Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III KK 124/15
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 2 grudnia 2015 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
Prezes SN Lech Paprzycki (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Tomasz Artymiuk
SSN Przemysław Kalinowski
Protokolant Anna Korzeniecka-Plewka
przy udziale prokuratora Prokuratury Generalnej Aleksandra Herzoga
w sprawie M. S.
skazanego z art. 197 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 3 k.k.
po rozpoznaniu w Izbie Karnej na rozprawie
w dniu 2 grudnia 2015 r.,
kasacji, wniesionej przez obrońcę
od wyroku Sądu Okręgowego w G.
z dnia 20 listopada 2014r., zmieniającego wyrok Sądu Rejonowego w M.
z dnia 22 września 2009r.,
I. uchyla zaskarżony wyrok Sądu Okręgowego z dnia 20
listopada 2014r. i sprawę przekazuje temu Sądowi do ponownego
rozpoznania;
II. pozostawia kasację obrońcy osoby ściganej w zakresie
zarzutu pierwszego, skierowanego przeciwko wyrokowi Sądu
Okręgowego z dnia 10 lutego 2010r. zmieniającego wyrok Sądu
Rejonowego z dnia 22 września 2009r. bez rozpoznania;
2
III . zasądza od Skarbu Państwa na rzecz adw. K. N.,
Kancelaria Adwokacka, kwotę 442,80 (czterysta czterdzieści dwa
złotych i 80/100 groszy), w tym 23% podatku VAT, za
sporządzenie i wniesienie kasacji na rzecz M. S. oraz kwotę
738,00 zł (siedemset trzydzieści osiem złotych), w tym 23%
podatku VAT, tytułem obrony z urzędu M. S. w postępowaniu
przed Sądem Najwyższym;
IV. kosztami sądowymi postępowania kasacyjnego obciąża
Skarb Państwa.
UZASADNIENIE
M. S. został skazany wyrokiem Sądu Rejonowego z dnia 22 września 2009 r.
za czyn określony w art. 197 § 1 k.k. w zb. z art. 157 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k.
na karę 2 lat i 6 miesięcy pozbawienia wolności, za czyn określony w art. 291 § 1
k.k. na karę 8 miesięcy pozbawienia wolności i za czyn określony w art. 209 § 1 k.k.
na karę 6 miesięcy pozbawienia wolności. Jednocześnie Sąd Rejonowy orzekł karę
łączną i wymierzył M. S. karę 3 lat pozbawienia wolności.
Sąd Okręgowy, po rozpoznaniu apelacji obrońcy M. S. od powyższego
wyroku, zmienił wysokość kary jednostkowej orzeczonej za czyn określony w art.
291 § 1 k.k. i orzekł ją w wymiarze 6 miesięcy pozbawienia wolności. W pozostałym
zakresie Sąd drugiej instancji utrzymał w mocy wyrok Sądu Rejonowego.
Wezwany do stawiennictwa w zakładzie karnym celem wykonania kary
łącznej 3 lat pozbawienia wolności, M. S. zaniechał tego, opuszczając terytorium
Polski. W związku z powyższym był poszukiwany, między innymi, europejskim
nakazem aresztowania z mocy postanowienia Sądu Okręgowego z dnia 16
listopada 2011 r. M. S. w wykonaniu europejskiego nakazu aresztowania został
ujęty na terytorium Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej.
W związku z realizacją europejskiego nakazu aresztowania, Sąd Pokoju
Anglii i Walii, orzeczeniem z dnia 9 maja 2013 r., wskazał, jako podstawę
przekazania M. S. do Polski, przestępstwa określone w art. 197 § 1 k.k. w zb. z art.
157 § I k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. oraz z art. 291 § 1 k.k. przypisane wyrokiem
Sądu Rejonowego w M. wyrokiem II K …/08. Tym samym, organ przekazujący
3
zastrzegł, że wykonaniu wobec M. S. nie będzie podlegać kara 6 miesięcy
pozbawienia wolności orzeczona za przestępstwo określone w art. 209 § I k.k.
W związku z powyższym Sąd Okręgowy w G., na podstawie art. 597 k.p.k.,
stosowanego per analogiam w postępowaniu określonym w art. 607e § 2 k.p.k.,
zmienił wyrokiem z dnia 20 listopada 2014 r. V Ka …/14 wyrok Sądu Okręgowego
w G. z dnia 10 lutego 2010 r., zmieniający z kolei wyrok Sądu Rejonowego w M. z
dnia 22 września 2009 r., w taki sposób, aby kara łączna pozbawienia wolności
była wykonywana tylko za te przestępstwa, co do których nastąpiło przekazanie.
Sąd ten uchylił uprzednio orzeczoną karę łączną, obejmującą również karę
pozbawienia wolności za zastrzeżone, w zakresie wykonania kary wobec
przekazanego M. S., przez stronę brytyjską przestępstwo określone w art. 209 § 1
k.k. i w odniesieniu do pozostałych dwóch przypisanych mu przestępstw orzekł na
nowo karę łączną w wymiarze 2 lat i 8 miesięcy pozbawienia wolności.
Od tego wyroku kasację wniósł obrońca osoby ściganej. Zarzucił wyrokowi
rażące naruszenie prawa, które mogło mieć istotny wpływ na treść orzeczenia, to
jest:
- art. 7 k.p.k. oraz art. 5 § 2 k.p.k., polegające na przeprowadzeniu wybiórczej
analizy materiału dowodowego, przekroczeniu granic swobodnej oceny dowodów,
oparciu zaskarżonego orzeczenia jedynie na dowodach osobowych, przy uznaniu
ich za wiarygodne wbrew zasadom wymienionym w tych przepisach,
- art. 6 k.p.k. ze względu na fakt naruszenia prawa do obrony skazanego w ten
sposób, że Sąd Okręgowy w G. nie zawiadomił obrońcy skazanego adwokata M. K.
o terminie rozprawy, która odbyła się w dniu 20 listopada 2014 r.,
- art. 607e § 2 k.p.k. ze względu na fakt, że zdaniem skarżącego zgodnie z treścią
niniejszego przepisu w kwestii związanej ze zmianą wyroku Sądu I instancji oraz
zarządzeniem wykonania kary winien orzekać Sąd Rejonowy w M., jako Sąd I
instancji orzekający w sprawie a nie Sąd Okręgowy w G., jako Sąd II Instancji,
- art. 426 k.p.k. wyznaczającą zasadę zgodnie, z którą od orzeczeń sądu
odwoławczego oraz od orzeczeń wydanych przez Sąd Najwyższy nie przysługuje
środek odwoławczy, co powoduje, że w obecnej sytuacji z racji, iż o zmianie wyroku
orzekał Sąd II Instancji skazanemu nie przysługuje środek odwoławczy, a gdyby
4
orzekał Sąd Rejonowy w M. skazanemu przysługiwałaby apelacja do Sądu wyższej
instancji,
- art. 434 k.p.k. w związku z faktem, że Sąd Okręgowy w G. działając w związku ze
złożoną przez skazanego apelacją nie mógł orzec na niekorzyść skazanego
tymczasem orzekając karę łączną za czyny z punktu I i II wyroku Sądu Rejonowego
w M. orzekł karę łączną w wymiarze 2 (dwóch) lat i 8 (ośmiu) miesięcy pozbawienia
wolności stwierdzając, że nie podlega wykonaniu kara orzeczona w punkcie III
wyroku Sądu Rejonowego w M. w wymiarze 6 (sześciu) miesięcy pozbawianie
wolności. Obecnie skazany ma do odbycia karę trzech lat i dwóch miesięcy
pozbawienia wolności. Takie rozstrzygniecie powoduje, że obecna sytuacja
skazanego jest gorsza niż po wydaniu wyroku Sądu Rejonowego w M. gdzie miał
orzeczoną karę łączną w wymiarze trzech lat pozbawienia wolności.
Podnosząc powyższe, skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku w
całości i przekazanie sprawy Sądowi drugiej instancji, a także o zasądzenie na
rzecz jego kancelarii kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej
oskarżonemu z urzędu.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Kasacja obrońcy jest częściowo zasadna, w odniesieniu do zarzutu z tiret
drugiego, a w pozostałym zakresie: co do zarzutu z tiret pierwszego –
niedopuszczalna, natomiast co do zarzutów z tiret trzeciego, czwartego i piątego –
oczywiście bezzasadna.
Przechodząc w pierwszej kolejności do zarzutu, którego uwzględnienie
spowodowało konieczność uchylenia zaskarżonego wyroku i przekazania sprawy
Sądowi Okręgowemu do ponownego rozpoznania, wskazać należy, że w dacie
orzekania przez ten Sąd w postępowaniu w przedmiocie zmiany wyroku
wynikającej z obowiązywania zasady specjalności (art. 597 k.p.k. stosowany per
analogiam do postępowania określonego w art. 607e § 2 k.p.k.) osoba ścigana-
skazany M. S. posiadał obrońcę, wyznaczonego zarządzeniem z dnia 22 sierpnia
2014 r. (k. 172 akt wykonawczych, t. I). Co prawda, w zarządzeniu tym wskazano,
jako podstawę jego wydania, przepisy Kodeksu karnego wykonawczego, co
sugerować by mogło, że obrońca ten został wyznaczony jedynie do postępowania
wykonawczego, które nie obejmuje rozstrzygania w przedmiocie określonym w art.
5
597 k.p.k., gdyż orzekanie na tej ostatniej podstawie ma charakter merytoryczny
(orzeczenie nowej kary łącznej), a nie tylko techniczny czy wykonawczy. Jednak, z
uwagi na wynikający z powyższego zarządzenia zakres wszczętego postępowania,
obejmującego nie tylko kwestie podjęcia zawieszonego postępowania
wykonawczego, ale także ustalenia zakresu obowiązywania zasady specjalności,
należało uznać, że wyznaczenie to obejmowało również postępowanie w
przedmiocie zmiany wyroku, określone w art. 597 k.p.k.
W związku z tym, obrońca osoby ściganej adw. S. J. powinien był zostać
zawiadomiony o terminie posiedzenia (art. 117 § 1 w zw. z art. 96 § 1 k.p.k.), a brak
takiego zawiadomienia narusza nie tylko te przepisy, ale także wskazany w kasacji
jako naruszony art. 6 k.p.k. Zapewnienie możliwości wyznaczonemu obrońcy
udziału w posiedzeniu w niniejszej sprawie było zwłaszcza uzasadnione jego
szczególnym przedmiotem, a także okolicznością, że w niniejszej sprawie orzekał
Sąd odwoławczy, który na nowo zobowiązany był kształtować karę łączną. Z tego
powodu, niezawiadomienie obrońcy osoby ściganej o terminie posiedzenia jawi się
jako rażące naruszenie prawa, które mogło mieć istotny wpływ na treść wyroku.
Na marginesie tych rozważań wskazać także należy, że w toku
postępowania głównego M. S. korzystał z pomocy ustanowionego obrońcy – adw.
M. K. Udzielone pełnomocnictwo obejmowało prawo do reprezentowania wówczas
oskarżonego „w sprawie karnej – obrona (…) przed wszystkimi sądami i
instytucjami” (k. 385, t. II akt głównych). Wobec takiego brzemienia pełnomocnictwa
trudno podzielić pogląd prokuratora, że zawierało ono ograniczenia. Ustanowienie
takie uprawniało więc adw. M. K., stosownie do art. 84 § 1 k.p.k., do działania w
całym postępowaniu karnym (rozpoznawczym), nie wyłączając czynności po
uprawomocnieniu się orzeczenia, a orzekanie w przedmiocie zmiany wyroku, o
jakim mowa w art. 597 k.p.k. należy do szczególnego rodzaju postępowania po
uprawomocnieniu się orzeczenia, nie odbywa się natomiast w ramach
postępowania wykonawczego.
Przechodząc z kolei do, podniesionego jako pierwszy, zarzutu naruszenia
art. 7 oraz art. 5 § 2 k.p.k., należy wskazać, że obrońca zarzut ten kieruje nie
przeciwko zaskarżonemu wyrokowi, a orzeczeniu Sądu Okręgowego z dnia 10
lutego 2010 r. V Ka …/09 zmieniającym wyrok Sądu Rejonowego z dnia 22
6
września 2009 r. II K …/08. Aczkolwiek formalnie w petitum kasacji oznaczano jako
zaskarżony jedynie wyrok Sądu Okręgowego z dnia 20 listopada 2014 r. V Ka
…/14, to jednak treść podniesionego zarzutu, kwestionującego ocenę dowodów
dokonaną w postępowaniu głównym przez Sąd Rejonowy, a zaakceptowaną przez
Sąd odwoławczy, który uznał apelację obrońcy za oczywiście bezzasadną,
świadczy o tym, że przedmiotem zaskarżenia uczyniono także wyrok Sądu
Okręgowego z 2010 r., podczas gdy z uwagi na upływ terminu określonego w art.
524 § 1 k.p.k. było to niemożliwe. Podkreślenia natomiast wymaga, że nawet w
wypadku, gdy w przedmiocie określonym w art. 597 k.p.k. orzeka dotychczasowy
sąd odwoławczy (z powodu uczynionego zastrzeżenia, że właściwy jest sąd, który
orzekł prawomocnie w sprawie), nie dochodzi do swoistego wznowienia, czy też
kontynuacji dotychczasowego postępowania odwoławczego, sąd nie rozstrzyga w
tym postępowaniu o wniesionej uprzednio apelacji i orzeczeniu sądu pierwszej
instancji (stąd też niepoprawne jest stwierdzenie zawarte w zaskarżonym wyroku o
utrzymaniu w mocy w pozostałym zakresie wyroku Sądu Rejonowego– pkt III
zaskarżonego orzeczenia). W tej części kasację należało więc pozostawić bez
rozpoznania.
Z uwagi na to, że pozostałe zarzuty są oczywiście bezzasadne należy
jedynie wskazać, że Sąd Okręgowy w żadnym razie nie naruszył art. 607e § 2 i art.
426 k.p.k. Co do pierwszego z przepisów, skarżący jedynie formalnie deklaruje
wątpliwości co do wykładni zwrotu „sąd, który prawomocnie orzekł”, stwierdzając
jednocześnie w uzasadnieniu kasacji, z powołaniem się na literaturę przedmiotu i
orzecznictwo, że „chodzi tu o sąd, który orzekał w pierwszej instancji, jeżeli wyrok
uprawomocnił się w pierwszej instancji, gdy zaś wyrok został zaskarżony, będzie to
sąd odwoławczy” (s. 4-5 kasacji, k. 4v – 5 akt SN). Obrońca nie wskazuje przy tym,
aby zwrot ten mógłby być rozumiany w inny sposób, nie zauważając także, że tak
sformułowany zarzut, z uwagi na dotychczas prezentowane przez M. S. co do
właściwości sądu stanowisko, jest na granicy dopuszczalności. W wypadku
drugiego ze wskazanych przepisów, autor kasacji nie wskazał, na czym miałoby
polegać jego naruszenia, a lektura zarówno petitum, jak i pisemnych motywów
kasacji świadczy, że skarżący w istocie kwestionuje zasadność przyjętego przez
7
ustawodawcę modelu postępowania określonego w art. 597 k.p.k., aniżeli czyni
Sądowi Okręgowemu zarzut z naruszenia tego przepisu.
Podniesiony jako ostatni zarzut naruszenia określonego w art. 434 k.p.k.
zakazu reformationis in peius jest również oczywiście bezzasadny, gdyż opiera się
na błędnym założeniu, że w wypadku określonym w art. 597 k.p.k. dochodziło do
„odżycia” uprzednio zakończonego postępowania odwoławczego.
Wobec powyższego, należało orzec jak na wstępie.
kc