Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt V CSK 133/15
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 5 listopada 2015 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Maria Szulc (przewodniczący)
SSN Antoni Górski (sprawozdawca)
SSN Zbigniew Kwaśniewski
w sprawie z powództwa S. S. i W. S.
przeciwko B. F.
z udziałem interwenienta ubocznego P. B.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym
w Izbie Cywilnej w dniu 5 listopada 2015 r.,
skarg kasacyjnych: pozwanej i interwenienta ubocznego
od wyroku Sądu Apelacyjnego
z dnia 22 września 2014 r.,
oddala skargi kasacyjne; zasądza od pozwanej oraz od
interwenienta ubocznego na rzecz powodów kwoty po 1.800 zł od
każdego z nich zwrotu kosztów zastępstwa prawnego w
postępowaniu kasacyjnym.
2
UZASADNIENIE
Powodowie S. S. i W. S. wytoczyli powództwo przeciwko B. F., prowadzącej
działalność gospodarczą pod firmą D. - Materiały budowlane w K., wnosząc o
zasądzenie kwoty 154.564,24 zł i zwrot kosztów postępowania. W uzasadnieniu
żądania powodowie wskazali, że nabyli od pozwanej materiały budowlane w
postaci nylonu dekarskiego oraz gruntu dekarskiego. Zakupiony materiał okazał się
wadliwy, nieodporny na warunki atmosferyczne, działanie promieni słonecznych,
łuszczył się i rozsypywał w pył. Powodowie zgłosili pozwanej reklamację, którą
pozwana przekazała producentowi. Reklamacja nie została uwzględniona, w
związku z czym powodowie wystąpili na drogą sądową. Ponadto, na podstawie art.
84 k.p.c. powodowie wnieśli o wezwanie do wzięcia udziału w sprawie P. B.,
prowadzącego działalność gospodarczą pod nazwą D. P., u którego zakupiono
sporny towar. Pismem z dnia 30 września 2011 r. D. P. – P. B. zgłosił swój udział w
sprawie w charakterze interwenienta ubocznego po stronie pozwanej i wniósł o
oddalenie powództwa.
Wyrokiem z dnia 11 lutego 2014 r. Sąd Okręgowy w K. zasądził od pozwanej
na rzecz powodów solidarnie kwotę 117.287,83 zł; oddalił powództwo w pozostałej
części i orzekł o kosztach postępowania.
W oparciu o opinię sporządzoną przez instytut naukowo-badawczy, a także
zeznania świadków, Sąd Okręgowy doszedł do przekonania, że pozwana
dostarczyła powodom wadliwy towar. Sąd Okręgowy uznał, że w świetle art. 1
ustawy z dnia 27 lipca 2002 r. o szczególnych warunkach sprzedaży
konsumenckiej oraz zmianie kodeksu cywilnego (Dz. U. nr. 141, poz. 1176) – dalej
„u.s.w.s.k., albo „ustawa z 27 lipca 2002 r.”) powodowie nabyli materiał jako osoby
fizyczne. Ustalił także, że niezgodność towaru konsumpcyjnego z umową ujawniła
się najwcześniej w sierpniu 2010 r., przy czym zgodnie ze sporządzoną w sprawie
opinią niezgodność towaru z umową istniała już w momencie jego wydania. Na tej
podstawie Sąd Okręgowy stwierdził, że przesłanki określone w art. 8 u.s.w.s.k.
zostały spełnione. W związku z tym, Sąd Okręgowy uwzględnił żądanie pozwu do
kwoty 117.287,83 zł stanowiącej sumę kosztów poniesionych przez powodów
3
z tytułu zakupu oraz położenia nylonu i gruntu dekarskiego. Sąd Okręgowy oddalił
powództwo w zakresie żądania powodów o zwrot kosztów wynagrodzenia za
opracowaną na potrzeby postępowania opinię prywatną.
Na skutek apelacji powodów oraz interwenienta ubocznego Sąd Apelacyjny
wyrokiem z dnia 22 września 2014 r. zmienił zaskarżony wyrok w ten sposób, że
zasądził od pozwanej na rzecz powodów kwotę 51.130,31 zł z ustawowymi
odsetkami od 16 czerwca 2011 r. oraz kwotę 18.300 zł z ustawowymi odsetkami
od 15 lipca 2011 r.; oddalił powództwo w pozostałej części; oddalił apelacje
powodów i interwenienta ubocznego w pozostałej części i orzekł o kosztach
postępowania.
Sąd Apelacyjny podzielił pogląd Sądu Okręgowego, że dla ustalenia,
iż powodowie nabyli materiały budowlane na własne potrzeby, niezwiązane
z działalnością gospodarczą, wystarczające było złożenie przez nich oświadczenia
tej treści. Oświadczenie to znajdowało potwierdzenie w treści dołączonych do
pozwu faktur, na których oznaczenie nabywcy ograniczało się do wskazania imienia
i nazwiska, bez oznaczenia firmy, pod którą prowadzona była przez nich
działalność gospodarcza. Okoliczność prowadzenia działalności gospodarczej czy
zawodowej nie pozbawiała powodów możliwości nabycia materiałów budowlanych
na własne potrzeby, a więc z zachowaniem przymiotu konsumenta i rygorów
przewidzianych w ustawie z dnia 27 lipca 2002 r. Sąd Apelacyjny podzielił konkluzję
Sądu Okręgowego, że zgromadzony w sprawie materiał dowodowy dawał
podstawy do przyjęcia, że zakupiony przez powodów u pozwanej nylon dekarski był
wadliwy. Wprawdzie opinia sądowa została oparta na wynikach badań próbek
stanowiących podstawę wydania opinii prywatnej, niemniej fakt ten nie
dyskredytował opinii sądowej, a ranga i status podmiotów, które prowadziły badania,
dawały rękojmię obiektywności i rzetelności wyników tych badań. Sąd Apelacyjny
podkreślił także, że istotną okolicznością było ustalenie, że przebadany nylon,
wyprodukowany w 2009 r., nie spełniał kryteriów umożliwiających zastosowanie go
do pokrycia dachowego. Jednocześnie Sąd Apelacyjny ustalił, że powodowie
wykazali wadliwość nylonu tylko w odniesieniu do dachu budynku przy ul. G. […].
Nie wykazali natomiast, kto i w jaki sposób kładł nylon na pozostałych dachach, na
których stwierdzone zostały spękania i łuszczenie nylonu. Materiał sprawy dawał
4
podstawę do tego, by przyjąć jedynie niezgodność z umową towaru
konsumpcyjnego wykorzystanego na dachu budynku przy ul. G. […]. W pozostałym
zakresie powództwo zostało więc oddalone. Sąd oddalił wnioski dowodowe
pozwanej zgłoszone w instancji apelacyjnej, mające podważyć status powodów
jako konsumentów, uznając je za spóźnione. Jednocześnie Sąd Apelacyjny
uwzględnił roszczenie powodów o zwrot kosztów ekspertyzy instytutu naukowego,
wykonanej na ich zlecenie, uznając celowość jej przeprowadzenia i przydatność do
rozstrzygnięcia niniejszej sprawy.
Od wyroku Sądu Apelacyjnego skargi kasacyjne zostały wniesione przez
pozwaną oraz interwenienta ubocznego.
Pozwana zaskarżyła wyrok Sądu Apelacyjnego w części punktu 1a sentencji.
W ramach pierwszej podstawy kasacyjnej (art. 3983
§ 1 pkt 1 k.p.c.) zarzuciła
naruszenie art. 1 ust. 1 u.s.w.s.k. w zw. z art. 221
k.c., art. 4 ust. 1 u.s.w.s.k., art. 6
u.s.w.s.k., art. 8 u.s.w.s.k., art. 9 ust.1 u.s.w.s.k., art. 367 § 1 k.c. w zw. z art. 369
k.c. W ramach drugiej podstawy kasacyjnej (art. 3983
§ 1 pkt 2 k.p.c.) zarzuciła
naruszenie art. 233 § 1 k.p.c., art. 381 k.p.c., art. 217 § 1 k.p.c., art. 382 k.p.c., art.
316 § 1 k.p.c. w zw. z art. 224 § 2 k.p.c., art. 234 k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 k.p.c.,
art. 285 k.p.c., art. 328 § 2 k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 k.p.c. oraz art. 382 k.p.c. tych
przyczyn wnosiła o uchylenie zaskarżonego wyroku w części, tj. w zakresie punktu
1a sentencji przekazanie sprawy Sądowi Apelacyjnemu do ponownego
rozpoznania i rozstrzygnięcia o kosztach; ewentualnie, o oddalenie powództwa
w całości i rozstrzygnięcie o kosztach.
Interwenient uboczny zaskarżył wyrok Sądu Apelacyjnego w części punktu
1a sentencji. W ramach pierwszej podstawy kasacyjnej (art. 3983
§ 1 pkt 1 k.p.c.)
zarzucił naruszenie art. 6 k.c., art. 1 w zw. z art. 10 u.s.w.s.k. W ramach drugiej
podstawy kasacyjnej (art. 3983
§ 1 pkt 2 k.p.c.) zarzucił naruszenie art. 231 k.p.c.,
art. 233 § 1 k.p.c., art. 236 k.p.c., art. 278 § 1 k.p.c., art. 285 § 1 k.p.c., art. 290 § 1
k.p.c., art. 321 k.p.c. tej przyczyny wnosił o uchylenie zaskarżonego wyroku
w zakresie punktu 1a i przekazanie sprawy Sądowi Apelacyjnemu do ponownego
rozpoznania i rozstrzygnięcia o kosztach postępowania; ewentualnie o uchylenie
zaskarżonego wyroku i zmianę orzeczenia poprzez oddalenie powództwa w całości.
5
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
1. Co do skargi kasacyjnej pozwanego.
Niezasadny jest zarzut naruszenia art. 328 § 2 k.p.c. Wbrew krytyce
skarżącego należy stwierdzić, że uzasadnienie Sądu Apelacyjnego wskazuje
ustalenia dokonane przez ten Sąd w sprawie oraz kwalifikację prawną wydanego
orzeczenia, co umożliwia jego kontrolę kasacyjną, a zatem sporządzone zostało
w sposób, który spełnia wymagania zawarte w tym przepisie. Nie może przy tym
dyskwalifikować tego uzasadnienia powołanie się na dowody z dokumentów
dopuszczone przez Sąd z urzędu i przeprowadzone poza rozprawą. Dowód
z odpisu aktu małżeństwa powodów jest bowiem jedynym dowodem
potwierdzającym stan rodzinny osób w nim wymienionych i nie ma jakichkolwiek
podstaw do jego kwestionowania. Z kolei oświadczenie powodów, że pozostają oni
we wspólności majątkowej małżeńskiej, pozwoliło Sądowi Apelacyjnemu na
pominięcie konstrukcji solidarnej postaci ich wierzytelności przyjętej przez Sąd
Okręgowy, czego skarżący zdaje się nie zauważać, formułując bezpodstawny
zarzut naruszenia art. 367 § 1 w zw. z art. 369 k.c. Nie można też podzielić zarzutu
- podnoszonego w obu skargach kasacyjnych - który sprowadza się do podważania
podstaw wydania opinii przez biegłą H. K. z Instytutu Inżynierii Materiałów
Polimerowych i Barwników (naruszenie art. 285 k.p.c.). Chodzi o to, że Instytut ten
nie miał możliwości badania pobranych przez siebie próbek kwestionowanego
nylonu dekarskiego, gdyż, z uwagi na upływ czasu, próbki te byłyby już
nieprzydatne, wobec czego oparł się na wynikach badań przeprowadzonych w
Centrum Materiałów Polimerowych i Węglowych PAN w Z. na próbkach pobranych
odpowiednio wcześniej. Skarżący zarzucają, że tym samym nie ma pewności, czy
Instytut PAN badał właściwy materiał, zwłaszcza że badania były prowadzone na
zlecenie powodów, co uzasadnia zakwestionowanie wiarygodności wyników badań
i opinii biegłych. Zarzut ten był przedmiotem oceny Sądów obu Instancji, które
przyjęły, że autorytet naukowy placówki PAN pozwala przyjąć, że próbki pobrane
tam do badań były rzetelnie zidentyfikowane. Zdaniem Sądów, jakiekolwiek
wątpliwości w tym względzie usuwają zeznania świadków J. O. i M. K., którzy
potwierdzili, że próbki do badań były dostarczone z naczynia (wiadra), z którego
brano materiał do pokrycia dachu budynku przy ul. G. […], wyprodukowany w 2009
6
r. W tej sytuacji kwestia ta sprowadza się w istocie do oceny wiarygodności
materiału dowodowego, a ta nie może być przedmiotem zarzutów skargi kasacyjnej
(art. 3983
§ 3 k.p.c.). Uwaga ta odnosi się też do zarzutu dotyczącego błędnej
oceny całego materiału dowodowego (zarzut uchybienia art. 233 § 1 w zw. z art.
381 i art. 217 § 1 k.p.c.). Warto zaznaczyć, że o indywidualizowaniu oceny
dowodów przez Sąd Apelacyjny najlepiej świadczy fakt, że ograniczył on
odpowiedzialność pozwanego za wadliwość sprzedanego pokrycia dachowego do
dachu budynku z ul. G., gdyż, jak ustalono w sprawie, próbki pobrane do badania
towaru nabytego od pozwanego pochodziły tylko z partii użytej do pokrycia tego
budynku. Dlatego roszczenia powodów z tytułu niezgodności towaru z umową
zakupionego na pokrycie dachów pozostałych budynków zostały oddalone, jako
nieudowodnione. Nie jest też trafny zarzut naruszenia art. 381 i art. 382 w zw. z art.
217 § 1 k.p.c. polegający na odmowie dopuszczenia dowodów mających
potwierdzać, że powodowie prowadzą działalność gospodarczą, a zakup materiału
na pokrycie dachu wiązał się z prowadzeniem tej działalności. Wbrew pretensjom
skarżącego należy stwierdzić, że zarówno on, jak i interwenient uboczny, byli
reprezentowani przez zawodowych pełnomocników, a zatem świadomość potrzeby
zgłoszenia wniosków dowodowych na tę okoliczność, mającą zasadnicze
znaczenie dla obrony w niniejszym procesie, powinno obligować ich do podjęcia jak
najwcześniejszej inicjatywy dowodowej w tym zakresie, a nie dopiero w instancji
apelacyjnej. Nieusprawiedliwiona zwłoka pociągnęła za sobą prawidłowo
zastosowaną sankcję procesową w postaci odmowy dopuszczenia spóźnionych
dowodów (art. 381 k.p.c.). W wymiarze materialnoprawnym skutkowało to
niemożnością wykazania prawdziwości twierdzeń podważających status prawny
powodów jako konsumentów. W tej sytuacji bezprzedmiotowe stało się
powoływanie się przez pozwanego na posiadanie przez część z tych dowodów
walorów dokumentów urzędowych (zarzut uchybienia art. 234 w zw. z art. 391 § 1
k.p.c.). W konsekwencji prowadzi to do uznania za bezzasadne zarzutów obu skarg
naruszenia art. 1 ust. 1 „u.s.w.s.k.) oraz art. 221
k.c. Ostaje się bowiem ustalenie
Sądów, że powodowie nabywali sporny nylon dekarski, który okazał się wadliwy,
jako konsumenci. Uzasadniało to odpowiedzialność pozwanego co do zasady, jako
sprzedawcy, za niezgodność sprzedawanego towaru konsumpcyjnego z umową
7
(art. 4 ust. 1 u.s.w.s.k.), aż do możliwości odstąpienia przez kupujących od umowy,
gdyż, jak ustalono w sprawie na podstawie opinii biegłych, niezgodność ta, jeśli
chodzi o partię nylonu na pokryciu dachu przy ul. G., miała charakter istotny (art. 8
ustawy). Polegało to na tym, że nylon ten zawierał jako spoiwo kopolimer
styrenowo – butadienowy, nieodporny na działanie promieniowania słonecznego.
Pod wpływem tego działania następowała degradacja spoiwa i żółknięcia, a
następnie tzw. kredowanie, pękanie i łuszczenie się. Wbrew przy tym twierdzeniom
obu skarżących, te negatywne procesy zachodzące w pokryciu dachowym nie były
następstwem wadliwego wykonawstwa, gdyż, jak to ustalił Sąd, krycie dachu
odbyło się w sposób prawidłowy, zgodnie z zaleceniami producenta nylonu, co
czyni niezasadnym zarzut naruszenia art. 6 u.s.w.s.k. Wreszcie
nieusprawiedliwiony jest zarzut naruszenia art. 9 ust. 1 u.s.w.s.k. Przepis ten
przewiduje dwumiesięczny termin zawity do zgłoszenia uprawnień z tytułu
stwierdzenia niezgodności towaru z umową. Powodowie zawiadomili o tej
niezgodności pismem z dnia 17 sierpnia 2010 r. Tym samym, jak to trafnie przyjął
Sąd, dochowali tego terminu, gdyż jego początek należy liczyć po sporządzeniu
protokołu z komisyjnego przeglądu dachu przy ul. G. z dnia 10 czerwca 2010 r., w
którym oceniono jeszcze stan pokrycia dachu jako „dobry”.
Skoro wszystkie zarzuty skargi kasacyjnej pozwanego okazały się
nieusprawiedliwione, podlegała ona oddaleniu, z obciążeniem go kosztami
zastępstwa prawnego (art. 39814
w zw. z art. 98 § 1 k.p.c.).
2. Co do skargi kasacyjnej interwenienta ubocznego.
Część zrzutów tej skargi pokrywa się w swojej istotnej treści z zarzutami
powołanymi w skardze pozwanego, do których odniesiono się wyżej, a zatem
powtarzanie przytoczonej już argumentacji jest niecelowe. Należy tylko poczynić
uwagę ogólną, że większość zarzutów wskazanych w skardze interwenienta
zmierza w swojej istocie do podważenia prawidłowości oceny dowodów oraz
dokonanych ustaleń Sądu (zarzuty naruszenia art. 233 § 1, art. 231, art. 236, art.
278 § 1, art. 285 § 1 i art. 290 § 1 k.p.c.), co uchyla się spod kontroli kasacyjnej (art
3983
§ 3 k.p.c.). Z pozostałych jej zarzutów chybiony jest zarzut naruszenia art. 321
k.p.c. Skarżący upatruje naruszenia tego przepisu, i w konsekwencji wyrokowania
8
ponad żądanie pozwu, w tym, że ostatecznie okazało się, iż powodowie złożyli
reklamację z uwagi na wadliwość nabytego towaru, którą wiązali z innym składem
chemicznym niż wskazany w aprobacie technicznej, gdy tymczasem interwenient,
jako producent, deklarował jedynie zgodność towaru z aprobatą techniczną
w zakresie właściwości użytkowych produktu. Zarzut ten oparty jest w dużej mierze
na nieporozumieniu. Powodowie reklamując towar wskazywali jego nieprzydatność
funkcjonalną (właściwości użytkowe), a badania w instytutach naukowych wykazały
przyczynę tej wadliwości, którą, według wydanych opinii, było zastosowanie
w produkcji z 2009 r. jako spoiwa kopolimeru styrenowo – butadienowego, zamiast
akrylowo – styrenowego, użytego do produktu z 2010 r. To drugie spoiwo jest
odporne na działanie promieni słonecznych i zalecane do stosowania w farbach
przeznaczonych na zewnątrz, narażonych na działanie warunków atmosferycznych.
Mówiąc prościej, powodowie zgłaszali pretensje, że zakupiony towar nie odpowiada
celowi nabycia, a tym samym jest niezgodny z umową, ponieważ po jego
zastosowaniu zgodnie z przeznaczeniem na pokrycie dachu okazało się,
że w istocie nie nadaje się do tego. Ustalenia poczynione w sprawie potwierdziły
stanowisko powodów, przynajmniej w odniesieniu do pokrycia dachu budynku przy
ul. G. Sąd Apelacyjny wyraził to dobitnie, powtarzając za biegłą, że „okolicznością
istotną dla rozstrzygnięcia nie jest kolor produktu, a jego zastosowanie –
zabezpieczenie pokrycia dachowego, zaś przebadany nylon wyprodukowany w
2009 r. nie spełniał kryteriów takiego zastosowania”. W tej sytuacji uwzględnienie
roszczeń w tym zakresie w zaskarżonym wyroku nie może być w żadnej mierze
kwalifikowane jako przekroczenie żądań pozwu.
Zarzut naruszenia art. 6 k.c. nawiązuje do zawartej w uzasadnieniu
skarżonego orzeczenia uwagi, że mimo nieuznania reklamacji przez pozwaną
i interwenienta „żadne z nich nie dostrzegło potrzeby zabezpieczenia stosownych
próbek”. Wyprowadzanie z tego stwierdzenia przez skarżącego wniosku, że Sąd
w ten sposób obarczył jego i pozwanego ciężarem dowodu wykazania
autentyczności próbek, tj. tego, że pochodzą one z materiału użytego na pokrycie
dachu budynku przy ul. G., jest nieuzasadnione. W rzeczywistości Sąd przyjął
bowiem, że to powodowie wykazali w sposób przekonujący autentyczność próbek
pobranych do badania. Podkreślił przy tym, że badania przeprowadzone
9
w placówce PAN w Z. metodą spektroskopii w podczerwieni pozwoliły uznać nie
tylko wadliwość materiału, ale porównanie składu chemicznego potwierdziło,
że próbki pobrane z pojemników po nylonie dekarskim wyprodukowanym przez
interwenienta w 2009 r., są tożsame z próbkami nylonu z dachu położonego
w tymże roku na budynku przy ul. G. Tym samym więc zarzut naruszenia art. 6 k.c.
trzeba uznać za zupełnie bezpodstawny. Oznacza to, że wszystkie zarzuty tej
skargi są nieusprawiedliwione, co uzasadniało jej oddalenie, z obciążeniem
skarżącego kosztami zastępstwa prawnego w postępowaniu kasacyjnym (art. 39814
w zw. z art. 98 § 1 k.p.c.).
eb