Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt V KK 182/15
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 1 września 2015 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Dariusz Świecki (przewodniczący)
SSN Andrzej Stępka
SSA del. do SN Dariusz Czajkowski (sprawozdawca)
Protokolant Barbara Kobrzyńska
przy udziale prokuratora Prokuratury Generalnej Zbigniewa Siejbika,
w sprawie A. M.
oskarżonego z art. 272 k.k. w zw. z art. 12 k.k.
po rozpoznaniu w Izbie Karnej na rozprawie
w dniu 1 września 2015 r.,
kasacji, wniesionej przez prokuratora
od wyroku Sądu Okręgowego w K.
z dnia 2 marca 2015 r.,
zmieniającego wyrok Sądu Rejonowego w S.
z dnia 5 listopada 2014 r.,
1. uchyla zaskarżony wyrok i sprawę przekazuje Sądowi
Okręgowemu w K. do ponownego rozpoznania w postępowaniu
odwoławczym;
2. zasądza od Skarbu Państwa na rzecz adw. J. W. kwotę 1
879,79 zł (tysiąc osiemset siedemdziesiąt dziewięć złotych i
2
siedemdziesiąt dziewięć groszy) tytułem zwrotu kosztów za
obronę z urzędu oskarżonego w postępowaniu kasacyjnym.
UZASADNIENIE
Wyrokiem z dnia 5 listopada 2014 r., Sąd Rejonowy w S. uznał oskarżonego
A. M. za winnego tego, że w dniu 09.02.2012 r. w O., prowadząc działalność
gospodarczą w postaci Przedsiębiorstwa „H.” A. M. w S., poprzez podanie
pracownikowi Zakładu Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej w O. P. M.
nieprawdziwej informacji podstępnie wprowadził go w błąd, iż w okresie od
02.02.2012 r. do 04.02.2012 r. Przedsiębiorstwo „H.” A. M. w S. korzystało z kaplicy
cmentarnej w O., wyłudzając w ten sposób poświadczenie nieprawdy w fakturze
VAT […] z dnia 09.02.2012 r. na kwotę 250,04 zł, wystawionej przez uprawnionego
do tego pracownika Zakładu Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej w O., iż na
terenie kaplicy cmentarnej w O. w dniach 02-04.02.2012 r. przechowywane było
ciało zmarłej B. T., podczas gdy ciało zmarłej nigdy nie było przewiezione na teren
nieruchomości administrowanej przez ten ZGKiM w O., tj. czynu z art. 272 k.k.
Sąd Okręgowy w K. orzeczeniem z dnia 2 marca 2015 r., uwzględniając
podniesiony w apelacji złożonej przez obrońcę oskarżonego zarzut obrazy prawa
materialnego – art. 272 k.k. – zmienił zaskarżony wyrok w ten sposób, że uniewinnił
A.M. od popełnienia zarzucanego mu czynu.
Od tego orzeczenia kasację na niekorzyść oskarżonego wniósł Prokurator
Okręgowy w K. W skardze tej podniósł następujące zarzuty:
- rażącej obrazy przepisów prawa materialnego - art. 272 k.k. – mającej
istotny wpływ na treść orzeczenia, a polegającej na niesłusznym uznaniu, że
wprowadzenie w błąd Kierownika Zakładu Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej
w O. P. M. przez oskarżonego nie miało charakteru podstępnego, gdyż polegało
jedynie na podaniu nieprawdziwej ustnej informacji, podczas gdy oskarżony w
trakcie składania nieprawdziwego oświadczenia w/w Kierownikowi powoływał się
na wiedzę posiadaną przez K. T., z którym uprzednio uzgodnił treść informacji, jaką
miał przekazać K. T. by uwiarygodnić nieprawdziwą okoliczność wskazywaną przez
oskarżonego, co świadczy jednoznacznie o podejmowaniu przez oskarżonego
innych, podstępnych działań mających na celu potwierdzenie fikcji co do miejsca
przechowywania zwłok, którym to zachowaniem, prawidłowo ocenionym w
3
powiązaniu z pozostałym materiałem dowodowym, należy przypisać znamię
podstępności, co skutkowało wyczerpaniem przez oskarżonego znamion czynu z
art. 272 k.k.,
- rażącej obrazy przepisów prawa procesowego - art.413 § 2 pkt 1 k.p.k. -
mającej istotny wpływ na treść orzeczenia, polegającej na błędnym przyjęciu, że
opis czynu przypisany oskarżonemu A. M. nie zawiera wszystkich ustawowych
znamion przestępstwa z art.272 k.k., gdyż w opisie tym nie wskazano na czym
polegało „podstępne wprowadzenie w błąd” przez oskarżonego, zaś samo „podanie
nieprawdziwej informacji” w formie ustnego oświadczenia - jak przyjęto w opisie
czynu w wyroku skazującym, znamion z art.272 k.k. nie wyczerpuje, podczas gdy
opis przyjęty w wyroku skazującym Sądu Rejonowego w S. z dnia 5 listopada 2014
roku, sygn. […] jest kompletny i zawiera wszystkie niezbędne elementy
znamionujące przestępstwo z art.272 kk.
Podnosząc te zarzuty prokurator wniósł o uchylenie wyroku Sądu
Okręgowego w K. z dnia 2 marca 2015 roku, sygn. akt […] i przekazanie sprawy do
ponownego rozpoznania temu Sądowi.
W pisemnej odpowiedzi na tę kasację obrońca A. M. wniósł o jej oddalenie.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Kasacja jest zasadna - i to w zakresie obu podniesionych w niej zarzutów.
Na wstępie wskazać należy na niekonsekwencję w postąpieniu Sądu
Okręgowego, który uniewinniając sprawcę czynu głównego – A. M. - z uwagi na
brak w jego czynie wszystkich znamion przestępstwa z art. 272 k.p.k., wbrew
obowiązkowi wynikającemu z art. 435 k.p.k. nie zmienił orzeczenia na korzyść w
odniesieniu do pomocnika do tego czynu – K. T., wobec którego Sąd I instancji
warunkowo umorzył postępowanie (patrz pkt V wyroku Sądu Rejonowego w S.).
W odniesieniu do zarzutów kasacyjnych stwierdzić należy, że w
niekwestionowanych przez Sąd odwoławczy ustaleniach stanu faktycznego,
których dokonał Sąd a quo, nie sposób przyjąć, jakoby zachowanie zarzucane A. M.
nie wyczerpywało znamion przestępstwa z art. 272 k.k., z uwagi na brak w
działaniu tegoż oskarżonego cech podstępności. Wszak z ustaleń tych wynika, że
zanim oskarżony udał się po poświadczającą nieprawdę fakturę, dzień wcześniej
podjął działania, które miały mu zapewnić powodzenie zamierzonego celu. Polegały
4
one na nakłonieniu pracownika Zakładu Gospodarki Komunalnej w O. – K. T. – do
potwierdzenia przed kierownikiem tego przedsiębiorstwa faktu przechowywania
zwłok w kaplicy cmentarnej w dniach 2 – 4 lutego 2012 r. Gdy K. T. wyraził zgodę
na powyższe, dopiero wtedy A. M. udał się po przedmiotową fakturę, a w rozmowie
z osobą upoważnioną do jej wystawienia powołał się na możliwość potwierdzenia
faktu korzystania z kaplicy przez wyżej wymienionego pracownika. Tego typu
zachowanie, wbrew temu, co przyjął Sąd Okręgowy, nie może być uznane
wyłącznie jako ,,podanie nieprawdziwej informacji”, skutkujące dekompletacją
znamion występku z art. 272 k.k. Zważyć też należy, że podane na poparcie
zajętego stanowiska judykaty, które Sąd II instancji przytoczył cytując wyrwane z
kontekstu indywidualnych spraw tezy, nie są adekwatne do ustaleń faktycznych
dokonanych w niniejszej sprawie.
Nie sposób podzielić również zapatrywania Sądu Okręgowego, jakoby w
procesie subsumpcji podstawowe znaczenie miał wyłącznie szczegółowy opis
czynu wskazany w wyroku, a nie w jego uzasadnieniu i że w realiach
przedmiotowej sprawy Sąd Rejonowy - w ślad za oskarżycielem publicznym -
jako ,,podstępne wprowadzenie w błąd” potraktował tylko i wyłącznie ,,podanie
nieprawdziwej informacji”, która miała postać ustnego oświadczenia. Wydaje się, że
sentencja wyroku nie jest miejscem na dokonywanie tego typu szczegółowych
ustaleń. Pogląd przeciwny nie znajduje oparcia w przepisie art. 413 § 2 pkt 1 k.p.k. ,
a jego zaakceptowanie powodowałoby skutek w postaci nieuzasadnionego i
zupełnie niecelowego rozwlekania sentencji orzeczeń sądowych do nieracjonalnych
granic, skoro ujęte byłyby w nich szczegółowe, doprecyzujące znamiona czynu
kwestie, które powinny się znaleźć w uzasadnieniu wyroku. Trafnie Sąd Najwyższy
wskazał w jednym ze swoich orzeczeń, że konkretyzacja znamion czynu
zabronionego powinna następować w ramach ustaleń faktycznych prezentowanych
w pisemnych motywach wyroku (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 2 października
2014 r., sygn. akt V KK 77/14, LEX nr 1532787). W realiach niniejszej sprawy Sąd I
instancji nie pominął zatem w sentencji orzeczenia żadnego ze znamion czynu z art.
272 k.k., a wyjaśnienie, dlaczego przyjął znamię podstępności w działaniu
oskarżonego expressis verbis wynika z uzasadnienia jego wyroku.
5
Mając na uwadze powyższe okoliczności, zaskarżony wyrok należało uchylić
i sprawę przekazać Sądowi Okręgowemu we K. do ponownego rozpoznania w
postępowaniu odwoławczym. Dopiero po właściwym, wskazanym w niniejszym
uzasadnieniu rozstrzygnięciu kwestii prawnych, możliwe będzie rzetelne
rozpoznanie apelacji obrońcy oskarżonego, które swoje stanowisko co do
niewinności A. M. opiera nie tylko na zarzucie wadliwej interpretacji przez Sąd a
quo przepisu art. 272 k.k., ale również kwestionuje okoliczności faktyczne, które
Sąd ten przyjął, a których analiza z mocy art. 523 § 1 k.p.k. nie jest objęta kognicją
Sądu Najwyższego.