Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt IV CSK 614/14
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 3 lipca 2015 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Grzegorz Misiurek (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Krzysztof Strzelczyk
SSN Anna Owczarek
Protokolant Hanna Kamińska
w sprawie z powództwa A. B.
przeciwko Spółdzielni Mieszkaniowej "B." w B.
o nakazanie,
po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Cywilnej
w dniu 3 lipca 2015 r.,
skargi kasacyjnej strony pozwanej
od wyroku Sądu Apelacyjnego
z dnia 18 marca 2014 r.,
oddala skargę kasacyjną.
2
UZASADNIENIE
Sąd Okręgowy w B. wyrokiem z dnia 4 października 2013 r. nakazał
pozwanej Spółdzielni Mieszkaniowej „B.” w B., aby przyjęła powoda A. B. w poczet
członków i złożyła oświadczenie woli o ustanowieniu na jego rzecz spółdzielczego
lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego nr 270 położonego w B. przy ulicy O.
[…]. Sąd Apelacyjny oddalił apelację pozwanej od tego orzeczenia wyrokiem
zaskarżonym skargą kasacyjną, przyjmując za podstawę rozstrzygnięcia
następujące ustalenia faktyczne i ich ocenę prawną.
Powód jest bratem zmarłego w dniu 1 marca 2012 r. E. B., któremu
przysługiwało spółdzielcze lokatorskie prawo do lokalu mieszkalnego nr 270,
położonego w B. przy ulicy O. […]. E. B. nie miał zstępnych.
Powód w dniu 17 kwietnia 2012 r. zgłosił wniosek o przyjęcie go w poczet
członków pozwanej Spółdzielni oraz zawarcie z nim umowy o ustanowienie
spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu zajmowanego przez zmarłego brata,
a następnie złożył oświadczenie o gotowości zawarcia tej umowy, deklarację
członkowską, kopię aktu urodzenia i zadeklarował spłatę zobowiązań dotyczących
przedmiotowego lokalu. Pozwana odmówiła przyjęcia powoda w poczet członków
i ustanowienia na jego rzecz wnioskowanego prawa, wskazując, iż nie wniósł on
wymaganego wkładu mieszkaniowego ani nie wykazał, że nabył prawo do tego
wkładu w drodze dziedziczenia, a nadto, że nie spłacił zadłużenia ciążącego na
lokalu w kwocie 5.419,16 zł.
Sąd Apelacyjny zaaprobował stanowisko Sądu pierwszej instancji, że
roszczenia objęte pozwem podlegają ocenie przez pryzmat art. 15 ust. 2 i ust. 4
ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o spółdzielniach mieszkaniowych (tekst jedn.:
Dz. U. z 2003 r., Nr 119, poz. 1116 ze zm.; dalej: „u.s.m.”). Podzielił ocenę, iż
powód spełnił wszystkie wymagane w tych przepisach przesłanki warunkujące
skuteczną ich realizację. Podkreślił przy tym, że przesłanek tych nie stanowią
okoliczności wskazane przez pozwaną w uzasadnieniu odmowy zadośćuczynienia
roszczeniom powoda.
W skardze kasacyjnej, opartej na obu podstawach określonych w art. 3983
§ 1 k.p.c., pozwana zarzuciła Sądowi Apelacyjnemu naruszenie:
3
- art. 15 ust. 2 i 4 u.s.m. przez błędną wykładnię polegającą na przyjęciu, że dla
realizacji zgłoszonych roszczeń wystarczające jest złożenie deklaracji
członkowskiej i pisemnego zapewnienia gotowości do zawarcia umowy
o ustanowienie spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego;
- art. 14 ust. 2 u.s.m. przez jego niezastosowanie wobec uznania, że powód nie
miał obowiązku wykazania, że dysponuje prawem do wkładu mieszkaniowego po
zmarłym bracie i nie stanowiło podstawy do odmowy realizacji dochodzonych
roszczeń;
- art. 5 § 1 ustawy z dnia 16 września 1982 r. – Prawo spółdzielcze w związku z art.
4 ust. 1 i ust. 6 u.s.m. przez ich niezastosowanie i pominięcie postanowień statutu
uzasadniających odmowę przyjęcia powoda w poczet członków z uwagi na
zadłużenie z tytułu opłat dotyczących lokalu objętego żądaniami pozwu;
- art.. 23 ustawy z dnia 20 sierpnia 1997 r. o Krajowym Rejestrze Sądowym przez
jego niezastosowanie na skutek uznania, że nie ma podstaw do warunkowania
realizacji dochodzonych roszczeń przesłankami określonymi w statucie, który – po
zweryfikowaniu zgodności z prawem – został zarejestrowany w Krajowym Rejestrze
Sądowym oraz
- art. 233 § 1 k.p.c. przez niedokonanie wszechstronnej oceny dowodów
i pominięcie materiału dowodowego wskazującego na zadłużenie związane ze
spornym lokalem, zamieszkiwanym przez powoda i jego zmarłego brata.
Powołując się na tak ujęte podstawy kasacyjne, pozwana wniosła
o uchylenie zaskarżonego wyroku i poprzedzającego go wyroku Sądu Okręgowego
i przekazanie sprawy temu Sądowi do ponownego rozpoznania, ewentualnie
uchylenie obu tych orzeczeń i oddalenie powództwa.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Istota sporu pomiędzy stronami sprowadzała się do kwestii, czy powód,
jako osoba bliska zmarłego członka pozwanej Spółdzielni, spełnił przesłanki
warunkujące realizację roszczeń - przewidzianych w art. 15 ust. 2 u.s.m. –
o przyjęcie do tej Spółdzielni i zawarcie umowy o ustanowienie spółdzielczego
lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego.
Zgodnie z art. 15 ust. 4 zdanie pierwsze u.s.m., do zachowania tych
roszczeń konieczne jest złożenie w terminie jednego roku deklaracji członkowskiej
4
wraz z pisemnym oświadczeniem o gotowości do zawarcia umowy o ustanowienie
spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego. Przytoczona treść
tego przepisu jest jednoznaczna i nie pozostawia wątpliwości, że wskazane w nim
przesłanki zostały wymienione w sposób wyczerpujący. Unormowanie to nie
zawiera odesłań do innych przepisów lub postanowień statutu, uzupełniających
warunki skutecznej realizacji wskazanych w nim roszczeń. Trafnie zatem Sąd
Apelacyjny uznał, że – w świetle tak rozumianego znaczenia powołanego przepisu
– wyłączone jest kreowanie dodatkowych przesłanek, od których spełnienia
spółdzielnia mieszkaniowa mogłaby uzależnić przyjęcie uprawnionego w poczet
członków i zawarcie z nim umowy o ustanowienie spółdzielczego lokatorskiego
prawa do lokalu mieszkalnego. Stanowisko to znajduje wsparcie w judykaturze.
Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 23 października 1991 r., II CR 84/91
(OSNCP 1992, nr 6, poz. 115), odnoszącym się do przesłanek warunkujących
realizację roszczeń przewidzianych w – nie obowiązującym już - art. 221 Prawa
spółdzielczego, uregulowanych w sposób zbliżony do przyjętego w art. 15 ust. 4
u.s.m., wskazał, że powstanie tych roszczeń mogą wyłączyć tylko okoliczności
przewidziane w ustawie i opartym na nim statucie. Również Trybunał Konstytucyjny
wyraził pogląd, że dopiero realizacja roszczeń przewidzianych w art. 15 ust. 2 u.s.m.
stawia na porządku dziennym problem rozliczenia się przez spółdzielnię
mieszkaniową z wkładu mieszkaniowego wniesionego przez członka, którego
spółdzielcze lokatorskie prawo do lokalu mieszkalnego wygasło; rozliczenia takiego
spółdzielnia powinna dokonać ze spadkobiercami osoby, której prawo to
przysługiwało. Podkreślił przy tym, że art. 8 u.s.m. nie upoważnia spółdzielni
mieszkaniowej do uregulowania w statucie problematyki praw i obowiązków osób,
nie będących członkami spółdzielni, w zakresie, w jakim nie została ona
uregulowana w ustawie (zob. uzasadnienie wyroku z dnia 27 czerwca 2013 r.,
K 36/12, OTK-A, 2013, nr 5, poz. 64).
Podniesione w skardze kasacyjnej zarzuty zostały oparte na odmiennym –
błędnym –założeniu, odbiegającym od zaprezentowanej wyżej wykładni art. 15 ust.
4 u.s.m. i abstrahującym od pozycji prawnej osoby bliskiej zmarłego członka.
W wypadku realizacji roszczeń przewidzianych w art. 15 ust. 2 u.s.m., spółdzielcze
lokatorskie prawo do lokalu mieszkalnego ustanawiane jest na nowo, gdyż
5
poprzednio istniejące wygasło (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20 sierpnia
2009 r., II CSK 188/09, nie publ.). Należy zatem uznać, że osoba bliska nie
wstępuje w prawa zmarłego członka, lecz nabywa własne prawo po spełnieniu
warunków wymienionych w sposób wyczerpujący w art. 15 ust. 4 zdanie pierwsze
u.s.m.
Z tych względów Sąd najwyższy na podstawie art. 39814
k.p.c. orzekł, jak
w sentencji.