Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III CZP 45/15
UCHWAŁA
Dnia 10 lipca 2015 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Jacek Gudowski (przewodniczący)
SSN Bogumiła Ustjanicz
SSN Dariusz Zawistowski (sprawozdawca)
Protokolant Katarzyna Bartczak
w sprawie z powództwa R. D.
przeciwko Gminie K.
o zapłatę,
po rozstrzygnięciu w Izbie Cywilnej na posiedzeniu jawnym
w dniu 10 lipca 2015 r.
zagadnienia prawnego
przedstawionego przez Sąd Okręgowy w K.
postanowieniem z dnia 29 kwietnia 2015 r.,
"Czy, będące realizacją umownego prawa odstąpienia, odstąpienie
przez wykonawcę, od zawartej z podwykonawcą umowy o roboty
budowlane, na którą inwestor wyraził zgodę, powoduje ustanie,
wskazanej w art. 6471
§ 5 k.c., solidarnej z wykonawcą
odpowiedzialności inwestora za zapłatę wynagrodzenia za roboty
budowlane wykonane przez podwykonawcę, czy też takie odstąpienie
pozostaje bez wpływu na istnienie tej odpowiedzialności?"
podjął uchwałę:
W razie odstąpienia przez wykonawcę od umowy o roboty
budowlane, zawartej z podwykonawcą, inwestor nie ponosi
odpowiedzialności na podstawie art. 6471
§ 5 k.c.
2
UZASADNIENIE
Sąd Rejonowy w K. wyrokiem z dnia 23 grudnia 2014 r. zasądził od strony
pozwanej na rzecz powódki kwotę 53.320,55 zł, wraz z należnościami ubocznymi.
Ustalił, że powódka była podwykonawcą robót budowlanych na podstawie umowy
zawartej z generalnym wykonawcą Przedsiębiorstwem Budownictwa
Przemysłowego „W.” S.A., na której zawarcie strona pozwana, jako inwestor,
wyraziła zgodę.
Sąd Rejonowy uznał, że w tej sytuacji strona pozwana ponosiła
odpowiedzialność wobec powódki na podstawie art. 6471
§ 5 k.c. i była
zobowiązana do zapłaty wynagrodzenia za roboty budowlane wykonane przez
powódkę solidarnie z generalnym wykonawcą. Dla istnienia tego zobowiązania nie
miało znaczenia wykonanie przez generalnego wykonawcę robót budowlanych
umownego prawa odstąpienia od umów zawartych z powódką i inwestorem, gdyż
jakakolwiek modyfikacja ustawowych zasad odpowiedzialności inwestora wobec
podwykonawcy została ustawowo wyłączona, na co wskazuje brzmienie art. 6471
§ 6 k.c.
Sąd Okręgowy w K., rozpoznając apelację strony pozwanej, powziął
wątpliwość, jaki jest skutek odstąpienia przez wykonawcę robót budowlanych od
umowy z podwykonawcą dla istnienia solidarnej odpowiedzialności inwestora
i wykonawcy za zapłatę wynagrodzenia za roboty budowlane wykonane przez
podwykonawcę i zagadnienie to przedstawił Sądowi Najwyższemu do
rozstrzygnięcia na podstawie art. 390 § 1 k.p.c. Podkreślił, że prócz stanowiska
przyjętego w zaskarżonym wyroku przez Sąd Rejonowy, możliwe jest również
stanowisko, że warunkiem odpowiedzialności inwestora na podstawie at. 6471
§ 5
k.c. jest istnienie zobowiązania wykonawcy wobec podwykonawcy. Jest to bowiem
odpowiedzialność o charakterze szczególnym i przepisy jej dotyczące nie mogą być
intepretowane w sposób rozszerzający. Na ich podstawie inwestor jest
zobowiązany wyłącznie do zapłaty wynagrodzenia należnego podwykonawcy
w oparciu o zawartą umowę, a odstąpienie generalnego wykonawcy od umowy
z podwykonawcą prowadzi do zmiany podstawy rozliczeń stron umowy, stosownie
do regulacji zawartej w art. 395 § 2 k.c.
3
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Nie ulega wątpliwości, że powódka w pozwie dochodziła od strony pozwanej,
jako inwestora, zapłaty za roboty budowlane wykonane na podstawie umowy
zawartej z generalnym wykonawcą, który odstąpił od tej umowy. Wobec zgody
inwestora na zawarcie umowy między powódką i generalnym wykonawcą powstała
jego odpowiedzialność za zapłatę wynagrodzenia należnego podwykonawcy,
solidarna z odpowiedzialnością wykonawcy robót budowlanych. W doktrynie
i judykaturze przyjmuje się, że jest to odpowiedzialność typu gwarancyjnego za
dług cudzy. Sąd Okręgowy wskazał zasadnie, że art. 6471
§ 5 k.c. jest zatem
przepisem o charakterze szczególnym, co wymaga jego ścisłej wykładni. Statuuje
on solidarną odpowiedzialność inwestora z odpowiedzialnością wykonawcy - wobec
podwykonawcy - określając wyraźnie jej zakres. Ogranicza ją do odpowiedzialności
za zapłatę wynagrodzenia za roboty budowlane wykonane przez podwykonawcę.
Należy zatem przyjąć, że inwestor jest zobowiązany wyłącznie do zapłaty
wynagrodzenia należnego podwykonawcy, rozumianego jako jego należność
główna, istniejąca na podstawie umowy zawartej z wykonawcą robót budowlanych.
Takie stanowisko było już prezentowane w judykaturze (zob. wyrok SN z dnia 5
września 2012 r., IV CSK 91/12).
Na gruncie art. 6471
§ 5 k.c. odpowiedzialność inwestora jest powiązana
z odpowiedzialnością wykonawcy za zapłatę wynagrodzenia podwykonawcy robót
budowlanych, a jej podstawą jest umowa łącząca wykonawcę i podwykonawcę.
W doktrynie dominuje stanowisko, że wykonanie umownego prawa odstąpienia
powoduje, że umowa, w której to uprawnienie zastrzeżono, wygasa ze skutkiem
wstecznym (ex tunc). To stanowisko jest także akceptowane w judykaturze.
Odstąpienie przez wykonawcę robót budowlanych od umowy
z podwykonawcą powoduje zatem, także w przypadku realizacji umownego prawa
odstąpienia, wygaśnięcie tej umowy ze skutkiem wstecznym, co prowadzi także do
wygaśnięcia odpowiedzialności inwestora na podstawie art. 6471
§ 5 k.c. Jak już
bowiem wyżej wskazano dotyczy ona wyłącznie odpowiedzialności za zapłatę
wynagrodzenia za wykonanie robót budowlanych i nie obejmuje obowiązku zapłaty
innych należności przysługujących podwykonawcy wobec wykonawcy robót
budowlanych. Skuteczne odstąpienie przez wykonawcę robót budowlanych
4
(generalnego wykonawcę) od umowy z podwykonawcą prowadzi zaś do zmiany
podstawy rozliczeń stron i podwykonawca traci roszczenie o zapłatę
wynagrodzenia za wykonane roboty budowlane. Na skutek odstąpienia przez
wykonawcę robót budowlanych od umowy z podwykonawcą powstają inne
zobowiązania pomiędzy stronami umowy, wynikające z ustawy (określone w art.
395 § 2 k.c.). Natomiast cudzy dług, za który inwestor ponosi odpowiedzialność na
podstawie art. 6471
§ 5 k.c., w takiej sytuacji nie istnieje.
Z tych względów orzeczono jak w treści uchwały.