Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III SW 37/15
POSTANOWIENIE
Dnia 17 czerwca 2015 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Katarzyna Gonera (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Bogusław Cudowski
SSN Zbigniew Myszka
w sprawie z protestu P. K.
przeciwko wyborowi Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej,
przy udziale:
1) Przewodniczącego Państwowej Komisji Wyborczej,
2) Przewodniczącego Okręgowej Komisji Wyborczej Nr […]
3) Prokuratora Generalnego,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 17 czerwca 2015 r.,
postanawia:
wyrazic opinię, że zarzut protestu jest nieuzasadniony.
UZASADNIENIE
P. K. wniósł w ustawowym terminie protest przeciwko wyborowi Prezydenta
Rzeczypospolitej Polskiej.
Wnoszący protest wyborczy podniósł, że nie został dopuszczony do udziału
w wyborach Prezydenta RP w dniu 24 maja 2015 r. podczas drugiej tury wyborów.
Poinformował, że podczas pierwszej tury wyborów, w dniu 10 maja 2015 r.,
zarejestrował się za pośrednictwem Internetu do udziału w głosowaniu w
Konsulacie RP w Pekinie, gdzie oddał swój głos. Nie wnosił o rejestrację w Pekinie
2
na drugą turę wyborów, przypuszcza jednak, że następuje to automatycznie (bez
podania informacji na ten temat wyborcy). Wnoszący protest powrócił do kraju 14
maja 2015 r. W dniu 24 maja 2014 r. zgłosił się do Obwodowej Komisji Wyborczej
nr […], gdzie zwykle oddaje swój głos w wyborach (w miejscu stałego
zameldowania). Został poinformowany, że nie może przystąpić do głosowania,
ponieważ jego nazwisko zostało wykreślone z listy wyborców, na której wcześniej
się znajdowało. Po przedstawieniu wyjaśnień, że w pierwszej turze rzeczywiście
głosował poza obszarem swojego zamieszkania, jednak dokonał rejestracji w
Konsulacie RP w Pekinie jedynie na pierwszą turę wyborów, został skierowany do
Okręgowej Komisji Wyborczej w […], gdzie przeprowadził rozmowę z zastępcą
przewodniczącego. Po dłuższej rozmowie został poinformowany, że ostateczną
decyzję o wpisaniu go na listę wyborców może podjąć przewodniczący Obwodowej
Komisji Wyborczej nr […]. Podczas ponownej wizyty w lokalu Obwodowej Komisji
Wyborczej nr […] pełniący funkcję przewodniczącego Komisji P. P. poinformował
wnoszącego protest, że po konsultacjach telefonicznych nie wyraża zgody na
wpisanie jego nazwiska na listę wyborców, z powodu braku zaświadczenia z
Konsulatu RP w Pekinie.
Wnoszący protest wyborczy podniósł, że odmawiając mu prawa udziału w
wyborach Prezydenta RP złamano art. 62 Konstytucji RP i zgłosił naruszenie
procedur wyborczych podczas głosowania w dniu 24 maja 2015 r.
Państwowa Komisja Wyborcza, odnosząc się do protestu wyborczego,
wniosła o pozostawienie go bez dalszego biegu na podstawie art. 322 § 1 Kodeksu
wyborczego.
Prokurator Generalny, zajmując stanowisko co do zasadności protestu
wyborczego, wniósł o pozostawienie go bez dalszego biegu na podstawie art. 323 §
1 i 3 oraz art. 321 § 1 i 3 w związku z art. 322 § 1 Kodeksu wyborczego.
Okręgowa Komisja Wyborcza w […] w odpowiedzi na protest wyborczy
udzieliła informacji, że przyczyną odmowy wpisania wnoszącego protest do spisu
wyborców i wydania mu karty do głosowania w ponownym głosowaniu był brak
przedłożenia przez P. K. zaświadczenia o prawie do głosowania wystawionego
przez właściwego konsula.
3
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zasady wnoszenia protestów wyborczych określa ustawa z dnia 5 stycznia
2011 r. Kodeks wyborczy (Dz.U. Nr 21, poz. 112 ze zm.).
Zgodnie z art. 82 § 1 Kodeksu wyborczego, przeciwko ważności wyborów,
ważności wyborów w okręgu lub wyborowi określonej osoby może być wniesiony
protest z powodu: 1) dopuszczenia się przestępstwa przeciwko wyborom,
określonego w rozdziale XXXI Kodeksu karnego, mającego wpływ na przebieg
głosowania, ustalenie wyników głosowania lub wyników wyborów lub 2) naruszenia
przepisów Kodeksu wyborczego dotyczących głosowania, ustalenia wyników
głosowania lub wyników wyborów, mającego wpływ na wynik wyborów.
Wniesiony protest mieści się w granicach przedmiotowych protestu
wyborczego, jednak przedstawione przez wyborcę zarzuty są bezzasadne.
Wnoszący protest formułuje w nim zarzut dotyczący uniemożliwienia mu
udziału w ponownym głosowaniu (w tzw. drugiej turze wyborów) w miejscu stałego
zameldowania (w miejscu, w którym wyborca ujęty jest w stałym rejestrze
wyborców), w związku z wcześniejszym złożeniem wniosku o dopisanie go do spisu
wyborców zagranicą (w tym przypadku w Pekinie) sporządzonego przez
właściwego konsula przed dniem pierwszego głosowania (przed tzw. pierwszą turą
wyborów). Wnoszący protest brał udział w pierwszym głosowaniu w Pekinie (10
maja 2015 r.), nie mógł natomiast wziąć udziału w ponownym głosowaniu w
miejscu stałego zamieszkania w R. (24 maja 2015 r.), ponieważ nie było go tego
dnia w spisie wyborców w miejscu stałego zamieszkania, a przewodniczący
obwodowej komisji wyborczej odmówił dopisania go do spisu wyborców w dniu
ponownego głosowania.
Przepisy Kodeksu wyborczego oraz przepisy rozporządzenia Ministra Spraw
Zagranicznych z dnia 13 marca 2015 r. w sprawie spisu wyborców przebywających
za granicą (Dz.U. z 2015 r., poz. 384) pozwalają na stwierdzenie, że głosowanie
ponowne w wyborach Prezydenta RP przeprowadzane jest na podstawie tego
samego spisu wyborców, który został sporządzony przed pierwszym głosowaniem.
Osoby dopisane do spisu wyborców w wybranym przez siebie obwodzie
głosowania w dniu pierwszego głosowania, tj. 10 maja 2015 r., w tym także w
4
obwodzie głosowania za granicą, były ujęte w tym spisie wyborców również w
ponownym głosowaniu. Dlatego wzięcie udziału w ponownym głosowaniu w innym
obwodzie głosowania, w tym również właściwym dla miejsca stałego zamieszkania
wyborcy, było możliwe wyłącznie po otrzymaniu zaświadczenia o prawie
głosowania od konsula, który sporządził spis wyborców przed pierwszym
głosowaniem.
Według Kodeksu wyborczego, wyborcy przebywający za granicą i
posiadający ważne polskie paszporty wpisywani są do spisu wyborców
sporządzanego przez właściwego terytorialnie konsula (art. 35 § 1). Wpisu
dokonuje się na podstawie osobistego zgłoszenia wniesionego ustnie, pisemnie,
telefonicznie, telegraficznie, telefaksem lub w formie elektronicznej (formę
elektroniczną wybrał wyborca wnoszący protest). Zgłoszenie powinno zawierać
odpowiednie wymagane dane, a w przypadku obywateli polskich czasowo
przebywających za granicą - miejsce wpisania wyborcy do rejestru wyborców.
Zgłoszenia można dokonać najpóźniej w trzecim dniu przed dniem wyborów (art. 35
§ 2). Wyborca zmieniający miejsce pobytu przed dniem wyborów otrzymuje na
wniosek zgłoszony pisemnie, telefaksem lub w formie elektronicznej, przed
sporządzeniem spisu wyborców – na podstawie rejestru wyborców, a po
sporządzeniu spisu wyborców – na podstawie spisu wyborców, zaświadczenie o
prawie do głosowania w miejscu pobytu w dniu wyborów (art. 32 § 1).
Zaświadczenie to wydaje urząd gminy (art. 32 § 2). Przepis art. 32 § 1 stosuje się
odpowiednio do wyborców przebywających za granicą i posiadających ważne
polskie paszporty, z tym że zaświadczenie wydaje konsul, który sporządził spis
wyborców (art. 35 § 3).
Sposób powiadamiania urzędów gmin o objętych spisem wyborców osobach
stale zamieszkałych w kraju a zamierzających głosować za granicą, sposób
wydawania i ewidencjonowania zaświadczeń o prawie do głosowania, a także
sposób sporządzania i aktualizacji spisu wyborców, o którym mowa w art. 35 § 1
Kodeksu wyborczego, określony został w rozporządzeniu Ministra Spraw
Zagranicznych z dnia 13 marca 2015 r. w sprawie spisu wyborców przebywających
za granicą. Rozporządzenie to uwzględnia zasadę, zgodnie z którą można być
wpisanym tylko do jednego spisu wyborców (art. 26 § 2 Kodeksu wyborczego).
5
Z przytoczonych przepisów Kodeksu wyborczego oraz rozporządzenia
Ministra Spraw Zagranicznych w sprawie spisu wyborców przebywających za
granicą wynika, że w przypadku pobrania zaświadczenia z urzędu gminy w celu
dopisania się do spisu wyborców w obwodzie głosowania za granicą (we
właściwym konsulacie RP) następuje skreślenie wyborcy ze spisu wyborców w
miejscu jego stałego zamieszkania (zameldowania na pobyt stały), a ponowne
dopisanie do tego spisu wyborców jest możliwe jedynie w przypadku
przedstawienia stosownego zaświadczenie o prawie do głosowania, o którym
mowa w art. 32 § 1 Kodeksu wyborczego, wystawionego przez konsula. W razie
pobrania zaświadczenia o prawie do głosowania poza miejscem stałego
zamieszkania, skreśleń ze spisu wyborców dokonuje się automatycznie na obydwu
egzemplarzach spisu wyborców – tym, który jest wykorzystywany w pierwszym
głosowaniu, i tym, który jest wykorzystywany w ponownym głosowaniu, także
wtedy, gdy intencją wyborcy jest głosowanie poza miejscem stałego zamieszkania
tylko w pierwszym głosowaniu.
Przepisy obowiązującego prawa wyborczego nie przewidują możliwości
ponownego dopisania się do spisu wyborców w obwodzie głosowania właściwym
dla miejsca stałego zamieszkania w związku z ponownym głosowaniem, po
wcześniejszym skreśleniu ze spisu wyborców bez stosownego zaświadczenia z
pierwszego głosowania. Jest to niefortunna regulacja ustawowa, jednak zmiana
zasad głosowania poza miejscem stałego zamieszkania w wyborach Prezydenta
RP wymagałaby nowelizacji Kodeksu wyborczego. Powinno bowiem być tak, że w
wyborach tych, w których może się zdarzyć ponowne głosowanie (tzw. druga tura
wyborów), sporządzanie spisu wyborców na potrzeby pierwszego głosowania i
drugiego głosowania powinno być niezależne (autonomiczne), a wyborca powinien
móc pobrać zaświadczenie o prawie do głosowania poza miejscem stałego
zamieszkania albo tylko na pierwsze głosowanie, albo na obydwa głosowania
(pierwsze i ponowne), albo tylko na ponowne głosowanie. W obecnym stanie
prawnym wnoszący protest wyborczy powinien był po głosowaniu w konsulacie RP
w Pekinie pobrać wystawione przez konsula zaświadczenie o prawie do głosowania
w miejscu swojego stałego zamieszkania, co pozwoliłoby dopisać go do spisu
wyborców w obwodzie głosowania w R. podczas ponownego głosowania.
6
Zasady głosowania poza miejscem stałego zamieszkania – wynikające z
przepisów Kodeksu wyborczego oraz rozporządzeń wykonawczych do tej ustawy,
w szczególności rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 29 grudnia
2014 r. w sprawie spisu wyborców (Dz.U. z 2015 r., poz. 5) oraz Ministra Spraw
Zagranicznych z dnia 13 marca 2015 r. w sprawie spisu wyborców przebywających
za granicą (Dz.U. z 2015 r., poz. 384) – były dostępne przed głosowaniami. Na
stronie internetowej Państwowej Komisji Wyborczej (podobnie na stronach
internetowych placówek konsularnych RP) w informacjach dotyczących udziału w
głosowaniu, dotyczących zarówno pierwszego, jak i ponownego głosownia, PKW
wyraźnie zawiadamiała, że osoby wpisane do spisu wyborców w wybranym przez
siebie obwodzie głosowania w dniu 10 maja 2015 r. będą ujęte w tym spisie
wyborców również w ponownym głosowaniu 24 maja 2015 r., a zmiana obwodu
głosowania po pierwszym głosowaniu wymaga pobrania stosownego
zaświadczenia o prawie do głosowania.
Zarzuty protestu wynikają z nieznajomości procedury dotyczącej
dopisywania się do spisu wyborców w przypadku zmiany miejsca (obwodu)
głosowania. Prawo wyborcze jest prawem publicznym, nie ma w tym przypadku
miejsca na odstępstwo od reguł, nawet jeśli wydają się one samemu wyborcy zbyt
skomplikowane albo nielogiczne.
Mając powyższe na względzie, na podstawie art. 323 § 1 i 2 Kodeksu
wyborczego wydano opinię o bezzasadności zarzutów sformułowanych w proteście
wyborczym.