Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I PK 308/14
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 21 października 2015 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Zbigniew Hajn (przewodniczący)
SSN Zbigniew Myszka (sprawozdawca)
SSN Zbigniew Korzeniowski
w sprawie z powództwa G. N.
przeciwko Spółdzielni Inwalidów w O.
o zapłatę wynagrodzenia za czas pozostawania bez pracy w kwocie 171. 257 zł,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 21 października 2015 r.,
skargi kasacyjnej powódki od wyroku Sądu Apelacyjnego w […]z dnia 30 czerwca
2014 r.,
uchyla zaskarżony wyrok i sprawę przekazuje Sądowi
Apelacyjnemu do ponownego rozpoznania i orzeczenia o
kosztach postępowania kasacyjnego.
UZASADNIENIE
Po rozpoznaniu apelacji pozwanej Spółdzielni Inwalidów Sąd Apelacyjny -
Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem z dnia 30 czerwca 2014 r.
wydanym w sprawie z powództwa G.N. o zapłatę wynagrodzenia za czas
2
pozostawania bez pracy w kwocie 171.257 zł, zmienił wyrok Sądu Okręgowego z
dnia 28 lutego 2014 r., zasądzający dochodzone roszczenie w całości, w punkcie
pierwszym w ten sposób, że powództwo oddalił (pkt 1); zasądził od powódki na
rzecz pozwanej kwotę 11.825,66 zł tytułem zwrotu spełnionego świadczenia (pkt 2);
odstąpił od obciążania powódki kosztami procesu za obie instancje (pkt 3).
W sprawie tej ustalono, ze powódka w pozwie skierowanym przeciwko
pozwanej domagała się zasądzenia kwoty 171.257 zł tytułem wynagrodzenia za
czas pozostawania bez pracy w okresie od dnia 5 lutego 2011 r. do 23 lipca
2012 r., z ustawowymi odsetkami od dnia 25 czerwca 2013 r. do dnia zapłaty oraz
kosztami procesu. W dniu 24 czerwca 2013 r. powódka zgłosiła gotowość do pracy
w wykonaniu prawomocnego wyroku Sądu Okręgowego z dnia 18 czerwca 2013 r.,
przywracającego ją do pracy w pozwanej Spółdzielni. Pracodawca skierował ją na
badania lekarskie na stanowisku kierownika specjalisty ds. księgowości, po czym
powierzył jej pracę na innym stanowisku, „do którego powódka nie miała
kwalifikacji”. Po przyjęciu do pracy powódka zwróciła się na piśmie do pozwanej o
wypłatę wynagrodzenia za wyżej wymieniony okres pozostawania bez pracy,
jednakże spotkała się z odmową. Powódka przed przywróceniem do pracy
otrzymywała wynagrodzenie miesięczne w wysokości 11.825,66 zł. W pozwie
dochodziła zasądzenia wynagrodzenia za czas pozostawania bez pracy od daty
niezgodnego z prawem zwolnienia z pracy do zawarcia nowego stosunku pracy.
Wysokość należnego wynagrodzenia powódka pomniejszyła o potrącone
oświadczeniem z dnia 24 czerwca 2013 r. i wypłacone przez pozwaną
odszkodowanie za niezgodne z prawem rozwiązanie umowy o pracę w wysokości
35.476,98 zł.
Wyrokiem z dnia 28 lutego 2014 r. Sąd Okręgowy uwzględnił powództwo i
zasądził od pozwanej na rzecz powódki kwotę 171.257 zł, z ustawowymi odsetkami
za okres od dnia 25 czerwca 2013 r. Postanowieniem z dnia 14 maca 2014 r. Sąd
Okręgowy uzupełnił powyższy wyrok nadając mu rygor natychmiastowej
wykonalności do kwoty 11.825,66 zł.
Natomiast Sąd Apelacyjny ustalił, że w okresie pozostawania bez pracy
powódka od dnia 23 lipca 2012 r. nawiązała stosunek pracy z Fundacją […] na
stanowisku głównej księgowej za wynagrodzeniem 4.056 zł w stawce zasadniczej,
3
1.260 zł tytułem dodatku funkcyjnego oraz prawem do premii. W dniu 24 czerwca
2013 r. stawienia się do pracy w pozwanej Spółdzielni stosunku tego nie
rozwiązała, korzystając z urlopu wypoczynkowego od 2 czerwca 2013 r. do 8 lipca
2013 r. W ocenie Sądu drugiej instancji, dla oceny gotowości podjęcia pracy przez
powódkę u strony pozwanej istotne były zdarzania i zachowanie spornych stron
począwszy od 24 czerwca 2013 r., w którym powódka pojawiła się o 700
w
pozwanej Spółdzielni zgłaszając ustnie i na piśmie gotowość podjęcia pracy na
stanowisku głównej księgowej. O godzinie 800
tego dnia powódka została
skierowana przez Prezes Spółdzielni E. M. do lekarza w celu stwierdzenia jej
zdolności do pracy na stanowisku kierownika działu - specjalisty ds. księgowości.
Powódka konsultowała swoje postępowanie telefonicznie ze swoim prawnikiem. W
tym okresie stanowisko głównego księgowego zajmowała Prezes Spółdzielni E. M.,
która znajdowała się w ciąży. O godzinie 1300
tego samego dnia powódka po
wykonaniu badań wróciła do pozwanej Spółdzielni ze zaświadczeniem lekarskim.
Została wówczas zwolniona przez Prezes Spółdzielni z obowiązku świadczenia
pracy na resztę dnia i na dzień następny, ponieważ w dniu 25 czerwca 2013 r. w
pozwanej Spółdzielni miało odbyć się walne zgromadzenie, którego przedmiotem
obrad była między innymi likwidacja działu recyklingu. W dniu 26 czerwca 2013 r.
powódka ponownie stawiła się do pracy i o godzinie 800
Prezes Spółdzielni
wręczyła jej pismo o powierzeniu na okres 3 miesięcy w trybie art. 42 § 4 k.p.
obowiązków kierownika działu recyklingu, który miał siedzibę w innym miejscu niż
siedziba pozwanej. Powódka odmówiła podjęcia pracy w tym dziale bez
zapoznania się z zakresem obowiązków kierownika działu recyklingu,
argumentując, że stanowisko to nie odpowiada jej kwalifikacjom ani doświadczeniu
zawodowemu. O sprawie tej rozmawiała w lipcu 2013 r., tj. w kilka dni po odmowie
objęcia okresowo powierzonego jej stanowiska pracy, z W. P. - przewodniczącym
zakładowych związków zawodowych. Powódka nie pojechała do siedziby działu
recyklingu pomimo 2-krotnego wysyłania po nią samochodu z kierowcą. W celu
okresowego przesunięcia powódki na stanowisko kierownika działu recyklingu z
tego stanowiska „usunięto” w trybie wypowiedzenia zmieniającego M. R., którego
kwalifikacje były niższe, a który objął to stanowisko w związku z przebywaniem
4
dotychczasowego kierownika tego działu na długotrwałym zwolnieniu lekarskim w
związku z stanem ciąży.
W dniu 26 czerwca 2013 r. powódka na piśmie wezwała stronę pozwaną do
zapłaty wynagrodzenia za czas pozostawania bez pracy. W dniach 28 czerwca
2013 r. (w piątek) i 1 lipca tego roku (poniedziałek) powódka przychodziła do pracy,
ale nadal odmawiała objęcia okresowo powierzonego jej stanowiska kierownika
działu recyklingu. Następnie 2 i 3 lipca wzięła urlop na żądanie, a w dniu 4 lipca
2013 r., zanim zebrała się rada nadzorcza pozwanej Spółdzielni, która miała
obradować także nad ewentualną zmianą decyzji w przedmiocie czasowego
przesunięcia powódki do działu recyklingu, powódka rozwiązała stosunek pracy w
trybie art. 55 § 11
k.p.
W toku postępowania sądowego powódka usprawiedliwiała odmowę
podjęcia pracy w dziale recyklingu brakiem odpowiednich kwalifikacji do
wykonywania tej pracy. W ocenie Sądu Apelacyjnego, takie twierdzenie nie było
przekonujące, ponieważ powódka nie wskazywała „w zasadzie jakie to obowiązki,
które w tym dziale miałby wykonywać przerastały jej kwalifikacji i doświadczenie
zawodowe”, a ponadto powódka odmówiła podjęcia pracy na powierzonym jej
stanowisku bez zapoznania się z zakresem jego czynności oraz nie dokonywała
oceny potrzebnych kwalifikacji na tym stanowiska. Sąd ten podzielił twierdzenia
apelacji, że rodzaj obowiązków na stanowisku kierownika działu recyklingu nie miał
znaczenia dla oceny prawnej odmowy czasowego podjęcia tej pracy. W tym
zakresie Sąd argumentował, że M. R. poprzednio zajmujący to stanowisko,
„którego usunięto w trybie wypowiedzenia zmieniającego z tego stanowiska aby
powódka mogła je zająć”, był pracownikiem z niewielkim doświadczeniem. Do jego
zadań należało: pozyskiwanie klientów, odnajdowanie złomowisk, dbanie o sprawy
pracownicze, zakup narzędzi, zapewnienie właściwego składowania sprzętu,
nadzór techniczny nad narzędziami, który sprowadzał się do tego, aby z narzędzi
tych nie korzystały osoby nieodpowiednie. Jeżeli do tych obowiązków dodać
czynności związane z likwidacją tego działu, to powódka, w ocenie Sądu
Apelacyjnego, miała zdecydowanie wyższe i bardziej odpowiednie kwalifikacje, niż
usunięty z tego stanowiska M. R., który „na dodatek” pozostał w tym dziale jako jej
zastępca. W takich okolicznościach sprawy, zdaniem Sądu Apelacyjnego, samo
5
czasowe powierzenie powódce pracy kierownika działu recyklingu na okres 3
miesięcy w trybie art. 42 § 4 k.p. w okolicznościach niniejszej sprawy nie budziło
zastrzeżeń. Sąd ten miał na uwadze okoliczność, że wyrok przywracający powódkę
do pracy był wydany „dopiero po ponownym rozpoznaniu apelacji powódki
(pierwszy wyrok Sądu Okręgowego oddalający żądanie o przywrócenie do pracy
został uchylony w trybie skargi kasacyjnej)”. Upływ czasu związany z długotrwałym
postępowaniem sądowym o przywrócenie do pracy spowodował konieczność
obsadzenia jednego z najbardziej newralgicznych stanowisk - jakim jest stanowisko
głównego księgowego, które objęła Prezes Spółdzielni – E. M., która w chwili
zgłoszenia się powódki do pracy była w stanie ciąży, „co znaczenie ograniczyło
pole manewru pozwanej Spółdzielni. W takiej sytuacji decyzja o przesunięciu
powódki do działu recyklingu wynikała z dwóch zasadniczych okoliczności: „z jednej
strony pozwana Spółdzielnia potrzebowała czasu na przygotowanie dla powódki
stanowiska, na które została prawomocnie przywrócona, a które było zajęte przez
osobę objętą ochroną, z drugiej strony istniała realna i uzasadniona potrzeba
pokierowania działem recyklingu w związku z zamiarem jego likwidacji, do czego
niewątpliwe powódka nadawała się w stopniu o wielu wyższym, niż zajmujący to
stanowisko M. R.”.
Postępowanie pozwanej w spornym zakresie było, w ocenie Sądu drugiej
instancji, nie tylko zgodne z dyspozycjami art. 42 § 4 k.p., ale było też „działaniem
racjonalnym, a w każdym razie materiał dowodowy zgromadzony w sprawie nie
dawał wystarczających podstaw do tego, żeby uznać, że pozwana Spółdzielnia
czyniła wszystko by przywracającego powódkę wyroku nie wykonać”. Nie było
podstaw do przypisania pozwanej złej woli w tym zakresie, „jeżeli uwzględni się
opisane wyżej złożone problemy z jego prostym wykonaniem. Materiał dowodowy
zebrany w sprawie daje niewątpliwe podstawy do przyjęcia, iż Spółdzielnia
przystąpiła do wykonania wyroku przywracającego powódkę do pracy”. Istotną
okolicznością w niniejszej sprawie był również data rozwiązania przez powódkę
stosunku pracy z pozwaną, którego bezspornie dokonała 4 lipca 2013 r. przed
planowanym w tymże dniu posiedzeniem Rady Nadzorczej, która miała rozważać
między innymi powrót powódki na stanowisko głównej księgowej w związku z
odmową podjęcia przez nią pracy przez okres 3 miesięcy w dziale recyklingu.
6
„W aspekcie całokształtu okoliczności sprawy”, Sąd Apelacyjny przychylił się do
twierdzeń apelacji pozwanej, że powódka nie podjęła pracy w rozumieniu art. 57 §
1 k.p., a tym samym nie spełniła koniecznej przesłanki do nabycia wynagrodzenia
za czas pozostawania bez pracy. W tym stanie rzeczy Sąd Apelacyjny na zasadzie
art. 386 § 1 k.p.c. dokonał stosownej zmiany zaskarżonego wyroku Sądu pierwszej
instancji.
W skardze kasacyjnej powódka zarzuciła naruszenie przepisów prawa
materialnego: 1/ art. 57 § 1 i 2 k.p. - przez błędną wykładnię polegającą na jego
niezastosowaniu do ustalonego stanu faktycznego i nieuzasadnione uznanie, że
„nie podjęła pracy w rozumieniu wskazanego przepisu tj. nie miała zamiaru
wykonywania pracy i nie pozostawała do dyspozycji pracodawcy podczas gdy
zgromadzony materiał dowodowy potwierdza, że powódka dostała urlop
wypoczynkowy u dotychczasowego pracodawcy po ustaleniu z nim, że jak zostanie
przywrócona do pracy zgodnie z wyrokiem rozwiąże stosunek pracy z
dotychczasowym pracodawcą, stawiła się do pracy u pozwanej, poddała się
badaniom lekarskim, czekała w siedzibie pracodawcy gotowa wykonywać pracę na
stanowisku na jakie została przywrócona bądź innej pracy odpowiadającej jej
kwalifikacjom w sytuacji rzeczywistej potrzeby pracodawcy”; 2/ błędną wykładnię
art. 48 § 2 k.p., polegającą na uznaniu, że nierozwiązanie umowy w trybie art. 48 §
2 k.p. stanowiło okoliczność przesądzającą o braku woli wykonywania pracy u
pozwanego pracodawcy, „gdy w rzeczywistości jest to jedynie uprawnienie
przywróconego pracownika i z przeprowadzonego postępowania wynika, że
powódka ustaliła z dotychczasowym pracodawcą, że rozwiąże umowę za
porozumieniem w sytuacji faktycznego przywrócenia jej do pracy u poprzedniego
pracodawcy”;
3/ art. 42 § 4 k.p. - przez błędną wykładnię i niewłaściwe uznanie, że
przeniesienie pracownika do innej pracy nie jest zależne od kwalifikacji pracownika
i potrzeb pracodawcy, ponieważ „Sąd rozstrzygający sprawę uznał, że powódka
poradziłaby sobie z zakresem powierzonych jej czasowo obowiązków nie odnosząc
się przy tym do jej kwalifikacji. Ponadto Sąd uznał, że istniała potrzeba pracodawcy
w zakresie czasowego przeniesienia powódki do innej pracy bez ustalenia
7
niezbędnego stanu faktycznego w tym zakresie – stanowisko, na które ją
przeniesiono było obsadzone a pozwana miała również inne stanowiska księgowe”;
4/ niewłaściwe zastosowanie art. 39 i art. 177 k.p. oraz art. 48 Prawa
Spółdzielczego przez przyjęcie, że „prezes zarządu pozwanej jako osoba chroniona
w świetle 177 k.p. nie może w ramach uprawnień do kierowania pozwaną dopuścić
powódki jako osoby chronionej w świetle 39 k.p. do pracy na stanowisku głównej
księgowej (przez nią zajmowanym) bez decyzji Rady Nadzorczej”.
Ponadto skarżąca naruszenie: - art. 231 k.p.c. przez „jego zastosowanie i
oparcie zaskarżonego rozstrzygnięcia na domniemaniach faktycznych
niestanowiących wniosków logicznie wynikających z prawidłowo ustalonych faktów
stanowiących jego przesłanki oraz sprzecznych z zasadami doświadczenia
życiowego, tj.: 1/ fakt nierozwiązania przez powódkę z nowym pracodawcą
stosunku pracy w trybie art. 48 § 2 k.p. nie mógł być motywowany obawą o
kontynuację przez Spółdzielnię z nią stosunku pracy; 2/ pozwany pracodawca
uprawniony był do powierzenia powódce czasowo obowiązków w dziale recyklingu
podczas, gdy w niniejszym postępowaniu nie ustalono stanu faktycznego
niezbędnego do wysuwania takiego wniosku; 3/ kondycja pozwanej Spółdzielni
realnie oceniana nie gwarantuje w dłuższej perspektywie stabilności wynagrodzeń
co wskazuje w świetle zasad doświadczenia życiowego, że powódka nie kierowała
się znacznie wyższym wynagrodzeniem otrzymywanym u pozwanej, a w
konsekwencji nie miała zamiaru wykonywania pracy na rzecz pozwanej; 4/powódka
nie miała zamiaru wykonywania pracy, gdyż odczuwała niekomfortową sytuację
wracając do Spółdzielni, z której została dyscyplinarnie zwolniona za wykazane
poważne naruszenia podczas gdy powyższe okoliczności były przedmiotem
rozstrzygnięcia sądu w sprawie o przywrócenie do pracy i zostały już ocenione we
wskazanym postępowaniu jako niestanowiące rażącego naruszenia prawa; 5/
moment złożenia przez powódkę oświadczenia o rozwiązaniu umowy o pracę
świadczy o tym, że obawiała się ona zmiany decyzji Rady Nadzorczej w sprawie jej
czasowego przesunięcia do działu recyklingu i powierzenia jej obowiązków głównej
księgowej, co ma rzekomo stanowić o braku zamiaru wykonywania pracy”,
- art. 382 k.p.c. i 316 k.p.c. wskutek oparcia wyroku na stanie faktycznym,
który nie miał „oparcia w zgromadzonym materiale dowodowym polegającym na
8
nieuwzględnieniu faktu, że pozwana nie odwołała się od rozwiązania umowy o
pracę bez wypowiedzenia w trybie art. 55 § 11
k.p. z powodu niewypłacenia
wynagrodzenia za czas pozostawania bez pracy i niezgodnym z prawem
przeniesieniem powódki do innej pracy w trybie art. 42 § 4 k.p., co świadczy, że
uznała rozwiązanie za uzasadnione i zgodne z prawem”.
Skarżąca sformułowała następujące zagadnienia prawne przemawiające za
przyjęciem skargi kasacyjnej do rozpoznania: „1/ Czy po fakcie zgłoszenia
gotowości do pracy w trybie art. 57 § 1 k.p. polegającym na stawieniu się do pracy,
wykonywaniu poleceń pracodawcy, podjęciu działań pracodawcy świadczących o
reaktywacji stosunku pracy (min. zastosowaniu wobec powódki kary porządkowej),
kwestionowaniu prawidłowości działań pracodawcy w zakresie czasowego
powierzenia innych obowiązków i odmowie wykonywania powierzonej pracy, ale
jednocześnie stawianiu się w siedzibie pracodawcy, można skutecznie podważać
rzeczywisty zamiar wykonywania pracy przez przywróconego pracownika? W jakim
okresie czasu po faktycznym zgłoszeniu się do pracy przywróconego pracownika
można oceniać jego zamiar wykonywania pracy? 2. Czy pracownik przywrócony do
pracy na mocy wyroku sądowego odmawiający podjęcia powierzonej w trybie
art. 42 § 4 k.p. pracy jako niezgodnej z prawem (niezgodnej z kwalifikacjami,
doświadczeniem i nie wynikającej z rzeczywistych potrzeb pracodawcy) ale
stawiający się w dotychczasowym miejscu świadczenia pracy może być uznany za
niepodejmującego pracy w świetle art. 57 § 2 k.p., tj. nie mający zamiaru
wykonywania pracy?”. Ponadto wskazała na potrzebę wykładni przepisów
prawnych budzących poważne wątpliwości dotyczących oceny przesłanki zamiaru
wykonywania pracy przez przywróconego do pracy pracownika „jako jednej z
czterech wypracowanych przez wykładnię prawa przesłanek decydujących o
gotowości do pracy, rozumianych jako ‘podjęcie pracy’ w znaczeniu art. 57 § 1 k.p. i
warunkujących prawo do wynagrodzenia za czas pozostawania do pracy”.
Skarżąca wniosła o uchylenie zaskarżonego wyroku Sądu Apelacyjnego w
całości i orzeczenie o oddaleniu apelacji strony pozwanej, alternatywnie domagała
się uchylenia zaskarżonego wyroku i przekazania sprawy Sądowi Apelacyjnemu do
ponownego rozpoznania oraz zasądzenia od pozwanej na rzecz powódki kosztów
procesu kosztów zastępstwa prawnego za postępowanie kasacyjne oraz
9
postępowanie przed sądem drugiej instancji, w tym postępowanie zażaleniowe,
według norm przepisanych i zwolnienie powódki od kosztów sądowych w części w
zakresie opłaty od skargi kasacyjnej z uwagi na jej trudną sytuację materialną i
niemożność poniesienia opłaty bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie.
W odpowiedzi na skargę pozwana wniosła o wydanie postanowienia o
odmowie przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania z uwagi na brak spełnienia
ustawowych przesłanek określonych przepisem art. 3989
§ 1 pkt 4 k.p.c.,
ewentualnie o oddalenie skargi kasacyjnej w całości oraz zasądzenie od powódki
na rzecz pozwanej kosztów postępowania według norm przepisanych.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarga kasacyjna została przyjęta i rozpoznana na posiedzeniu niejawnym,
pomimo wniosku skarżącej o przeprowadzenie rozprawy, ponieważ wyjaśnienie
sformułowanych w skardze kasacyjnej zagadnień prawnych pozostawało w sferze
weryfikacji ustaleń faktycznych stanowiących podstawę zaskarżonego wyroku, co
wykluczało możliwość ich abstrakcyjnego wyjaśnienia. Ponadto i przede wszystkim
wyjaśnianie postawionych zagadnień prawnych nie miało wpływu na osąd
zgłoszonego przez skarżącą roszczenia o wynagrodzenie za czas pozostawania
bez pracy, tj. od 5 lutego 2011 r. (daty uznanego za niezgodne z prawem
rozwiązanie bez wypowiedzenia stosunku pracy) do 23 lipca 2013 r. (podjęcia
przez skarżącą zatrudnienia u innego pracodawcy - Fundacji […]).
W poddanej weryfikacji kasacyjnej sprawie istotne było to, że skarżąca po
wydaniu prawomocnego wyroku Sądu Okręgowego z dnia 18 czerwca 2013 r.,
zgłosiła ustnie i na piśmie gotowość niezwłocznego podjęcia pracy na stanowisku
głównej księgowej. Pozwany pracodawca nie zmierzał do odmowy wykonania
prawomocnego wyroku przywracającego skarżącą do pracy ani nie odmówił jej
ponownego zatrudnienia, skoro skierował ją na profilaktyczne badania lekarskie w
celu stwierdzenia zdolności do pracy „na stanowisku kierownika, specjalisty ds.
księgowości - praca przy komputerze”, ale po przełożeniu wymaganego dokumentu
o zdolności do wykonywania takiej pracy skarżąca „została do dnia 26 czerwca
2013 r. zwolniona z obowiązku świadczenia pracy przez prezes zarządu”, która
10
ówcześnie zajmowała także stanowisko głównej księgowej, z którego niezgodnie z
prawem - według prawomocnego wyroku przywracającego do pracy - została
zwolniona skarżąca. Wymienione okoliczności świadczyły i przekonywały o
ponownym zatrudnieniu skarżącej, która - po uzyskaniu prawomocnego wyroku
przywracającego ją do pracy u strony pozwanej - zgłosiła gotowość niezwłocznego
podjęcia pracy w rozumieniu art. 48 § 1 w związku z art. 57 § 3 k.p., a także podjęła
tę pracę w znaczeniu prawnym art. 57 § 1 k.p., ponieważ została skierowana na
badania lekarskie w celu sprawdzenia jej zdolności do wykonywania pracy na
poprzednich warunkach pracy i płacy, a po przedstawieniu wymaganego
dokumentu lekarskiego była następnie zwolniona z obowiązku świadczenia pracy
do 26 czerwca 2013 r., w którym to dniu stawiła się do pracy na stanowisku, na
które została przywrócona prawomocnym wyrokiem Sądu Okręgowego.
Okoliczności te potwierdzało zgłoszenie przez skarżącą w dniu 24 czerwca 2013 r.
gotowości do wykonywania pracy na poprzednich warunkach pracy i płacy, tj. na
stanowisku, na które została przywrócona prawomocnym wyrokiem sądowym, a
także podjęcie tej pracy w znaczeniu prawnym art. 57 § 1 k.p. Taki stan rzeczy
potwierdzało skierowanie skarżącej w celu uzyskania profilaktycznego
zaświadczenia lekarskiego z zdolności do pracy w księgowości oraz zwolnienie
skarżącej z obowiązku wykonywania pracy do dnia 26 czerwca 2013 r. na prawnie
reaktywowanym poprzednim stanowisku zatrudnienia, które zostało udzielone
skarżącej po przedłożeniu pozytywnego profilaktycznego zaświadczenia
lekarskiego o zdolności do pracy na stanowisku „kierownik, specjalista
d/księgowości - obsługa komputera”. Dopiero w dniu 26 czerwca 2013 r. prezes
pozwanej wręczyła skarżącej pismo o przeniesieniu jej w trybie art. 42 § 4 k.p. na
okres 3 miesięcy na stanowisko kierownika działu recyklingu, którego nieprzyjęcie
przez skarżącą stało się kontestowanym w skardze kasacyjnej pretekstem do
zaakceptowanej zaskarżonym wyrokiem odmowy wypłacenia skarżącej
dochodzonego wynagrodzenia za „dawny” okres pozostawania bez pracy,
pozostający w związku i wynikający z uznanego prawomocnym wyrokiem za
niezgodne z prawem dyscyplinarne rozwiązanie stosunku pracy.
Obowiązek niezwłocznego zgłoszenia przez pracownika przywróconego
prawomocnym wyrokiem sądowym do pracy na poprzednich warunkach pracy i
11
płacy ma przede wszystkim znacznie prawne, a nie faktyczne, co oznacza, że nie
zawsze wymagane jest faktyczne podjęcie pracy po prawomocnym przywróceniu
do pracy. Przeszkodą w faktycznym podjęciu pracy może być na przykład
potwierdzona okresowa niezdolność przywróconego pracownika do pracy lub opór
pracodawcy w wykonaniu orzeczenia przywracającego do pracy. Także zwolnienie
przez pracodawcę z obowiązku świadczenia pracy pracownika przywróconego
prawomocnym wyrokiem do pracy na poprzednich warunkach zatrudnienia stanowi
(„równoważy”) podjęcie pracy przez przywróconego do pracy na poprzednich
warunkach zatrudnienia w rozumieniu art. 48 § 1 w związku z art. 57 § 1 i 3 k.p
(por. uchwałę - zasadę prawną - składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia
28 maja 1976 r., V PZP 12/76, OSNCP 1976 nr 9, poz. 187, oraz wyrok Sądu
Najwyższego z dnia 5 czerwca 2007 r., III PK 10/07, LEX nr 898862).
Powyższe okoliczności oznaczały, że Sąd drugiej instancji bezpodstawnie i
błędnie ocenił zgłoszenie przez skarżącą gotowości niezwłocznego podjęcia pracy
w dniu 24 czerwca 2013 r., a także zwolnienie jej z obowiązku świadczenia pracy
do dnia 26 czerwca 2013 r., z którego skarżąca nie mogłaby być zwolniona bez
uprzedniego podjęcia pracy w rozumieniu art. 48 § 1 w związku z art. 57 § 1 i 3 k.p.,
przez pryzmat bezpodstawnej i nieuprawnionej - w ocenie tego Sądu - odmowy
podjęcia przez skarżącą dopiero w dniu 26 czerwca 2013 r. innej pracy
(na okresowo powierzonym jej w trybie art. 42 § 4 k.p. stanowisku kierownika działu
recyklingu). Tymczasem kontrowersje dotyczące odmowy czasowego podjęcia
innej powierzonej skarżącej dopiero w dniu 26 czerwca 2013 r. nie miały
zasadniczego znaczenia dla osądzenia roszczenia o wynagrodzenie za „przeszły”
czas pozostawania bez pracy skarżącej w okresie od 5 lutego 2011 r. do 23 lipca
2012 r. W tym zakresie skarżąca powołała się na prawomocny wyrok
przywracający ją do pracy i zgłosiła w dniu 24 czerwca 2013 r. gotowość
niezwłocznego podjęcia zatrudnienia na poprzednim stanowisku głównej księgowej,
a zatem podjęła tę pracę w rozumieniu art. 57 § 1 k.p., skoro pozwany pracodawca
skierował ją na badania profilaktyczne, po których zwolnił skarżącą z obowiązku
wykonywania pracy na poprzednich warunkach pracy i płacy do 26 czerwca 2013 r.
Oznaczało to, zgłoszenie przez pracownika gotowości niezwłocznego podjęcia
pracy po uprawomocnieniu się orzeczenia o przywróceniu do pracy na poprzednich
12
warunkach pracy i płacy reaktywuje stosunek pracy, jeżeli pracodawca kieruje
przywróconego do pracy pracownika na profilaktyczne badania lekarskie, a po ich
odbyciu zwalnia go, choćby przejściowo, z obowiązku wykonywania zatrudnienia.
W przedmiotowej sprawie pozwany pracodawca dopiero w dniu 26 czerwca
2013 r. powierzył skarżącej na okres 3 miesięcy do wykonywanie pracy na innym
stanowisku zatrudnienia (kierownika działu recyklingu). Odmowa skarżącej podjęcia
tej innej powierzonej skarżącej pracy nie miała zasadniczego znaczenia prawnego
w sporze o wynagrodzenie za czas niewykonywania pracy i przy dokonaniu
prawidłowego osądu roszczenia o wynagrodzenie za miniony („dawny”) okres
pozostawania bez pracy (od 5 lutego 2011 r. do 23 lipca 2012 r.). Negatywne
stanowisko skarżącej, która stanowczo kontestowała okresowe skierowanie jej do
innego zatrudnienia, mogłoby podlegać weryfikacji tylko w razie skierowania jej do
powierzonej jej w trybie art. 42 § 4 k.p. innej pracy już w dniu 24 czerwca 2013 r. po
zgłoszeniu gotowości podjęcia pracy na stanowisku głównej księgowej. Natomiast
odmowa skarżącej przyjęcia polecenia skierowania w dniu 26 czerwca 2013 r. do
przejściowego wykonywania powierzonej jej innej pracy podlegałaby ocenie
prawnej tylko w przypadku zgłoszenia potencjalnego roszczenia, o którym mowa w
art. 81 § 1 k.p., tj. roszczenia o wynagrodzenie z tytułu gotowości do pracy od dnia
odmowy podjęcia tej innej pracy, co wszakże usuwało się spod przedmiotu osądu
roszczenia o wynagrodzenie za miniony („przeszły”) czas pozostawania bez pracy,
którego skarżąca dochodziła na innej podstawie prawnej (art. 57 § 1 k.p.).
Przy ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd Apelacyjny powinien zapoznać się
z orzeczeniami wydanymi w sprawie skarżącej przeciwko pozwanej o przywrócenie
do pracy, a w szczególności z uzasadnieniem wyroku Sądu Okręgowego z 18
czerwca 2013 r., przywracającego skarżącą do pracy w pozwanej Spółdzielni,
którego sentencja nie zawierała formuły przywrócenia do pracy „na poprzednich
warunkach pracy i płacy”. Ponadto należy ujawnić przyczyny, dla których w
wymienionym nie orzeczono o wynagrodzeniu za czas pozostawania bez pracy.
Równocześnie, ze względu na skomplikowane uwarunkowania faktyczno-prawne
osądzanego sporu - Sąd Apelacyjny powinien przede wszystkim dążyć do
ugodzenia spornych stron także po to, aby ugodzona rekompensata nie
doprowadziła do zapaści finansowej lub upadłości likwidacyjnej strony pozwanej,
13
która znajduje się w „krytycznej” kondycji finansowej, ani - w konsekwencji - do
potencjalnego pozbawienia miejsc pracy zatrudnionych przez stronę pozwaną
innych osób niepełnosprawnych. Także skarżąca powinna rozważyć możliwe
trudności z wyegzekwowaniem zasądzonego roszczenia w razie potencjalnego
postawienia strony pozwanej w stan upadłości likwidacyjnej. W razie niemożliwości
zawarcia ugody sądowej Sąd drugiej instancji powinien rozważyć zasądzenie
dochodzonego roszczenia w „stosownej” wysokości po uwzględnieniu
skomplikowanych okoliczności sprawy, w tym z potencjalnym odwołaniem się do
klauzuli „korygującej” wysokość zasądzanego roszczenia z art. 8 k.p.
Mając powyższe na uwadze Sąd Najwyższy wyrokował jak w sentencji na
podstawie art. 39815
k.p.c.
kc