Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II KK 171/15
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 25 czerwca 2015 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Michał Laskowski (przewodniczący)
SSN Jerzy Grubba
SSA del. do SN Stanisław Stankiewicz (sprawozdawca)
Protokolant Małgorzata Sobieszczańska
w sprawie Sylwestra K. Z.
skazanego z art. 278 § 1 k.k.
po rozpoznaniu w Izbie Karnej na posiedzeniu w trybie art. 535 § 5 kpk
w dniu 25 czerwca 2015 r.,
kasacji, wniesionej przez Prokuratora Generalnego
na korzyść skazanego
od wyroku Sądu Rejonowego w W.
z dnia 7 października 2013 r.,
1. uchyla zaskarżony wyrok w części dotyczącej orzeczenia o
obowiązku naprawienia szkody na rzecz pokrzywdzonego H. O. w
W. w kwocie 2.606 zł (punkt IV);
2. obciąża Skarb Państwa wydatkami postępowania
kasacyjnego.
2
UZASADNIENIE
S. Z. oskarżony został o to. że:
1) w dniu 19 października 2011 r. ze sklepu H. mieszczącego się na terenie
C. w W. przy ul. P. nr […] dokonał zaboru w celu przywłaszczenia rzeczy w postaci
kurtki […], […], bluzy, bezrękawnika, polo damskie, spodnie jeans, powodując tym
straty o łącznej wartości 3.148 zł, tj. o czyn z art. 278 § 1 k.k.,
2) w dniu 25 października 2011 r. ze sklepu H. mieszczącego się na terenie
C. w W. przy ul. P. nr […] dokonał zaboru w celu przywłaszczenia rzeczy w postaci
t-shirt męski, koszuli męskiej […],[…],[…] , spodni męskich […],[…],powodując tym
straty o łącznej wartości 2.606 zł na szkodę firmy H., tj. o czyn z art. 278 § 1 k.k.
Jednocześnie, na podstawie art. 335 § 1 k.p.k., prokurator wniósł o wydanie
wyroku skazującego bez przeprowadzenia rozprawy i wymierzenie uzgodnionych z
podejrzanym, podczas przesłuchania w dniu 28 listopada 2011 r., kar i środków
karnych.
Sąd Rejonowy w W., uwzględniając złożony w trybie art. 335 § 1 k.p.k.
wniosek prokuratora, wyrokiem z dnia 7 października 2013 r., wydanym w sprawie
o sygn. akt … 1106/11, orzekł:
I. oskarżonego S. Z. uznał za winnego czynu z pkt 1 aktu oskarżenia i za to z mocy
art. 278 § 1 k.k. skazał oskarżonego i wymierzył mu karę 8 miesięcy pozbawienia
wolności;
II. oskarżonego S. Z. uznał za winnego czynu z pkt II aktu oskarżenia i za to z mocy
art. 278 § 1 k.k. wymierzył mu karę 8 miesięcy pozbawienia wolności;
III. na podstawie art. 85 k.k., art. 86 § 1 k.k. w miejsce kar jednostkowych
orzeczonych oskarżonemu w pkt I i II wyroku wymierzył oskarżonemu karę łączną
w rozmiarze 10 miesięcy pozbawienia wolności, której wykonanie na podstawie art.
69 § 1 i § 2 k.k., art. 70 § 1 pkt 1 k.k. warunkowo zawiesił na okres 2 lat próby;
IV. na podstawie art. 46 § 1 k.k. orzekł wobec oskarżonego obowiązek naprawienia
szkody wyrządzonej przestępstwami w całości poprzez zapłatę na rzecz pokrzywdzonej
firmy H., kwoty 3.148 złotych oraz kwoty 2.606 złotych;
V. na podstawie art. 230 § 2 k.p.k. zwrócił firmie H. dowód rzeczowy opisany w wykazie
pod poz. 1 w postaci płyty CD-R, zarejestrowanej za numerem […] po stwierdzeniu jego
zbędności dla postępowania karnego;
3
VI. na podstawie art. 627 k.p.k. zasądził od oskarżonego na rzecz Skarbu Państwa
koszty sądowe w kwocie 270 zł w tym kwotę 180 zł tytułem opłaty.
Wyrok nie został zaskarżony przez żadną ze stron i uprawomocnił się z
dniem 15 października 2013 r.
Obecnie, na podstawie art. 521 § 1 k.p.k., Prokurator Generalny wniósł
kasację w tej sprawie, zaskarżając powyższy wyrok w części dotyczącej
rozstrzygnięcia zawartego w punkcie IV wyroku, w zakresie nałożonego obowiązku
naprawienia szkody na rzecz pokrzywdzonego H. w W. w kwocie 2.606 zł, na
korzyść oskarżonego S. Z.
Na zasadzie art. 523 § 1 k.p.k., art. 526 § 1 i art. 537 § 1 i 2 k.p.k. oraz art.
572 k.p.k. autor kasacji zarzucił: rażące i mające istotny wpływ na treść wyroku
naruszenie przepisów prawa procesowego, a mianowicie art. 343 § 7 k.p.k. w zw. z
art. 335 § 1 k.p.k. skutkujące rażącym naruszeniem art. 46 § 1 k.k., polegające na
uwzględnieniu zawartego w akcie oskarżenia wadliwego z racji nieprecyzyjności
wniosku prokuratora i orzeczeniu w pkt IV wyroku obowiązku naprawienia szkody,
poprzez zapłatę na rzecz pokrzywdzonego H. kwoty 2.606 zł w sytuacji, gdy
zabrane w celu przywłaszczenia na szkodę pokrzywdzonego mienie opisane w pkt
2 części wstępnej wyroku zostało odzyskane w całości w stanie nienaruszonym.
W oparciu o tak sformułowany zarzut skarżący wniósł o uchylenie wyroku w
zaskarżonej części.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Kasacja wniesiona w tej sprawie na korzyść skazanego S. Z. okazała się
oczywiście zasadna, co przemawiało za rozpoznaniem jej na posiedzeniu - w trybie
art. 535 § 5 k.p.k. - a w konsekwencji także za uwzględnieniem sformułowanego w
niej zarzutu oraz wniosku.
Autor skargi trafnie wskazał w petitum kasacji na jednoznaczne naruszenie
przepisów prawa karnego procesowego i materialnego, przez sąd meriti orzekający
w tej sprawie. W szczególności trzeba zgodzić się ze skarżącym, że złożenie przez
prokuratora wniosku o skazanie bez przeprowadzenia rozprawy - na podstawie art.
335 § 1 k.p.k. – nawet przy uwzględnieniu, że wniosek ten jest zaakceptowany
przez oskarżonego, nie zwalnia sądu od przeprowadzenia kontroli tego wniosku z
punktu widzenia zgodności z przepisami obowiązującego prawa. Stwierdzenie
4
bowiem, że treść wniosku pozostaje w sprzeczności z prawem materialnym lub
narusza prawo procesowe, obliguje sąd meriti do wskazania stronom konieczności
dokonania odpowiednich zmian, a w wypadku braku akceptacji dla tych modyfikacji
ze strony podmiotów uprawnionych do zajmowania stanowiska w tej materii –
prowadzi do skierowania sprawy na drogę rozpoznania na zasadach ogólnych (vide
wyrok SN z dnia 21 lutego 2013 r., V KK 14/13, LEX nr 1284782).
W realiach przedmiotowej sprawy, wniosek prokuratora o wydanie wyroku
skazującego bez przeprowadzenia rozprawy, uzgodniony z oskarżonym, zawierał
m.in. postulat nałożenia na S. Z., na podstawie art. 46 § 1 k.k., obowiązku
naprawienia szkody wyrządzonej przestępstwem. Rzecz jednak w tym, że
zaproponowany obowiązek naprawienia szkody na rzecz H. w W., w zakresie
czynu II z aktu oskarżenia, był bezpodstawny w sytuacji odzyskania utraconego
mienia przez pokrzywdzonego. Jak bowiem wynika z zeznań świadka P. P.,
pracownika H., a także protokołu zwrotu rzeczy do sklepu, pokrzywdzony w całości
i w stanie nieuszkodzonym odzyskał odzież skradzioną w dniu 25 października
2011 r. (vide k.12 i 22 akt IV K 1106/11). Sytuacja tego rodzaju stała zatem na
przeszkodzie orzekaniu w procesie karnym w niniejszej sprawie o obowiązku
naprawienia szkody, przez zapłatę na rzecz pokrzywdzonej firmy H. kwoty 2.606 zł
(vide punkt IV wyroku). Skoro bowiem szkoda została w części naprawiona,
oczywistym jest, że obowiązek orzekany na podstawie art. 46 § 1 k.k. może
dotyczyć tylko tej jej części, która naprawiona nie została, gdyż regulacja ta ma na
celu odtworzenie stanu sprzed powstania szkody i nie może prowadzić do
bezpodstawnego wzbogacenia pokrzywdzonego.
Naturalnie do celów postępowania karnego należy również uwzględnienie
prawnie chronionych interesów pokrzywdzonego (art. 2 § 1 pkt 3 k.p.k.), w tym
naprawienie już w postępowaniu karnym, gdy to możliwe, szkody wyrządzonej
przestępstwem. Obowiązek naprawienia szkody, przewidziany w unormowaniu art.
46 § 1 k.k., choć stanowi środek karny, nie ma charakteru represji i zmierza jedynie
do wyrównania straty, która wynikła z przestępstwa. Zatem odnosi się on tylko do
szkody realnie wyrządzonej, a więc takiej, której nie naprawiono (w całości lub w
części). Naprawienie szkody, o którym mowa w art. 46 § 1 k.k., to w szczególności
wyrównanie straty, którą pokrzywdzony poniósł (arg. ex art. 361 § 2 k.c.).
5
Orzeczenie w tym zakresie związane jest bowiem ściśle z rzeczywistą szkodą jaką
poniósł pokrzywdzony i dlatego, jak już wyżej podniesiono, nie może ono prowadzić
do przysporzeń w majątku tego ostatniego. Z kolei przy ustalaniu wysokości
szkody, która powstała w wyniku przestępstwa należy brać pod uwagę, nie tylko
obiektywną wartość skradzionych przedmiotów, ale również konieczne jest
uwzględnienie wartości skradzionego mienia, które zostało odzyskane przez
pokrzywdzonego, o ile naturalnie przedmioty odzyskane nie zostały zniszczone,
uszkodzone, czy też zużyte. Słowem sąd karny musi uwzględnić w chwili
wyrokowania rozmiary już pokrytej szkody, w szczególności zaś wartość uprzednio
odzyskanego w stanie niepogorszonym mienia (vide wyrok SN z dnia 29 marca
2011 r., III KK 392/10, LEX nr 794161). Tymczasem Sąd Rejonowy w W. nie
uwzględnił faktu odzyskania przez pokrzywdzonego i to bezpośrednio po czynie,
odzieży skradzionej w dniu 25 października 2011 r. W tym stanie rzeczy realizacja
orzeczonego bezpodstawnie obowiązku na rzecz H. w W. – in concreto przez
zapłatę kwoty 2.606 zł - nie prowadziłaby zatem, co oczywiste, do kompensowania
szkód poniesionych przez pokrzywdzonego przestępstwem, tylko spowodowałaby
nieuprawnione przysporzenie mu korzyści.
W świetle przedstawionych okoliczności należy przyznać rację Prokuratorowi
Generalnemu, że zaaprobowanie, bez wykorzystania przysługujących sądowi meriti
uprawnień zainicjowania zmiany wadliwego wniosku prokuratora i uwzględnienie
go, mimo braku ku temu podstaw, stanowiło rażące naruszenie przepisów prawa
procesowego (art. 343 § 7 k.p.k. w zw. z art. 335 § 1 k.p.k.), zaś w konsekwencji
uchybienie to doprowadziło do wydania zaskarżonego rozstrzygnięcia z rażącym i
mającym istotny wpływ na orzeczenie naruszeniem prawa materialnego - art. 46 §
1 k.k.
Reasumując, mając na uwadze powyższe względy, zgodnie z wnioskiem
kasacji, należało uchylić zaskarżony wyrok w części orzekającej obowiązek S. Z. do
naprawienia szkody na rzecz pokrzywdzonego H. w W. w kwocie 2.606 zł (punkt
IV), bez wydawania zbędnego w tym wypadku orzeczenia następczego. Tego
rodzaju postąpienie uznać należy za dopuszczalne, a zarazem wystarczające i
choć nie jest explicite wymienione w treści art. 537 § 2 k.p.k., to przemawia za nim
konsekwentne i jednolite stanowisko Sądu Najwyższego. Mianowicie wydany w
6
postępowaniu kasacyjnym wyrok uchylający, może nie zawierać orzeczenia
następczego in concreto wówczas, gdy konieczne jest wyeliminowanie z
zaskarżonego orzeczenia rozstrzygnięcia wydanego z rażącą obrazą przepisu
prawa materialnego, a eliminacja taka nie wymaga ponownego rozpatrywania
sprawy (vide wyroki SN: z dnia 10 grudnia 2002 r., V KK 317/02, LEX nr 74385; z
dnia 19 października 2005 r., IV KK 199/05, OSNwSK 2005/1/1893; z dnia 28
lutego 2008 r., III KK 454/07, LEX nr 406859; z dnia 26 listopada 2008 r., III KK
342/08, Prok. i Pr. – wkł. 2009/4/17).
Podstawą orzeczenia o wydatkach związanych z rozpoznaniem niniejszej
kasacji był przepis art. 638 k.p.k.
Z tych wszystkich względów Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji.