Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III PK 148/14
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 21 lipca 2015 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Maciej Pacuda (przewodniczący)
SSN Bogusław Cudowski (sprawozdawca)
SSN Józef Iwulski
w sprawie z powództwa J. F.
przeciwko Przedsiębiorstwu […] o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 21 lipca 2015 r.,
skargi kasacyjnej powoda od wyroku Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych w K.
z dnia 7 maja 2014 r.,
oddala skargę kasacyjną.
UZASADNIENIE
Powód domagał się zasądzenia od pozwanej 5.712 zł z tytułu
wynagrodzenia za pracę za część miesiąca czerwca, 14.448 zł z tytułu
odszkodowania za rozwiązanie umowy o pracę niezgodnie z przepisami prawa oraz
10.080 zł z tytułu odprawy za rozwiązanie umowy o pracę z przyczyn
niedotyczących pracownika wraz z odsetkami od każdej z tych kwot liczonymi od 5
lipca 2013 r.
2
Powód był zatrudniony na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony.
12 kwietnia 2013 r. pozwana wypowiedział umowę o pracę z zachowaniem
jednomiesięcznego okresu wypowiedzenia z powodu odwołania powoda z funkcji
członka zarządu i prezesa zarządu spółki. Pismem z 31 maja 2013 r. pozwana
rozwiązała z powodem umowę o pracę bez wypowiedzenia w związku z
niewykonaniem przez niego obowiązku złożenia oświadczenia majątkowego
wymaganego treścią art. 25c ustawy o samorządzie powiatowym. W piśmie
wskazała, że umowa o pracę rozwiązuje się 31 maja 2013 r. Pismo to zostało
doręczone powodowi 18 czerwca 2013 r.
Sąd Rejonowy w K. wyrokiem z 29 listopada 2013 r. zasądził od pozwanej
na rzecz powoda kwoty 14.462,62 zł oraz 5.544zł wraz z ustawowymi odsetkami od
dnia 11 lipca 2013 r. z tytułu odszkodowania i wynagrodzenia za czerwiec 2013 r.,
w pozostałej części powództwo oddalił. Sąd podzielił argumentację powoda i uznał,
że pozwana nie była powiatową osobą prawną. Powód argumentował, że pozwana
spółka nie została powołana w drodze uchwały Rady Powiatu, nie realizuje zadań
własnych powiatu i nie realizuje zadań użyteczności publicznej. Twierdził, ponadto,
wskazując na przepisy ustawy o samorządzie powiatowym i publicznym transporcie
zbiorowym, że powiat zadania publiczne w zakresie transportu zbiorowego
wykonuje w sposób przewidziany przepisami ustawy o publicznym transporcie
zbiorowym, które nakładają na powiat obowiązki organizatora publicznego
transportu zbiorowego. Pozwana natomiast nie była operatorem, gdyż nie zawierała
z organizatorem publicznego transportu zbiorowego umowy o świadczenie usług w
zakresie publicznego transportu zbiorowego i jednocześnie nie była też
samorządowym zakładem budżetowym. W ocenie Sądu Rejonowego wykonywanie
przewozów przez pozwaną nie stanowiło wykonywania zadań powiatu, skoro
ustawa przewidziała możliwość wykonywania tych zadań wyłącznie w formie
samorządowego zakładu budżetowego. W związku z tym, zdaniem Sądu, pozwana
nie była powiatową osobą prawną, a w konsekwencji powód nie miał obowiązku
składania oświadczenia majątkowego. Sąd stwierdził, że do rozwiązania umowy o
pracę doszło w dniu 18 czerwca 2013 r., a nie 31 maja 2013 r., co z kolei
uzasadniało zasądzenie odszkodowania w wysokości wynagrodzenia za czas do
upływu okresu wypowiedzenia. Oddalił natomiast powództwo w zakresie żądania
3
zasądzenia odprawy, uzasadniając, że przyczyną rozwiązania umowy o pracę było
niezłożenie przez powoda oświadczenia majątkowego czyli przyczyna jak
najbardziej dotycząca powoda.
Apelację od wyroku Sądu Rejonowego złożył zarówno powód jak i pozwana.
Powód zarzucił błędne ustalenie stanu faktycznego poprzez przyjęcie, że
przyczyna rozwiązania umowy o pracę dotyczyła powoda, oraz, że rzeczywistą
przyczyną rozwiązania umowy o pracę było niezłożenie przez powoda
oświadczenia majątkowego. Powód wniósł o zmianę zaskarżonego w wyroku w
zakresie pkt II (tj. w zakresie, w jakim Sąd Rejonowy oddalił powództwo).
Pozwana zarzuciła błędne ustalenia faktyczne polegające na
nieprawidłowym przyjęciu, że pozwana nie jest powiatową osobą prawną, w
konsekwencji, że powód nie był zobowiązany do złożenia oświadczenia
majątkowego. Podkreśliła, że pozwana spółka jest powiatową osobą prawną skoro
właścicielem wszystkich jej akcji jest Powiat K. Pozwana zakwestionowała również
ocenę Sądu Rejonowego, że powód nie miał możliwości zapoznania się z
oświadczeniem pracodawcy o rozwiązaniu z nim stosunku pracy wcześniej niż 18
czerwca 2013 r. Pozwana wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie
powództwa w całości.
Wyrokiem z 7 maja 2014 r. Sąd Okręgowy oddalił apelację powoda,
uwzględniając częściowo apelację pozwanej zmienił zaskarżony wyrok i oddalił
żądanie powoda zapłaty kwoty 14.462, 62 zł, w pozostałym zakresie apelację
pozwanej oddalił. Sąd wskazał, że w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku Sąd
pierwszej instancji popadł w sprzeczność, ponieważ najpierw stwierdził, że
powiatową osobą prawną są spółki handlowe z wyłącznym udziałem powiatu, by
następnie ustalić, że pozwana będącą spółka akcyjną, której jedynym
akcjonariuszem jest Powiat K. nie jest powiatową osobą prawną, ponieważ powiat
nie może realizować przewozów w ramach publicznego transportu zbiorowego
przez spółkę akcyjną, lecz tylko w formie samorządowego zakładu budżetowego. W
ocenie Sądu Okręgowego ograniczenie form prawnych realizacji przewozów do
samorządowego zakładu budżetowego w art. 19 ust. 2 ustawy z dnia 16 grudnia
2010 r. o publicznym transporcie zbiorowym (Dz.U z 2011 r. Nr 5, poz.13) nie
pozbawia pozwanej przymiotu powiatowej osoby prawnej. Wskazując na art. 6 ust.
4
1 ustawy z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym (Dz.U z 2013r., poz.
595) stwierdził, że powiat w celu wykonywania zadań może tworzyć jednostki
organizacyjne, którymi mogą być spółki prawa handlowego, a wśród nich takie,
które mają osobowość prawną. Odwołując się do doktryny i orzecznictwa
uzasadniał, że tylko te jednostki organizacyjne mogą być kwalifikowane jako
komunalne, których cały kapitał ma charakter mienia komunalnego. W
konsekwencji uznania pozwanej za powiatową osobę prawną, Sąd Okręgowy
stwierdził bezzasadność żądania odszkodowania.
Wyrok Sądu Okręgowego zaskarżył w całości powód. W skardze kasacyjnej
zarzucono naruszenie prawa materialnego przez błędną wykładnię, tj.:
art. 25c ust. 1 ustawy z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym
(Dz.U. z 1998 r. Nr 91, poz. 578 ze zm.);
art. 25f ust. 3 i ust. 4 ustawy z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie
powiatowym (Dz.U z 1998 r. Nr 91, poz. 578 ze zm.);
art. 8 w zw. z art. 10 ustawy z dnia 13 marca 2003 r. o szczególnych
zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn
niedotyczących pracowników (Dz.U z 2003 r. Nr 90, poz. 844 ze zm.).
Skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego orzeczenia w zakresie pkt I, II i IV
i jego zmianę poprzez zasądzenie od pozwanej na rzecz powoda kwoty 14.462,62
zł brutto wraz z ustawowymi odsetkami liczonymi od 5 lipca 2013 r. tytułem
odszkodowania za rozwiązanie umowy o pracę niezgodnie z przepisami prawa;
kwoty 10.080 zł tytułem odprawy za rozwiązanie umowy o pracę z przyczyn
niedotyczących pracownika wraz z ustawowymi odsetkami liczonymi od 5 lipca
2013 r., ewentualnie o uchylenie zaskarżonego orzeczenia w zakresie pkt I, II i IV i
przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi drugiej instancji.
Sąd Najwyższy, zważył co następuje:
Skarga kasacyjna powoda okazała się nie mieć uzasadnionych podstaw.
W pierwszej kolejności skarżący zarzucił naruszenie art. 25c ust. 1 ustawy z
dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym (Dz.U. Nr 91, poz. 578 ze zm. –
dalej ustawa). Przepis ten stanowi, że radny, członek zarządu powiatu, sekretarz
5
powiatu, skarbnik powiatu, kierownik jednostki organizacyjnej powiatu, osoba
zarządzająca i członek organu zarządzającego powiatową osoba prawną oraz
osoba wydająca decyzje administracyjne w imieniu starosty są obowiązani do
złożenia oświadczenia o swoim stanie majątkowym.
Powód był członkiem zarządu spółki akcyjnej ze 100 % kapitałem powiatu.
Zdaniem skarżącego nie jest to jednak powiatowa osoba prawna, gdyż przepis ten
odnosi się wyłącznie do „komunalnych” osób prawnych. Uważa również, że
problem powyższy stanowi doniosłe zagadnienie prawne.
W związku z powyższym należy stwierdzić, że z treści tego przepisu nie
wynika by dodatkowym kryterium zaliczenia danego podmiotu do „powiatowej
osoby prawnej” było prowadzenie działalności „komunalnej”. Prowadzenie
gospodarki komunalnej wiąże się z wieloma problemami (zob. na ten temat M.
Kulesza: Gospodarka komunalna – podstawy i mechanizmy prawne, Samorząd
Terytorialny 2012 nr 7-8). Do istotnych zagadnień zaliczyć należy niewątpliwie
formy działalności gospodarczej oraz jej zakres (zob. na ten temat A. Doliwa:
Osobowość prawna jednostek samorządu terytorialnego, C. H. Beck, Warszawa
2012 s. 362 i nast.) Mając na uwadze treść przepisu ustawy oraz to, że spółka
zatrudniająca powoda posiada osobowość prawną i 100 % kapitał powiatowy nie
ulega wątpliwości kwalifikacja przyjmująca, że jest to powiatowa osoba prawna
(por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20 maja 2014 r., I PK 206/13, LEX nr
1460631). Podnoszone w skardze argumenty dotyczące dopuszczalności
utworzenia takiej spółki przez samorząd, czy to, że w innych podmiotach
samorządowych nie wymaga się od członków zarządu składania oświadczeń
majątkowych pozostają bez wpływu na rozstrzygnięcie sprawy. Zasadnicze
znaczenie musi bowiem zawsze mieć treść językowa przepisu. Omawiany przepis
stanowi zaś jedynie o powiatowej osobie prawnej. Tak więc jedynie pomocniczo
można wspomnieć o dorobku doktryny i orzecznictwa w zakresie pojęciowym
odnoszącym się do komunalnych osób prawnych. Należy także bardzo wyraźnie
podkreślić, że konieczne jest uwzględnienie stanu prawnego rozstrzyganych
problemów. I tak w uchwale składu 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 14 marca
1995 r., III CZP 6/95 (OSNC 1995 nr 5, poz. 72) chodziło o ograniczenia ustawowe
w prowadzeniu działalności przez komunalne osoby prawne gminy. Jednak i w tym
6
orzeczeniu Sąd Najwyższy przyjął, że w razie objęcia przez gminą całego kapitału
akcyjnego należałoby uznać spółkę za odrębną komunalną osobę prawną. Także w
literaturze przedmiotu wyrażany jest pogląd o tym, że jako jednostki komunalne
mogą być kwalifikowane jako komunalne, których cały kapitał ma charakter mienia
komunalnego (T. Dybowski: Mienie komunalne, w: Samorząd terytorialny,
Zagadnienia prawne i administracyjne, red. A. Piekara, Z. Niewiadomski, Warszawa
1998 s. 268 oraz C. Banasiński, M. Kulesza, D. Szafrański: Ustawa o gospodarce
komunalnej. Komentarz i przepisy towarzyszące, Warszawa 1997 s. 52 i nast.).
Wyrażane były także poglądy, że dla uznania za komunalną osoby prawnej
wystarczające jest posiadanie w niej (np. przez powiat) większości udziałów lub
akcji (zob. J. Jagoda, w: Ustawa o samorzadzie powiatowym. Komentarz, red. B.
Dolnicki, ABC a Wolters Kluwer business 2007 s. 67-70 tak samo A. M. Wierzbica:
Ograniczenia antykorupcyjne w samorządzie terytorialnym, Oficyna a Wolters
Kluwer business, Warszawa 2008, s. 35). Ten sporny problem w sprawie jednak nie
występuje z uwagi na to, że w spółce zatrudniającej powoda 100 % akcji posiada
powiat. Można więc tylko stwierdzić, że zarówno w orzecznictwie Sądu
Najwyższego, jak i doktrynie pierwszoplanowym kryterium zaliczenia spółki
kapitałowej do samorządowej osoby prawnej jest udział kapitałowy jednostki
samorządu terytorialnego. Założenie to koresponduje w pełni z funkcją przepisów o
charakterze antykorupcyjnym. W tej sytuacji zasadnicze znaczenie dla ich
interpretacji zawsze powinien mieć udział mienia samorządowego spółki, a nie jej
przedmiot działalności.
Jak wynika z powyższego problemy dotyczące identyfikacji komunalnej
osoby prawnej występuje w przypadku użycia w przepisie tego pojęcia lub na tle
przepisów regulujących podejmowanie działalności przez samorząd terytorialny
(jego jednostki organizacyjne). Natomiast w rozstrzyganej sprawie chodziło o
regulacje ustawy dotyczące obowiązku złożenia oświadczenia majątkowego przez
członka zarządu spółki akcyjnej. Tak więc poza przedmiotem sporu pozostaje
problem dopuszczalnego zakresu prowadzenia działalności gospodarczej przez
powiat.
Z przepisu art. 25c ustawy wynika jednoznacznie, że członek organu
zarządzającego powiatową osobą prawną, jaką jest niewątpliwie spółka akcyjna ze
7
100 % kapitałem powiatu niezależnie od przedmiotu prowadzonej działalności
gospodarczej, jest obowiązany do złożenia oświadczenia majątkowego.
Niezłożenie tego oświadczenia powoduje zastosowanie art. 25f ustawy. Z tego
powodu nie był zasadny zarzut naruszenia tegoż przepisu.
Domagając się wypłacenia odprawy pieniężnej skarżący podnosił naruszenie
art. 8 w zw. z art. 10 ustawy o tzw. zwolnieniach grupowych. W uzasadnieniu
podstaw kasacyjnych skarżący zapomniał widocznie o tym zarzucie, gdyż nawet o
nim nie wspomniał. Należy więc tylko stwierdzić, że w żadnym razie nie można
uznać, iż zwolnienie powoda nastąpiło z przyczyn niedotyczących pracownika.
Wręcz przeciwnie przyczyna ta dotyczyła pracownika, gdyż była to bezpodstawna
odmowa złożenia oświadczenia majątkowego, co spowodowało rozwiązanie
umowy o pracę równoznaczne z rozwiązaniem umowy o pracę bez wypowiedzenia
na podstawie art. 52 § 1 pkt 1 k.p.
Reasumując należało przyjąć, że zaskarżony wyrok odpowiada prawu.
Z tych względów orzeczono jak w sentencji wyroku.