Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 13 lipca 2016 roku

Sąd Rejonowy dla Warszawy Pragi Południe w Warszawie VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSR Zofia Pawelczyk

Protokolant: protokolant sądowy Aleksandra Łaszuk

po rozpoznaniu w dniu 13 lipca 2016 roku w Warszawie na rozprawie

sprawy A. O.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych (...)w W.

o zasiłek chorobowy, świadczenie rehabilitacyjne i zwrot nienależnie pobranego świadczenia rehabilitacyjnego i chorobowego

z odwołania A. O.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...)w W. z dnia (...)roku, znak: (...)

orzeka:

I. zmienia decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...)w W. z dnia (...)roku, znak: (...)- (...) - (...), w ten sposób, że uznaje, iż odwołujący A. O. nie jest zobowiązany do zwrotu pobranego świadczenia rehabilitacyjnego i zasiłku chorobowego z funduszu chorobowego w kwocie 16.201,34 zł brutto ( słownie: szesnaście tysięcy dwieście jeden złotych 34/100) za okres od 2 stycznia 2012r. do 29 października 2012r.

II. zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...)w W. na rzecz odwołującego A. O. kwotę 60 zł (słownie: sześćdziesiąt złotych 00/100) tytułem kosztów zastępstwa procesowego.

Sygn. akt VI U 555/15

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia (...)roku, znak: (...)- (...) - (...), Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...)w W. odmówił ubezpieczonemu A. O. prawa do zasiłku chorobowego za okres od 02.01.2012r. do 01.07.2012r. oraz świadczenia rehabilitacyjnego za okres od 02.07.2012r. do 29.10.2012r. oraz zobowiązał ubezpieczonego do zwrotu nienależnie pobranego świadczenia rehabilitacyjnego i zasiłku chorobowego z funduszu chorobowego w kwocie 16.201,34 zł brutto za okres od 02.01.2012r. do 29.10.2012r. W uzasadnieniu swej decyzji organ rentowy wskazał, że ubezpieczonemu zostały wypłacone odpowiednie kwoty tytułem zasiłku chorobowego oraz świadczenia rehabilitacyjnego za okres od 02.01.2012r. do 29.10.2012r. Jednocześnie organ dodał, że ubezpieczony był w okresie od 13 czerwca 2011 roku do 31 grudnia 2011 roku zatrudniony w firmie (...) w T., z kolei zgodnie z wyrokiem Sądu od dnia 01.04.2010r. została mu przyznana emerytura. Stąd też organ uznał wypłacone ubezpieczonemu świadczenia za nienależne.

(decyzja z dnia 20.10.2015r. – 1 akt rentowych)

Od powyższej decyzji A. O. wniósł odwołanie, w którym wniósł o odstąpienie od zobowiązania go do zwrotu nienależnie wypłaconych mu przez organ rentowy świadczeń. W uzasadnieniu odwołania wskazał on, że faktycznie od dnia 13 czerwca 2011 roku pracował w firmie (...), jednak od dnia 2 stycznia 2012 roku przebywał na zwolnieniu ze względu na niezdolność do pracy. Podał on, że wyczerpaniu okresu pobierania świadczenia rehabilitacyjnego chciał wrócić do pracy, jednak pracodawca się na to nie zgodził. Odwołujący się podniósł ponadto, że wyrok Sądu Apelacyjnego, na podstawie którego zostało mu przyznane prawo do emerytury od dnia 01.04.2010r. został wydany dopiero dnia 23 czerwca 2015 roku. Odwołujący podnosił, że na uwagę zasługuje także jego sytuacja materialna, otrzymuje on świadczenie emerytalne w wysokości 608,41 zł netto i nie jest w stanie utrzymać się sam za tę kwotę.

W piśmie procesowym z dnia 22 lutego 2016 roku pełnomocnik odwołującego się podniósł dodatkowo zarzut braku możliwości dochodzenia przez ZUS zwrotu nienależnie pobranego świadczenia z uwagi na upływ 3-letniego terminu do żądania jego zwrotu.

Na rozprawie w dniu 13 lipca 2016 r. pełnomocnik odwołującego wniósł o zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego według norm przypisanych.

(odwołanie – k. 1 – 1 verte, pismo procesowe z dnia 22.02.2016r. – k. 13 – 14; protokół rozprawy z dnia 13 lipca 2016 r. k.34)

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie, powtarzając swoją argumentację zawartą w uzasadnieniu skarżonej decyzji.

(odpowiedź na odwołanie – k. 5 – 5 verte)

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Dnia 7 października 2011 roku A. O. wniósł odwołanie od decyzji ZUS z dnia (...)roku, znak: (...)oraz od decyzji ZUS z dnia (...)roku, znak: (...), którymi odmówiono mu prawa do emerytury. W wyniku rozpoznania obu odwołań Sąd Okręgowy Warszawa – Praga VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wydał dnia 6 marca 2012 roku w sprawie o sygn. akt VII U 1276/11 wyrok, w którym w pkt 1 odrzucił odwołanie A. O. od decyzji z dnia (...)roku, a w pkt 2 oddalił jego odwołanie od decyzji z dnia (...)roku. Od tego wyroku odwołujący się wniósł apelację. W wyniku rozpoznania apelacji Sąd Apelacyjny w Warszawie III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych uchylił zaskarżony wyrok i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania przez Sąd Okręgowy Warszawa – Praga.

W wyniku ponownego rozpoznania Sąd Okręgowy Warszawa – Praga VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem z dnia 29 lipca 2014 roku wydanym w sprawie o sygn. akt VII U 1063/13 w pkt 1 zmienił zaskarżone decyzje ZUS z dnia (...). i z dnia (...). w ten sposób, że zaliczył do okresu pracy w szczególnych warunkach okres praktycznej nauki zawodu od dnia 07.04.1965r. do dnia 22.08.1966r. oraz okres zatrudnienia w Spółdzielni (...) od dnia 01.02.1977r. do dnia 20.09.1982r. i przyznał odwołującemu się prawo do wcześniejszej emerytury od dnia 1 kwietnia 2010 roku.

Od powyższego wyroku organ rentowy wniósł apelację.

W wyniku rozpoznania apelacji Sąd Apelacyjny w Warszawie III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem z dnia 23 czerwca 2015 roku, wydanym w sprawie o sygn. akt III AUa 1779/14, w pkt 2 oddalił apelację organu rentowego i w pkt 1 zmienił zaskarżony wyrok nadając mu brzmienie „zmienia zaskarżone decyzje Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...)w W. z dnia (...)., znak: (...), z dnia (...)r., znak: (...), z dnia (...) r. znak: (...)w ten sposób, że przyznaje A. O. prawo do emerytury od dnia 1 kwietnia 2010 r.”.

(wyrok SO z dnia 06.03.2012r. – k. 53 akt sprawy VII U 1063/13, wyrok SA z dnia 22.01.2013r. – k. 81 akt sprawy VII U 1063/13, wyrok SO z dnia 29.07.2014r. – k. 226 akt sprawy VII U 1063/13, wyrok SA z dnia 23.06.2015r. – k. 276 – 277 akt sprawy VII U 1063/13)

Odwołujący się pracował u D. P., prowadzącego działalność gospodarczą pod firmą (...)z siedzibą w T. od 13 czerwca 2011 roku do 31 grudnia 2011 roku. Strony łączyła ustna umowa o pracę.

(dowód: zeznania świadka D. P. – protokół rozprawy z dnia 30.05.2016r. od 00:05:34 do 00:11:21)

Odwołujący był niezdolny do pracy w okresie od dnia 2 stycznia 2012 roku do dnia 29 października 2012 roku, za który to okres został mu wypłacony zasiłek chorobowy w łącznej kwocie 9.213,74 zł, oraz świadczenie rehabilitacyjne w łącznej kwocie 5.104,63 zł.

(bezsporne)

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie przywołanych wyżej dowodów, dokumentów załączonych do akt sprawy, przede wszystkim orzeczeń wydanych w sprawie z odwołania A. O. od decyzji odmawiającej mu prawa do emerytury. Zgromadzone w niniejszej sprawie dowody z dokumentów Sąd ocenił jako w pełni wiarygodne. Na żadnym etapie rozpoznawania sprawy strony postępowania nie zakwestionowały jakiegokolwiek dowodu, nie podniosły jego nieautentyczności lub niezgodności ze stanem rzeczywistym. Były one zatem nie tylko spójne wewnętrznie, ale i korespondowały ze sobą, tworząc logiczną całość, dlatego też stanowiły podstawę ustalonego przez Sąd stanu faktycznego w niniejszej sprawie. Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił także na podstawie zeznań świadka D. P., któremu jednak Sąd nie dał wiary w zakresie w jakim świadek twierdzi, że odwołujący się był u niego zatrudniony do końca grudnia 2012 roku. Z pozostałego bowiem materiału dowodowego wynika, że chodzi tu nie o grudzień 2012 roku, ale o grudzień 2011 roku. W pozostałym zakresie, w szczególności co do ustania stosunku pracy w związku z chorobą odwołującego się Sąd uznał zeznania świadka za wiarygodne.

Strony nie wnosiły o uzupełnienie materiału dowodowego.

Sąd zważył, co następuje:

W ocenie Sądu odwołanie A. O. jest zasadne.

Podstawą dla wydania skarżonej w niniejszym postępowaniu decyzji ZUS jest regulacja z art. 13 ust. 1 pkt 1, art. 18 ust. 7 oraz art. 66 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 roku o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (tekst jednolity - Dz. U. z 2014 roku, poz. 159; dalej jako: ustawa zasiłkowa), a także regulacje z art. 84 ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jednolity - Dz. U. z 2015 roku, poz. 121; dalej jako: u.s.u.s.).

Niniejsze rozważania Sąd rozpocznie od analizy uregulowań zawartych w ustawie o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa. Zgodnie z art. 13 ust. 1 pkt 1 ustawy zasiłkowej zasiłek chorobowy z tytułu niezdolności do pracy powstałej w czasie trwania ubezpieczenia chorobowego, jak i z tytułu niezdolności do pracy powstałej po ustaniu tytułu ubezpieczenia nie przysługuje za okres po ustaniu tytułu ubezpieczenia chorobowego, jeżeli osoba niezdolna do pracy ma ustalone prawo do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy. W niniejszej sprawie Sąd ustalił, że odwołujący się otrzymywał zasiłek chorobowy, a następnie świadczenie rehabilitacyjne już po ustaniu jego tytułu ubezpieczenia – tytułem tym było bowiem jego zatrudnienie u D. P., które się zakończyło pod koniec grudnia 2011 roku. Jednocześnie Sąd ustalił, iż wyrokiem z dnia 23 czerwca 2015 roku, sygn. akt III AUa 1779/14, Sąd Apelacyjny w Warszawie przyznał A. O. prawo do emerytury od dnia 1 kwietnia 2010 roku. Powyższe oznacza więc, że faktycznie za okres, w którym przyznane zostały odwołującemu się świadczenia z tytułu jego niezdolności do pracy miał on ustalone prawo do emerytury, za spełnioną więc należy uznać przesłankę z art. 13 ust. 1 pkt 1 ustawy zasiłkowej.

Kolejną regulacją przywołaną jako podstawa skarżonego rozstrzygnięcia jest art. 18 ust. 7 ustawy zasiłkowej, zgodnie z którym świadczenie rehabilitacyjne nie przysługuje osobie uprawnionej do emerytury. Również więc i w tym przypadku należy uznać, iż za okres pobierania przez odwołującego się świadczenia chorobowego (czyli za okres od 02.07.2012r. do 29.10.2012r.) zostało mu przyznane, w wyniku przywołanego wyżej wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 23 czerwca 2015 roku, prawo do emerytury. Tym samym więc spełniona jest także przesłanka z art. 18 ust. 7 ustawy zasiłkowej, która przemawia przeciwko przyznaniu prawa do świadczenia rehabilitacyjnego odwołującemu się.

Odwołujący zaskarżył decyzję jedynie w zakresie zobowiązania do zwrotu przyznanego i wypłaconego zasiłku chorobowego i zasiłku rehabilitacyjnego, wobec tego sąd nie rozpoznaje w niniejszym postępowaniu kwestii zasadności odmowy przyznania prawa do zasiłku chorobowego i świadczenia rehabilitacyjnego.

W tym miejscu przechodząc do analizy treści zaskarżonej decyzji, a mianowicie do kwestii rozstrzygnięcia w przedmiocie zobowiązania odwołującego do zwrotu nienależnie pobranego świadczenia, warto zaznaczyć, że samo uznanie, że odwołujący się nie ma prawa do świadczenia rehabilitacyjnego i zasiłku chorobowego za wskazane okresy nie oznacza automatycznie, że pobrane przez niego świadczenia należy uznać za świadczenia nienależne.

W kwestii zwrotu nienależnie pobranego świadczenia organ rentowy powołał się na regulację z art. 66 ust. 2 ustawy zasiłkowej, która wskazuje, że jeżeli świadczenie zostało pobrane nienależnie z winy ubezpieczonego wypłacone kwoty podlegają potrąceniu z należnych ubezpieczonemu zasiłków bieżących oraz z innych świadczeń z ubezpieczeń społecznych lub ściągnięciu w trybie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji. Regulacja ta wskazuje zatem na sposoby egzekucji nienależnego świadczenia, jednak jeśli chodzi o samą definicję tego, co ustawodawca uznaje za nienależne świadczenie należy sięgnąć do regulacji z art. 84 ust. 2 u.s.u.s. Zgodnie z tym unormowaniem za kwoty nienależnie pobranych świadczeń uważa się:

- świadczenia wypłacone mimo zaistnienia okoliczności powodujących ustanie prawa do świadczeń albo wstrzymanie ich wypłaty w całości lub w części, jeżeli osoba pobierająca świadczenie była pouczona o braku prawa do ich pobierania (pkt 1);

- świadczenia przyznane lub wypłacone na podstawie nieprawdziwych zeznań lub fałszywych dokumentów albo w innych przypadkach świadomego wprowadzania w błąd organu wypłacającego świadczenia przez osobę pobierającą świadczenia (pkt 2).

W niniejszej sprawie organ rentowy uznał, iż świadczenie rehabilitacyjne oraz zasiłek chorobowy zostały odwołującemu się wypłacone pomimo zaistnienia okoliczności powodujących ustanie prawa do tych świadczeń. Tym samym za podstawę dla uznania świadczeń za nienależnie pobrane organ przyjął art. 84 ust. 2 pkt 1 u.s.u.s. Wobec powyższego warto wskazać, że ustawodawca w owym art. 84 ust. 2 pkt 1 u.s.u.s. wskazał, iż dla uznania świadczenia za nienależnie pobrane wymagane jest również, aby osoba pobierająca świadczenie była pouczona o braku prawa do jego pobierania. Pouczenie to pozwala na ustalenie, iż dana osoba pobierająca świadczenie miała świadomość, iż pobiera je nienależnie. Brak bowiem takiego pouczenia skutkować będzie niemożnością uznania wypłaconego świadczenia za nienależnie pobrane pomimo braku prawa do jego przyznania. Tym samym ustawodawca wyraźnie wskazał, iż ZUS ma prawo żądać zwrotu tylko takiego świadczenia, które zostało pobrane pomimo braku uprawnienia do jego przyznania przez świadczeniobiorcę, który w momencie jego pobierania był świadomy o braku tego uprawnienia, a pomimo tego takie świadczenie pobrał.

Wobec tego należy uznać, iż kluczową przesłanką dla uznania świadczenia za nienależnie pobrane, zgodnie z art. 84 ust. 2 pkt 1 u.s.u.s. jest świadomość świadczeniobiorcy o braku uprawnienia do pobrania świadczenia. W tym duchu wypowiada się również Sąd Najwyższy, który w wyroku z dnia 2 grudnia 2009 roku, sygn. akt I UK 174/09, wskazał: „podstawowym zatem warunkiem uznania, że wypłacone świadczenie podlega zwrotowi w myśl komentowanego przepisu (art. 84 ust. 2 pkt 1 u.s.u.s. z 1998 r. ) jest, po pierwsze, brak prawa do świadczenia oraz, po drugie, świadomość tego osoby przyjmującej to świadczenie, płynąca ze stosownego pouczenia”. Ponadto w cytowanym wyroku SN wskazał również, że obie te przesłanki wystąpić muszą w trakcie pobierania świadczenia, a nie po zaprzestaniu jego wypłaty. Ma to niebagatelne znaczenie dla rozstrzygnięcia w niniejszej sprawie.

Jak bowiem wynika z ustalonego stanu faktycznego odwołujący się w momencie pobierania zasiłku chorobowego oraz świadczenia rehabilitacyjnego (okres od 2 stycznia 2012 roku do 29 października 2012 roku) nie miał świadomości, że przysługuje mu emerytura, prawo do owej emerytury bowiem zostało mu przyznane dopiero wyrokiem sądowym z dnia 23 czerwca 2015 roku. W wyroku tym prawo do emerytury zostało odwołującemu się przyznane wstecz, aż od dnia 1 kwietnia 2010 roku, jednak niewątpliwie świadomość o przyznaniu tego prawa pojawiła się po stronie odwołującego się dopiero w dniu 23 czerwca 2015 roku. Tym samym należy więc uznać, że w chwili pobierania zakwestionowanego zasiłku chorobowego oraz świadczenia rehabilitacyjnego odwołujący nie miał świadomości o nienależnym charakterze tych świadczeń. W dacie przyznawania i wypłaty świadczenia chorobowego i rehabilitacyjnego odwołujący nie mógł przewidzieć, że takie będzie rozstrzygnięcie Sądu i że emerytura zostanie przyznana z datą wsteczną od 01.04.2010.r, co spowoduje, że wcześniej przyznane A. O. świadczenie będzie dochodzone przez ZUS jako świadczenie nienależne.

Mając na uwadze powyższe Sąd uznał, że nie można w niniejszej sprawie żądać od odwołującego zwrotu pobranego przez niego zasiłku chorobowego oraz świadczenia rehabilitacyjnego, świadczenia te bowiem nie mogą być uznane za świadczenia nienależne, wobec braku winy odwołującego i wobec przyznania mu prawa do emerytury z datą wsteczną.

Należy podkreślić, że Ubezpieczony w trakcie pobierania zasiłku chorobowego miał do niego prawo, nie zachodziły bowiem okoliczności wskazane w art. 13 ust. 1 pkt 1 i art. 18 ust. 7 ustawy zasiłkowej. W tym okresie bowiem ubezpieczony nie miał ustalonego prawa do emerytury. Dopiero wsteczne przyznanie renty A. O. wyrokiem Sądu z dnia 23 czerwca 2015 r., także za okres obejmujący pobieranie tych świadczeń, spowodowało stan pobrania dwóch wykluczających się świadczeń.

Warto w tym miejscu wskazać, iż podobne stanowisko zajmował Sąd Najwyższy w niemal identycznych pod względem stanu faktycznego sprawach jak niniejsza. Należy tu wskazać na cytowany wyżej wyrok SN z dnia 2 grudnia 2009 roku, sygn. akt I UK 174/09, w którym SN wprost wskazał, że: „jeśli w trakcie pobierania świadczenia jest ono "należne", a okoliczności wyłączające do niego prawo, a w konsekwencji wiedza o tym świadczeniobiorcy, wystąpiły post factum, nie ma podstaw do uznania, że należności wypłacone podlegają zwrotowi na podstawie art. 84 ustawy systemowej”.

Na marginesie należy również odnieść się do kwestii przedawnienia podniesionej przez odwołującego. Zgodnie z art. 84 ust. 3 u.s.u.s. nie można żądać zwrotu kwot nienależnie pobranych świadczeń z ubezpieczeń społecznych za okres dłuższy niż ostatnie 12 miesięcy, jeżeli osoba pobierająca świadczenia zawiadomiła organ wypłacający świadczenia o zajściu okoliczności powodujących ustanie prawa do świadczeń albo wstrzymanie ich wypłaty, a mimo to świadczenia były nadal wypłacane, a w pozostałych przypadkach - za okres dłuższy niż ostatnie 3 lata. W orzecznictwie wskazano jednak, że przepis ten nie odnosi się do przedawnienia w tym sensie, że ogranicza on możliwość żądania zwrotu świadczenia za maksymalnie 3 lata liczone wstecz od wydania decyzji przyznającej to świadczenie. Zgodnie bowiem z wyrokiem SN z dnia 6 stycznia 2009 roku, sygn. akt II UK 124/08, regulacja ta ustala jedynie granice dochodzenia nienależnie wypłaconych kwot do wysokości świadczeń pobranych w okresie 12 lub 36 miesięcy; nie wprowadza natomiast terminu przedawnienia dochodzenia nienależnego świadczenia. Termin przedawnienia wskazuje zaś art. 84 ust. 7 u.s.u.s., zgodnie z którym należności z tytułu nienależnie pobranych świadczeń ulegają przedawnieniu po upływie 10 lat, licząc od dnia uprawomocnienia się decyzji ustalającej te należności. Warto jednak zauważyć, że ów termin przedawnienia rozpoczyna swój bieg od uprawomocnienia się decyzji ustalającej wymiar świadczenia uznanego za nienależnie pobrane, a w niniejszej sprawie taką decyzją jest właśnie skarżona decyzja z dnia 20 października 2015 roku. Oczywistym jest więc, ze nie sposób powoływać się na przedawnienie na podstawie owej regulacji.

W tym jednak miejscu należy wskazać na najnowsze poglądy, kwestionujące zgodność art. 84 ust. 3 u.s.u.s. z Konstytucją RP, a konkretnie z jej art. 2. W tym kontekście należy zwrócić uwagę na wyrok trybunału Konstytucyjnego z dnia 5 lipca 2016 roku, sygn. akt P 131/15, w którym TK wskazał, że art. 84 ust. 3 u.s.u.s. w zakresie, w jakim dopuszcza wydanie decyzji nakazującej zwrot nienależnie pobranego świadczenia rehabilitacyjnego, bez względu na upływ czasu od daty wypłaty tego świadczenia, jest niezgodny z art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Niewątpliwie wskazania odnośnie nienależnie pobranego świadczenia rehabilitacyjnego należy na zasadzie analogii odnieść również do nienależnie pobranego zasiłku chorobowego.

Mając na uwadze powyższe Sąd orzekł jak w sentencji wyroku, zmieniając zaskarżoną decyzję ZUS z dnia (...)roku, znak: (...)- (...) - (...), uznając, że odwołujący A. O. nie jest zobowiązany do zwrotu nienależnie pobranego świadczenia rehabilitacyjnego, zasiłku chorobowego z funduszu chorobowego w kwocie 16.201,34 zł brutto.

O kosztach postępowania Sąd orzekł na podstawie art. 98 k.p.c. zasądzając na rzecz odwołującego koszty zastępstwa prawnego w kwocie 60zł. Wysokość wynagrodzenia pełnomocnika Sąd ustalił na podstawie § 11 ust. 2 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (tekst jednolity – Dz. U. z 2013 roku, poz. 490).