Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 22 października 2013 r.

Sąd Okręgowy w Rzeszowie IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSO Elżbieta Selwa

Protokolant: st. sekr. sądowy Katarzyna Pokrzywa

po rozpoznaniu w dniu 22 października 2013 r. w Rzeszowie

sprawy z wniosku S. W.

przy udziale zainteresowanej (...) Spółka z o.o. w R.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R.

o podleganie ubezpieczeniu społecznemu

na skutek odwołania S. W.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R.

z dnia 26.01.2012 r. znak (...)- (...) nr (...)

I.  zmienia zaskarżoną decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R. z dnia 26.01.2012r. znak (...)- (...) nr (...) w ten sposób, że stwierdza iż wnioskodawca S. W. podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym poczynają od dnia 2.10.2006r. jako pracownik strony zainteresowanej (...) Spółka z o.o. w R. zatrudniony w charakterze głównego konstruktora,

II.  zasądza od organu rentowego na rzecz wnioskodawcy kwotę 120 zł tytułem zwrotów kosztów zastępstwa procesowego.-

Sygn. akt IV U 1275/13

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 26 stycznia 2012 r., znak: (...)Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R., na podstawie art. 83 ust. 1 w zw. z art. 6 ust. 1 pkt 1, art. 11 ust. 1, art. 12 ust. 1 i art. 13 pkt 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jednolity Dz. U. z 2009 r., nr 205, poz. 1585 ze zm.) stwierdził, iż S. W. jako pracownik podlegający ubezpieczeniom społecznym i ubezpieczeniu zdrowotnemu u płatnika składek (...) sp. z o.o. nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowemu, chorobowemu i wypadkowemu od dnia 2 października 2006 r.

W uzasadnieniu decyzji wskazano, iż w dniu 2 października 2006 r. spółka (...) sp. z o.o., reprezentowana przez prezesa zarządu B. B., zawarła z innym członkiem zarządu S. W. umowę o pracę na czas określony od 2 października 2006 r. do 31 grudnia 2007 r., w niepełnym wymiarze czasu pracy (1/8 etatu). Następnie powyższą umowę przedłużono na okres od 1 stycznia 2008 r. do 24 grudnia 2017 r. (1/4 etatu). Organ rentowy podkreślił, iż zawarcie tej umowy nastąpiło z naruszeniem przepisów Kodeksu spółek handlowych, a to art. 210 § 1 k.s.h., co w konsekwencji skutkowało bezwzględną nieważnością umowy o pracę z dnia 2 października 2006 r. Organ rentowy wskazał także, że dopiero od dnia 28 grudnia 2009 r. spółka powołała uchwałą zgromadzenia wspólników pełnomocnika w osobie M. S.. Z uwagi na bezwzględną nieważność umowy o pracę nie mogła ona wywołać skutków prawnych w sferze ubezpieczeń społecznych.

W odwołaniu od powyższej decyzji pełnomocnik powoda S. W. wniósł o zmianę zaskarżonej decyzji poprzez stwierdzenie, że powód jako pracownik podlegający ubezpieczeniom społecznym i ubezpieczeniu zdrowotnemu u płatnika składek (...) sp. z o.o. podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, chorobowemu, wypadkowemu od dnia 2 października 2006 r. oraz o zasądzenie kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. W uzasadnianiu odwołania pełnomocnik zawarł wniosek ewentualny o zmianę decyzji i stwierdzenie podlegania ubezpieczeniom społecznym od dnia 28 grudnia 2009 r., tj. od dnia ustanowienia pełnomocnika z art. 210 § 1 k.s.h. Pełnomocnik podkreślił, że organ rentowy całkowicie pominął okoliczność, iż odwołujący S. W. świadczył pracę na rzecz spółki, pobierał za nią wynagrodzenie, od którego spółka odprowadzała składki, a zatem pomimo nieważności umowy doszło do nawiązania stosunku pracy w sposób dorozumiany. Powyższa możliwość wynika zdaniem pełnomocnika z przepisów Kodeksu pracy, a to art. 11 k.p. oraz art. 60 k.c. w zw. z art. 300 k.p. Samo niezachowanie przepisów o formie (art. 210 § 1 k.s.h.) nie może mieć w takim stanie faktycznym decydującego znaczenia. Na uzasadnienie drugiego wniosku pełnomocnik odwołującego wskazał, iż od 28 grudnia 2009 r. spółka posiadała pełnomocnika i zawarła ze S. W. aneks do umowy o pracę.

W odpowiedzi Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R. wniósł o oddalenie odwołania, podtrzymując argumentację zawartą w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji. Organ rentowy wskazał, iż ewentualna sanacja nieważnej umowy o pracę mogła nastąpić na podstawie art. 17 § 2 k.s.h., jednakże bezskutecznie upłyną 2-miesięczny termin do potwierdzenie czynności przez spółkę.

Wyrokiem z dnia 15 stycznia 2013 r., sygn. akt IV U 564/12 Sąd Okręgowy w Rzeszowie w punkcie I zmienił zaskarżoną decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w R. z dnia 26 stycznia 2012 r. w ten sposób, że stwierdził, że wnioskodawca S. W. jako pracownik u płatnika składek (...). sp. z o.o. w R. podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowemu, chorobowemu i wypadkowemu od dnia 2 października 2006 r., w punkcie II zasądził od organu rentowego na rzecz wnioskodawcy kwotę 60 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania.

Apelację o powyższego orzeczenia wniósł Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R..

Sąd Apelacyjny w Rzeszowie III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem z dnia 13 czerwca 2013 r., sygn. akt III AUa 258/13 uchylił w całości zaskarżony wyrok i sprawę przekazał do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu Sądowi Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Rzeszowie, pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania apelacyjnego. W uzasadnieniu wyroku Sąd Apelacyjny w Rzeszowie wskazał na konieczność poszerzenia ustaleń faktycznych i następnie oceny prawnej przez Sąd I instancji w zakresie rozważenia czy wnioskodawcę wiązała umowa o pracę dotycząca wykonywania obowiązków w organie tej spółki, czy też odrębnego zakresu obowiązków od funkcji pracownika w zarządzie. Sąd Apelacyjny polecił dokonanie rozważań pod kątem wykazania, czy każdy z tych dwóch stosunków prawnych wykazuje cechy stosunku pracy, o których mowa w art. 22 k.p., w szczególności co do ich odpłatności i podporządkowania.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny.

W dniu 2 października 2006 r. podpisano umowę o pracę między spółką (...) sp. z o.o., reprezentowaną przez prezesa zarządu B. B. z S. W., również pełniącym funkcję członka zarządu. Umowa została zawarta na czas określony do 31 grudnia 2007r. w niepełnym wymiarze czasu pracy 1/8 etatu (5 godzin tygodniowo). Wnioskodawcy powierzono wykonywanie pracy w charakterze głównego konstruktora. Strony ustaliły także wysokość wynagrodzenia zasadniczego na kwotę 113 zł. W dniu 29 grudnia 2006 r. strony (spółka reprezentowana przez prezesa zarządu B. B.) zawarły aneks do umowy, na podstawie którego zwiększyły wymiar czasu pracy do ¼ etatu oraz wynagrodzenie zasadnicze do 250 zł.

W dniu 2 października 2006 r. doszło także do wprowadzenia odwołującego w zakres czynności, które przyjął on i potwierdził własnoręcznym podpisem. Wnioskodawcę zapoznano z regulaminem pracy i regulaminem wynagradzania, a także z ryzykiem zawodowym na objętym stanowisku pracy. Przeprowadzono także instruktaż ogólny BHP i PPOŻ oraz instruktaż stanowiskowy.

Umowa powyższa została zawarta z uwagi na posiadanie przez odwołującego (potwierdzonych odpowiednimi certyfikatami) kwalifikacji z zakresu budowy i zastosowania nowych wyrobów medycznych, m.in. ortez ortopedycznych, które to kwalifikacje były potrzebne spółce do prowadzenia działalności gospodarczej. Do zakresu czynności wnioskodawcy na stanowisku głównego konstruktora należało opracowywanie konstrukcji nowych wyrobów, wprowadzenie ulepszeń do konstrukcji produkowanych wyrobów, nadzorowanie prac przy wykonywaniu prototypów, serii próbnej i informacyjnej, sprawdzenie ich zgodności z dokumentacją konstrukcyjną i techniczną, nadzór nad terminową realizacją zadań projektowych oraz załatwianie i rozpatrywanie wniosków konstrukcyjnych.

Kolejną umowę o pracę zawarto w dniu 31 grudnia 2007 r. przez spółkę (...). sp. z o.o. w R., reprezentowaną przez Prezesa Zarządu B. B. oraz członka zarządu S. W.. Na jej mocy przedłużono stosunek pracy na okres od dnia 1 stycznia 2008 r. do 24 grudnia 2017 r. (1/4 etatu). Odwołujący S. W. pracował w dalszym ciągu na stanowisku głównego konstruktora i a zakres jego obowiązków na zajmowanym stanowisku nie uległ zmianie. Z tytułu wykonywanej pracy odwołujący otrzymywał wynagrodzenie.

(dowód: k. 1B akt osobowych – umowa o pracę z dnia 2 października 2006 r., k. 18B akt osobowych – aneks z dnia 29 grudnia 2006 r., k. 21B akt osobowych – umowa o pracę z dnia 31 grudnia 2007 r., k. 16B – zakres czynności na stanowisku głównego konstruktora, k. 19B-20B i 24B akt osobowych – posiadane uprawnienia, k. 2B-15B, 17B akt osobowych, k. 42-43 i 132-135 i 137 akt sądowych – zeznania świadka A. G., k. 42,132-135 i 137 akt sądowych – zeznania świadka R. B., k. 43, 132-135 i 137 akt sądowych – zeznania świadka T. L., k. 43-44, 132-135 i 137 akt sądowych – zeznania wnioskodawcy S. W. )

Spółka (...). sp. z o.o. w R. prowadzi działalność gospodarczą w szczególności w zakresie produkcji urządzeń, instrumentów oraz wyrobów medycznych, rowerów i wózków inwalidzkich. Wnioskodawca faktycznie od 2 października 2006 r. rozpoczął wykonywanie pracy w charakterze głównego konstruktora. Swoją pracę wykonywał w siedzibie spółki w R., zaś obecność w zakładzie pracy potwierdzał każdego dnia składając podpis na liście obecności. Spółka nie zatrudniała innych pracowników na stanowiskach konstruktorów wyrobów medycznych i cały ciężar prac konstrukcyjnych spoczywał na wnioskodawcy.

Z racji łączenia funkcji Prezesa Zarządu z obowiązkami pracowniczymi na stanowisku głównego konstruktora – nie miał sztywnych godzin pracy i sam ją sobie organizował. Opracowywał projekty i rysunki prototypów wyrobów wytwarzanych przez spółkę. Następnie wykonywał makiety i prototypy produkowanych urządzeń oraz wprowadzał gotowy wyrób do produkcji. Odwołujący S. W. został zgłoszony do ubezpieczeń społecznych jako pracownik. Otrzymywał wynagrodzenie od którego odprowadzane były składki na ubezpieczenia społeczne.

W ramach stosunku pracy jako główny konstruktor – S. W. podlegał do 2009 r. prezesowi zarządu B. B., zaś od momentu objęcia funkcji prezesa zarządu podlegał (...) spółki (...). sp. z o.o. i tworzonemu przez nich organowi zgromadzeniu wspólników oraz spółce. Każdy wspólnik miał prawo zwrócić się do wnioskodawcy o przedstawienie prac jakie zostały wykonane lub projektów planowanych do wykonania. Wspólnicy mieli ciągły kontakt z wnioskodawcą i w każdym czasie mogli go sprawdzić. Ponadto, co najmniej jeden raz na kwartał odbywały się nieformalne spotkania udziałowców ze S. W., podczas których przedstawiał on projekty nowych produktów medycznych – ortopedycznych lub ulepszeń do już wytwarzanych produktów. Pomysły wnioskodawcy były wówczas omawiane pod kątem nadania im dalszego biegu. Raz w roku podczas zgromadzenia wspólników omawiano ogólną działalność spółki, w tym prace wykonane przez S. W. jako głównego konstruktora. Niezależnie od tego miała miejsce formalna ocena jego pracy jako prezesa zarządu.

(dowód: k. 155-159 akt organu rentowego, k. 161-169 akt organu rentowego, k. 233-237 akt organu rentowego - protokół kontroli, k. 91-95 akt organu rentowego – tekst jednolity umowy spółki (...). sp. z o.o. w R., k. 42-43 i 132-135 i 137 akt sądowych – zeznania świadka A. G., k. 42,132-135 i 137 akt sądowych – zeznania świadka R. B., k. 43, 132-135 i 137 akt sądowych – zeznania świadka T. L., k. 43-44, 132-135 i 137 akt sądowych – zeznania wnioskodawcy S. W. )

W momencie zawierania umowy o pracę z S. W. spółka (...) sp. z o.o. posiadała wieloosobowy zarząd w skład którego wchodzili B. B. jako prezes zarządu i S. W. jako wiceprezes zarządu. Udziały spółki (...) sp. z o.o. posiadało w 2006 r. (w momencie zawarcia pierwszej umowy o pracę) oraz w 2007 r. (w momencie przedłużenia umowy o pracę) czterech wspólników, a to T. L., A. G., R. B. oraz S. W.. Każdy wspólnik posiadał 25 udziałów o wartości nominalnej 1.000 zł każdy. Spółka nie miała powołanego pełnomocnika, o którym mowa w art. 210 § 1 k.s.h., ani rady nadzorczej. Od 25 czerwca 2009 r. S. W. pełnił funkcję prezesa jednoosobowego zarządu. Z tytułu sprawowanej funkcji członka zarządu odwołujący nie pobierał wynagrodzenia.

S. W., jako prezes zarządu odpowiadał za ogólne prowadzenie spraw spółki i reprezentowanie jej na zewnątrz. Do jego obowiązków związanych z funkcją prezesa zarządu należało w szczególności opracowywanie koncepcji rozwoju spółki, nadzór nad pracownikami i ocena ich pracy, reprezentowanie spółki przed organami państwowymi i sądami, budowanie sieci sprzedaży.

(dowód: k. 109-121 i 129 akt organu rentowego, k. 91-105 akt organu rentowego – umowa spółki, k. 233-237 akt organu rentowego - protokół kontroli, k. 42-43 i 132-135 i 137 akt sądowych – zeznania świadka A. G., k. 42,132-135 i 137 akt sądowych – zeznania świadka R. B., k. 43, 132-135 i 137 akt sądowych – zeznania świadka T. L., k. 43-44, 132-135 i 137 akt sądowych – zeznania wnioskodawcy S. W. )

W (...) sp. z o.o. zasady reprezentacji kształtowała umowa spółki w § 18 umowy. W ust. 3 § 18 wskazano, że w przypadku jednoosobowego zarządu spółkę reprezentuje i składa w jej imieniu oświadczenia woli samodzielnie prezes zarządu. W ust. 4 w przypadku zarządu wieloosobowego w sprawach przekraczających zakres zwykłego zarządu spółkę reprezentuje prezes i wiceprezes zarządu działający łącznie, albo członek zarządu działający łącznie z prezesem lub wiceprezesem zarządu. W sprawach nieprzekraczających zakresu zwykłego zarządu spółkę reprezentuje zaś prezes lub wiceprezes zarządu działający samodzielnie albo członek zarządu działający łącznie z prezesem lub wiceprezesem zarządu. W ust. 5 wymieniono sprawy przekraczające zakres zwykłego zarządu.

(dowód: k. 91-105 akt organu rentowego – umowa spółki)

W dniu 28 grudnia 2009 r. zgromadzenie wspólników (...) sp. z o.o. uchwałą nr 2 powołało M. S. na „pełnomocnika wspólników”. Do zakresu jej obowiązków należało reprezentowanie spółki przy zawieraniu z członkiem zarządu umowy o pracę. W dniu 28 grudnia 2009 r. spółka (...) sp. z o.o. reprezentowana przez pełnomocnika M. S. zawarła ze S. W. porozumienie zmieniające umowę o pracę z dnia 2 października 2006 r., w którym zmieniono wysokość wynagrodzenia. Aneks zawierał też ogólne stwierdzenie, że pozostałe warunki umowy pozostają bez zmian.

(dowód : k. 149 -151 akt organu rentowego – uchwała zgromadzenia wspólników, k. 153 akt organu rentowego)

Sąd dokonał powyższych ustaleń faktycznych na podstawie wskazanych dowodów. Sąd dał wiarę dowodom z dokumentów, albowiem zostały sporządzone przez powołane do tego osoby w zakresie przyznanych im kompetencji i w przepisanej formie, a ich autentyczność i treść nie były kwestionowane przez strony postępowania, jak i nie budziły wątpliwości Sądu.

Sąd dał wiarę zeznaniom świadków A. G., R. B. i T. L., albowiem były to osoby, które z racji posiadania udziałów w spółce (...) sp. z o.o. i związanych z nimi praw do uzyskania informacji o spółce – posiadały najlepszą wiedzę o tym w jakim charakterze odwołujący S. W. występował w przedmiotowej spółce, jaką pracę i na podstawie jakiego tytułu wykonywał, przez kogo był oceniany czy był zatrudniony na podstawie umowy o pracę czy na podstawie stosunku cywilnoprawnego. W ocenie Sądu zeznania świadków zostały złożone w sposób jasny, logiczny i nie pozostawiający żadnych wątpliwości co do oceny stosunku prawnego leżącego u podstaw wykonywania pracy przez S. W. na rzecz spółki (...). sp. z o.o. (...) tych świadków znajdują potwierdzenie w dokumentacji zgromadzonej w aktach organu rentowego oraz dokumentacji pracowniczej odwołującego. W powyższym kontekście Sąd dał wiarę również zeznaniom wnioskodawcy S. W..

Sąd Okręgowy zważył, co następuje.

Odwołanie jest zasadne.

Przedmiotem sporu w niniejszej sprawie jest kwestia ustalenia, czy odwołujący S. W. pozostaje od 2 października 2006 r. w stosunku pracy ze spółką (...) sp. z o.o., ewentualnie czy ten stosunek pracy istnieje od 28 grudnia 2009 r., a tym samym w konsekwencji czy podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym.

W myśl art. 6 ust. 1 pkt 1 w związku z art. 8 ust. 1 oraz art. 11 ust. 1, art. 12 ust. 1 i art. 13 pkt 1 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jednolity: Dz. U. z 2009 r. Nr 205, poz. 1585 ze zm.), obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym podlegają osoby będące pracownikami, od dnia nawiązania stosunku pracy do dnia ustania tego stosunku. Tytułem ubezpieczeń społecznych tych osób jest stosunek pracy. Dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy istotne jest zatem ustalenie czy między stronami doszło do ważnego nawiązania stosunku pracy o cechach określonych w art. 22 k.p.

W pierwszej kolejności należy uznać, że umowa o pracę zawarta w dniu 2 października 2006 r., a następnie przedłużona w dniu 31 grudnia 2007 r. jest nieważna z uwagi na naruszenie zasad reprezentacji w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością. Zasady reprezentacji w spółce z o.o. kształtuje w pierwszej kolejności umowa spółki (a w razie braku stosownych postanowień przepisy dyspozytywne zawarte w KSH) oraz przepisy ustawy mające charakter bezwzględnie obowiązujący. Taką właśnie normą o charakterze bezwzględnie obowiązującym jest przepis art. 210 § 1 k.s.h., który stanowi, iż w umowie między spółką a członkiem zarządu oraz w sporze z nim spółkę reprezentuje rada nadzorcza lub pełnomocnik powołany uchwałą zgromadzenia wspólników. W przypadku, o którym mowa w art. 210 § 1 k.s.h. chodzi o wszelkie umowy jakie mogą być zawierane przez spółkę z członkami zarządu, w tym przede wszystkim o umowy o pracę. Art. 210 § 1 k.s.h. wyłącza prawo reprezentacji spółki przez zarząd w razie zawierania umowy między spółką a członkiem zarządu. Przepis ten nie różnicuje czynności prawnych, wobec czego dotyczy wszystkich umów między spółką a członkiem zarządu, bez względu na to czy mają związek z funkcją pełnioną przez niego w zarządzie spółki. Celem tego przepisu jest uniemożliwienie dokonywania czynności prawnych z członkami zarządu według normalnych reguł obowiązujących przy czynnościach prawnych. Ustawa przewiduje, iż naruszenie zasad reprezentacji określonych w art. 210 § 1 k.s.h. powoduje bezwzględną nieważność czynności prawnych na podstawie art. 58 § 1 k.c. w zw. z art. 300 k.p. (por. wyrok SN z dnia 23 lipca 2009 r., II PK 36/09, LEX nr 522075).

Jednakże powyższa okoliczność nie wyłącza możliwości nawiązania stosunku prawnego między stronami w sposób dorozumiany zgodnie z zasadą wyrażoną w art. 11 k.p. Zgodnie z art. 11 k.p. nawiązanie stosunku pracy, bez względu na jego podstawę prawną, wymaga zgodnego oświadczenia woli stron – pracodawcy i pracownika. Wola osoby dokonywającej czynności prawnej może być wyrażona w sposób wyraźny lub w sposób dorozumiany, to jest przez takie zachowanie, które nie pozostawia wątpliwości co do rzeczywistego zamiaru strony. Przepis powyższy odnosi się do swobody kształtowania (zawierania) stosunków pracy, w tym też swobody formy (z zastrzeżeniem treści art. 29 k.p., który w razie niedochowania formy pisemnej umowy o pracę wymaga potwierdzenia warunków umowy na piśmie). Zgodnie z powyższą zasadą nawiązanie stosunku pracy wymagające zgodnego oświadczenia woli pracodawcy i pracownika może nastąpić nie tylko przez wyraźnie złożone oświadczenia woli w formie pisemnej przewidzianej w art. 29 k.p. (a zastrzeżonej pod rygorem konsekwencji dowodowych), ale także przez złożenie oświadczeń dorozumianych, wynikających z zachowań stron (art. 60 k.c. w zw. z art. 300 k.p.). Takie dorozumiane zawarcie umowy o pracę występuje zazwyczaj w przypadku dopuszczenia pracownika przez pracodawcę do wykonywania pracy i płacenia mu w zamian za nią określonego wynagrodzenia. W orzecznictwie Sądu Najwyższego należy uznać za ugruntowane stanowisko, iż mimo nieważności zawartej umowy o pracę (nieważności niepodlegającej konwalidacji – tak jak w przypadku naruszenia art. 203 k.h. (a obecnie art. 210 § 1 k.s.h.)) strony mogą nawiązać umowny stosunek pracy przez czynności dorozumiane, w szczególności wskutek dopuszczenia pracownika do pracy, przyjmowania pracy przez pracodawcę i realizowania takiego stosunku prawnego, który odpowiada cechom stosunku pracy określonym w art. 22 k.p. (por. wyrok SN z dnia 8 czerwca 2010 r., sygn. I PK 16/10, LEX nr 607243). Należy też podkreślić, iż od dnia 28 grudnia 2009 r., doszło do zawarcia umowy o pracę z zachowaniem wymagań formalnych w zakresie reprezentacji spółki. W tym bowiem dniu zgromadzenie wspólników powołało pełnomocnika w osobie M. S., która zawarła z odwołującym aneksy do umowy o pracę. Z ustaleń faktycznych poczynionych w niniejszej sprawie wynika, że w dniu 28 grudnia 2009 r. spółka powołała pełnomocnika, o którym mowa w art. 210 § 1 k.s.h. oraz pełnomocnik ten w tym samym dniu zawarł z prezesem zarządu S. W. aneks do umowy o pracę. Treść tego aneksu wskazuje, że strony uzgodniły wszystkie warunki umowy o pracę, gdyż aneks zawierał klauzulę, iż „pozostałe warunki umowy pozostają bez zmian”. Tym samym można uznać, że w dniu 28 grudnia 2009 r. doszło do zawarcia ważnej umowy o pracę o treści określonej w aneksie i w zawartym w nim odesłaniu do umowy z dnia 2 października 2006 r. Od tego dnia zatem nie występują już żadne wątpliwości co do ważności umowy o pracę z punktu widzenia jej formy i zasad reprezentacji, które legły u podstaw decyzji odmownej Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.

Istotnego znaczenia nabiera także rozróżnienie, czy prace wykonywane przez S. W. jako głównego konstruktora wchodzą w zakres obowiązków Prezesa Zarządu spółki (...)czy też stanowią samodzielny stosunek prawny niezwiązany z pełnieniem funkcji Prezesa Zarządu. W ocenie Sądu Okręgowego nie budzi wątpliwości, że w przypadku odwołującego te dwa stosunki prawne były od siebie niezależne. Wnioskodawca jeszcze przed zawarciem umowy o pracę wykonywał obowiązki członka zarządu. Następnie zawarto z nim odrębną umowę o dodatkowe prace, do których posiadał specjalne uprawnienia – w zakresie konstruowania produktów i wyrobów medycznych, w szczególności ortopedycznych. Nie ulega wątpliwości Sądu, co potwierdziły w szczególności zeznania wnioskodawcy, iż jego stanowisko pracy było utworzone ze względu na posiadanie tych uprawnień konstrukcyjnych i konieczność spełnienia przez spółkę standardów systemu ISO. Nie można nie zauważyć, że w przypadku gdyby wnioskodawca nie posiadał takich uprawnień, spółka w celu prowadzenia działalności gospodarczej, musiałaby zatrudnić osobę z takimi uprawnieniami lub zmienić przedmiot działalności. Obecnie cała aktywność produkcyjna spółki koncentruje się wokół pracy odwołującego jako głównego konstruktora – który tworzy i udoskonala produkty i wyroby medyczne. Prace te mają zatem charakter jakościowo odmienny (techniczny, specjalistyczny) od pracy osoby zarządzającej przedsiębiorstwem.

Sąd Okręgowy pragnie także zauważyć, że stosunek prawny leżący u podstaw wykonywania funkcji prezesa zarządu (a wcześniej członka zarządu) ma charakter złożony. Jest to stosunek organizacyjny, który nawiązuje się poprzez powołanie określonej osoby do pełnienia funkcji członka zarządu – na mocy uchwały zgromadzenia wspólników (chyba, że w spółce obowiązują inne zasady powoływania członków zarządu). Oprócz nich może występować dodatkowy i niezależny stosunek prawny – między spółką a członkiem zarządu – o charakterze pracowniczym (art. 22 k.p.) lub cywilnoprawnym albo może nie występować żaden stosunek prawny, oprócz organizacyjnego. W ocenie Sądu Okręgowego u podstaw pełnienia funkcji członka zarządu, a następnie prezesa jednoosobowego zarządu przez S. W. nie leżał stosunek pracy. Z całą bowiem pewnością wnioskodawca za wykonywanie swoich obowiązków zarządczych nie pobierał wynagrodzenia. Wyłączenie prawa do wynagrodzenia miało bowiem charakter wyraźny i wynikało z uzgodnień wspólników. Jego przyczyną była konieczność szukania oszczędności i dalszy rozwój przedsiębiorstwa. Należy uznać, że spółkę i wnioskodawcę, w związku z pełnieniem funkcji prezesa zarządu nie wiązał żaden stosunek prawny oprócz stosunku o charakterze korporacyjnym, a wynikającym z Kodeksu spółek handlowych.

W dalszej kolejności oceny wymaga, czy S. W. wiązał stosunek pracy z tytułu wykonywania obowiązków na stanowisku głównego konstruktora ze spółką (...) sp. z o.o. w R.. Spór oscylował w szczególności wokół jednej z cech stosunku pracy jaką jest podporządkowanie pracownicze. W tym względzie należy zauważyć, że zgodnie z art. 2 k.p. pracownikiem jest każda osoba zatrudniona na podstawie umowy o pracę. Stosownie zaś do treści art. 22 k.p. przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju, na rzecz pracodawcy, pod jego kierownictwem, w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca do zatrudnienia pracownika za wynagrodzeniem. Należy jednak zauważyć, że na gruncie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych – samo zawarcie umowy o pracę, w wyniku której pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem, nie jest wystarczające do stwierdzenia, czy rzeczywiście doszło do nawiązania stosunku zatrudnienia pracowniczego i czy było ono wykonywane. Jak wskazał to Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 13 listopada 2008 r. (sygn. akt II UK 209/08, LEX nr 737389) zatrudnienie może być wykonywane na podstawie stosunku cywilnoprawnego (umowy typu zlecenia, kontraktu menedżerskiego) lub stosunku pracy. Jeżeli w treści stosunku prawnego łączącego strony (ocenianego nie tylko przez treść umowy, ale przede wszystkim przez sposób jego wykonywania) przeważają cechy charakterystyczne dla stosunku pracy określone w art. 22 § 1 k.p. (wykonywanie za wynagrodzeniem pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę), to mamy do czynienia z zatrudnieniem na podstawie stosunku pracy, bez względu na nazwę umowy zawartej przez strony. I odwrotnie, jeżeli w treści stosunku prawnego nie przeważają cechy charakterystyczne dla stosunku pracy, to nie można przyjąć, aby taki stosunek prawny łączył strony. Umowa, na podstawie której jest świadczona praca, nie może więc mieć mieszanego charakteru, łączącego elementy umowy o pracę i umowy cywilnoprawnej. Oceny, czy cechy charakterystyczne dla stosunku pracy mają charakter przeważający należy dokonywać na podstawie wszelkich okoliczności sprawy.

Tym samym należy podkreślić, że cechy stosunku pracy zostały uwypuklone w przytoczonej powyżej definicji z art. 22 k.p. Konstytutywne cechy stosunku pracy odróżniające go od innych stosunków prawnych to dobrowolność, osobiste świadczenie pracy w sposób ciągły, podporządkowanie, wykonywanie pracy na rzecz pracodawcy ponoszącego ryzyko związane z zatrudnieniem i odpłatny charakter zatrudnienia. Sytuacją idealną jest, gdy wszystkie te cechy występują łącznie, jednakże zazwyczaj występują one, w zależności od konkretnego przypadku, z różnym natężeniem.

W stanie faktycznym niniejszej sprawy Sąd Okręgowy pragnie zauważyć, że wnioskodawcę i spółkę (...) sp. z o.o. w R. łączył stosunek pracy z art. 22 k.p. Z całą pewnością należy stwierdzić, że S. W. świadczył pracę w ramach stosunku prawnego noszącego wszelkie cechy stosunku pracy, a wynikające z art. 22 k.p., chociaż natężenie tych cech, z uwagi na specyfikę stosunku pracy wnioskodawcy, było zróżnicowane. Odwołujący S. W. w ramach stosunku pracy, jako główny konstruktor, miał ściśle określony zakres obowiązków (zakres czynności), które były jakościowo odmienne od czynności prowadzenia spraw spółki i jej reprezentowania. Umowa określała także miejsce ich świadczenia i była odpłatna. Nadto praca wykonywana przez odwołującego była świadczona w warunkach podporządkowania pracodawcy, tj. spółce (...) sp. z o.o. Co prawda, wnioskodawca mógł samodzielnie organizować sobie czas pracy, jednak wpływ na to miało wykonywanie dodatkowo funkcji prezesa zarządu. Jego praca jako głównego konstruktora wymagała wiedzy specjalistycznej, której nie posiadał żaden inny pracownik spółki, ani pozostali udziałowcy. Nie oznacza to jednak, że nie podlegał kontroli. Jak wskazali słuchani w sprawie świadkowie (będący udziałowcami w spółce (...). sp. z o.o.) każdy z nich, jeżeli miał taką potrzebę mógł zwrócić się do wnioskodawcy o przedstawienie wyników jego pracy. Niewątpliwie w takiej sytuacji wnioskodawcy musiał wyjaśnić im zasady działania urządzeń, cel wprowadzonych udoskonaleń, koszty i przedstawić wszelkie żądane przez nich dane. Udziałowcy zawsze mogli skontrolować tą pracę przy wykorzystaniu innych osób posiadających wiedzę specjalistyczną w tym zakresie, jednakże tego nie robili z uwagi na zaufanie jakim darzyli odwołującego. Należy podkreślić, że choć pomysły i rozwiązania zw. z konstruowaniem produktów i wyrobów medycznych należały do wnioskodawcy, nie mógł on całkowicie swobodnie wcielać ich w życie. S. W., jako główny konstruktor był obowiązany przedstawiać swoje projekty oraz sprawozdania zgromadzeniu wspólników, które je akceptowało lub odmawiało ich akceptacji. Nadto jego koncepcje były oceniane przez wspólników na nieformalnych spotkaniach, które odbywały się kilka razy w roku. Wykonywanie pracy było akceptowane i odbierane przez spółkę. W ocenie Sądu nie można uznać, że kontrola ta miała jedynie charakter fasadowy. Spółka powołała bowiem pełnomocnika w postaci M. S. do reprezentowania spółki przy zawieraniu z członkiem zarządu umowy o pracę (a zatem z uprawnieniem do złożenia oświadczenia o rozwiązaniu tej umowy). Nadto pozostała trójka wspólników dysponowała większością 75 % udziałów w kapitale zakładowym spółki, zdolną do przegłosowania wszelkich decyzji w spółce, w tym decyzji osobowych. Należy zauważyć, że stosunek pracy ma charakter odrębny od praw udziałowych wspólnika i decyzje zgromadzenia wspólników dotyczące jego osoby nie wymagały jego zgody. Powyższe wskazuje, że w niniejszej sprawie możemy mówić o autonomicznym podporządkowaniu jakiemu podlegał S. W., charakterystycznym z jednej strony dla menadżerów i kadr zarządzających, a z drugiej także dla osób wykonujących prace specjalistyczne. Podporządkowanie autonomiczne polega na zlecaniu pracownikowi przez pracodawcę zadań do wykonania i upoważnieniu go do samodzielnego decydowania o sposobie ich wykonania. Pracodawca oczekuje w takim przypadku samodzielności pracownika i aktywności w sprawach odnoszących się do powierzonych obowiązków. Pracownik taki podlega jednak kontroli, a nadto związany jest regułami organizacji i funkcjonowania zakładu pracy (por. postanowienie SN z dnia 11 października 2007 r., III UK 70/07, OSNP 2008, nr 23-24, poz. 366). Natężenie elementów świadczących o podporządkowaniu S. W. spółce jako pracodawcy nie ma znikomego charakteru. Składają się na nie bowiem ww. obowiązki informacyjne względem pracodawcy (wspólników spółki jako właścicieli o znaczeniu ekonomicznym) o zamierzeniach, podjętych działaniach i ich rezultatach, podporządkowanie regulaminom organizacyjnym w zakładzie pracy, a także możliwość zastosowania wobec niego środków prawnych.

W tych okolicznościach faktycznych Sąd nie dopatrzył się również aby nawiązany w sposób dorozumiany stosunek pracy nosił cechy pozorności wynikające z art. 83 k.c. w zw. z art. 300 k.p. Można stwierdzić, że spółka poprzez dopuszczenie odwołującego S. W. do wykonywania pracy na stanowisku głównego konstruktora, wypłacanie mu wynagrodzenia oraz opłacanie składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne, wyraziła w sposób ważny wolę zatrudnienia odwołującego. Jednocześnie zachowanie się odwołującego, który wykonywał pracę, podpisywał się na liście obecności oraz pobierał wynagrodzenie za swoją pracę, świadczy również o jego woli nawiązania stosunku pracy. Stosunek pracy został zatem nawiązany w sposób dorozumiany już od 2 października 2006 r.

Z powyższych względów należało uwzględnić odwołanie w całości i ustalić, że S. W. na podstawie art. 6 ust. 1 pkt 1 w związku z art. 8 ust. 1 oraz art. 11 ust. 1, art. 12 ust. 1 i art. 13 pkt 1 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jednolity: Dz. U. z 2009 r. Nr 205, poz. 1585 ze zm.) podlegał ubezpieczeniom społecznym (emerytalnemu, rentowemu, chorobowemu i wypadkowemu) od dnia 2 października 2006 r. Sąd stosownie do treści art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. zmienił decyzję organu rentowego i orzekł co do istoty sprawy jak w sentencji.

O kosztach zastępstwa procesowego za obie instancje Sąd orzekł stosownie do treści art. 98 § 1 i 3 k.p.c., zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik postępowania. Sąd, stosownie do wniosku pełnomocnika odwołującego, zasądził kwotę według norm przepisanych w § 2 ust. 2 w zw. z § 11 ust. 2 oraz § 12 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie ustalenia opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenie przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (j.t. Dz. U. z 2013 r., poz. 490).