...) Sp. z o.o., k. 70-71 i 74-75; decyzja (...) w B. nr (...), k. 156-157; pisemna opinia biegłego z zakresu budownictwa, kosztorysowania i rozliczania inwestycji, k. 258-278).

Pismem z dnia 5 września 2012 roku powódka dokonała zgłoszenia powstałej szkody pozwanej (dowód: druk zgłoszenia szkody majątkowej, k. 136-137).

W odpowiedzi na ww. zgłoszenie (...) S.A. w piśmie z dnia 6 września 2012 roku wezwała powódkę do złożenia dodatkowych dokumentów (dowód: pismo (...) S.A., k. 138).

Dalsze postępowanie likwidacyjne przedmiotowej szkody prowadziła, na zlecenie pozwanej, (...) Sp. z o.o. z siedzibą w W. (dowód: protokół szkody, k. 139-142; wydruk korespondencji elektronicznej, k. 143).

W tym samym czasie, w związku z zaistnieniem zdarzenia szkodzącego w postaci pożaru, w dniu 6 września 2012 roku, Powiatowy Inspektor Nadzoru Budowlanego w B., decyzją nr (...) nakazał powódce wyłączyć z użytkowania w trybie niezwłocznym budynek byłych Zakładów (...), zlokalizowany na działce o nr ewid. (...)obręb (...) przy ul. (...) w Z., wykonać zabezpieczenia terenu wokół przedmiotowego obiektu w trybie niezwłocznym oraz umieścić na budynku informację o stanie zagrożenia przedmiotowego obiektu w trybie niezwłocznym (dowód: decyzja (...) w B. nr (...), k. 156-157).

Następnie, w dniu 13 września 2012 roku Powiatowy Inspektor Nadzoru Budowlanego w B. wydał postanowienie nr (...), mocą którego nałożył na powódkę obowiązek sporządzenia ekspertyzy technicznej dotyczącej stanu technicznego uszkodzonej części obiektu (dowód: postanowienie (...) w B. nr (...), k. 158-160).

Z kolei w oparciu o ekspertyzę wydaną na zlecenie powódki przez (...) Biuro (...), (...) i Wycen w Ł., Powiatowy Inspektor Nadzoru Budowlanego w B., na postawie decyzji nr (...) z dnia 16 października 2012 roku nakazał powódce m.in. rozbiórkę zniszczonej części hali pomiędzy osiami 9-13 i E-K w terminie do dnia 30 września 2013 roku (dowód: decyzja (...) w B. nr (...), k. 209-216; ekspertyza techniczna, k. 161-207).

Po przeprowadzeniu postępowania likwidacyjnego, (...) Sp. z o.o. sporządziła raport końcowy z likwidacji przedmiotowej szkody, zgodnie z którego treścią, w oparciu o zgromadzoną do dnia wydania raportu dokumentację, wykluczono powstanie zdarzenia szkodzącego w postaci pożaru na skutek podpalenia, przy czym za najbardziej prawdopodobną przyczynę jego wystąpienia uznano awarię instalacji elektrycznej, znajdującej się w obszarze hali magazynowo-produkcyjnej. Wobec oszacowania przez ww. podmiot działający w imieniu pozwanej wartości odtworzeniowej całego obiektu powódki na kwotę 42.113.655,99 zł, w ślad za tym, wartość powstałej szkody w wartości odtworzeniowej ustalono na kwotę 5.433.028,30 zł netto. Z uwagi jednak na okoliczność, iż pozwanej nie przedstawiono żadnej dokumentacji, potwierdzającej przystąpienie przez powódkę do odbudowy zniszczonego mienia, przy obliczaniu wartości szkody uwzględniono stopień technicznego zużycia, przyjmując roczne zużycie techniczne na poziomie 1%. Tak więc, przyjęto, że wartość powstałej szkody w wartości rzeczywistej wyniosła 3.585.798,68 zł netto. Nadto, w przedmiotowym raporcie określono wartość uzasadnionych kosztów związanych z uprzątnięciem pozostałości po szkodzie łącznie z kosztami rozbiórki i demontażu części niezdatnych do użytku – na kwotę 72.380,73 zł, o którą następnie zwiększono należne powódce odszkodowanie, a także wartość ewentualnego odzysku w postaci sprzedaży złomu, stali i blachy – na kwotę 60.439,75 zł, o którą z kolei pomniejszono wartość należnego powódce odszkodowania. Dodatkowo, w związku z szacunkowymi wyliczeniami pozwanej, iż wartość odtworzeniowa całego obiektu powódki wynosi 42.113.655,99 zł, przy sumie ubezpieczenia opiewającej na kwotę 4.000.000,00 zł, ustalono wartość niedoubezpieczenia na poziomie 90,5%. Wobec powyższego, wartość bezspornego odszkodowania należnego powódce z tytułu zaistniałej szkody obliczono na kwotę 334.909,10 zł netto (dowód: raport końcowy z likwidacji szkody, k. 217-228).

Decyzją wydaną w dniu 27 lutego 2013 roku (...) S.A. przyjęła odpowiedzialność za przedmiotową szkodę i przyznała oraz wypłaciła powódce odszkodowanie z tegoż tytułu w wysokości 334.909,10 zł (dowód: decyzja (...) S.A., k. 229).

Zgodnie z Wykazem nieruchomości i ruchomości stanowiącym załącznik do aktu notarialnego z dnia 27 grudnia 2007 roku, wartość zniszczonej części naniesień budowlanych, będących własnością powódki wynosi 2.557.512,81 zł – w odniesieniu do budynku w postaci tkalni automatycznej (17.193,00 m ² pow. uż.) oraz 1.054.711,41 zł – w odniesieniu do przybudówki wschodniej (9.967,00 m ² pow. uż.), co w przybliżeniu łącznie daje kwotę 3.612.224,00 zł wartości odtworzeniowej tej części budynku (łącznie 27.160,00 m ² pow. uż). Zatem, wobec przyjęcia jako szacunkowej ceny budowy nowego budynku typu hala przemysłowa o konstrukcji żelbetowej wraz z dachem o konstrukcji metalowej kwoty 1.400,00 zł/m ² pow. uż., wartość odtworzeniowa zniszczonych budynków, tj. bez pomniejszenia o stopień zużycia technicznego, wynosi po zaokrągleniu 38.024.000,00 zł (27.160,00 m ² pow. uż. x 1.400,00 zł/m ² pow. uż). Natomiast, przy uwzględnieniu zużycia technicznego dwóch przyległych do siebie budynków, w których powstał pożar na poziomie 1% rocznie, wynoszącego zatem dla tych 34-letnich obiektów 34%, wartość odtworzeniowa tych samych budynków, tj. de facto wartość rzeczywista, wynosi w przybliżeniu 25.080.000,00 zł (38.000.000,00 zł x {100% – 34%}). Odnosząc powyższe do przyjętej w umowie sumy ubezpieczenia (4.000.000,00 zł), stwierdzić należy, że tzw. stopień niedoubezpieczenia zniszczonych budynków dla ich wartości odtworzeniowej wynosi 90,5% (3.612.224,00 zł : 38.024.000,00 zł), natomiast dla wartości rzeczywistej – 85,4% (3.612.224,00 zł : 25.080.000,00 zł). Jednocześnie wobec faktu, że sumę ubezpieczenia dla wszystkich naniesień budowlanych w ich wartości odtworzeniowej ustalono na kwotę 4.000.000,00 zł, z jednoczesnym uwzględnieniem, iż powódka nie przystąpiła do odbudowy zniszczonych pożarem budynków, należało obliczyć wartość szkody poniesionej przez (...) Sp. z o.o. przyjmując za podstawę wartość rzeczywistą zniszczonej części budynków (tj. wartość odtworzeniową pomniejszoną o zużycie techniczne). Opierając się na szacunku, że koszt budowy 1 m ² pow. uż. budynku bez uwzględnienia robót ziemnych, fundamentów, izolacji, podłoży i posadzek (te elementy zachowały się) wynosi 1.240,00 zł, stwierdzić należy, że wartość rzeczywista zniszczonych części naniesień budowlanych o pow. uż. 4.320,00 m ² wynosi po zaokrągleniu 3.535.500,00 zł (1.240,00 zł/m ² x 4.320,00 m ² {100% – 34%}). Na skutek uwzględnienia następnie wspomnianego stopnia niedoubezpieczenia zniszczonych budynków dla ich wartości rzeczywistej (tj. 85,6%), szacunkowa wartość rzeczywista części uszkodzonych w pożarze naniesień budowlanych wynosi 509.000,00 zł (3.535.500,00 zł x {100% – 85,6%}), która to kwota odpowiada wartości szkody poniesionej przez powódkę w wyniku pożaru. Notabene wskazać należy, że wartość ww. szkody przedstawia się identycznie, przy dokonaniu wyliczeń opartych na tym samym schemacie, dla wartości odtworzeniowej części zniszczonych w pożarze budynków tj. bez uwzględnienia zużycia technicznego, wynoszącej 5.356.800,00 zł (1.240,00 zł/m ² x 4.320,00 m ²), a następnie pomniejszonej o obliczony dla niej stopień niedoubezpieczenia – 90,5% (5.356.800,00 zł x {100% – 90,5%}) (dowód: pisemna opinia biegłego z zakresu budownictwa, kosztorysowania i rozliczania inwestycji, k. 258-275; pisemna opinia uzupełniająca biegłego z zakresu budownictwa, kosztorysowania i rozliczania inwestycji, k. 377-382; ustna opinia uzupełniająca biegłego z zakresu budownictwa, kosztorysowania i rozliczania inwestycji z dnia 19 lipca 2016 roku, e-protokół 00:14:21-00:22:47 oraz 00:31:08-00:35:30, k. 404).

Co do kosztów związanych z uprzątnięciem pozostałości po szkodzie, w tym kosztów rozbiórki i demontażu, zaznaczenia wymaga, że zniszczone fragmenty budynków zostały całkowicie rozebrane, dlatego brak jest możliwości szczegółowego ustalenia ilości rozebranych elementów konstrukcji i wykończenia zniszczonych części tych budynków. Odpady i gruz wywieziono. Szacunkowa wycena ww. kosztów, przeprowadzona w oparciu o książkę obiektu budowlanego oraz jego oględziny to 130.000,00 zł (dowód: pisemna opinia biegłego z zakresu budownictwa, kosztorysowania i rozliczania inwestycji, k. 275-278; ustna opinia uzupełniająca biegłego z zakresu budownictwa, kosztorysowania i rozliczania inwestycji z dnia 16 czerwca 2015 roku, e-protokół 00:08:00-00:09:09, k. 344). Jednakże zgodnie z § 24 ust. 10 pkt 1 OWU, podlegają one stosunkowemu obniżeniu na tych samych zasadach co odszkodowanie za zniszczone mienie , wziąwszy pod uwagę stopień niedoubezpieczenia wartości rzeczywistej budynków, które uległy zniszczeniu w pożarze na poziomie 85,6% (130.000,00 zł x {100% – 85,6%})

Z kolei w odniesieniu do wartości odzysku ze sprzedaży pochodzącego ze spalonego obiektu powódki złomu, stali i blachy, przy przyjęciu szacunkowej ceny rynkowej złomu w skupie złomu po odliczeniu kosztu załadunku, dostawy (transportu) i rozładunku w kwocie 0,50 zł/kg oraz możliwej do odzyskania ilości złomu w ilości około 70.000,00 kg, wynosi ona 35.000,00 zł (70.000,00 kg x 0,50 zł/kg) (dowód: pisemna opinia biegłego z zakresu budownictwa, kosztorysowania i rozliczania inwestycji, k. 278; ustna opinia uzupełniająca biegłego z zakresu budownictwa, kosztorysowania i rozliczania inwestycji z dnia 16 czerwca 2015 roku, e-protokół 00:10:54-00:14:39, k. 344).

Powyższe ustalenia faktyczne Sąd poczynił na podstawie powołanych wyżej dokumentów zawartych w aktach sprawy oraz w oparciu o wnioski pisemnej opinii biegłego z zakresu budownictwa, kosztorysowania i rozliczania inwestycji inż. J. K., pisemnej opinii uzupełniającej ww. biegłego oraz ustnych opinii uzupełniających tego biegłego wydanych w toku rozpraw z dnia 16 czerwca 2015 roku oraz 19 lipca 2016 roku.

W ww. opiniach uzupełniających biegły zasadniczo potwierdził w całości opinię pisemną podstawową, a nadto odniósł się do wszystkich wątpliwości zgłaszanych przez strony co do treści opinii pisemnej, wyjaśniając sposób dokonania szacunkowych wyliczeń tak wartości szkody poniesionej przez powódkę, jak i kosztów związanych z uprzątnięciem pozostałości po szkodzie, w tym kosztów rozbiórki i demontażu oraz wartości odzysku ze sprzedaży pochodzącego ze spalonego obiektu powódki złomu, stali i blachy. Pomimo że strony sporu podjęły próbę zakwestionowania wydanych opinii, to jednak Sąd podzielił wnioski w nich zawarte, przyjmując je jako własne, wobec braku dostarczenia przez strony materiału dowodowego, mogącego wpłynąć na dokonane ustalenia faktyczne, zgodnie z obowiązującą zasadą ciężaru dowodu, wyrażoną w art. 6 k.c. Nie zaszły przy tym żadne okoliczności osłabiające zaufanie do wiedzy, kompetencji, doświadczenia czy bezstronności sporządzającego ją biegłego.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Powództwo zasługiwało na uwzględnienie w części.

Zgodnie z treścią art. 805 § 1 k.c. przez umowę ubezpieczenia ubezpieczyciel zobowiązuje się, w zakresie działalności swego przedsiębiorstwa, spełnić określone świadczenie w razie zajścia przewidzianego w umowie wypadku, a ubezpieczający zobowiązuje się zapłacić składkę. Świadczenie ubezpieczyciela polegać może w szczególności – przy ubezpieczeniu majątkowym – na zapłacie określonego odszkodowania za szkodę powstałą wskutek przewidzianego w umowie wypadku (art. 805 § 2 pkt 1 k.c.).

Umowa ubezpieczenia jest umową konsensualną, co oznacza, iż zawarcie jej następuje przez złożenie zgodnego oświadczenia woli przez strony ( solo consensu) i do skuteczności jej zawarcia nie jest wymagane wydanie dokumentu, na przykład polisy, lub zapłacenie składki przez ubezpieczającego. Ubezpieczyciel stosownie do wymagań zawartych w art. 809 k.c. zobowiązany jest jedynie do potwierdzenia zawarcia umowy ubezpieczenia dokumentem ubezpieczeniowym. Umowa taka należy również do umów kauzalnych (przyczynowych), ważność jej zależy od istnienia odpowiedniej podstawy świadczeń nią określonych. Ubezpieczający w zamian za opłaconą składkę uzyskuje od ubezpieczyciela ochronę przed wystąpieniem określonego wypadku ( causa obligandi vel aquirendi), natomiast ubezpieczyciel spełnia świadczenie, w celu zwolnienia się z ciążącego na nim zobowiązania ( causa solvendi) ( vide: Gawlik Z., Komentarz do art. 805 Kodeksu cywilnego [w:] Kidyba A. (red.), Gawlik Z., Janiak A., Kopaczyńska-Pieczniak K., Kozieł G., Niezbecka E., Sokołowski T., Kodeks cywilny. Komentarz. Tom III. Zobowiązania - część szczególna, wyd. II, opubl. LEX 2014, wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 17 stycznia 2014 roku, I ACa 659/13, LEX nr 1425368).

Powyższy przepis art. 805 § 1 k.c. zawiera ogólną regulację dotyczącą świadczeń stron umowy ubezpieczenia. W szczególności z art. 805 § 2 pkt 1 k.c. nie wynika, aby zakład ubezpieczeń w każdym wypadku był zobowiązany do wypłaty sumy ubezpieczenia określonej w umowie. Świadczenie zakładu ubezpieczeń co do zasady polega bowiem na wypłacie odszkodowania, a nie sumy ubezpieczenia. Suma ubezpieczenia ustalona w umowie stanowi bowiem górną granicę odpowiedzialności zakładu ubezpieczeń – jeżeli nie umówiono się inaczej (art. 824 § 1 k.c.) ( vide: wyrok Sądu Okręgowego w Gdańsku z dnia 9 lipca 2010 roku, III Ca 339/10, LEX nr 1714180, Kodeks cywilny. Komentarz, pod red. prof. Gniewka E., Warszawa 2006, teza 1 do art. 824 k.c., str. 1258).

Zgodnie z art. 821 k.c., przedmiotem ubezpieczenia majątkowego może być każdy interes majątkowy, który nie jest sprzeczny z prawem i daje się ocenić w pieniądzu.

Przez interes majątkowy należy rozumieć stosunek wartości łączący dane dobro z konkretną osobą. Interes ubezpieczeniowy ma określoną wartość – jest nią wartość ubezpieczeniowa. W przypadku szkody całkowitej ubezpieczający ponosi szkodę w wysokości wartości swojego interesu ubezpieczeniowego. Przedmiotem ochrony ubezpieczeniowej może być tylko taki interes majątkowy, który nie jest sprzeczny z prawem, czyli jest legalny. Legalność interesu ubezpieczeniowego należy rozumieć szeroko, a więc jako jego zgodność nie tylko z prawem karnym, administracyjnym czy prawem pracy, lecz także z obowiązującymi zasadami współżycia społecznego; należy go rozpatrywać według reguł przyjętych w kodeksie cywilnym, w szczególności w art. 58 i 353 ¹ k.c. Umową ubezpieczenia ubezpieczyciel może udzielać ochrony ubezpieczeniowej wyłącznie w odniesieniu do interesu majątkowego, który daje się wyrazić w pieniądzu. Jest to drugie kryterium stawiane wobec interesu, który może być przedmiotem ubezpieczenia. Należy pamiętać, że funkcją umowy ubezpieczenia majątkowego jest zapewnienie ubezpieczonemu bądź też uprawnionemu należnego odszkodowania, które powinno być zapłacone w pieniądzu. Tylko wówczas można oszacować wysokość szkody i należnego odszkodowania, gdy wartość ubezpieczonego interesu majątkowego daje się wyrazić w pieniądzu. Interes ubezpieczeniowy nie jest jednak rozumiany jednolicie, bowiem obok obiektywnego wyróżnia się także subiektywny element interesu ( vide: Kowalewski E. (w:) Ubezpieczenia w gospodarce..., s. 82, 84; Gawlik Z., Komentarz do art. 821 Kodeksu cywilnego [w:] Kidyba A. (red.), Gawlik Z., Janiak A., Kopaczyńska-Pieczniak K., Kozieł G., Niezbecka E., Sokołowski T., Kodeks cywilny. Komentarz. Tom III. Zobowiązania - część szczególna, wyd. II, opubl. LEX 2014).

Możliwość ubezpieczenia wszelkich praw majątkowych należy zatem do istoty umowy ubezpieczenia, która ma polegać właśnie na tym, że ubezpieczający zabezpiecza się przed niekorzystnymi następstwami wypadków losowych, określonych w umowie ubezpieczenia, dla tych właśnie praw majątkowych. Przedmiotem ochrony jest bowiem nie samo prawo podmiotowe przysługujące ubezpieczonemu, lecz jego interes leżący w tym, aby tego prawa nie utracić.

Na gruncie przedmiotowej sprawy okolicznością bezsporną jest, że strony łączyła ważna umowa ubezpieczenia majątkowego mienia w postaci wszystkich budynków i budowli od ognia i innych żywiołów dla małych i średnich przedsiębiorstw (grupa A7) zawarta w dniu 1 marca 2012 roku na okres od dnia 2 marca 2012 roku do dnia 1 marca 2013 roku. Wzajemne prawa i obowiązki stron tej umowy wynikały z jej treści, potwierdzonej polisą (...) nr (...) (kontynuacja polisy (...) nr (...)), a także z Ogólnych warunków ubezpieczenia mienia od ognia i innych żywiołów dla małych i średnich przedsiębiorstw ustalonych uchwałą nr (...) Zarządu (...) spółki akcyjnej z dnia 6 listopada 2008 roku ze zmianami ustalonymi uchwałą nr (...) z dnia 8 grudnia 2010 roku (tzw. OWU), które jako załącznik do umowy stanowiły jej integralną część.

Bezspornym jest także to, że w nocy z 4 na 5 września 2012 roku, w jednym z wynajmowanych od powódki przez (...) Sp. z o.o. z siedzibą w Z. magazynów usytuowanych w wydzielonej ścianami od pozostałych części – środkowej części hali produkcyjno-magazynowej o powierzchni 3.456 m ² i 1.008 m ² – wybuchł pożar, który doprowadził do zniszczenia tej części budynku. Niespornym jest również fakt, że strona powodowa miała wykupioną polisę ubezpieczeniową dla budynków położonych na nieruchomości przy ul. (...) w Z. od ognia w okresie kiedy doszło do zdarzenia.

Powódka powiadomiła pozwaną (...) S.A. o zdarzeniu ubezpieczeniowym w postaci pożaru i zgłosiła szkodę. Natomiast decyzją wydaną w dniu 27 lutego 2013 roku (...) S.A. przyjęła odpowiedzialność za przedmiotową szkodę co do zasady i przyznała oraz wypłaciła powódce odszkodowanie z tegoż tytułu w wysokości 334.909,10 zł.

Okolicznościami spornymi między stronami były m.in. wartość odtworzeniowa ubezpieczonych obiektów, stopień niedoubezpieczenia, wysokość szkody oraz wysokość przyznanego odszkodowania.

Szczegółowe zasady określania ww. wartości znalazły się w obowiązujących w dniu zawarcia umowy ubezpieczenia OWU mienia od ognia i innych żywiołów dla małych i średnich przedsiębiorstw ustalonych uchwałą nr (...) Zarządu (...) spółki akcyjnej z dnia 6 listopada 2008 roku ze zmianami ustalonymi uchwałą nr (...) z dnia 8 grudnia 2010 roku. Przedstawiciel powódki, składając podpis pod polisą ubezpieczeniową, oświadczył, że otrzymał dokument zawierający ww. OWU przed dniem zawarcia umowy ubezpieczenia.

Za bezpodstawne w świetle § 8 ust. 2 OWU należało uznać twierdzenie powódki wywiedzione w pozwie, wedle którego określiła ona sumę ubezpieczenia budynków posadowionych na nieruchomości przy ul. (...) w Z. na kwotę 4.000.000,00 zł z tego względu, że za zbliżoną sumę (tj. 4.355.931,03 zł brutto) nabyła je na własność i na taką właśnie kwotę postanowiła ubezpieczyć, podczas gdy ww. przepis OWU wyraźnie wskazuje, że suma ubezpieczenia podana przez ubezpieczającego dla środków trwałych powinna odpowiadać (alternatywnie):

1)  wartości odtworzeniowej lub księgowej brutto na dzień zawarcia umowy – w odniesieniu do mienia o zużyciu technicznym nieprzekraczającym 50% lub

2)  wartości rzeczywistej na dzień zawarcia umowy – w odniesieniu do mienia o zużyciu technicznym przekraczającym 50%.

Ponadto, wskazania powódki, zgodnie z którymi dochodzona pozwem kwota wynika z oszacowania straty (szkody), jaką poniosła na skutek pożaru hali, przy przyjęciu, że wartość odtworzeniowa ubezpieczonego obiektu nie przekracza kwoty 13.500.000,00 zł, a ewentualne jego niedoubezpieczenie może wynosić maksymalnie 70%, wobec czego powódce należy się 30% ustalonej przez pozwaną wartości szkody w wysokości 1.075.739,60 zł, która po pomniejszeniu o wartość wypłaconego bezspornego odszkodowania, uzasadnia domaganie się przez powódkę zapłaty kwoty 740.831,50 zł, należało uznać za nieuzasadnione w zestawieniu z ustaleniami poczynionymi przez biegłego z zakresu budownictwa, kosztorysowania i rozliczania inwestycji w wydanych na potrzeby niniejszej sprawy opiniach, tym bardziej, że powódka w żaden sposób nie wyjaśniła przede wszystkim, na jakiej podstawie i przy przyjęciu jakich parametrów ustaliła wartość odtworzeniową ubezpieczonego obiektu na kwotę 13.500.000,00 zł, przez co dalsze wyliczenia powódki tak wartości powstałej szkody, jak i należnego według niej odszkodowania, są – w opinii Sądu – niemiarodajne. W tym zakresie należało oprzeć się na opiniach biegłego, zawierających przejrzyste wyliczenia wraz z określeniem przyjętych przez niego uśrednionych paramentów szacunkowych dla poszczególnych wyliczeń.

Strona powodowa, pomimo powołania się na przytoczone wyżej twierdzenia, nie wykazała również wysokości poniesionej szkody. Choć z art. 805 § 1 i § 2 pkt 1 k.c. wynika obowiązek pozwanej zapłaty powódce odszkodowania za szkodę powstałą wskutek przewidzianego w umowie wypadku, to aktualizacja tego obowiązku następuje dopiero wówczas, gdy ubezpieczający udowodni, że zaistniał wypadek przewidziany umową ubezpieczenia, że powstała szkoda i to w wykazanej przez ubezpieczającego wysokości oraz że między takim wypadkiem a szkodą w udowodnionej wysokości istnieje normalny związek przyczynowy. Tymczasem jest zupełnie oczywistym, że określona w umowie suma ubezpieczenia nie jest nowego rodzaju zryczałtowanym określeniem wysokości odszkodowania. Strony umowy ubezpieczenia nie umawiają się bowiem o wypłatę sumy ubezpieczenia, lecz o zapłatę odszkodowania w wysokości odpowiadającej wysokości powstałej szkody. Natomiast ustalona w umowie suma ubezpieczenia stanowi tylko górną granicę odpowiedzialności zakładu ubezpieczeń, zgodnie z art. 824 § 1 k.c. ( vide: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 19 grudnia 1997 roku, II CKN 534/97, LEX nr 1102252).

Biorąc pod uwagę ogólne reguły postępowania dowodowego, zgodnie z którymi obowiązek przedstawienia dowodów zmierzających do wyjaśnienia okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy spoczywa na stronach, a ciężar udowodnienia faktów mających dla rozstrzygnięcia sprawy istotne znaczenie spoczywa na stronie, która z tych faktów wywodzi skutki prawne (art. 6 k.c. w zw. z art. 3 k.p.c. w zw. z art. 232 k.p.c.), powódka, dochodząc od ubezpieczyciela odszkodowania powinna wykazać, że poniosła w określonej wysokości szkodę ( vide: wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 14 lipca 2015 roku, VI ACa 1187/14).

Mając na uwadze powyższe oraz szacunkowe wyliczenia zawarte w opiniach sporządzonych w niniejszej sprawie, Sąd uznał powództwo za uzasadnione w zakresie kwoty 173.360,90 zł.

Zgodnie z § 24 ust. 4 OWU, w przypadku ubezpieczenia mienia w wartości odtworzeniowej, podstawę ustalenia wysokości odszkodowania stanowi wartość odtworzeniowa pod warunkiem przystąpienia do odbudowy lub naprawienia mienia i faktycznego poniesienia przez ubezpieczonego kosztów z tego tytułu. Jeżeli ubezpieczony zrezygnuje z odbudowy mienia w postaci budynków i budowli, o czym ma obowiązek powiadomić (...) S.A., odszkodowanie zostanie wypłacone w kwocie odpowiadającej wartości rzeczywistej.

Zgodnie z treścią opinii biegłego J. K. wartość odtworzeniowa części zniszczonej budynku z uwzględnieniem stopnia jej technicznego zużycia ( wartość rzeczywista zgodnie z definicjami zawartymi w umowie ubezpieczenia) wynosi 3.535,500 złotych.

Kwota ta stanowiłaby zatem stosownie do postanowień umowy ubezpieczenia należne powódce odszkodowanie z tytułu zniszczenia ubezpieczonego mienia, w przypadku, gdy nie przystąpiono do odbudowy budynku.

Stosownie do postanowień owu. Należne powódce odszkodowanie obejmować powinno również koszty prac rozbiórkowych i porządkowych, których wartość biegły wyliczył na kwotę 130 000 złotych.

Tak ustalone odszkodowanie należy następnie pomniejszyć o wartość odzyskanych przez powódkę pozostałości ( złomu i innych materiałów), których wartość biegły ustalił na kwotę 35 000 złotych.

Uzyskana na podstawie przedstawionych działań matematycznych kwota odszkodowania wynosi 3.630.500 złotych.

Wobec uregulowania § 8 ust. 3 OWU, w przypadku zaniżenia przez ubezpieczającego sumy ubezpieczenia w stosunku do faktycznej wartości mienia (niedoubezpieczenie), odszkodowanie wypłacone zostaje według zasady proporcji zgodnie z postanowieniami § 24 ust. 10 OWU. Zgodnie z powołanym przepisem OWU, w takiej sytuacji, w przypadku zaistnienia szkody częściowej, odszkodowanie zmniejsza się w takim stosunku, w jakim pozostaje zadeklarowana suma ubezpieczenia do wartości odtworzeniowej albo rzeczywistej mienia, w zależności od wartości mienia zadeklarowanej do ubezpieczenia. W takim samym stosunku zmniejszane są koszty, o których mowa w § 6 OWU, tj. m.in. koszty związane z uprzątnięciem pozostałości po szkodzie łącznie z kosztami rozbiórki i demontażu części niezdatnych do użytku.

Z uwagi na brzmienie postanowień owu odnoszących skalę niedoubezpieczenia mienia bądź do jego wartości rzeczywistej bądź do wartości odtworzeniowej przyjęto szacunkowo stopień niedoubezpieczenia budynku obliczony przez biegłego dla wartości rzeczywistej skoro według tej wartości ustalone jest odszkodowanie.

Stopień niedoubezpieczenia mienia w opinii biegłego w odniesieniu do wartości rzeczywistej wyliczony został przez biegłego na 0,144.

Oznacza to, że ubezpieczeniem objęte było jedynie około 14 % wartości mienia.

Ustalona powyżej suma odszkodowania podlega zatem redukcji jedynie do 14 % tej kwoty tj. do kwoty 508.270 złotych . (3.630.500 x 14 %) .

Po pomniejszeniu tej kwoty o wypłaconą już powódce kwotę 334.909,10 złotych do wypłaty na rzecz powódki pozostaje kwota 173.360,90 złotych .

Odsetki ustawowe od ww. kwoty zasądzone zostały na podstawie art. 359 par. 2 k.c. począwszy od dnia następnego po wydaniu przez ubezpieczyciela decyzji z dnia 27 lutego 2013 roku o przyznaniu odszkodowania w wysokości 334.909,10 zlotych.

Stosownie do treści przepisu art. 817 kc. ubezpieczyciel jest obowiązany spełnić świadczenie ubezpieczeniowe w terminie 30 dni licząc od daty otrzymania zawiadomienia o wypadku, bądź też w terminie 14 dni od dnia, w którym wyjaśnienie okoliczności koniecznych do ustalenia odpowiedzialności ubezpieczyciela stało się możliwe.

W dacie wydania wspomnianej decyzji ubezpieczyciel powinien zatem spełnić na rzecz ubezpieczonego świadczenie odszkodowawcze.

W pozostałym zakresie powództwo podlegało oddaleniu jako nieuzasadnione.

O kosztach Sąd orzekł na podstawie art. 100 k.p.c., dokonując ich stosunkowego rozdzielenia pomiędzy stronami, przy przyjęciu, iż powództwo zostało uwzględnione co do 24% wartości przedmiotu sporu.

Na podstawie art. 108 § 1 k.p.c. Sąd pozostawił szczegółowe wyliczenie kosztów procesu referendarzowi sądowemu.

Z/ odpis wyroku z uzasadnieniem doręczyć pełnomocnikom stron.