Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 8 czerwca 2016 r.

Sąd Apelacyjny - III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Gdańsku

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 8 czerwca 2016 r. w Gdańsku

sprawy J. O.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G.

o wysokość emerytury

na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G.

od wyroku Sądu Okręgowego w Gdańsku VII Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 25 listopada 2015 r., sygn. akt VII U 1177/15

zmienia zaskarżony wyrok i oddala odwołanie.

SSA Bożena Grubba SSA Małgorzata Gerszewska SSA Aleksandra Urban

Sygn. akt III AUa 140/16

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 2 kwietnia 2015 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych przyznał ubezpieczonej J. O. zaliczkę na poczet przysługującej emerytury i podjął wypłatę świadczenia od 1 marca 2015 r. tj. od miesiąca w którym zgłoszono wniosek. Do ustalenia wysokości emerytury pozwany przyjął okresy składkowe w wymiarze 445 miesięcy oraz nieskładkowe w wymiarze 98 miesięcy. Emerytura obliczona w oparciu o przepis art. 26 ustawy emerytalnej wyniosła 4502,zł, zaś oblicza w oparciu o przepis art. 183 wyniosła 4833,78 zł. Od 1 maja 2015 r. należna skarżącej emerytura brutto wynosi 4.833,78 zł i 3.949,74 zł netto.

W odwołanie od powyższej decyzji ubezpieczona zarzuciła organowi rentowemu, że obliczając wysokość należnej jej emerytury niezasadnie nie uwzględnił do okresów składkowych okresu odbywania studiów doktoranckich na Uniwersytecie Medycznym w P..

Kolejną decyzją z dnia 10 czerwca 2015 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych odwiesił należne wnioskodawczyni świadczenie i podjął wypłatę emerytury od dnia 1 marca 2015 r. tj. od miesiąca w którym zgłoszono wniosek. Do ustalenia wysokości emerytury pozwany uwzględnił okresy składkowe w wymiarze 445 miesięcy oraz nieskładkowe w wymiarze 98 miesięcy. Od dnia 1 czerwca 2015 r. obliczona emerytura brutto wyniosła 4.833,78 zł i 3.949,74 zł netto.

Ubezpieczona odwołała się od powyższej decyzji podnosząc, że okres odbywania przez nią studiów doktoranckich na Uniwersytecie Medycznym w P. winien zostać zaliczony do okresów składkowych.

W odpowiedzi na odwołania pozwany organ rentowy wniósł o ich oddalenie podtrzymując argumentację zaprezentowaną w treści zaskarżonej decyzji.

Zarządzeniem z dnia 23 lipca 2015 r. Sąd połączył sprawy wynikłe na skutek wniesienie przez ubezpieczoną odwołań od obu decyzji do wspólnego rozpoznania i dalszego prowadzenia pod wspólną sygnaturą VII U 1177/15.

Wyrokiem z dnia 25 listopada 2015 r. Sąd Okręgowy w Gdańsku zmienił zaskarżoną decyzję uwzględniając okres studiów doktoranckich ubezpieczonej jako okres składkowy wskazując następujące motywy rozstrzygnięcia:

Ubezpieczona J. O., urodzona w dniu (...), w dniu 14 sierpnia 2014 r. złożyła w organie rentowym wniosek o emeryturę.

Składając wniosek o ustalenie wysokości kapitału pozwanego w dniu 9 września 2005 r. skarżąca przedłożyła w organie rentowym zaświadczenie z dnia 27 października 1981 r. w którym wskazano, że była słuchaczką studium doktoranckiego przy Akademii Medycznej w P., od dnia 1 października 1974 r. do 30 września 1977 r.

Wnioskodawczyni w dniu 15 września 2014 r. przedłożyła w organie rentowym zaświadczenie z dnia 6 czerwca 2003 r., potwierdzające, że w okresie od 1 listopada 1974 r. do 25 października 1977 r. była słuchaczem studium doktoranckiego Akademii Medycznej w P., które odbywały się zgodnie z obowiązującymi przepisami Rozporządzenia Ministra Nauki Szkolnictwa Wyższego z dnia 10 lipca 1986 r. w sprawie studiów doktoranckich i stypendiów naukowych ( Dz. U. Nr 28, poz. 138 § 12 pkt 2) i że w czasie ich trwania były odprowadzane składki ZUS.

W dniu 7 października 2014 r. do akt rentowych wpłynęło wystawione przez (...) Medyczny w P. zaświadczenie z dnia 7 października 2014 r. w którym wskazano, że w okresie od 1 listopada 1974 r. do 25 października 1977 r. wnioskodawczyni była uczestnikiem studiów doktoranckich w Zakładzie (...) w P.. Z dniem 25 października 1977 r. odwołująca się rozpoczęła pracę na stanowisku asystenta. Programowo studia doktoranckie trwały 3 lata. W dniu 10 maja 1978 r. skarżąc uzyskała tytuł doktora nauk farmaceutycznych. Jednocześnie uczelnia wskazała, że nie posiada dokumentów dotyczących odprowadzania składki na ubezpieczenie społeczne od stypendium doktoranckiego.

Pismem z dnia 4 listopada 2014 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych poinformował skarżącą, że dokonał obliczenia wysokości jej emerytury, wskazując, że emerytura obliczona w myśl art. 183 jest świadczeniem korzystniejszym i wynosi 4.709,22 zł, natomiast w myśl art. 26 wynosi – 3.710,41 zł + 591,34 zł tytułem Okresowej Emerytury Kapitałowej- co łącznie wynosi 4.301,75 zł. Ponadto pozwany wyjaśnił, że zgodnie z art. 7 pkt 9a ustawy emerytalnej okres studiów doktoranckich uwzględnia się w wymiarze określonym w decyzji o ich utworzeniu jako okres nieskładkowych. Mając na uwadze fakt, że przedłożone przez skarżącą zaświadczenia z dnia 24 lutego 1983 r. oraz z dnia 6 czerwca 2003 r. nie zawierały wszystkich niezbędnych informacji oraz występowały rozbieżności dotyczące okresu odbywania studiów organ rentowy zwróci się do uczelni o wystawienie prawidłowego zaświadczenia.

Pozwany na podstawie zaświadczenia z dnia 7 października 2014 r. uwzględnił do obliczenia wysokości emerytury skarżącej okres od 1 listopada 1974 r. do 24 października 1977 r. jako nieskładkowy. Zakład Ubezpieczeń Społecznych wskazał przy tym, że jednostka prowadząca studia nie potwierdziła faktu opłacania składek na ubezpieczenie społeczne od stypendium doktoranckiego z powodu braku dokumentacji, nie zachodzą zatem podstawy do zaliczenia do okresów składkowych odbywania studiów doktoranckich.

Decyzją z dnia 23 stycznia 2015 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych przyznał ubezpieczonej J. O. zaliczkę na poczet przysługującej emerytury i podjął wypłatę świadczenia od 1 sierpnia 2014 r. tj. od miesiąca w którym zgłoszono wniosek przyjmując do ustalenia wysokości emerytury tożsame okresy składkowe i nieskładkowe. Wysokość emerytury pozwany obliczył w oparciu o przepis art. 183, jako korzystniejszy. Jednocześnie, z uwagi na kontynuowanie zatrudnienia, wypłata emerytury została zawieszona.

W dniu 30 marca 2015 r. ubezpieczona przedłożyła w organie rentowym wniosek o wypłatę zawieszonego świadczenia.

Zaskarżoną w roku niniejszego postępowania decyzją z dnia 2 kwietnia 2015 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych przyznał ubezpieczonej zaliczkę na poczet przysługującej emerytury i podjął wypłatę świadczenia od 1 marca 2015 r. tj. od miesiąca w którym zgłoszono wniosek. Pozwany do ustalenia wysokości emerytury przyjął ponownie okresy składkowe w wymiarze 445 miesięcy oraz nieskładkowe w wymiarze 98 miesięcy.

Od 1 maja 2015 r. należna skarżącej emerytura brutto wynosi 4.833,78 zł, a po dokonaniu należnych potrąceń oraz odliczeń wysokość świadczenia do wypłaty wynosi miesięcznie 3.949,74 zł.

Kolejną zaskarżoną w niniejszym postępowaniu decyzją z dnia 10 czerwca 2015 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych odwiesił świadczenie i podjął wypłatę emerytury od dnia 1 marca 2015 r. tj. od miesiąca w którym zgłoszono wniosek w wysokości obliczonej w poprzedniej decyzji.

Po zaliczeniu okresu studiów doktoranckich do okresu składkowego wysokość emerytury ubezpieczonej wzrosłaby z kwoty 4.833,78 zł do kwoty 4.975,68 zł.

Odnosząc się do dokumentacji znajdującej się w aktach sprawy i aktach emerytalnych Sąd I instancji uznał odwołanie ubezpieczonej za zasadne.

Sąd przywołał treść art. 53 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych ( Dz. U. 2015, 748 j.t.) dalej: ustawa emerytalna, dotyczącego zasad ustalania wysokości emerytury dla ubezpieczonych urodzonych przed 1 stycznia 1948 r. oraz art. 26 ust. 1 ustawy emerytalnej, w myśl którego emerytura stanowi równowartość kwoty będącej wynikiem podzielenia podstawy obliczenia ustalonej w sposób określony w art. 25 przez średnie dalsze trwanie życia dla osób w wieku równym wiekowi przejścia na emeryturę danego ubezpieczonego, z uwzględnieniem ust. 5 i art. 183.

Zgodnie z treścią art. 25 ust. 1 podstawę obliczenia emerytury, o której mowa w art. 24, stanowi kwota składek na ubezpieczenie emerytalne, z uwzględnieniem waloryzacji składek zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przysługuje wypłata emerytury, zwaloryzowanego kapitału początkowego określonego w art. 173-175 oraz kwot środków zewidencjonowanych na subkoncie, o którym mowa w art. 40a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, z zastrzeżeniem ust. 1a i 1b oraz art. 185.

Sąd wskazał dalej na regulację zawartą w art. 183 ust. 5 ustawy emerytalnej, z której wynika, że emerytura przyznana na wniosek osoby ubezpieczonej urodzonej po dniu 31 grudnia 1948 r., z wyjątkiem ubezpieczonych, którzy pobrali emeryturę na podstawie przepisów art. 46 lub 50, o ile osoba ta nie była członkiem otwartego funduszu emerytalnego albo złożyła wniosek o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa, która osiągnęła wiek uprawniający do emerytury w roku kalendarzowym 2013 albo 2014, wynosi:

1)20% emerytury obliczonej na podstawie art. 53 oraz

2)80% emerytury obliczonej na podstawie art. 26.

Zgodnie z treścią art. 7 ust . 9a) ustawy emerytalnej okresami nieskładkowymi są okresy odbywania studiów doktoranckich i aspirantury naukowej w wymiarze określonym w decyzji o ich utworzeniu.

Przepisy obowiązującej w okresie odbywania przez ubezpieczoną studiów doktoranckich tj. przepisy ustawy z dnia z dnia 23 stycznia 1968 r. o powszechnym zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin. (Dz. U. z dnia 27 stycznia 1968 r.), podkreślił Sąd, nie zawierały wyszczególnienia jakie okresy są kwalifikowanie jako okresy składkowe. Zgodnie z art. 10 ust 1 cytowanej powiej pkt 3 ustawy za okresy zaliczane do okresów zatrudnienia uważa się okresy studiów doktoranckich (aspirantury naukowej).

W dalszych rozważaniach Sąd Okręgowy przywołał wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8 lipca 1993 r. o sygn. akt II URN 30/93, w którym jednoznacznie Sąd ten wyjaśnił, że okres studiów doktoranckich, odbywanych przed datą wejścia w życie ustawy z dnia 17 października 1991 r. o rewaloryzacji emerytur i rent, o zasadach ustalania emerytur i rent oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. Nr 104, poz. 450), za który opłacano składki na ubezpieczenia społeczne, jest okresem składkowym.

Przenosząc powyższe rozważania na grunt przedmiotowej sprawy Sąd I instancji uznał okres odbywania przez ubezpieczoną studiów doktoranckich na Akademii Medycznej w P. za okres składkowy z uwagi na opłacenie przez uczelnię składki na ubezpieczenie społeczne.

W ocenie Sądu sam fakt, że świadectwo z dnia 6 czerwca 2003 r. w sposób odmienny niż zaświadczenie z dnia 27 października 1981 określało okres w trakcie którego wnioskodawczyni odbywała studia doktoranckie, jak również nie zawierało wszystkich informacji (m. in. tego w którym roku skarżąca obroniła pracę doktorską), nie podważa wiarygodności zawartych w nim twierdzeń co do tego, że od 1 listopada 1974 r. do 25 października 1977 r. za wnioskodawczynię zostały odprowadzone składki na ubezpieczenie społeczne. Sąd podkreślił przy tym, że wszczęcie przez pozwanego postępowania i zobowiązanie Akademii Medycznej do nadesłania nowego zaświadczenia dotyczącego obywania przez ubezpieczona studiów doktoranckich miało na celu jedynie ustalenie rzeczywistego okresu odbywania przez skarżąca przedmiotowych studiów i wyjaśnienia rozbieżności jakie wynikały z przedłożenia przez nią dotychczasowych zaświadczeń. Nie miały na celu podważania informacji o odprowadzaniu składek.

W ocenie Sądu Okręgowego nie posiadanie przez uczelnię szczegółowej dokumentacji dotyczącej odprowadzania składki na ubezpieczenie społeczne od stypendium doktoranckiego za wnioskodawczynię ( co wynika z pisma z dnia 7 października 2014 r. ) nie neguje prawdziwości informacji zawartej w uprzednim zaświadczeniu ( z dnia 6 czerwca 2003 r.), że uczelnia posiada wiedzę o rzeczywistym odprowadzeniu składek. Sąd nie zgodził się tym samym z argumentacją pozwanego organu rentowego, że samo zaświadczenie z dnia 6 czerwca 2003 r. informujące o tym, że składki we wskazanym w nim okresie zostały za wnioskodawczynię oprowadzone jest niewystarczającym dokumentem dla wykazania przedmiotowej okoliczności. Stanowisko strony pozwanej Sąd uznał za wyłącznie subiektywne stanowisko strony w sprawie, które - jako niewynikające z treści obowiązujących przepisów prawa - nie ma charakteru wiążącego.

Mając na uwadze powyższe Sąd I instancji zobowiązał pozwanego do wydania hipotetycznej decyzji zaliczającej do określ składkowych okres odbywania przez wnioskodawczynię studiów doktoranckich. Wyliczona w ten sposób emerytura okazała się wyższa od świadczenia wskazanego w zakwestionowanych przez ubezpieczoną decyzjach, zatem doliczenie wnioskowanych przez skarżącą okresów do okresów składkowych stało się zasadne.

W konkluzji Sąd Okręgowy, na mocy art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. w związku z cytowanymi wyżej przepisami, orzekł jak w sentencji wyroku.

Pozwany organ rentowy zaskarżył powyższy wyrok w całości zarzucając naruszenie przepisów art. 7 pkt 9a , ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych ( tekst jednolity Dz. U. z 2015 r. poz. 748 z późn.zm.) poprzez zobowiązanie go do obliczenia wysokości emerytury wnioskodawczyni od dnia 1 marca 2015 r. z uwzględnieniem okresu odbywania studiów doktoranckich jako okresu składkowego.

Organ rentowy wskazując na powyższe wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku w całości i oddalenie odwołania ewentualnie o jego uchylenie i przekazanie sprawy do ponownego rozpatrzenia przez Sąd I instancji.

Pozwany Zakład ubezpieczeń Społecznych w uzasadnieniu apelacji podkreślił, że zgodnie z przepisem art.7 pkt 9a ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, dodanym ustawą z dnia 20 lipca 2001 r. o zmianie ustawy o szkolnictwie wyższym, ustawy o wyższych szkołach zawodowych oraz o zmianie niektórych innych ustaw ( Dz. U. Nr 85, poz.924) okresami nieskładkowymi są okresy studiów doktoranckich i aspirantury naukowej w wymiarze określonym w decyzji o ich utworzeniu.

Wnioskodawczyni do wniosku o ustalenie kapitału początkowego dołączyła zaświadczenie z dnia 24 lutego 1983 r., z którego wynikało odbywanie przez nią studiów doktoranckich od dnia 1 października 1974 r. do 30 września 1977 r. Do wniosku o przyznanie prawa do emerytury z dnia 14 sierpnia 2014 r. dołączyła kolejne zaświadczenie z dnia 6 czerwca 2003 r. o odbyciu studiów doktoranckich od 1 listopada 1974r. do 25 października 1977r. oraz że w czasie trwania studium doktoranckiego były odprowadzone składki ZUS. Wobec rozbieżności w obu tych zaświadczeniach Uczelnia, w odpowiedzi na pismo ZUS z dnia 2 października 2014 r., przesłała zaświadczenie z dnia 7 października 2014 r., w którym wskazano, iż w okresie od 1 listopada 1974 r. do 25 października 1977 r. wnioskodawczyni była uczestnikiem studiów doktoranckich w Zakładzie (...) w P.. Jednocześnie uczelnia wskazała, że nie posiada dokumentów dotyczących odprowadzania składki na ubezpieczenie społeczne od stypendium doktoranckiego.

Pozwany wskazał dalej, że zgodnie z art.7 pkt 9a ustawy emerytalnej, jeśli do wniosku emeryturę lub rentę albo o kapitał początkowy załączone zostanie zaświadczenie wystawione przez jednostkę prowadzącą wyżej wskazane studia, okresy te uwzględniane są przy ustalaniu prawa do świadczenia i obliczaniu jego wysokości jako nieskładkowe w wymiarze po 0,7% podstawy wymiaru za każdy rok z uwzględnieniem pełnych miesięcy. Wobec powyższej regulacji brak jest podstaw do zaliczenia spornego okresu jako składkowego.

Ubezpieczona w odpowiedzi na apelację wniosła o jej oddalenie.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja pozwanego organu rentowego zasługuje na uwzględnienie i skutkuje zmianą zaskarżonego wyroku oraz oddaleniem odwołania.

Zasadnym okazał się, podnoszony przez organ rentowy w apelacji, zarzut naruszenia przez Sąd Okręgowy prawa materialnego tj. art. 7 pkt 9a ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych ( t.j. Dz. U. z 2015 r. poz. 748 ze zm. ).

Przypomnieć należy, że wskutek odwołania się przez ubezpieczoną od decyzji organu rentowego kwestią wymagającą rozstrzygnięcia było to, czy odbyte przez skarżącą studia doktoranckie w okresie od 1 października 1974 r. do 25 października 1977 r. podlegają zaliczeniu do okresów nieskładkowych, jak przyjął organ rentowy, czy też składkowych w rozumieniu art. 6 ustawy emerytalnej.

Z akt emerytalnych i kapitałowych ubezpieczonej J. O. wynika, że była ona uczestnikiem 3 letniego stacjonarnego Studium (...) na Akademii Medycznej w P. w okresie od dnia 1 października 1974 r. do dnia 27 września 1977 r. Przedłożona przez ubezpieczoną dokumentacja tj. zaświadczenie z UM z dnia 27 października 1981 r. oraz z dnia 6 czerwca 2003 r. nie jest dowodem nie tylko na to, że J. O. w tym okresie otrzymywała stypendium doktoranckie ale i by od tego stypendium opłacane były składki na ubezpieczenie społeczne. Zauważyć należy, że w zaświadczeniu z 6 czerwca 2003 r. Uczelnia podała, że ubezpieczona odbywała studia doktoranckie, że odbywały się one na zasadach określonych w rozporządzeniu Ministra Nauki, Szkolnictwa Wyższego i Techniki z dnia 10 lipca 1986 r. w sprawie studiów doktoranckich (Dz.U. Nr 41, poz. 243 ze zm.), wg których „okres studiów doktoranckich zalicza się do okresu zatrudnienia …” i że w czasie trwania studium doktoranckiego były odprowadzane składki do ZUS. Zaświadczenie to nie jest wiarygodnym dowodem. Z uwagi na odbywanie przez skarżącą studiów doktoranckich w latach 1974 – 1977 nie mogły one odbywać się na zasadach określonych przepisami rozporządzenia Ministra, Nauki, Szkolnictwa Wyższego i Techniki z dnia 10 lipca 1986, które weszły w życie 12 lat później. Przypomnieć należy, w okresie tym obowiązywały przepisy rozporządzenia Ministra Oświaty i Szkolnictwa Wyższego z dnia 15 lutego 1968 r. w sprawie zasad odbywania studiów doktoranckich ( Dz. U. Nr 6, poz. 38). Stosownie do treści §11 ust. 1 w okresie odbywania studiów doktoranckich jego uczestnik mógł otrzymać stypendium w wysokości nie przekraczającej 2.500 zł miesięcznie. Warunkiem wypłaty stypendium było złożenie oświadczenia przez jego uczestnika o niepobieraniu stypendium z innego źródła lub wynagrodzenia z tytułu umowy o pracę – ust. 2 § 11. Z faktu odbywania studiów doktoranckich wcale nie wypływał obowiązek wypłacania słuchaczowi studium doktoranckiego wynagrodzenia w postaci tzw. stypendium doktoranckiego. Przyznanie stypendium doktoranckiego nie było obligatoryjne a okres odbywania studiów doktoranckich nie był traktowany wprost jako okres zatrudnienia. Powyższe wynika z regulacji zawartej w art. 7 ustawy z dnia 31 marca 1965 r. o stopniach naukowych i tytułach naukowych ( tekst jednolity: Dz. U. z 1973 r. Nr 312, poz. 192 ze zm. ). W brzmieniu obowiązującym do dnia 12 sierpnia 1985 r. przepis ten stanowił, że osobom przygotowującym się do przewodu doktorskiego mogą być przyznawane stypendia naukowe. Uczestnicy studiów doktoranckich nie byli traktowani jak pracownicy bowiem dopiero po zmianie cyt. wyżej przepisu art. 7 ustawą z dnia 25 lipca 1985 r. ( Dz. U. Nr 36, poz. 168 ) nabyli uprawnienia pracownicze( ust. 2 art. 7 zdanie pierwsze: „Osoba odbywająca stacjonarne studia doktoranckie ma uprawnienia pracownicze.” ). Na mocy delegacji ustawowej zawartej w art. 27 ust. 1 pkt 1 i 2 cyt. ustawy wydane zostało rozporządzenia Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 10 lipca 1986 r. w sprawie studiów doktoranckich i stypendiów naukowych ( Dz. U. Nr 28, poz. 138 ). § 12 rozporządzenia w pierwotnej wersji stanowił, że uczestnicy studiów doktoranckich posiadają uprawnienia pracownicze wynikające ze stosunku pracy, przysługujące pracownikom jednostki prowadzącej studia doktoranckie, z wyjątkiem prawa do: wynagrodzenia, korzystania z zakładowego funduszu nagród, nagród wypłacanych z innych tytułów, świadczeń pracowniczych związanych z daną branżą, urlopu dla celów naukowych, artystycznych lub kształcenia zawodowego, urlopu dla poratowania zdrowia i urlopu wychowawczego- ust. 1.

Okres studiów doktoranckich zaliczany był do okresu zatrudnienia, od którego zależą uprawnienia pracownicze, jednak tylko określonej grupie: 1) osobom, którym udzielono urlopu bezpłatnego na czas trwania studiów doktoranckich, i które podejmują pracę bezpośrednio po jego zakończeniu, 2) osobom, z którymi rozwiązano stosunek pracy po przyjęciu na studia doktoranckie, jeżeli podejmują pracę nie później niż w ciągu 3 miesięcy od daty ukończenia tych studiów.

Uczestnikom studiów doktoranckich przysługiwało prawo do urlopu wypoczynkowego w wymiarze 6 tygodni w ciągu roku ( który powinien być wykorzystany w czasie przerwy w zajęciach, o której mowa w § 5 ust. 3 ) – ust. 3.

Przyznano im również – ust. 4 § 12 ( na czas trwania studium doktoranckiego ) stypendium w wysokości odpowiadającej:

1) na I roku - średniemu wynagrodzeniu zasadniczemu asystenta w szkole wyższej,

2) na II, III i dalszych latach - średniemu wynagrodzeniu zasadniczemu starszego asystenta w szkole wyższej.

Stypendium przyznawała i wypłacała jednostka organizacyjna prowadząca studia doktoranckie.

Wskazać dodatkowo należy, że rozporządzenie z dnia 15 lutego 1968 r. uchylone zostało przez rozporządzenie Ministra Nauki , Szkolnictwa Wyższego i Techniki z dnia 17 grudnia 1976 r. w sprawie studiów doktoranckich ( dz. U. Nr 41, poz. 243 ze zm. ). W §11 prawodawca wskazał, że w okresie odbywania studiów doktoranckich uczestnik otrzymuje stypendium w wysokości nie przekraczającej 3.000 zł miesięcznie. Przepisy tego rozporządzenia weszły w życie 30 grudnia 1976 r. Z mocy § 19 rozporządzenia do uczestników odbywających studia doktoranckie w dniu wejścia w życie rozporządzenia ( z 1976 r. ) stosuje się przepisy dotychczasowe ( czyli z 1968 r. ). Po złożeniu pisemnego oświadczenia kierownikowi jednostki prowadzącej studia uczestnik studiów doktoranckich mógł je kontynuować na nowych zasadach. Stosownie do treści ust. 2 § 12 przywołanego rozporządzenia uczestnicy odbywający studia doktoranckie w dniu jego wejścia w życie otrzymują stypendia, o których mowa w § 11 i 12, za okres od 1 października 1976 r., jeżeli złożą oświadczenie, o którym mowa w ust. 1. Z brzmienia wskazanego przepisu prawa wynika, że wypłata stypendium doktoranckiego przed październikiem 1976 r. nie było regułą i że dopiero po wejściu przepisów rozporządzenia z dnia 17 grudnia 1976 r. doktorantom przyznano prawo do stypendium ( po złożeniu stosownego oświadczenia ).

W nieobowiązującej już ustawie z dnia 23 stycznia 1968 r. o powszechnym zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin ( Dz. U. Nr 3, poz. 36) okresy studiów doktoranckich wymienione były w art. 10 ust. 1 pkt 3 jako okresy zaliczalne do okresów zatrudnienia. Toż samą regulację zawierał przepis art. 13 ust. 3 pkt 3 ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r. o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin (Dz. U. Nr 40 poz. 167 z późn. zm.; dalej: ustawa o z.e.p. ). Od dnia 15 listopada 1991 r. - po wejściu w życie ustawy z dnia 17 października 1991 r. o rewaloryzacji emerytur i rent... (Dz. U. Nr 104, poz. 450 ze zm.; dalej: ustawa rewaloryzacyjna) - zostały one wyeliminowane z porządku prawnego. To wyeliminowanie okresów studiów doktoranckich spowodowało nieuzasadnione pogorszenie sytuacji prawnej tych ubezpieczonych, którzy po dniu wejścia w życie tej ustawy nabyli prawo do świadczeń emerytalno-rentowych, a przedkładając dowody odbywania studiów doktoranckich przed dniem 15 listopada 1991 r. nie mogli ich uwzględnić z uwagi na brak odpowiedniej podstawy prawnej w ustawie rewaloryzacyjnej, jeśli nie spełniali warunku z art. 26 ust. 2 ustawy rewaloryzacyjnej. Kwestię tę rozwiązał na korzyść ubezpieczonych wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8 lipca 1993 r., II URN 30/93 (OSNCAPiUS 1994, nr 1, poz. 26), przywołany przez Sąd I instancji, w którym wyjaśniono, że jeżeli we wniosku o świadczenie złożonym po dniu wejścia w życie ustawy rewaloryzacyjnej powołano się na odbywanie studiów doktoranckich, to należy okres tych studiów uznać za okres składkowy w rozumieniu art. 2 ust. 1 pkt 1 ustawy rewaloryzacyjnej (obecnie art. 6 ust. 1 pkt 2 ustawy o emeryturach i rentach z FUS), o ile od stypendiów doktoranckich były odprowadzane składki na ZUS.

W obowiązującym stanie prawnym ( ustawa z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych t.j. Dz. U z 2015 r., poz. 748 ze zm. – ustawa FUS ) okres studiów doktoranckich zaliczany jest do okresów nieskładkowych – art. 7 pkt 9a. Zmiany przepisu art. 7 ustawy FUS dokonano ustawą z dnia 20 lipca 2001 r. o zmianie ustawy o szkolnictwie wyższym, ustawy o wyższych szkołach zawodowych oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 85, poz. 924 z późn. zm.). Powyższe przepisy weszły w życie z dniem 1 września 2001 r., tj. po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia ustawy w Dzienniku Ustaw RP.

Po zmianie przepisów zatem jeśli więc do wniosku o emeryturę lub rentę albo o kapitał początkowy dołączone zostanie zaświadczenie wystawione przez jednostkę prowadzącą wyżej wskazane studia, okresy te uwzględniane są przy ustalaniu prawa do świadczenia i obliczaniu jego wysokości jako nieskładkowe w wymiarze po 0,7% podstawy wymiaru za każdy rok z uwzględnieniem pełnych miesięcy.

Niezależnie od ww. regulacji obowiązującej od 1 września 2001 r., możliwe jest uwzględnienie tych samych okresów studiów doktoranckich przy ustalaniu prawa i wysokości emerytury lub renty albo kapitału początkowego jako okresów składkowych w rozumieniu art. 6 ustawy FUS liczonych po 1,3% podstawy wymiaru świadczenia za każdy rok z uwzględnieniem pełnych miesięcy. Warunkiem jest jednak przedłożenie przez ubezpieczonego ubiegającego się o prawo do emerytury czy renty dokumentu potwierdzającego opłacanie składek na ubezpieczenie społeczne przez jednostkę prowadzącą studia. Zatem w sytuacji, gdy zostały opłacone składki na ubezpieczenie społeczne od stypendium doktoranckiego, okresy studiów doktoranckich są okresami składkowymi przypadającymi przed 15 listopada 1991 r. ( art. 6 ust. 1 pkt 2 ustawy o emeryturach i rentach z FUS). Jeżeli natomiast nie ma możliwości potwierdzenia faktu opłacenia składek na ubezpieczenie społeczne z powodu braku dokumentacji płacowej z okresu, w którym odbywały się studia, wówczas okres ten zostanie zaliczony jako nieskładkowy ( art. 7 pkt 9a ustawy o emeryturach i rentach z FUS).

W niniejszej sprawie niespornym było jedynie to, że ubezpieczona była słuchaczem studium doktoranckiego w latach 1974 – 1977. Nie wykazała natomiast w sposób wiarygodny, by w okresie tym otrzymywała stypendium ( co z uwagi na regulacje prawne obowiązujące w tym okresie – a przytoczone wyżej - nie było powszechnym obowiązkiem Uczelni) i by – przyjmując, że AM w P. wypłacała jej stypendium doktoranckie - były od niego naliczane i odprowadzane obowiązkowe składki na ubezpieczenie społeczne do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. (...) Medyczny w P. ( poprzednio Akademia Medyczna w P. ) w zaświadczeniu z dnia 14 października 2015 r. wskazał na brak dokumentacji potwierdzającej opłacenie składek na ubezpieczenie społeczne od stypendium ubezpieczonej a zatem okres ten prawidłowo został zaliczony przez organ rentowy jako nieskładkowy. To na ubezpieczonej w myśl zasady kontradyktoryjności spoczywał ciężar wykazania, że w latach 1974 – 1977 otrzymywała stypendium doktoranckie i że tego od stypendium Uczelnia odprowadziła należne składki na ubezpieczenie społeczne. Ciężarowi temu jednak nie sprostała.

W tym stanie rzeczy, na zasadzie art. 386 § 1 k.p.c., Sąd Apelacyjny orzekł jak w sentencji.

SSA Bożena Grubba SSA Małgorzata Gerszewska SSA Aleksandra Urban