IV CSK 766/14
-
Data orzeczenia:
-
Organ orzekający:
-
Izby:
-
Jednostka obsługująca sprawę:
-
Forma orzeczenia:
-
Typ składu:
-
Skład sędziowski:
Powołane przepisy:
Informacje o źródle orzeczenia:
- Link do źródła orzeczenia
-
Data publikacji:26-11-2015
Dodatkowe informacje:
-
Sprawy przywołane w treści orzeczenia:
Pełny tekst orzeczenia
Sygn. akt IV CSK 766/14
POSTANOWIENIE
Dnia 22 października 2015 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Anna Owczarek (przewodniczący)
SSN Dariusz Dończyk (sprawozdawca)
SSN Iwona Koper
w sprawie z powództwa B. K.
przeciwko Gminie Miasta T.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 22 października 2015 r.,
skargi kasacyjnej powódki
od postanowienia Sądu Apelacyjnego w […]z dnia 26 maja 2014 r.,
uchyla zaskarżone postanowienie oraz postanowienie Sądu
Okręgowego w T. z dnia 14 marca 2014 r., i pozostawia
rozstrzygnięcie o kosztach postępowania kasacyjnego w
orzeczeniu kończącym postępowanie w sprawie.
UZASADNIENIE
2
Postanowieniem z dnia 14 marca 2014 r., Sąd Okręgowy w T. odrzucił
pozew w sprawie z powództwa B. K. przeciwko Gminie Miasta T. o zapłatę
odszkodowania w kwocie 1.470.199 zł w związku ze zmianą planu
zagospodarowania przestrzennego i obniżeniem wartości nieruchomości należącej
do powódki.
Ustalił, że między tymi samymi stronami toczyło się postępowanie, w którym
powódka domagała się zapłaty kwoty 75.001 zł tytułem odszkodowania w związku
ze zmianą planu zagospodarowania przestrzennego (I C …/12); w tej sprawie
zapadł wyrok oddalający powództwo. Powódka argumentowała w pozwie, że mimo
tożsamości obu spraw, w pierwszej dochodziła zapłaty jedynie części należnego jej
odszkodowania i dochodzoną w pierwszej sprawie kwotę odjęła od kwoty żądanej
obecnie. Sąd Okręgowy w T. stanął jednak na stanowisku, że istnieje powaga
rzeczy osądzonej, a zatem pozew podlega odrzuceniu (art. 199 § 1 pkt 2 k.p.c.).
Sąd Apelacyjny, postanowieniem z dnia 26 maja 2014 r., oddalił zażalenie
powódki na odrzucenie pozwu, podzielając argumentację prawną Sądu pierwszej
instancji.
Skargę kasacyjną od tego postanowienia złożyła powódka, opierając ją na
podstawie wskazanej w art. 3983
§ 1 pkt 2 k.p.c., w ramach której zarzuciła
naruszenie art. 199 § 1 pkt 2 i art. 366 k.p.c. oraz art. 386 § 4 w zw. z art. 397 § 2
k.p.c. W oparciu o te zarzuty wnosiła o uchylenie zaskarżonego postanowienia
i przekazanie sprawy Sądowi drugiej instancji do ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
W skardze zasadnie zarzucono naruszenie art. 199 § 1 pkt 2 i art. 366 k.p.c.
Zgodnie z art. 199 § 1 pkt 2 k.p.c., sąd odrzuca pozew, jeżeli o to samo roszczenie
pomiędzy tymi samymi stronami sprawa jest w toku albo została już prawomocnie
osądzona. Zakres przedmiotowy i podmiotowy powagi rzeczy osądzonej reguluje
art. 366 k.p.c. stanowiąc, że wyrok prawomocny ma powagę rzeczy osądzonej tylko
co do tego, co w związku z podstawą sporu stanowiło przedmiot rozstrzygnięcia,
a ponadto tylko między tymi samymi stronami.
3
Tożsamość stron obu postępowań sądowych, podstawy prawnej i stosunku
prawnego, będącego źródłem obu dochodzonych powództw, nie budził wątpliwości.
Sporne pozostają natomiast granice przedmiotowe powagi rzeczy osądzonej,
z uwagi na argumentację przedstawioną przez powódkę, która podniosła, że
w sprawie I C …/12 dochodziła jedynie części przysługującego jej roszczenia.
Zgodnie z zasadą dyspozycyjności, o ile charakter dochodzonego roszczenia
(np. obejmującego świadczenie podzielne) na to pozwala, strona ma prawo
dochodzić jego części, a sąd jest związany zakresem zgłoszonego roszczenia
(art. 321 § 1 k.p.c.). Przepisy k.p.c. nie przewidują bowiem zakazu rozdrabniania
roszczeń. Jedynie więc powód, jako inicjator procesu, decyduje, których roszczeń
i w jakiej części dochodzi. W sytuacji rozdrobnienia roszczeń orzeczenie co do
części roszczenia nie ma powagi rzeczy osądzonej co do jego reszty, która nie była
przedmiotem orzekania sądu. Nie stanowi także przeszkody do oddzielnego
dochodzenia pozostałej reszty. Jednocześnie nie oznacza to - z uwagi na skutki,
jakie wywołuje prawomocny wyrok na podstawie art. 365 § 1 k.p.c. - że w kolejnym
postępowaniu otwarta pozostaje możliwość odmiennego niż w prawomocnym
wyroku rozstrzygnięcia o zasadzie odpowiedzialności pozwanego, chyba że sąd
orzeka w zmienionych okolicznościach. Takie stanowisko prezentowane jest
w judykaturze, czego wyrazem jest uchwała Sądu Najwyższego z dnia 29 marca
1994 r., III CZP 29/94 (BSN 1994, nr 3, s.17), stwierdzająca, że w sprawie o dalszą
- ponad prawomocnie uwzględnioną - część świadczenia z tego samego stosunku
prawnego sąd nie może w niezmienionych okolicznościach odmiennie orzec
o zasadzie odpowiedzialności pozwanego (por. także wyroki Sądu Najwyższego
z dnia 4 października 1966 r., II RP 123/66, OSNCP 1967, nr 12, poz. 219, z dnia
23 marca 2006 r., IV CSK 89/05, OSNC 2007, nr 1, poz. 15 oraz z dnia 7 marca
2013 r., I PK 181/12, OSNP 2013, nr 23-24, poz. 277). Uwzględniając powyższe,
powódka mogła w niniejszej sprawie dochodzić pozostałej części roszczenia, co do
którego sąd orzekł w sprawie I C …5/12. W konsekwencji podniesiony w skardze
kasacyjnej zarzut naruszenia art. 199 § 1 pkt 2 k.p.c. i art. 366 k.p.c. przez ich
nieuzasadnione zastosowanie był uzasadniony. W zaistniałej sytuacji zachodziła
więc podstawa do uchylenia przez Sąd drugiej instancji zaskarżonego zażaleniem
4
postanowienia Sądu pierwszej instancji odrzucającego pozew, a tym samym
zamykającego drogę do rozpoznania istoty sprawy.
Z tych względów Sąd Najwyższy, na podstawie art. 39815
§ 1 oraz art. 108
§ 2 w zw. z art. 391 § 1 i art. 39821
k.p.c., orzekł jak w sentencji.
kc
POSTANOWIENIE
Dnia 22 października 2015 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Anna Owczarek (przewodniczący)
SSN Dariusz Dończyk (sprawozdawca)
SSN Iwona Koper
w sprawie z powództwa B. K.
przeciwko Gminie Miasta T.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 22 października 2015 r.,
skargi kasacyjnej powódki
od postanowienia Sądu Apelacyjnego w […]z dnia 26 maja 2014 r.,
uchyla zaskarżone postanowienie oraz postanowienie Sądu
Okręgowego w T. z dnia 14 marca 2014 r., i pozostawia
rozstrzygnięcie o kosztach postępowania kasacyjnego w
orzeczeniu kończącym postępowanie w sprawie.
UZASADNIENIE
2
Postanowieniem z dnia 14 marca 2014 r., Sąd Okręgowy w T. odrzucił
pozew w sprawie z powództwa B. K. przeciwko Gminie Miasta T. o zapłatę
odszkodowania w kwocie 1.470.199 zł w związku ze zmianą planu
zagospodarowania przestrzennego i obniżeniem wartości nieruchomości należącej
do powódki.
Ustalił, że między tymi samymi stronami toczyło się postępowanie, w którym
powódka domagała się zapłaty kwoty 75.001 zł tytułem odszkodowania w związku
ze zmianą planu zagospodarowania przestrzennego (I C …/12); w tej sprawie
zapadł wyrok oddalający powództwo. Powódka argumentowała w pozwie, że mimo
tożsamości obu spraw, w pierwszej dochodziła zapłaty jedynie części należnego jej
odszkodowania i dochodzoną w pierwszej sprawie kwotę odjęła od kwoty żądanej
obecnie. Sąd Okręgowy w T. stanął jednak na stanowisku, że istnieje powaga
rzeczy osądzonej, a zatem pozew podlega odrzuceniu (art. 199 § 1 pkt 2 k.p.c.).
Sąd Apelacyjny, postanowieniem z dnia 26 maja 2014 r., oddalił zażalenie
powódki na odrzucenie pozwu, podzielając argumentację prawną Sądu pierwszej
instancji.
Skargę kasacyjną od tego postanowienia złożyła powódka, opierając ją na
podstawie wskazanej w art. 3983
§ 1 pkt 2 k.p.c., w ramach której zarzuciła
naruszenie art. 199 § 1 pkt 2 i art. 366 k.p.c. oraz art. 386 § 4 w zw. z art. 397 § 2
k.p.c. W oparciu o te zarzuty wnosiła o uchylenie zaskarżonego postanowienia
i przekazanie sprawy Sądowi drugiej instancji do ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
W skardze zasadnie zarzucono naruszenie art. 199 § 1 pkt 2 i art. 366 k.p.c.
Zgodnie z art. 199 § 1 pkt 2 k.p.c., sąd odrzuca pozew, jeżeli o to samo roszczenie
pomiędzy tymi samymi stronami sprawa jest w toku albo została już prawomocnie
osądzona. Zakres przedmiotowy i podmiotowy powagi rzeczy osądzonej reguluje
art. 366 k.p.c. stanowiąc, że wyrok prawomocny ma powagę rzeczy osądzonej tylko
co do tego, co w związku z podstawą sporu stanowiło przedmiot rozstrzygnięcia,
a ponadto tylko między tymi samymi stronami.
3
Tożsamość stron obu postępowań sądowych, podstawy prawnej i stosunku
prawnego, będącego źródłem obu dochodzonych powództw, nie budził wątpliwości.
Sporne pozostają natomiast granice przedmiotowe powagi rzeczy osądzonej,
z uwagi na argumentację przedstawioną przez powódkę, która podniosła, że
w sprawie I C …/12 dochodziła jedynie części przysługującego jej roszczenia.
Zgodnie z zasadą dyspozycyjności, o ile charakter dochodzonego roszczenia
(np. obejmującego świadczenie podzielne) na to pozwala, strona ma prawo
dochodzić jego części, a sąd jest związany zakresem zgłoszonego roszczenia
(art. 321 § 1 k.p.c.). Przepisy k.p.c. nie przewidują bowiem zakazu rozdrabniania
roszczeń. Jedynie więc powód, jako inicjator procesu, decyduje, których roszczeń
i w jakiej części dochodzi. W sytuacji rozdrobnienia roszczeń orzeczenie co do
części roszczenia nie ma powagi rzeczy osądzonej co do jego reszty, która nie była
przedmiotem orzekania sądu. Nie stanowi także przeszkody do oddzielnego
dochodzenia pozostałej reszty. Jednocześnie nie oznacza to - z uwagi na skutki,
jakie wywołuje prawomocny wyrok na podstawie art. 365 § 1 k.p.c. - że w kolejnym
postępowaniu otwarta pozostaje możliwość odmiennego niż w prawomocnym
wyroku rozstrzygnięcia o zasadzie odpowiedzialności pozwanego, chyba że sąd
orzeka w zmienionych okolicznościach. Takie stanowisko prezentowane jest
w judykaturze, czego wyrazem jest uchwała Sądu Najwyższego z dnia 29 marca
1994 r., III CZP 29/94 (BSN 1994, nr 3, s.17), stwierdzająca, że w sprawie o dalszą
- ponad prawomocnie uwzględnioną - część świadczenia z tego samego stosunku
prawnego sąd nie może w niezmienionych okolicznościach odmiennie orzec
o zasadzie odpowiedzialności pozwanego (por. także wyroki Sądu Najwyższego
z dnia 4 października 1966 r., II RP 123/66, OSNCP 1967, nr 12, poz. 219, z dnia
23 marca 2006 r., IV CSK 89/05, OSNC 2007, nr 1, poz. 15 oraz z dnia 7 marca
2013 r., I PK 181/12, OSNP 2013, nr 23-24, poz. 277). Uwzględniając powyższe,
powódka mogła w niniejszej sprawie dochodzić pozostałej części roszczenia, co do
którego sąd orzekł w sprawie I C …5/12. W konsekwencji podniesiony w skardze
kasacyjnej zarzut naruszenia art. 199 § 1 pkt 2 k.p.c. i art. 366 k.p.c. przez ich
nieuzasadnione zastosowanie był uzasadniony. W zaistniałej sytuacji zachodziła
więc podstawa do uchylenia przez Sąd drugiej instancji zaskarżonego zażaleniem
4
postanowienia Sądu pierwszej instancji odrzucającego pozew, a tym samym
zamykającego drogę do rozpoznania istoty sprawy.
Z tych względów Sąd Najwyższy, na podstawie art. 39815
§ 1 oraz art. 108
§ 2 w zw. z art. 391 § 1 i art. 39821
k.p.c., orzekł jak w sentencji.
kc