Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III CZP 59/15
UCHWAŁA
Dnia 21 października 2015 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Antoni Górski (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Agnieszka Piotrowska
SSN Krzysztof Strzelczyk
Protokolant Bożena Kowalska
w sprawie z powództwa K. T.
przeciwko B. sp. z o.o. w G. oraz U. Z. P.
i K. P. sp.j. w S.
o zapłatę,
po rozstrzygnięciu w Izbie Cywilnej na posiedzeniu jawnym
w dniu 21 października 2015 r.
zagadnienia prawnego
przedstawionego przez Sąd Apelacyjny
postanowieniem z dnia 24 kwietnia 2015 r.,
"Czy w stanie prawnym obowiązującym po wejściu w życie
rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 24 kwietnia 2013 r.
w sprawie określenia stawek wynagrodzenia biegłych, taryf
zryczałtowanych oraz sposobu dokumentowania wydatków
niezbędnych dla wydania opinii w postępowaniu cywilnym (Dz.U.
z 30 kwietnia 2013 r., poz. 518), wynagrodzenie instytutu naukowego
lub naukowo - badawczego za sporządzoną opinię winno być
określane w oparciu o stawki wskazane w tym rozporządzeniu,
z uwzględnieniem zasad określonych w art. 89 i następne ustawy
z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych
(Dz.U. Nr 167, poz. 1398 z późn. zm.) czy też w oparciu o stawki
i zasady określania wynagrodzenia, stosowane w instytucie
sporządzającym opinię?"
2
podjął uchwałę:
Podstawą wynagrodzenia przyznanego za opinię sporządzoną
na zlecenie sądu przez instytut naukowy są stawki stosowane
w tym instytucie. Sąd ustala ostateczną wysokość
wynagrodzenia stosując odpowiednio art. 89 ust. 2 ustawy z dnia
28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych
(t. jedn.: Dz.U. z 2014 r., poz. 1025 ze zm.).
3
UZASADNIENIE
Rozpoznając zażalenie na postanowienie o przyznaniu wynagrodzenia za
sporządzenie opinii przez Instytut Techniki Budowlanej w W., Sąd Apelacyjny
powziął wątpliwość prawną, czy wynagrodzenie należne instytutowi naukowemu lub
naukowo - badawczemu powinno być ustalane w oparciu o stawki przewidziane w
rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości z dnia 24 kwietnia 2013 r. w sprawie
określenia stawek wynagrodzenia biegłych, taryf zryczałtowanych oraz sposobu
dokumentowania wydatków niezbędnych dla wydania opinii w postępowaniu
cywilnym (Dz. U. z 2013 r., poz. 1398), dalej: „rozporządzenie z 2013 r.”, czy w
oparciu o stawki i zasady określania wynagrodzenia stosowane w instytucie
sporządzającym opinię i przedstawił ją do rozstrzygnięcia Sądowi Najwyższemu.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Z uzasadnienia pytania prawego wynika, że wątpliwości Sądu Apelacyjnego
powstały na tle odmiennych uregulowań zawartych w rozporządzeniach
wykonawczych dotyczących kwestii ustalania wynagrodzeń biegłych za opinie
sporządzone w postępowaniu cywilnym. W § 7 poprzednio obowiązującego
rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 18 grudnia 1975 r.
w sprawie kosztów przeprowadzenia dowodu z opinii biegłych w postepowaniu
sądowym (Dz. U. nr 45, poz. 245, ze zm.) przewidziane było specjalne,
taryfowe wynagrodzenie za wdanie opinii przez jednostkę organizacyjną
akademii medycznej, instytutu naukowo - badawczego lub zakładu
służby zdrowia. Jednocześnie w § 8 tego rozporządzenia wyraźnie postanowiono,
że wynagrodzenie za sporządzenie opinii przez inne jednostki organizacyjne
określa się zgodnie ze stawkami w nich stosowanymi. Tymczasem w § 7 pkt 2
obecnie obowiązującego rozporządzenia z dnia 24 kwietnia 2013 r.
przewidziano jedynie możliwość posługiwania się stawkami taryfy zryczałtowanej
ustalonymi w załączniku nr 2 za opracowanie opinii przez instytut naukowy
z dziedziny medycyny, nic nie wspominając o zasadach przyznawania
wynagrodzeń za sporządzone opinie przez instytuty naukowe innych specjalności.
Zrodziło to wątpliwość, czy instytutom tym należy się wynagrodzenie według
stawek przewidzianych dla biegłych, czy według zasad opracowanych i przyjętych
4
przez odpowiednie organy tych instytutów. Dodać trzeba, że wątpliwość
tę mogą pogłębiać uregulowania ustawowe dotyczące kwestii wynagrodzenia
za sporządzenie opinii. W oddziale 4 kodeksu postępowania cywilnego,
zatytułowanym „opinia biegłych”, ustawodawca zamieścił odrębne przepisy
dotyczące dopuszczenia dowodu z opinii takich instytutów (art. 290) oraz
wynagrodzenia za jej sporządzenie i za stawiennictwo ich przedstawicieli (art. 291).
Natomiast w ustawie z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach
cywilnych (tekst jedn. Dz. U. 2014, poz. 1025) - ustanawiając zasady przyznawania
wynagrodzeń za sporządzenie opinii - zrezygnował z tej dwoistości regulacji,
posługując się wyłącznie określeniem „biegły”. Jednocześnie w art. 89 ust. 5 tej
ustawy przewidział delegację dla Ministra Sprawiedliwości do określenia w drodze
rozporządzenia stawek wynagrodzenia za wykonaną prace oraz taryfy
zryczałtowane tylko dla biegłych, nie wspominając o wynagrodzeniu instytutów.
Dlatego w rozporządzeniu z dnia 24 kwietnia 2013 r. kwestia wynagrodzeń
należnych instytutom za opracowanie opinii nie została uregulowana, i nie mogła
być uwzględniona, gdyż stanowiłoby to przekroczenie granic delegacji ustawowej.
Oznacza to, że - wobec braku obowiązujących urzędowo stawek takiego
wynagrodzenia - podstawą wyjściową do jego przyznania powinny być stawki
stosowane w danym instytucie. Za takim rozwiązaniem przemawiają nie tylko
względy formalnoprawne, ale także merytoryczne. W doktrynie podkreśla się trafnie,
że opinia instytutu ma szczególną wagę dowodową ze względu na autorytet i rangę
naukową. Dowód ten powinien być dopuszczany wtedy, kiedy istnieje
potrzeba wyjaśnienia kwestii szczególnie skomplikowanych, wymagających
specjalistycznej, bardzo zaawansowanej wiedzy i jej najnowocześniejszego
dorobku, albo przecięcia istotnych rozbieżności występujących w złożonych
w sprawie opiniach biegłych. Nierzadko niezbędne jest w tym celu użycie drogich
urządzeń, materiałów i odczynników. Wszystko to usprawiedliwia indywidualizację
należnego instytutowi wynagrodzenia, bez narzucania ograniczeń stawkami
urzędowymi. Konieczna elastyczność w tym względzie realizowana jest zresztą
przez niektóre instytuty, które posługują się formułą stwierdzającą, że wysokość
wynagrodzenia pozostaje do ustalenia w konkretnej sprawie, w zależności od
jej specyfiki i stopnia skomplikowania problemu zleconego im do wyjaśnienia.
5
Stwarza to sądowi możliwość podjęcie negocjacji wysokości przewidywanego
wynagrodzenia i podjęcie racjonalnej decyzji co do skorzystania z opinii
konkretnego instytutu. Warto przy tym dodać, że część instytutów przejęło
do stosowania stawki godzinowe ustalone w rozporządzeniu z dnia 24 kwietnia
2013 r. Należy jednak podkreślić, że, uwzględniając ustalone w instytucie zasady
dotyczące wynagrodzenia za wykonanie opinii, sąd nie może ograniczyć
się do mechanicznej akceptacji złożonego w tym przedmiocie kosztorysu
czy rachunku. Przyznając konkretną kwotę należnego instytutowi wynagrodzenia,
powinien bowiem dokonywać kontroli tych dokumentów pod kątem ich zgodności
z wymaganiami przewidzianymi w art. 89 ust. 2 u.k.s.c., tj. uwzględniać kwalifikacje
osób oraz czas i nakład pracy potrzebne do wydania opinii. Jak bowiem
wyjaśniono w judykaturze, opinia instytutu naukowego nie jest odrębnym środkiem
dowodowym, lecz odmianą dowodu z opinii biegłego, co uzasadnia pogląd,
że mają do niej odpowiednie zastosowanie przepisy dotyczące biegłych
(por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 28 listopada 2000 r., I CKN 962/98,
czy wyrok z dnia 28 sierpnia 2008 r., III CSK 98/08 - niepubl.). Stanowisko to
jest aprobowane w literaturze przedmiotu.
Z podanych przyczyn orzeczono, jak w uchwale.
(eb)