Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt IV KK 103/15
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 2 września 2015 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Józef Dołhy (przewodniczący)
SSN Marian Buliński (sprawozdawca)
SSN Eugeniusz Wildowicz
Protokolant Jolanta Grabowska
przy udziale prokuratora Prokuratury Generalnej Zdzisława Brodzisza
w sprawie K. M. i Ł. Ł.
skazanych z art. 284 § 1 k.k., art. 279 § 1 k.k.
po rozpoznaniu w Izbie Karnej na rozprawie
w dniu 2 września 2015 r.,
kasacji, wniesionej przez Prokuratora Generalnego na korzyść skazanych
od wyroku zaocznego Sądu Rejonowego w T.
z dnia 16 grudnia 2013 r.,
I. w odniesieniu do oskarżonego K. M. zaskarżony wyrok
uchyla w zakresie punktu 1, 3, 4 i postępowanie karne o czyny
opisane w punktach 1 i 3 wyroku umarza na podstawie art. 45 § 1
k.w. w zw. z art. 17 § 1 pkt 6 k.p.k. a kosztami procesu w tej
części obciąża Skarb Państwa, oraz oddala kasację w pozostałym
zakresie;
II. w odniesieniu do oskarżonego Ł. Ł. zaskarżony wyrok
uchyla w zakresie punktu 7, 9 i postępowanie karne o czyn
2
opisany w punkcie 7 wyroku umarza na podstawie art. 45 § 1 k.w.
w zw. z art. 17 § 1 pkt 6 k.p.k. a kosztami procesu w tej części
obciąża Skarb Państwa.
III. wydatkami poniesionymi przez Sąd związanymi z
rozpoznaniem kasacji obciąża Skarb Państwa.
UZASADNIENIE
Prokurator Rejonowy w T. skierował w dniu 30 sierpnia 2013 r., do Sądu
Rejonowego w T. akt oskarżenia, przeciwko:
I. K. M. o to, że:
1. w dniu 30 lipca 2013 r. w T. działając wspólnie i w porozumieniu z ustaloną
osobą, przywłaszczył sobie telefon komórkowy marki Samsung GT – C3780 o
wartości 300 zł na szkodę P. W., tj. o przestępstwo z art. 284 § 1 k.k.,
2. w dniu 31 lipca 2013 r. w T. działając wspólnie i w porozumieniu z ustaloną
osobą po uprzednim rozwarciu zamka poprzez jego szarpnięcie włamał się do
gabloty punktu sprzedaży RUCH S.A., skąd zabrał w celu przywłaszczenia
czasopisma o łącznej wartości 186,06 zł na szkodę RUCH S.A., tj. o przestępstwo
z art. 279 § 1 k.k.,
3. w dniu 8 sierpnia 2013 r. w T. działając wspólnie i w porozumieniu z ustaloną
osobą przywłaszczył sobie telefon komórkowy marki LG - E400 Swift L3 o wartości
350 zł na szkodę D. L., tj. o czyn z art. 284 § 1 k.k.,
II. Ł. Ł. o to, że:
4. w dniu 30 lipca 2013 r. w T. działając wspólnie i w porozumieniu z ustaloną
osobą przywłaszczył sobie telefon komórkowy marki Samsung GT - C3780 o
wartości 300 zł na szkodę P. W., tj. o przestępstwo z art. 284 § 1 k.k.,
5. w dniu 31 lipca 2013 r. w T., działając wspólnie i w porozumieniu z ustaloną
osobą po uprzednim rozwarciu zamka poprzez jego szarpnięcie włamał się do
gabloty punktu sprzedaży RUCH S.A., skąd zabrał w celu przywłaszczenia
czasopisma o łącznej wartości 186,06 zł na szkodę RUCH S.A., tj. o przestępstwo
z art. 279 § 1 k.k. (k. 103).
Wyrokiem zaocznym z dnia 16 grudnia 2013 r., Sąd Rejonowy orzekł:
1. uznał oskarżonego K. M. za winnego popełnienia zarzucanego mu, opisanego
3
wyżej w pkt 1 czynu, czym wyczerpał ustawowe znamiona występku z art. 284 § 1
k.k. i za to na podstawie tego przepisu wymierzył mu karę 1 roku pozbawienia
wolności oraz na mocy art. 33 § 2 k.k. wymierzył mu karę grzywny w wymiarze 50
stawek dziennych ustalając, iż jedna stawka dzienna równoważna jest kwocie 10
zł,
2. uznał oskarżonego K. M. za winnego popełnienia zarzucanego mu, opisanego
wyżej w pkt 2 czynu, czym wyczerpał ustawowe znamiona występku z art. 279 § 1
k.k. i za to na podstawie tego przepisu wymierzył mu karę 1 roku pozbawienia
wolności oraz na mocy art. 33 § 2 k.k. wymierzył mu karę grzywny w wymiarze 50
stawek dziennych ustalając, iż jedna stawka dzienna równoważna jest kwocie 10
zł,
3. uznał oskarżonego K. M. za winnego popełnienia zarzucanego mu, opisanego
wyżej w pkt 3 czynu, czym wyczerpał ustawowe znamiona występku z art. 284 § 1
k.k. i za to na podstawie tego przepisu wymierzył mu karę 1 roku pozbawienia
wolności oraz na mocy art. 33 § 1 k.k. wymierzył mu karę grzywny w wymiarze 50
stawek dziennych ustalając, iż jedna stawka dzienna równoważna jest kwocie 10 zł,
4. na podstawie art. 85 k.k. i art. 86 § 1 i 2 k.k. wymierzone powyżej oskarżonemu
K. M. kary jednostkowe pozbawienia wolności i grzywny połączył i w ich miejsce
wymierzył mu karę łączną 2 lat pozbawienia wolności oraz karę łączną grzywny w
wymiarze 100 stawek dziennych ustalając, iż jedna stawka dzienna równoważna
jest kwocie 10 zł,
5. na podstawie art. 69 § 1 i 2 k.k., art. 70 § 2 k.k. warunkowo zawiesił
oskarżonemu K. M. wykonanie orzeczonej kary łącznej pozbawienia wolności na
okres lat 5,
6. na podstawie art. 73 § 2 k.k. oddał oskarżonego K. M. w okresie próby pod
dozór kuratora sądowego,
7. uznał oskarżonego Ł. Ł. za winnego popełnienia zarzucanego mu, opisanego
wyżej w pkt 4 czynu, czym wyczerpał ustawowe znamiona występku z art. 284 § 1
k.k. i za to na podstawie tego przepisu wymierzył mu karę 1 roku pozbawienia
wolności oraz na mocy art. 33 § 2 k.k. wymierzył mu karę grzywny w wymiarze 50
stawek dziennych ustalając, iż jedna stawka dzienna równoważna jest kwocie 10
zł,
4
8. uznał oskarżonego Ł. Ł. za winnego popełnienia zarzucanego mu, opisanego
wyżej w pkt 5 czynu, czym wyczerpał ustawowe znamiona występku z art. 279 § 1
k.k. i za to na podstawie tego przepisu wymierzył mu karę 1 roku pozbawienia
wolności oraz na mocy art. 33 § 2 k.k. wymierzył mu karę grzywny w wymiarze 50
stawek dziennych ustalając, iż jedna stawka dzienna równoważna jest kwocie 10
zł,
9. na podstawie art. 85 k.k. i art. 86 § 1 i 2 k.k. wymierzone powyżej oskarżonemu
Ł. Ł. kary jednostkowe pozbawienia wolności i grzywny połączył i w ich miejsce
wymierzył mu karę łączną 2 lat pozbawienia wolności oraz karę łączną grzywny w
wymiarze 100 stawek dziennych ustalając, iż jedna stawka dzienna równoważna
jest kwocie 10 zł,
10. na podstawie art. 69 § 1 i 2 k.k., art. 70 § 1 k.k. warunkowo zawiesił
oskarżonemu Ł. Ł. wykonanie orzeczonej kary łącznej pozbawienia wolności na
okres lat 5,
11. na podstawie art. 73 § 1 k.k. oddał oskarżonego Ł. Ł. w okresie próby pod
dozór kuratora sądowego,
12. na podstawie art. 63 § 1 k.k. zaliczył oskarżonemu K. M. na poczet orzeczonej
kary łącznej grzywny okres rzeczywistego pozbawienia wolności od dnia 12
sierpnia 2013 r. do dnia 13 sierpnia 2013 r. i uznał karę grzywny za wykonaną do
wysokości 4 stawek dziennych,
13. na podstawie art. 63 § 1 k.k. zaliczył oskarżonemu Ł. Ł. na poczet orzeczonej
kary łącznej grzywny okres rzeczywistego pozbawienia wolności od dnia 12
sierpnia 2013 r. do dnia 13 sierpnia 2013 r. i uznał karę grzywny za wykonaną do
wysokości 4 stawek dziennych,
14. na podstawie art. 627 k.p.k., art. 2 ust. 1 pkt 4 i art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 23
czerwca 1973 r. o opłatach w sprawach karnych (Dz. U. z 1983 r. Nr 49 poz. 223)
zasądził od oskarżonych K. M. i Ł. Ł. na rzecz Skarbu Państwa koszty sądowe - tj.
wydatki w kwocie po 90 zł i opłatę w kwocie po 500 zł (k. 141-143).
Powyższy wyrok nie został zaskarżony przez strony i uprawomocnił się w
dniu 28 grudnia 2013 r. w stosunku do K. M. oraz w dniu 15 stycznia 2014 r. w
stosunku do Ł. Ł. (k. 146-147).
5
Kasację od prawomocnego wyroku zaocznego Sądu Rejonowego w T. z
dnia 16 grudnia 2013 r. złożył w dniu 25 marca 2015 r. Prokurator Generalny
zaskarżając ten wyrok w całości na korzyść K. M. oraz w części na korzyść Ł. Ł.,
zarzucając temuż orzeczeniu:
„ I. rażące i mogące mieć wpływ na treść wyroku naruszenie prawa karnego
procesowego, to jest art. 139 § 1 k.p.k. w zw. z art. 479 § 1 k.p.k. i art. 6 k.p.k.,
poprzez błędne uznanie, że wezwanie do stawiennictwa na rozprawę przed Sądem
Rejonowym w T. zostało prawidłowo doręczone oskarżonemu K. M. i że istniały
warunki do rozpoznania sprawy pod jego nieobecność, a następnie wydania
wyroku zaocznego w sytuacji, gdy oskarżony ten przebywał w tym czasie w
areszcie śledczym, co w konsekwencji pozbawiło go prawa do obrony,
II. rażące i mające istotny wpływ na treść wyroku naruszenie prawa materialnego, a
to art. 4 § 1 k.k. w zw. z art. 284 § 1 k.k., polegające na błędnym uznaniu, że
dokonany przez oskarżonych Ł. Ł. oraz K. M. czyn polegający na przywłaszczeniu
w dniu 30 lipca 2013 r. telefonu komórkowego marki Samsung wartości 300 zł na
szkodę P. W. stanowi przestępstwo, podczas gdy od dnia 1 stycznia 2013 r.
minimalne wynagrodzenie zostało ustalone w wysokości 1.600 zł, a zatem ¼ tego
wynagrodzenia wynosiła 400 zł, co czyni, że zarzucany im czyn w dacie orzekania
stanowił wykroczenie z art. 119 § 1 k.w.,
III. rażące i mające istotny wpływ na treść wyroku naruszenie prawa materialnego,
a to art. 4 § 1 k.k. w zw. z art. 284 § 1 k.k., polegające na błędnym uznaniu, że
dokonany przez oskarżonego K. M. czyn polegający na przywłaszczeniu w dniu 08
sierpnia 2013 r. telefonu komórkowego marki LG-E400 Swift L3 wartości 350 zł na
szkodę D. L. stanowi przestępstwo, podczas gdy od dnia 1 stycznia 2013 r.
minimalne wynagrodzenie zostało ustalone w wysokości 1.600 zł, a zatem ¼ tego
wynagrodzenia wynosiła 400 zł, co czyni, że zarzucany mu czyn w dacie orzekania
stanowił wykroczenie z art. 119 § 1 k.w.”.
W oparciu o to skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku w zakresie
pkt. 1-7 i 9-14 jego części dyspozytywnej i przekazanie sprawy w tym zakresie
Sądowi Rejonowemu do ponownego rozpoznania.
Na rozprawie przed Sądem Najwyższym prokurator Prokuratury Generalnej
poparł wniesioną kasację.
6
W tej sytuacji Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Zasadne są zarzuty kasacji określone w pkt. II i III, natomiast zarzut
naruszenia przez sąd orzekający prawa procesowego, tj. art. 139 § 1 k.p.k. w zw. z
art. 479 § 1 k.p.k. i art. 6 k.p.k., nie jest zasadny. Z akt sprawy wynika, że Sąd
Rejonowy przesłał w dniu 8 listopada 2013 r. wezwanie oskarżonemu K. M. do
stawiennictwa na rozprawę w dniu 16 grudnia 2013 r. W dniach 13 i 21 listopada
2013 r. przesyłka była dwukrotnie awizowana, zaś w dniu 29 listopada 2013 r.
została zwrócona Sądowi Rejonowemu z powodu nieodebrania w terminie (k. 136).
Podczas rozprawy w dniu 16 grudnia 2013 r. Sąd Rejonowy stwierdził, że
oskarżony K. M. został prawidłowo zawiadomiony o jej terminie, lecz nie stawił się,
podobnie jak oskarżony Ł. Ł. i zgodnie z art. 479 § 1 k.p.k. postanowił nadal
prowadzić ją w trybie zaocznym, wydając zaskarżony wyrok zaoczny.
Powyższego wezwania na rozprawę oskarżony K. M. nie mógł odebrać,
albowiem w okresie od 8 listopada 2013 r. do 13 grudnia 2013 r. przebywał w
Areszcie Śledczym w Z.
Art. 139 § 1 k.p.k. w czasie orzekania w przedmiotowej sprawie stanowił
„jeżeli strona, nie podając nowego adresu zmienia miejsce zamieszkania lub nie
przebywa pod wskazanym przez siebie adresem, pismo wysłane pod ten adres
uważa się za doręczone”.
Skarżący powołuje się na orzecznictwo Sądu Najwyższego stwierdzające, że
niedopuszczalnym jest wydanie wyroku zaocznego w sytuacji, gdy adresat jest
pozbawiony wolności, pomimo że nie podał do wiadomości sądu miejsca pobytu w
czasie pozbawienia go wolności, wysłane mu pod ostatnio wskazany przez niego
adres pismo nie może być uznane w trybie art. 139 § 1 k.p.k., za doręczone.
Rzecz w tym, że nawet w miarę jednolite orzecznictwo Sądu Najwyższego
nie zwalnia Sądu Najwyższego rozpoznającego wniesioną w tej sprawie kasację od
własnej oceny podniesionego zagadnienia.
Zauważyć należy, że w obecnych czasach w Polsce osoba pozbawiona
wolności nie jest automatycznie pozbawiona innych swoich praw (poza prawem do
wolności), także automatycznie nie jest zwalniana ze swoich obowiązków, poza
tymi, których wykonać nie może z powodu pozbawienia jej wolności.
7
K. M. od czasu przesłania aktu oskarżenia w dniu 30 sierpnia 2013 r.
wiedział, że przed Sądem Rejonowym w T. toczy się postępowanie karne o jego
czyny określone w tym akcie oskarżenia. W czasie odbywania kary pozbawienia
wolności w innej sprawie od 8 listopada do 13 grudnia 2013 r. miał wystarczający
zakres czasu by wywiązać się ze swego obowiązku zawiadomienia Sąd Rejonowy
w T. o swoim miejscu przebywania. Także po opuszczeniu zakładu karnego mógł
bez trudności dowiedzieć się o stanie toczącego się przeciwko niemu postępowania
karnego w przedmiotowej sprawie.
Orzecznictwo sądowe niejako zwalniające osobę pozbawioną wolności z
obowiązku wynikającego z art. 139 § 1 k.p.k. (o zawiadomieniu organu
prowadzącego postępowanie karne o zmianie miejsca przebywania) nie było
jednolite. Sąd Najwyższy rozpatrujący przedmiotową kasację zgadza się z
poglądem, że nie można mówić o naruszeniu prawa do obrony w sytuacji, gdy
oskarżony z tego prawa rezygnuje, nie informując Sądu – przy aktualnych
możliwościach technicznych – o miejscu swego pobytu. Oskarżony wiedząc, że
jego sprawa jest na etapie postępowania sądowego nie powiadomił o fakcie
pozbawienia wolności Sądu, chociaż miał na to wystarczająco dużo czasu. Nie
zainteresował się też aktualnym stanem swojej sprawy po opuszczeniu zakładu
karnego 13 grudnia 2013 r. W tym ujęciu nie sposób stwierdzić, że doszło do
naruszenia przepisów o doręczeniu zawiadomienia, skoro K. M. nie przebywał pod
wskazanym przez siebie adresie i nie powiadomił o tym Sądu pomimo, że wiedział
o toczącym się postępowaniu sądowym. Przepis art. 139 k.p.k. (wówczas
obowiązujący) nie różnicował powodów „nieprzebywania pod wskazanym
adresem”, a zatem nie jest uprawnione stwierdzenie, iż fakt ten musi wynikać z
własnej woli strony, a nie z przymusowego osadzenia w zakładzie karnym. Skoro
takiego zróżnicowania w tym przepisie wówczas nie było, to wyprowadzanie
wniosku, że przepis ten wówczas dotyczył tylko osób przebywających na wolności
nie miał wystarczających podstaw wykładniczych (por. Sądu Najwyższego z dnia 8
października 2014 r. III K 260/14, LEX nr 1511388).W chwili obecnej takie
stwierdzenie jest oczywiste w świetle obowiązującego od 1 lipca 2015 r.
znowelizowanego art. 139 § 1 k.p.k. (ustawa z dnia 27 września 2013 r. o zmianie
ustawy – Kodeks postępowania Karnego oraz niektórych innych ustaw – Dz.U. z
8
2013 r., poz. 1217) stwierdzającego, że „jeżeli strona nie podając nowego adresu,
zmienia miejsce zamieszkania lub nie przebywa pod wskazanym przez siebie
adresem, w tym także z powodu pozbawienia wolności w innej sprawie, pismo
wysłane pod tym adresem uważa się za doręczone”.
Oczywiście zasadne są zarzuty kasacji określone w pkt. II i III.
Bezsporne jest, że w dniu 30 lipca 2013 r. obaj skazani przywłaszczyli
telefon komórkowy o wartości 300 zł, a w dniu 8 sierpnia 2013 r. K. M. współdziałał
w przywłaszczeniu telefonu komórkowego o wartości 350 zł. Bezsporne jest
również to, że skoro wartość tych telefonów nie przekraczała kwoty 400 zł i w dniu
popełnienia takie czyny wyczerpywały znamiona wykroczenia z art. 119 § 1 k.w.
zasadne było wobec tego, uchylić zaskarżony wyrok w zakresie pkt. 1,3 i 4 w
odniesieniu do oskarżonego K. M. oraz w zakresie punktu 7 i 9 w odniesieniu do
oskarżonego Ł. Ł.
Bezsporne jest także to, że od chwili popełnienia tych czynów upłynęło już 2
lata(w dniu 30 lipca 2015 r. i 8 sierpnia 2015 r.) co zgodnie z art. 45 § 1 k.w.
powoduje, że ustaje karalność za te wykroczenia, a zatem w oparciu o art. 17 § 1
pkt 6 k.p.k. należało postępowanie karne o te czyny umorzyć.
To jest należało umorzyć postępowanie karne o czyny opisane w pkt. 1 i 3
zaskarżonego wyroku w odniesieniu do K. M. oraz o czyn opisany w pkt. 7 w
odniesieniu do Ł. Ł.
Powyższe decyzje Sądu Najwyższego w myśl art. 568a § 2 k.p.k. i art. 575 §
2 k.p.k. spowodowały utratę mocy kar łącznych orzeczonych wobec obu skazanych
w zaskarżonym wyroku. Nie zachodzą natomiast warunki do orzeczenia nowych
kar łącznych, ponieważ po dokonaniu uchylenia części wyroku zarówno wobec K.
M. jak i Ł. Ł. pozostało skazanie za jeden czyn. Dlatego też określenia „kary łącznej
pozbawienia wolności” w pkt. 5 i 10 wyroku sądu pierwszej instancji należy
rozumieć jako „kary pozbawienia wolności, a określenia „kary łącznej grzywny” w
pkt. 12 i 13 wyroku sądu pierwszej instancji jako „kary grzywny”.
Oczywistością jest, że oddanie obu oskarżonych pod dozór kuratora
sądowego (pkt 6 i 11 wyroku sądu pierwszej instancji) jest związane ze skazaniem
ich za przestępstwo określone w art. 279 § 1 k.k.
W związku z powyższym orzeczono jak na wstępie.
9