Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I CSK 935/14
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 20 listopada 2015 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Dariusz Zawistowski (przewodniczący)
SSN Iwona Koper (sprawozdawca)
SSN Kazimierz Zawada
Protokolant Justyna Kosińska
w sprawie z powództwa R. L.
przeciwko Stowarzyszeniu […] z siedzibą w W.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Cywilnej w dniu 20 listopada 2015 r.,
skargi kasacyjnej powoda
od wyroku Sądu Apelacyjnego
z dnia 21 stycznia 2014 r.,
oddala skargę kasacyjną i zasądza od powoda na rzecz
pozwanego kwotę 2700 (dwa tysiące siedemset) zł tytułem zwrotu
kosztów postępowania kasacyjnego.
2
UZASADNIENIE
Powód R. L. domagał się zasądzenia od pozwanego Stowarzyszenia […] (S.)
z siedzibą w W. kwoty 59.485, 56 zł tytułem stosownego wynagrodzenia pobranego
przez pozwanego na podstawie art. 70 ust. 21
ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o
prawie autorskim i prawach pokrewnych ( tekst jedn. Dz.U. z 2006 r., Nr 90, poz.
631 ze zm. – dalej Pr.Aut.) z tytułu objętego tym przepisem rozpowszechniania 38
wskazanych w pozwie utworów audiowizualnych oraz z tytułu reemisji tych
utworów audiowizualnych zgodnie z art. 211
Pr.Aut., których twórcą (współtwórcą)
montażu jest powód - w związku z eksploatacją utworów powoda w okresie od 1
listopada 2007 r. do dnia wniesienia pozwu w dniu 5 maja 2014 r.
Pozwany wnosił o oddalenie powództwa zaprzeczając, by dokonana na
rzecz powoda wpłata w kwocie 14.871,39 zł stanowiła uznanie powództwa co do
zasady.
Sąd Okręgowy w W. wyrokiem z dnia 28 czerwca 2012 r. oddalił powództwo
po dokonaniu następujących ustaleń.
Powód jest montażystą filmowym, który brał udział w montażu
38 szczegółowo opisanych przez Sąd utworów audiowizualnych. Udziały powoda
w montażu filmów „[…]”, „ [..]” i „ […]” wynosiły odpowiednio 80%, 70% i 50%.
Polskie Stowarzyszenie Montażystów (PSM) reprezentowało montażystów, w tym
powoda, w kontaktach ze S. w sprawie dochodzenia zapłaty wynagrodzenia
należnego montażystom od użytkowników korzystających z w/w utworów. PSM
pomimo nie uzyskania pozwolenia Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego
na zbiorowe zarządzanie prawami autorskimi montażystów usiłowało doprowadzić
do sytuacji, w której wynagrodzenie należne montażystom zrzeszonym w PSM
byłoby przekazywane przez S. do PSM, a to dokonywałoby bezpośredniej repartycji
tych środków pomiędzy swoich członków w oparciu o uchwalone stawki. Zgodnie
z uchwałą Rady Administracyjnej S. nr 7/2008 z dnia 4 lutego 2008 r., ze
zmianami wynikającymi z uchwały nr 13/2011 z dnia 26 maja 2011 r. udział
montażysty w wynagrodzeniu dla współtwórców w przypadku filmu i serialu
fabularnego, telenoweli i teatru telewizji wynosi 2%, w przypadku filmu i serialu
dokumentalnego 10%, w przypadku sitcomu 1%. W piśmie z dnia 13 kwietnia
2010 r. powód zwrócił się do pozwanego o przekazanie należnych mu
3
wynagrodzeń zainkasowanych przez S. z tytułu eksploatacji w/w utworów wraz
z zestawieniem precyzującym w związku z eksploatacją jego utworu, w jakim
okresie i przez jaki podmiot nastąpiło inkaso, a następnie wypłata wynagrodzenia.
Pozwany odmówił wypłaty tego wynagrodzenia wskazując, że powód powinien
zgłosić swój repertuar wraz z podaniem szczegółowych danych umożliwiających
wyliczenie należności. W dniu 2 czerwca 2010 r. PSM złożyło skargę na S. do
Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego zarzucając, że to S. nie dokonuje
na rzecz montażystów zrzeszonych w PSM wypłaty wynagrodzeń należnych
współtwórcom utworu audiowizualnego na podstawie art. 70 ust. 21
pr aut. Minister
Kultury uznał, że S. należycie wykonuje swoje obowiązki w zakresie zarządzania
powierzonymi jej prawami autorskimi lub pokrewnymi oraz ich ochrony, jak też nie
narusza prawa w zakresie udzielonego zezwolenia. Pełnomocnik powoda w dniu
16 września 2011 r. przekazał S. formularz oświadczenia obejmujący utwory
audiowizualne, których powód jest współautorem wraz z danymi niezbędnymi do
wypłaty tantiem. W dniu 13 października 2011 r. SFP wypłaciło powodowi
14.871,39 zł., a następnie kolejne kwoty - łącznie kwotę 17.997,01 zł.
Sąd Okręgowy oddalił wnioski dowodowe powoda o dopuszczenie dowodu
z opinii biegłego na okoliczność wyliczenia wysokości wynagrodzenia należnego
powodowi oraz dowodu z przesłuchania powoda na okoliczność zaniżenia
wynagrodzenia i niewykazania precyzyjnego sposobu wyliczenia wynagrodzenia
i wkładu twórczego uznając, że wobec wiążącego charakteru uchwały Rady
Administracyjnej S. wnioski te nie mogą doprowadzić do ustalenia faktów istotnych
dla rozstrzygnięcia. Ocenił, że powód sprzeciwiał się zastosowaniu uchwalonych
przez pozwanego stawek wynagrodzenia uznając je za zbyt niskie i odgórnie
narzucone.
W motywach prawnych rozstrzygnięcia Sąd Okręgowy przywołał regulacje
art. 17, art. 70 ust. 21
, art. 106 Pr.Aut. i wskazał, że zgodnie z art. 70 ust 21
współtwórcy utworu audiowizualnego oraz artyści wykonawcy są uprawnieni do:
wynagrodzenia proporcjonalnego do wpływów z tytułu wyświetlania utworu
audiowizualnego w kinach, stosownego wynagrodzenia z tytułu najmu egzemplarzy
utworów audiowizualnych i ich publicznego odtwarzania, stosownego
wynagrodzenia z tytułu nadawania utworu w telewizji lub poprzez inne środki
4
publicznego udostępniania utworów, stosownego wynagrodzenia z tytułu
reprodukowania utworu audiowizualnego na egzemplarzu przeznaczonym do
własnego użytku osobistego. Korzystający z utworu wypłaca wynagrodzenie za
pośrednictwem właściwej organizacji zbiorowego zarzadzania prawem autorskim
lub prawem pokrewnym. Zgodnie z art. 106 ust. 3 Pr.Aut. organizacja zbiorowego
zarzadzania nie może bez ważnych powodów odmówić podjęcia zarzadzania
prawem autorskim lub prawem pokrewnym. Funkcję zbiorowego zarzadzania
prawami twórców utworów audiowizualnych pełni w Polsce S. za pośrednictwem
Związku Autorów i Producentów Audiowizualnych (ZAPA). Organem tego Związku
jest Rada Administracyjna, która zatwierdza w formie uchwały proponowany przez
dyrektora ZAPA system stawek wynagrodzeń autorskich w ramach zbiorowego
zarządu (tabele wynagrodzeń). Zgodnie z art. 106 ust. 1 organizacja zbiorowego
zarzadzania jest obowiązana do jednakowego traktowania swoich członków oraz
innych podmiotów przez siebie reprezentowanych w zakresie zarządzania tymi
prawami lub dochodzenia ich ochrony. Oznacza to, że reprezentowani przez
organizację autorzy (lub podmioty praw pokrewnych), którzy nie są w niej zrzeszeni
nie mogą być w najmniejszym nawet stopniu dyskryminowani pod względem
wysokości otrzymywanych wynagrodzeń w porównaniu z członkami pełnoprawnymi
organizacji. Zgodnie z art. 69 Pr.Aut. współtwórcami utworu audiowizualnego są
osoby, które wniosły twórczy wkład w jego powstanie, w tym montażysta. W ocenie
Sądu Okręgowego stawki wynagrodzenia ustalone w uchwale Rady
Administracyjnej pozwanego Stowarzyszenia są wiążące i stanowią gwarancję
stosowania jednakowych zasad wynagrodzenia w stosunku do twórców
zrzeszonych i niezrzeszonych w S., natomiast ustalenie wysokości stawek
w oparciu o postanowienia statutu Stowarzyszenia znajdują podstawę prawną
w art. 106 ust. 3 Pr.Aut. Sąd nie jest uprawniony do samodzielnego badania
zgodności uchwały stowarzyszenia z prawem z uwagi na treść art. 29 ust. 1 pkt 2
ustawy z dnia 7 kwietnia 1999 r. - Prawo o stowarzyszeniach (tekst jedn. Dz.U.
z 2001 r., Nr 79, poz. 855, ze zm.), zgodnie z którym sąd może uchylić niezgodną
z prawem i statutem uchwałę stowarzyszenia wyłącznie na wniosek organu
nadzorującego lub prokuratora. Sąd Okręgowy wskazał, że pozwane
Stowarzyszenie mogło dokonać wypłaty wynagrodzenia powodowi dopiero po
5
podaniu przez zainteresowany podmiot niezbędnych w tym celu informacji,
w szczególności dotyczących rodzaju utworów i jego udziału w montażu tych
utworów, co nastąpiło dopiero w toku postępowania. Nie można więc podzielić
stanowiska powoda, że pozwany spełnił świadczenie zbyt późno lub w zbyt niskiej
wysokości. Zgłoszony przez pozwanego zarzut zaspokojenia powoda w całości
musiał zatem prowadzić do oddalenia powództwa.
W apelacji od wyroku Sądu Okręgowego powód wnosił o rozpoznanie przez
Sąd Apelacyjny postanowienia oddalającego wniosek dowodowy o dopuszczenie
dowodu z opinii biegłego, celem wyliczenia na podstawie dokumentacji finansowej
pozwanego i znajdującej się u niego dokumentacji dotyczącej eksploatacji utworów
audiowizualnych pochodzącej od użytkowników oraz na podstawie stosowanych
przez pozwanego tabel wynagrodzeń i biorąc pod uwagę wynikającą z art. 9 Pr.Aut.
zasadę równych udziałów poszczególnych współtwórców, wysokości
wynagrodzenia należnego powodowi oraz przeprowadzenia tego dowodu przez
Sąd Apelacyjny. Nadto wnosił o rozpoznanie postanowienia oddalającego wniosek
dowodowy o dopuszczenie i przeprowadzenie dowodu z przesłuchania powoda
na okoliczność zaniżenia wypłaconego wynagrodzenia, niewykonania precyzyjnych
wyliczeń oraz wkładu twórczego powoda i relacji jego wkładu w porównaniu
z wkładem innych współtwórców oraz o przeprowadzenie tego dowodu przez Sąd
drugiej instancji. Odnosząc się do tych wniosków Sąd Apelacyjny stwierdził,
że zgłoszona przez powoda teza dowodowa zmierzała w istocie do ustalenia
generalnej zasady wyznaczania wysokości oraz relacji pomiędzy udziałami
współtwórców poszczególnych utworów, a ustalenie takiego udziału w oderwaniu
od realiów towarzyszących konkretnemu utworowi oznaczałoby w istocie ustalenie
pewnej abstrakcyjnej zasady. Prowadziłoby to do konieczności przesądzenia przez
Sąd w niniejszym postępowaniu o prawach osób nie biorących w nim udziału,
co jest niedopuszczalne (wyrok SN z dnia 27 stycznia 2011 r, I CSK
237/10,nie publ.). Uznał w konsekwencji, że wnioski dowodowe powoda prawidłowo
zostały oddalone przez Sąd pierwszej instancji. Oddalił zarzut naruszenia przez
Sąd pierwszej instancji art. 386 § 4 k.p.c. przez nierozpoznania istoty sprawy, jako
zmierzający w istocie do podważenia oceny zgłoszonego żądania oraz zarzut
naruszenia art. 233 § 1 k.p.c., jako niewykazany.
6
Sąd Apelacyjny ocenił, że powód poprzez swoje zarzuty zmierza
do niedopuszczalnego zakwestionowania reguł obowiązujących w S. na podstawie
wewnętrznych aktów zarzucając, że przyjęte w nich stawki są zbyt niskie i powinny
być kształtowane na poziomie stawek ustalonych dla operatorów. Popada przy tym
w sprzeczność, gdyż z jednej strony mówi o równych udziałach i równym podziale
wynagrodzeń, co wywodzi z art. 9 Pr.Aut, a jednocześnie wskazuje na potrzebę ich
zróżnicowania i domaga się czterokrotności kwoty już wypłaconej mu przez
pozwanego.
Podzielając zarzut apelującego oparcia przez Sąd Okręgowy rozstrzygnięcia
jedynie na uchwale Rady Administracyjnej, jednak bez weryfikacji jej zastosowania
w niniejszej sprawie, Sąd Apelacyjny uzupełnił postępowanie dowodowe przez
zobowiązanie pozwanego do przedstawienia i wykazania sposobu wyliczenia
wynagrodzenia wypłaconego powodowi. Pozwany wyjaśnił szczegółowo sposób
wyliczenia wynagrodzenia należnego powodowi z tytułu korzystania
z przedmiotowych utworów na poszczególnych polach eksploatacji, wskazując
ogólną kwotę repartycji, udział procentowy montażysty w zależności od rodzaju
utworu i okoliczności, czy pozwany reprezentuje również scenarzystę i udział
procentowy kanału. Pozwany wyjaśnił nadto, na jakich polach eksploatacji nie
inkasuje wynagrodzeń dla autorów muzyki i scenariusza, pobieranych przez inną
organizacje zbiorowego zarządzania, co nie jest brane pod uwagę w rozliczeniach
wskazując, że zasady podziału wynikają z różnych pól eksploatacji. Wyjaśnienie to,
poszerzone na rozprawie w dniu 4 października 2013 r. pozwoliło zrozumieć
sposób repartycji i obliczania wynagrodzenia powoda. Natomiast dalsze
kwestionowanie tego wyliczenia przez powoda sprowadzało się w ocenie Sądu
Apelacyjnego do kwestionowania zasad rozdzielania wynagrodzeń przyjętych przez
pozwane Stowarzyszenie. Sąd Apelacyjny oddalił, jako nieuzasadniony zarzut
naruszenia art. 9 ust. 1 Pr.Aut. Nie podzielił stanowiska skarżącego, że pozwany
wewnętrzną uchwałą dokonał obalenia domniemania wynikającego z tego przepisu.
Wskazał, że kwestionowana uchwała nie dokonywała ustalenia wysokości udziałów
poszczególnych współtwórców, lecz dotyczyła kwestii rozliczeń wynagrodzeń
poszczególnych współtwórców ustalonych dla wszystkich osób reprezentowanych
przez S. Pozwany jest tylko pośrednikiem w przekazywaniu wynagrodzeń od
7
użytkowników, z którymi ustala stawki wynagrodzeń odpowiadające wartości
wykorzystywanych przez nich praw. Natomiast wielkość udziałów przysługujących
współtwórcom odpowiada wielkości wniesionych przez nich w dzieło wkładów
twórczych. Przyjęcie, że wszyscy twórcy powinni otrzymać jednakowe
wynagrodzenie wiązałoby się z pokrzywdzeniem tych twórców, których wkład
w powstanie utworu jest znacznie większy aniżeli pozostałych współuprawnionych.
Powód nie twierdzi przy tym, że jest traktowany inaczej, jak twórcy w tej samej
kategorii. Powód nie jest członkiem S. i nie łączy go pozwaną umowa
o powierzenie w zarząd autorskich praw majątkowych, a strona pozwana działa
w odniesieniu do wskazanych utworów jako negotiorum gestio (art. 752 i nast. k.c.).
Sąd Apelacyjny podkreślił, że zgodnie z art. 106 ust. 1 Pr.Aut. pozwane
Stowarzyszenie jest zobowiązane do jednakowego traktowania praw swoich
członków oraz innych podmiotów przez siebie reprezentowanych, którzy nie są
w nim zrzeszeni. Zasadniczy aspekt tej zasady dotyczy podziału wpływów
inkasowanych od użytkowników. Równe traktowanie wszystkich uprawnionych nie
oznacza jednak, że powinni oni otrzymywać identyczne kwoty z tytułu tantiem.
Kwestionowanie stawek uchwalonych uchwałą Rady Administracyjnej jest
niedopuszczalne, jako prowadzące do zachwiania zasady równego traktowania
członków Stowarzyszenia i osób nie będących jego członkami.
Kierując się powyższym Sąd Apelacyjny wyrokiem z dnia 21 stycznia 2014 r.
oddalił apelację powoda.
W skardze kasacyjnej powoda od wyroku Sądu Apelacyjnego, opartej na obu
ustawowych podstawach, skarżący sformułował następujące zarzuty:
1/ naruszenia art. 9 ust. 1 Pr. Aut. przez błędną wykładnię i niewłaściwe
zastosowanie poprzez przyjęcie,
- że zasada równych udziałów nie ma zastosowania w procesie tworzenia utworu
audiowizualnego ponieważ wiązałoby się to z pokrzywdzeniem tych twórców,
których wkład w powstanie utworu jest znacznie większy aniżeli pozostałych
współtwórców,
- wysokość udziałów we współautorstwie może zostać ustalona w drodze
jednostronnej uchwały Stowarzyszenia działającego jako organizacja zbiorowego
zarządzania, w szczególności w sytuacji gdy do Stowarzyszenia nie należą
8
zainteresowani współtwórcy utworu audiowizualnego i uważają podział ten za
krzywdzący;
2/ błędnej wykładni i niewłaściwego zastosowanie art. 106 ust. 1 i 3 Pr.Aut.
polegających na nieuwzględnieniu, że zasada równego traktowania dotyczy
również analogicznego stosowania w odniesieniu do osób niezrzeszonych
w stowarzyszeniu na zasadzie minimum, a równouprawnienie powinno polegać na
stosowaniu zasady z art. 9 ust. 1 oraz zasady wyrażonej we wzorcu umowy
o powierzenie w zarząd, jaką pozwany zawiera ze współtwórcami utworu
audiowizualnego, zgodnie z którą w przypadku braku porozumienia co do
współudziału w autorstwie utworu podstawą wypłaty jest orzeczenie sądowe
ustalające wysokość udziałów;
3/ błędnej wykładni i niewłaściwego zastosowanie art. 752 k.c. w zw. z art. 471 k.c.
polegających na przyjęciu, że organizacja zbiorowego zarządzania może w sposób
wiążący twórcę określić udziały współtwórców w utworze współautorskim, które
przesądzają o wysokości wypłacanego danemu twórcy wynagrodzenia pobieranego
na ich rzecz przez organizację zarządzania zbiorowego, z pominięciem znacznego
wkładu danego rodzaju twórczości w utworze audiowizualnym oraz domniemania
równości wkładów w utworze współautorskim poszczególnych rodzajów utworów;
4/ błędnej wykładni i niewłaściwego zastosowanie art. 58 ust. 1 w zw. z art. 31 ust.
2 i 3 Konstytucji RP oraz art. 6 ust. 2 ustawy z dnia 7 kwietnia 1989 r. - Prawo
o stowarzyszeniach polegających na przyjęciu, że brak jest możliwości
kwestionowania przez powoda, który nie jest członkiem pozwanego
Stowarzyszenia, wysokości stawki uchwalonej przez to Stowarzyszenie,
co prowadzi do zmuszania powoda do przystąpienia do pozwanego
Stowarzyszenia i zaakceptowania panujących w nim reguł;
5/ niewłaściwej wykładni i zastosowania art. 234 k.p.c., art. 217 § 1 i 2 k.p.c. w zw.
z art. 227 k.p.c., art. 278 k.p.c., art. 382 k.p.c. oraz art. 328 k.p.c. w zw.
z art. 9 ust. 1 Pr.Aut przez niedopuszczenie w sprawie dowodu z opinii biegłego
mającego na celu określenie roli montażystów w utworze audiowizualnym,
pozwalającej określić rozmiar i znaczenie wkładu twórczego tego rodzaju
twórczości w utworze audiowizualnym i jej znaczenie dla typowego rozmiaru
wkładu twórczego w relacji do innych wkładów twórczych.
9
We wnioskach skargi powód wnosił o uchylenie wyroków Sądu Okręgowego
oraz Sądu Apelacyjnego i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania przez
Sąd pierwszej albo Sąd drugiej instancji oraz obciążenie pozwanego kosztami
procesu według norm przepisanych.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Na wstępie wskazać trzeba, że poza zakresem przytoczonych w skardze
kasacyjnej podstaw, pozostaje nieobjęta jej zarzutami, kwestia dopuszczenia,
w obecnym postępowaniu kontroli zgodności z prawem uchwał Rady
Administracyjnej S. ustalających stawki wynagrodzeń autorskich, której możliwość
Sąd Apelacyjny wyłączył z uwagi na treść przepisu art. 29 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia
7 kwietnia 1999 r. - Prawo o stowarzyszeniach, wskazując jednocześnie na
możliwość wdrożenia w związku z tymi uchwałami, nie wymagających członkostwa
procedur określonych w art. 104 ust. 4 i 5 oraz art. 25-32 Prawa o
stowarzyszeniach.
Przepis art. 70 ust. 21
Pr.Aut. przyznaje współtwórcom utworu
audiowizualnego oraz artystom wykonawcom uprawnienie do wynagrodzenia
za korzystanie w sposób w nim określony z utworu audiowizualnego. Podmiotem
zobowiązanym jest zgodnie z art. 70 ust. 3 Pr.Aut. korzystający z utworu, który
wypłaca wynagrodzenie za pośrednictwem organizacji zbiorowego zarządzania
prawami autorskimi lub prawami pokrewnymi. Przepis art. 70 Pr.Aut. dotyczy
korzystania z utworu audiowizualnego jako całości, a nie korzystania z wkładu
poszczególnych autorów. Korzystający z utworu zobowiązany jest do zapłaty
wynagrodzenia za korzystanie z utworu audiowizualnego producentowi jako
licencjodawcy. Zgodnie z art. 70 ust. 1 Pr.Aut. domniemywa się, że producent
utworu audiowizualnego nabywa z mocy umowy o stworzenie utworu albo umowy
o wykorzystanie już istniejącego utworu wyłączne prawa majątkowe
do eksploatacji tych utworów w ramach utworu audiowizualnego w całości.
W pierwotnym brzmieniu art. 70 ust. 3 Pr.Aut. obowiązek zapłaty uprawnionym
podmiotom wynagrodzenia za korzystanie z utworu obciążał producenta,
który dokonywał jej za pośrednictwem właściwej organizacji zbiorowego
zarzadzania prawami autorskimi i prawami pokrewnymi. Niezależnie od obowiązku
zapłaty na rzecz licencjodawcy, korzystający z utworu audiowizualnego jest nadto
10
zobowiązany do zapłaty na rzecz współtwórcy utworu audiowizualnego oraz
artystów wykonawców wynagrodzenia za rozpowszechnianie utworu w ramach
wskazanych w art. 70 ust. 21
Pr.Aut. pól eksploatacji. Jest to dla tych podmiotów
wynagrodzenie dodatkowe, należne oprócz wynagrodzenia uzyskiwanego z tytułu
samego uczestnictwa w powstaniu utworu audiowizualnego i niezależne
od wspólnego prawa majątkowego.
W przedstawionym stanie rzeczy nie mogą odnieść zamierzonego skutku
podniesione w skardze kasacyjnej zarzuty dotyczące zarówno naruszenia prawa
materialnego jak i przepisów postępowania oparte na błędnym założeniu łączącym,
czy wręcz utożsamiającym wielkość udziałów współtwórców we wspólnym
autorskim prawie majątkowym z wysokością wynagrodzenia dodatkowego
za korzystanie ze wspólnego prawa, które jest niezależne od wspólnego prawa
majątkowego. Błędne jest przekonanie skarżącego odnośnie do rozumienia wyroku
Sądu Apelacyjnego, jako dotyczącego ustalenia udziałów we współautorstwie
utworu, a nie repartycji tj. podziału wynagrodzenia na poszczególnych autorów.
Przekonanie to dało w szczególności podstawę sformułowania zarzutu naruszenia
art. 9 ust. 1 Pr.Aut w obu jego postaciach oraz art. 752 w zw. z art. 471 k.c., a także
zarzutów naruszenia przepisów postępowania.
Zgodnie z art. 9 ust. 1 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych,
możliwe jest określenie wielkości udziałów twórczych każdego ze współautorów
dzieła wspólnego nierozłącznego. Jeżeli nie zostanie wykazana w toku
postępowania lub przyjęta w odpowiednim porozumieniu współtwórców wysokość
udziału twórczego poszczególnych twórców, aktualizuje się domniemanie prawne
(wzruszalne), pozwalające na przyjęcie równości udziałów twórczych. Trafne
rozróżnienie przez Sąd Apelacyjny kwestii określenia wysokości udziałów
we wspólnym prawie od kwestii podziału wynagrodzenia pobranego przez
organizacje zbiorowego zarządzania na podstawie art. 70 ust. 3, w zw. z art. 70 ust.
21
Pr.Aut. prawidłowo doprowadziło ten Sąd do odmowy zastosowania w sprawie
art. 9 ust. 1 Pr.Aut., jako pozbawionego doniosłości prawnej dla rozstrzygnięcia.
Masowy użytek z utworów wymusza konieczność korzystania przez autorów
z pośrednictwa wyspecjalizowanych organizacji zajmujących się pobieraniem
wynagrodzeń autorskich. Poszczególni autorzy nie dysponują bowiem
11
wystarczająco efektywnymi możliwościami rozeznania różnych form masowych
użytków z dzieł chronionych autorsko, ani dostatecznymi środkami egzekwowania
swoich praw na rozległym rynku usług audiowizualnych, obejmującym obecnie
nierzadko wiele krajów.
Przyczyny te, w sytuacji powstawania coraz to nowych form korzystania
z praw autorskich i nowych kategorii dzieł zbiorowych tworzonych przez wiele
podmiotów (takich m. in. jak filmy), legły u podstaw utworzenia ustawowego
pośrednictwa organizacji zbiorowego zarządzania prawami autorskimi i prawami
pokrewnymi, którymi są powoływane w tym celu stowarzyszenia. Przymus realizacji
niektórych uprawnień autorskich w ustawie z dnia 4 lutego 1994 r. obejmuje poza
innymi opłatami także przewidziane w art. 70 ust. 3 Pr.Aut. opłaty za korzystanie
z utworu audiowizualnego, należne osobom wskazanym w art. 70 ust. 21
Pr.Aut.
Przymusowe pośrednictwo organizacji zbiorowego zarządzania w realizacji
uprawnień tych osób do dodatkowego wynagrodzenia z tytułu korzystania z utworu
audiowizualnego nie może być jednak utożsamiane – jak wywodzi skarżący –
z przymusem przystąpienia do tej organizacji, co mogłoby prowadzić
do ograniczenia zasady wolności zrzeszania się.
Tezie tej zaprzecza treść art. 106 ust. 1 Pr.Aut. ustanawiającego obowiązek
równego traktowania w stosunkach wewnętrznych organizacji zbiorowego
zarządzania zarówno członków, jak i innych osób przez nią reprezentowanych
w zakresie zarządzania prawami lub dochodzenia ich ochrony. Zasada równego
traktowania oznacza, że każda osoba reprezentowana przez organizację
zarządzania zbiorowego uczestniczy w podziale środków na równych zasadach.
Warunkiem jej efektywności jest, by zasady podziału były stałe, zrozumiałe
i dostępne dla osób zainteresowanych. Każda z tych osób powinna mieć prawo
żądania informacji pozwalającej na ustalenie, czy zasady te zostały prawidłowo
zastosowane w stosunku do niej i prawo skorzystania ze skargi w trybie przepisów
ustawy o stowarzyszeniach. Jednakowe dla wszystkich pretendujących do
członkostwa w stowarzyszeniu zarządzającym powinny być też warunki jego
nabycia.
Określona w art. 106 ust. 1 Pr.Aut. zasada, w przyjętym ujęciu, nie została
w okolicznościach przedmiotowej sprawy naruszona.
12
Kierując się powyższym Sąd Najwyższy oddalił skargę kasacyjną i orzekł
o kosztach postępowania kasacyjnego stosownie do jego wyniku (art. 39814
oraz
art. 98 § 1 i 3 w zw. z art. 391 § 1 i art. 39821
k.p.c.).
eb