Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt V CSK 650/14
POSTANOWIENIE
Dnia 6 sierpnia 2015 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Iwona Koper (przewodniczący)
SSN Wojciech Katner (sprawozdawca)
SSN Zbigniew Kwaśniewski
w sprawie z wniosku Z. F.
przy uczestnictwie Zd. F.
o podział majątku wspólnego,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym
w Izbie Cywilnej w dniu 6 sierpnia 2015 r.,
skargi kasacyjnej wnioskodawcy od postanowienia Sądu Okręgowego
we W.
z dnia 17 grudnia 2013 r.,
oddala skargę kasacyjną.
2
UZASADNIENIE
W sprawie o podział majątku wspólnego byłych małżonków Z. F. i Zd. F.,
Sąd Rejonowy w Ś. postanowieniem z dnia 9 sierpnia 2012 r. ustalił składniki ich
dorobku majątkowego, do których zaliczył zwłaszcza lokal mieszkalny o wartości
400.000 złotych, a wartość całego majątku oszacował na 762.080,05 złotych.
Dokonał także podziału tego majątku, przyznając wnioskodawcy Z. F. opisane w
uzasadnieniu składniki o łącznej wartości 584.860,05 złotych oraz uczestniczce Zd.
F. - opisany składnik o wartości 177.220 złotych. Zasądził także dopłatę dla
uczestniczki od wnioskodawcy w wysokości 203.820,02 złotych oraz rozstrzygnął o
kosztach postępowania.
W wyniku apelacji wnioskodawcy Sąd Okręgowy we W. postanowieniem z
dnia 17 grudnia 2013 r. zmienił zaskarżone postanowienie Sądu pierwszej instancji
i wartość lokalu, będącego składnikiem majątku dorobkowego określił na kwotę
340.000 złotych, a łączną wartość składników majątku wspólnego określił na kwotę
702.080,05 złotych. Z kolei wartość składników majątku wspólnego przyznanych
wnioskodawcy określił na kwotę 524.860,05 złotych oraz
zasądził od wnioskodawcy na rzecz uczestniczki 173.820,05 złotych z tytułu
dopłaty. W pozostałym zakresie apelacja została oddalona oraz rozstrzygnięto
o kosztach postępowania. W uzasadnieniu Sąd drugiej instancji wskazał,
że określenie wartości lokalu, będącego składnikiem majątku dorobkowego
nastąpiło w zaskarżonym orzeczeniu na podstawie nieaktualnego operatu
szacunkowego, gdyż zgodnie z ustawą o gospodarce nieruchomościami może
on być wykorzystany do celu, w którym został sporządzony przez 12 miesięcy,
a po upływie tego terminu winna zostać potwierdzona jego aktualność specjalną
klauzulą. W rozpoznawanej sprawie to nie nastąpiło i Sąd Rejonowy nie miał
aktualnej wartości lokalu na chwilę dokonywania podziału majątku, a więc
na moment zamknięcia rozprawy. Ustalenia tej wartości dokonał dopiero
Sąd Okręgowy, przyjmując kwotę 340.000 złotych. To zmieniło łączną wartość
majątku wspólnego uczestników postępowania oraz wysokość dopłaty
wnioskodawcy na rzecz uczestniczki. Pozostałe zarzuty apelacji Sąd drugiej
instancji uznał za nieuzasadnione, tj. odnośnie do nakładów z majątku wspólnego
3
na nieruchomość uczestniczki przy ul. Z. we W., jak też nieprawidłowego ustalenia
wartości składników majątkowych dotyczących nakładów z majątku wspólnego na
majątek osobisty uczestniczki, a także naruszenia art. 45 § 1 k.r.o. w brzmieniu
tego przepisu na datę orzeczenia rozwodu między stronami. Za niezasadne uznał
także Sąd Okręgowy zarzuty wnioskodawcy odnoszące się do naruszeń
przepisów postępowania, w szczególności art. 567 k.p.c. w związku z art. 46 k.r.o.
W skardze kasacyjnej wnioskodawca zarzucił postanowieniu Sądu
Okręgowego naruszenie przepisów prawa materialnego, tj. art. 45 § 1 k.r.o. przez
jego niewłaściwe zastosowanie i zaliczenie na poczet składników majątku
dorobkowego uczestników nakładów poczynionych z majątku wspólnego na remont
lokalu stanowiącego własność osoby trzeciej oraz art. 156 ust. 3 ustawy z dnia
21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami przez jego niezastosowanie
i dokonanie ustaleń w oparciu o nieaktualną opinię biegłego rzeczoznawcy.
Naruszenie przepisów postępowania dotyczy art. 227, art. 567 § 1 i art. 684 k.p.c.
polegające na niewłaściwym określeniu wartości nakładów z majątku wspólnego na
majątek osobisty uczestniczki, w wyniku oparcia tych ustaleń na nieaktualnej opinii
biegłego rzeczoznawcy majątkowego i odmowy aktualizacji tej opinii. Skarżący
wniósł o uchylenie zaskarżonego postanowienia w całości i przekazanie sprawy do
ponownego rozpoznania wraz z rozstrzygnięciem o kosztach postępowania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zgodnie z art. 45 § 1 k.r.o. w brzmieniu obowiązującym w chwili ustania
małżeństwa wnioskodawcy i uczestniczki, każdy z małżonków powinien
zwrócić wydatki i nakłady poczynione z majątku wspólnego na jego majątek
odrębny, a także może żądać zwrotu wydatków i nakładów, które poczynił
ze swojego majątku odrębnego na majątek wspólny. Sporne w niniejszej
sprawie było to, że wnioskodawca poczynił nakłady na remont pomieszczeń
wynajmowanych na cele prowadzonej przez siebie przychodni lekarskiej.
Wprawdzie użytkownikiem wieczystym gruntu oraz właścicielem budynku
wnioskodawca został dopiero w 2006 r., ale zachował poniesione nakłady
z majątku wspólnego. Stąd ich zaliczenie do majątku podlegającego podziałowi
według stanu na dzień rozwiązania małżeństwa w 2004 r. jest uzasadnione,
4
zastosowanie art. 45 § 1 k.r.o. w poprzednim brzmieniu jest prawidłowe i nie jest
skuteczne powoływanie się w niniejszej sprawie na stanowisko wyrażone
w uchwale Sądu Najwyższego z dnia 3 kwietnia 1970 r., III CZP 18/70 (OSNC 1971,
nr 2, poz. 18; por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 19 lipca 2012 r.,
II CSK 660/11, nie publ.). Jeżeli więc z majątku wspólnego zostały poczynione
nakłady na majątek, będący w chwili ustania wspólności własnością osoby trzeciej,
ale przed dokonaniem podziału stał się własnością i częścią majątku przyznanego
małżonkowi, który poczynił nakłady na ten majątek z majątku wspólnego,
to wartość nakładów należy uwzględnić przy podziale majątku wspólnego (ogólna
reguła z art. 45 § 1 k.r.o. w brzmieniu obowiązującym do dnia 20 stycznia 2005 r.).
W skardze kasacyjnej, podobnie jak wcześniej w apelacji skarżący zarzucił
naruszenie przez Sąd Okręgowy art. 567 § 1 i innych przepisów k.p.c. oraz art. 156
ust. 3 ustawy o gospodarce nieruchomościami, w odniesieniu do nieaktualności
obliczonej wartości nakładów uczestniczki z majątku wspólnego na jej własną
nieruchomość. Jak jednak wyjaśnił Sąd Okręgowy w uzasadnieniu zaskarżonego
postanowienia, wskazywany przez skarżącego art. 156 ustawy o gospodarce
nieruchomościami dotyczy wyłącznie aktualności operatu szacunkowego odnośnie
do wartości nieruchomości. Jeżeli wnioskodawcy chodziło o nakłady poniesione na
majątek osobisty uczestniczki, to powinien on wskazać odpowiednie okoliczności
i dowody to potwierdzające, a tego nie uczynił zgodnie z art. 6 k.c. Powinności
skarżącego w tym względzie nie zastępuje obowiązek sądu ustalenia z urzędu
składu i wartości majątku wspólnego, nie tego bowiem dotyczy skarga. Nie może
też wnioskodawca podnosić teraz nowych okoliczności, próbując dowodzić swoich
racji, zwłaszcza w zakresie wyłączonym z kontroli kasacyjnej dokonywanej przez
Sąd Najwyższy, kwestionując częściowo ustalenia faktyczne, dokonane przez Sądy
w toku instancji (art. 39813
§ 2 k.p.c.).
Od strony analizy prawnej uzasadnienie skarżącego jest bardzo oszczędne
i w konsekwencji nieprzekonujące. Ponadto należy zwrócić uwagę, że Sąd
Najwyższy rozpoznaje skargę kasacyjną w granicach zaskarżenia oraz w granicach
podstaw, biorąc pod rozwagę z urzędu tylko nieważność postępowania (art. 39813
§ 1 k.p.c.). Nie jest zatem dostatecznie jasne, czego skarżący oczekiwał wnosząc
o rozważenie przez Sąd Najwyższy, jak to sformułował, również i tych okoliczności,
5
które sam pominął w skardze, powołując się dodatkowo na stanowisko doktryny
w tym względzie. Należy zatem uznać, że wbrew twierdzeniom skarżącego
wskazane w skardze przepisy postępowania oraz ustawy o gospodarce
nieruchomościami nie zostały naruszone w sposób, który nakazywałby wzruszenie
zaskarżonego postanowienia, nie sprzeciwiającego się także zasługującemu
na aprobatę postanowieniu Sądu Najwyższego z dnia 19 lipca 2012 r., II CSK
660/11 (nie publ.).
W tej sytuacji na podstawie art. 39814
k.p.c. skargę kasacyjną
należało oddalić.
6
Jeżeli z majątku wspólnego zostały poczynione nakłady na majątek,
będący w chwili ustania wspólności majątkowej małżeńskiej własnością osoby
trzeciej, ale przed dokonaniem podziału stał się własnością i częścią majątku
przyznanego małżonkowi, który poczynił nakłady na ten majątek z majątku
wspólnego, to wartość nakładów należy uwzględnić przy podziale majątku
wspólnego (ogólna reguła z art. 45 § 1 k.r.o. w brzmieniu obowiązującym do
dnia 20 stycznia 2005 r.).