Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III SW 114/15
POSTANOWIENIE
Dnia 25 listopada 2015 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Katarzyna Gonera (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Jolanta Frańczak
SSN Beata Gudowska
w sprawie z protestu wyborczego A. R.
przeciwko ważności wyborów do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej i do Senatu
Rzeczypospolitej Polskiej w okręgu wyborczym nr […]
przy udziale:
1) Prokuratora Generalnego,
2) Przewodniczącego Państwowej Komisji Wyborczej,
3) Przewodniczącego Okręgowej Komisji Wyborczej w K.,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 25 listopada 2015 r.,
postanawia:
wyrazić opinię, że zarzut protestu jest zasadny, lecz
naruszenie przepisów Kodeksu wyborczego nie miało wpływu na
wynik wyborów w okręgu wyborczym.
UZASADNIENIE
Pismem z 29 października 2015 r., które wpłynęło do Sądu Najwyższego
4 listopada 2015 r., A. R., jako wyborca umieszczony w spisie wyborców w
obwodzie nr […], zlokalizowanym […], wniósł protest wyborczy przeciwko ważności
wyborów do Sejmu RP i Senatu RP przeprowadzonych 25 października 2015 r. w
okręgu nr […], zarzucając naruszenie art. 185 pkt 2 w związku z art. 52 § 1 i § 2
2
Kodeksu wyborczego przez ich niezastosowanie, co w konsekwencji doprowadziło
do wprowadzenia w spisie wyborców, obok jego nazwiska, podpisu
niezidentyfikowanej osoby, co pozbawiło go możliwości oddania głosu w wyborach.
Wnoszący protest twierdził, że 25 października 2015 r. przybył do lokalu
wyborczego obwodowej komisji wyborczej nr […], aby oddać głos. Po weryfikacji
danych zawartych w spisie wyborców ujawniono, że w rubryce przewidzianej na
podpis wyborcy przy imieniu i nazwisku wnoszącego protest wpisany był już
nieczytelny podpis bliżej nieokreślonej osoby. Członek obwodowej komisji
wyborczej nie potrafił udzielić informacji, dlaczego „spis wyborców w tej części
został zapisany przez niezidentyfikowaną osobę”. Żaden z sąsiadów wnoszącego
protest, których nazwiska zamieszczono w spisie wyborców, nie potwierdził faktu
wadliwego wpisu. Wnoszący protest zgłosił opisaną sytuację przewodniczącemu
obwodowej komisji wyborczej, w następstwie czego została sporządzona notatka.
W ocenie wnoszącego protest, któryś z członków obwodowej komisji wyborczej
naruszył art. 52 § 1 i § 2 Kodeksu wyborczego, które regulują sposób składania
przez wyborcę podpisu przy odbiorze kart do głosowania. Nie została zachowana
odpowiednia procedura, zgodnie z którą wyborca potwierdza otrzymanie karty do
głosowania własnym podpisem w przeznaczonej na to rubryce spisu wyborców.
Doprowadziło to w konsekwencji do pozbawienia wnoszącego protest prawa głosu
w wyborach do Sejmu RP i Senatu RP w okręgu wyborczym nr […]. Opisane
zdarzenie miało wpływ na wynik głosowania, ponieważ w wyniku tego kandydaci,
na których wnoszący protest chciał oddać głos, otrzymali o jeden głos mniej. Z tego
względu wniósł o stwierdzenie nieważności wyborów w okręgu […]. Do protestu
został dołączony dowód w postaci notatki wiceprzewodniczącej obwodowej komisji
wyborczej nr […] z 25 października 2015 r., w której potwierdzone zostały
twierdzenia wnoszącego protest.
W odpowiedzi na protest, Przewodniczący Państwowej Komisji Wyborczej
stwierdził, że ustalenie stanu faktycznego wymagałoby przeprowadzenia
postępowania dowodowego, do czego Komisja nie jest uprawniona. Zgodnie z pkt
26 wytycznych dla obwodowych komisji wyborczych dotyczących zadań i trybu
przygotowania oraz przeprowadzenia głosowania w obwodach głosowania
utworzonych w kraju w wyborach do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej i do Senatu
3
Rzeczypospolitej Polskiej, zarządzonych na dzień 25 października 2015 r.,
stanowiących załącznik do uchwały Państwowej Komisji Wyborczej z dnia 25
września 2014 r. w sprawie wytycznych dla obwodowych komisji wyborczych
dotyczących zadań i trybu przygotowania oraz przeprowadzenia głosowania w
obwodach głosowania utworzonych w kraju w wyborach do Sejmu Rzeczypospolitej
Polskiej i do Senatu Rzeczypospolitej Polskiej, zarządzonych na dzień 25
października 2015 r. (M.P. poz. 1008), przy czynności potwierdzania przez
wyborców otrzymania kart do głosowania należy baczyć, aby podpisy były składane
w miejscach (w linii) odpowiadających nazwiskom. Możliwe jest składanie podpisu
bez odwracania spisu. W przypadku, gdy komisja zauważy, że osoba podpisała się
w linii przy nazwisku innego wyborcy, wskazuje tej osobie właściwe miejsce w
spisie do złożenia podpisu, a podpis złożony w niewłaściwym miejscu skreśla.
Skreślenie opatruje się adnotacją „podpis w nieprawidłowym miejscu” i parafą
przewodniczącego komisji lub jego zastępcy. Podniesiony w proteście zarzut
dowodzi, że mogło dojść do naruszenia przepisów ustawy i wytycznych
Państwowej Komisji Wyborczej wiążących obwodowe komisje wyborcze.
W związku z powyższym Przewodniczący Państwowej Komisji Wyborczej wyraził
opinię, że gdyby zarzut okazał się zasadny, to doszło do naruszenia prawa, lecz z
uwagi na fakt, że dotyczyło to jednego wyborcy, naruszenie to nie miało wpływu na
wynik wyborów.
Prokurator Generalny w swoim stanowisku co do zasadności złożonego
protestu wyraził opinię, że zarzut pozbawienia wnoszącego protest prawa do
głosowania przez obwodową komisję wyborczą nr [...] jest zasadny, lecz
naruszenie przepisów nie miało wpływu na wynik wyborów. W całym okręgu
wyborczym nr [...], w skład którego wchodził obwód wyborczy nr [...], oddano
łącznie 542.768 głosów ważnych. Ze względu na znaczną różnicę głosów
oddanych na poszczególne listy kandydatów oraz na poszczególnych kandydatów
z tych list, jednostkowe zdarzenie zgłoszone przez wnoszącego protest nie mogło
mieć wpływu na wynik wyborów. Prokurator poinformował, że w zakresie
ewentualnego popełnienia przestępstwa, odpis protestu został przekazany do
Departamentu Postępowania Przygotowawczego Prokuratury Generalnej w celu
podjęcia stosownych działań.
4
Przewodnicząca Okręgowej Komisji Wyborcza w K., jako uczestnik
postępowania, wyjaśniła, że zwróciła się do przewodniczącego obwodowej komisji
wyborczej nr […] o wyjaśnienia w związku z zarzutami zawartymi w proteście. Na
podstawie tych wyjaśnień ustalono, że faktycznie odmówiono wydania kart do
głosowania wyborcy A. R. z tego powodu, że w rubryce, w której miał on
potwierdzić odbiór kart, znajdował się już inny nieczytelny podpis. Oczywiście
niedopatrzeniem komisji było dopuszczenie do sytuacji, w której potwierdzono
odbiór kart w niewłaściwej rubryce, pozbawiając innego wyborcę prawa głosu,
jednakże w zaistniałych okolicznościach, kiedy niemożliwe było ustalenie, kto złożył
podpis, prawidłowym działaniem komisji była odmowa wydania kart do głosowania
wyborcy. Zdaniem Przewodniczącej Okręgowej Komisji Wyborczej, chociaż komisja
obwodowa dopuściła się uchybienia w procedurze wydawania kart, to uchybienie to
pozostaje bez wpływu na wynik wyborów.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zgodnie z art. 101 ust. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, wyborcy
przysługuje prawo zgłoszenia do Sądu Najwyższego protestu przeciwko ważności
wyborów do Sejmu i Senatu na zasadach określonych w ustawie. Zasady te zostały
określone w przepisach ogólnych art. 82 i 83 ustawy z dnia 5 stycznia 2011 r. –
Kodeks wyborczy (Dz.U. Nr 21, poz. 1510 ze zm.) oraz – w odniesieniu do
wyborów do Sejmu – w art. 241-246, a w przypadku Senatu – w art. 258.
Kodeks wyborczy stanowi, że wnoszący protest powinien sformułować w nim
zarzuty oraz przedstawić lub wskazać dowody, na których opiera swoje zarzuty
(art. 241 § 3). Przedmiotem zarzutów może być: 1) dopuszczenie się przestępstwa
przeciwko wyborom, określonego w rozdziale XXXI Kodeksu karnego, mającego
wpływ na przebieg głosowania, ustalenie wyników głosowania lub wyników
wyborów lub 2) naruszenie przepisów Kodeksu wyborczego dotyczących
głosowania, ustalenia wyników głosowania lub wyników wyborów, mające wpływ na
wynik wyborów (art. 82 § 1).
Wnoszący protest w rozpoznawanej sprawie sformułował zarzut naruszenia
art. 185 pkt 2 w związku z art. 52 § 1 i 2 Kodeksu wyborczego. Zgodnie z art. 185
5
pkt 2, do zadań obwodowej komisji wyborczej należy m.in. czuwanie w dniu
wyborów nad przestrzeganiem prawa wyborczego w miejscu i czasie głosowania.
Obejmuje to między innymi czynności potwierdzania przez wyborców
własnoręcznym podpisem otrzymania kart do głosowania. Zgodnie z art. 52, przed
przystąpieniem do głosowania wyborca okazuje obwodowej komisji wyborczej
dokument umożliwiający stwierdzenie jego tożsamości (§ 1), po czym wyborca
otrzymuje od komisji kartę do głosowania właściwą dla przeprowadzanych
wyborów, opatrzoną jej pieczęcią. Wyborca potwierdza otrzymanie karty do
głosowania własnym podpisem w przeznaczonej na to rubryce spisu wyborców.
Jak wynika z pisemnego oświadczenia wiceprzewodniczącej obwodowej
komisji wyborczej nr […] (dołączonego do protestu wyborczego) „w rubryce pod
nazwiskiem R. Z. (…) omyłkowo został wprowadzony podpis niezidentyfikowanej
osoby”. Z tej przyczyny obwodowa komisja wyborcza odmówiła wnoszącemu
protest wydania karty do głosowania, w konsekwencji czego nie mógł on wziąć
udziału w głosowaniu – oddać głosu na wybranych przez siebie kandydatów do
Sejmu RP i Senatu RP.
Żaden z uczestników postępowania (Przewodniczący Państwowej Komisji
Wyborczej, Prokurator Generalny i Przewodnicząca Okręgowej Komisji Wyborczej
w Krakowie) nie zakwestionował twierdzeń wnoszącego protest ani nie podważył
prawdziwości pisemnego oświadczenia dołączonego do protestu, z których wynika,
że wyborca A. R. został pozbawiony możliwości oddania głosu w wyborach do
Sejmu RP i Senatu RP w okręgu wyborczym nr […], ponieważ nie wydano mu kart
do głosowania.
W tej sytuacji Sąd Najwyższy oparł swoje rozstrzygnięcie na twierdzeniach
wnoszącego protest zawartych w proteście oraz treści dołączonego do protestu
oświadczenia wiceprzewodniczącej obwodowej komisji wyborczej nr […], które
znalazły potwierdzenie również w wyjaśnieniach przedstawionych przez
Przewodniczącą Okręgowej Komisji Wyborczej w K. Na podstawie tych wyjaśnień
ustalono, że faktycznie odmówiono wyborcy A. R. wydania kart do głosowania,
ponieważ w rubryce, w której miał on potwierdzić odbiór kart, znajdował się już inny
nieczytelny podpis. Niedopatrzeniem obwodowej komisji wyborczej było
dopuszczenie do sytuacji, w której doszło do potwierdzenia odbioru kart do
6
głosowania w innej rubryce (przy innym nazwisku), przez co pozbawiono innego
wyborcę (wnoszącego protest) prawa głosu.
W tych okolicznościach należało uznać, że zarzut protestu jest zasadny z
uwagi na naruszenie przez obwodową komisję wyborczą nr […] przepisów
dotyczących czynności potwierdzania przez wyborców otrzymania kart do
głosowania. Stanowi to naruszenie art. 52 § 1 i 2 Kodeksu wyborczego.
Stwierdzone naruszenie prawa wyborczego nie miało jednak wpływu na
wynik wyborów. Należy bowiem mieć na względzie, że w całym okręgu wyborczym
nr [...], w skład którego wchodził obwód wyborczy nr [...], oddano łącznie 542.768
głosów ważnych. Ze względu na znaczną różnicę głosów oddanych na
poszczególne listy kandydatów oraz na poszczególnych kandydatów z tych list,
jednostkowe zdarzenie zgłoszone przez wnoszącego protest nie mogło mieć
wpływu na wynik wyborów. Udział wnoszącego protest w głosowaniu nie zmieniłby
wyników wyborów w okręgu nr […]. W konsekwencji stwierdzone naruszenie nie
mogło mieć i nie miało wpływu na wynik wyborów. Nie oznacza to w żadnej mierze
akceptacji ze strony Sądu Najwyższego dla błędów i niestaranności obwodowej
komisji wyborczej.
Z tych względów na podstawie art. 242 § 2 i art. 243 § 1 Kodeksu
wyborczego orzeczono jak w sentencji, wydając opinie, że zarzut protestu jest
zasadny, lecz naruszenie przepisów Kodeksu wyborczego nie miało wpływu na
wynik wyborów w okręgu wyborczym nr […].
kc