Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt V KO 55/15
POSTANOWIENIE
Dnia 30 listopada 2015 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Małgorzata Gierszon (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Jerzy Grubba
SSN Andrzej Stępka
w sprawie J. S.
po rozpoznaniu w Izbie Karnej
na posiedzeniu w dniu 30 listopada 2015 r.,
wniosku Prokuratora Okręgowego w Szczecinie o wznowienie postępowania
zakończonego prawomocnym postanowieniem Sądu Apelacyjnego w […]
z dnia 16 lutego 1999 r.,
zmieniającego postanowienie Sądu Okręgowego w S.
z dnia 11 stycznia 1999 r.,
p o s t a n o w i ł:
1. wznowić postępowanie w sprawie J. S. o uznanie za nieważny
wyroku b. Wojskowego Sądu Rejonowego w S. z dnia 21 sierpnia
1948r., sygn. akt Sr …/48, zakończone prawomocnym
postanowieniem Sądu Apelacyjnego dnia 16 lutego 1999 r., sygn.
II AKz …/99, zmieniającym postanowienie Sądu Okręgowego w S.
z dnia 11 stycznia 1999 r., sygn. akt III Ko …/97;
2. uchylić postanowienie Sądu Apelacyjnego z dnia 16 lutego
1999 r., sygn. II AKz …/99, oraz postanowienie Sądu Okręgowego
w S. z dnia 11 stycznia 1999 r., sygn. III Ko …/97 i sprawę
przekazać do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu w
P.;
2
3. obciążyć Skarb Państwa wydatkami postępowania
wznowieniowego.
UZASADNIENIE
J. S. pismem z dnia 23 kwietnia 1997 r. zwrócił się do Sądu Okręgowego w
S., na podstawie ustawy z dnia 23 lutego 1991 r. o uznaniu za nieważne orzeczeń
wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego
bytu Państwa Polskiego (Dz. U. z 1991 r., nr. 34, poz. 149 z późn. zm. – zwaną
dalej ustawą o stwierdzenie nieważności orzeczeń), z wnioskiem o uznaniu za
nieważny, wydanego wobec niego wyroku Wojskowego Sądu Rejonowego w S. z
dnia 21 sierpnia 1948 r., sygn. akt Sr …/48. Mocą tego wyroku został on skazany,
za popełnienie dziewięciu przestępstw zakwalifikowanych z:art. 14 § 1 dekretu z 13
czerwca 1946 r. o przestępstwach szczególnie niebezpiecznych w okresie
odbudowy Państwa (Dz. U. z 1946 r., nr 30, poz. 192 - zwanego dalej m. k. k.),
polegające na udziale w związku mającym na celu zbrodnie; art. 4 § 1 m. k. k.,
polegające na posiadaniu bez zezwolenia broni palnej; art. 1 § 2 i 3 m. k. k.,
polegające na gwałtownym zamachu na osobę z powodu jej przynależności
partyjnej; trzykrotnie z art. 24 § 1 Kodeksu Karnego Wojska Polskiego z 23
września 1944 r.(j. t. - Dz. U. z 1957 r., nr 22, poz. 107 zwanego dalej: k. k. w. p.),
polegające na usiłowaniu dokonania wspólnie z innymi uzbrojonymi w broń
gwałtownego zamachu na trzy osoby z powodu ich przynależności partyjnej; art.
259 k.k. z 1932 r. polegające na zabraniu, uzbrojony w broń, wspólnie z innymi
znacznej ilości mienia ruchomego na szkodę spółdzielni rolniczej; art. 24 § 1 k. k.
w. p. w zw. z art. 259 k.k. z 1932 r., polegające na usiłowaniu dokonaniu takiego
samego przestępstwa; art. 257 § 1 k.k. z 1932 r. polegające na zabraniu na szkodę
spadkobierców zabitych w celu przywłaszczenia 1 litr wódki - na karę łączną
dożywotniego więzienia, utratę praw na okres 5 lat i przepadek całego mienia.
Postanowieniem Sądu Okręgowego w S. z dnia 11 stycznia 1999 r., sygn.
akt III Ko …/97, uznano wskazany wyrok Wojskowego Sądu Rejonowego w S. z
dnia 21 sierpnia 1948 r. za nieważny. Jednak po rozpoznaniu zażalenia
prokuratora, który zarzucił temu orzeczeniu błąd w ustaleniach faktycznych poprzez
uznanie, że czyny przypisane wnioskodawcy były związane z działalnością na
rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego, Sąd Apelacyjny postanowieniem z
3
dnia 16 lutego 1999 r., sygn. akt II AKz ../99, zmienił zaskarżone postanowienie
Sądu Okręgowego w S. i wniosek J. S. oddalił. Sąd Apelacyjny podzielił stanowisko
Prokuratora, że zebrany w sprawie materiał dowodowy nie dawał dostatecznych
podstaw do uznania, że działalność wnioskodawcy – opisana w przypisanych mu
czynach przestępczych – służyła przywróceniu Państwu Polskiemu niepodległego
bytu.
W dniu 7 września 2015 r. do Sądu Najwyższego wpłynął wniosek o
wznowienie postępowania w niniejszej sprawie, na korzyść skazanego,
sporządzony przez Prokuratora Okręgowego w S. Wniosek oparty został na
podstawie z art. 540 § 1 pkt 2 k.p.k. – ujawnienie nowych faktów i dowodów
nieznanych Sądowi rozpoznającemu sprawę. Tymi dowodami – według
wnioskującego - są - zeznania świadków: […] złożone w śledztwie o sygn. akt S
…/09/Zk Oddziałowej Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu w
S. w sprawie zbrodni komunistycznej polegającej na stosowaniu w okresie od 18
maja 1946 r. do co najmniej stycznia 1949 r. przez funkcjonariuszy Wojewódzkiego
Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego w S., funkcjonariuszy Powiatowego Urzędu
Bezpieczeństwa w S. oraz funkcjonariuszy Powiatowego Urzędu Bezpieczeństwa w
S. niedozwolonych metod śledczych w celu wymuszenia określonej treści
wyjaśnień wobec tymczasowo aresztowanych członków organizacji
niepodległościowej pod nazwą „B.’’ – to jest o czyn z art. 246 k.k. w zw. z art. 2 ust.
1 ustawy z dnia 18 grudnia 1998 r. o Instytucie Pamięci Narodowej – Komisji
Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu( t. j. Dz. U. z 2007 r., nr. 63, poz.
424 – z późn. zm.) oraz pojawiające się w ostatnich latach publikacje prasowe i
opracowania historyczne( Tomasz Łabuszewski – „Stefan’’ jeden z wyklętych,
Biuletyn IPN, Pamięć.pl, nr 1/12, s. 50-53; Edyta Wnuk – Zawsze stawiałam pięć
świeczek. Reportaż, publikacja z dnia 8 grudnia 2009 r., www.szczecin.gazeta.pl:
Adam Zadworny – Uroczysty pogrzeb żołnierzy B., publikacja z dnia 10 grudnia
2009 r.) dotyczące grupy pod nazwą B., której członkiem był J. S.. Dowody te – tak
jak i poczynione przez prokuratora w w/w sprawie ustalenia – nieznane wcześniej
sądom obydwu instancji, potwierdzają wadliwość przede wszystkim orzeczenia
Sądu Apelacyjnego. Świadczą one – z bardzo dużym prawdopodobieństwem – o
nietrafności ustaleń faktycznych będących jego podstawą wykazując, że przypisane
4
J. S. czyny były jednak związane z działalnością niepodległościową organizacji B.,
w ramach której je popełniono. Nadto Prokurator zaznaczył, że w oparciu o te same
dowody obecnie przez niego przywołane, na jego wniosek, Sąd Najwyższy – w
analogicznych sytuacjach procesowych - postanowieniami z dnia: 6 grudnia 2012 r.
w sprawie V KO …/12 dotyczącej S. B. i 23 kwietnia 2015 r. w sprawie V KO ../15
dotyczącej W. P. wznowił postępowanie w ich sprawach, których przedmiotem były
wnioski o stwierdzenie nieważności tego samego (dotyczącego także J. S.) wyroku
b. Wojskowego Sądu Rejonowego w S. z dnia 21 sierpnia 1948 r. wydanego w
sprawie Sr …/48.
Do wniosku Prokurator dołączył uwierzytelnione kserokopie protokołów
przesłuchania wskazanych powyżej świadków, a także przywołanych publikacji.
Wskazując na powyższe wniósł o uchylenie obu postanowień, którymi
rozstrzygnięto sprawę i o przekazanie jej do ponownego rozpoznania Sądowi
Okręgowemu w S.
Prokurator Prokuratury Generalnej pismem z dnia 23 września 2015 r. wniósł
o uwzględnienie wniosku Prokuratora Okręgowego w S. Uzasadniając to
stanowisko podniósł, że wskazane w przedmiotowym wniosku nowe fakty i dowody
podważają trafność ustaleń Sądu Apelacyjnego, co do tego, iż skazanie J. S.
nastąpiło za przestępstwa kryminalne związane z działaniem w ramach zwykłej
grupy rabunkowej przestępczej jaką miała być B., a zebrany w sprawie materiał
dowodowy nie daje dostatecznych podstaw do uznania, że jego działalność służyła
przywróceniu Państwu Polskiemu niepodległego bytu.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Wniosek o wznowienie postępowania Prokuratora Okręgowego jest zasadny.
Jak wynika z wyżej przywołanego uzasadnienia postanowienia Sądu
Apelacyjnego z dnia 16 lutego 1999 r., którym zakończono postępowanie w sprawie
z wniosku J. S. o stwierdzenie nieważności powyżej wskazanego wyroku,
zasadniczą kwestią, która legła u podstaw zapadłego rozstrzygnięcia, było
ustalenie, że działalność grupy B., w której działał skazany J. S., po ujawnieniu się
władzom jej dowódcy, tj. S. P. w 1947 r., straciła charakter walki
niepodległościowej, przybierając charakter pospolitej działalności przestępczej
nakierowanej na osiągnięcie osobistych korzyści.
5
Niewątpliwie obecnie w przedmiotowym wniosku Prokurator Okręgowy
przedstawił nowe (wskazane powyżej) dowody, wcześniej nieznane Sądom
rozpoznającym sprawę. Stanowią je zeznania niektórych członków B. oraz osób z
nimi związanych, złożone w toku postępowania prowadzonego, w przywołanej
powyżej sprawie o sygn. akt S …/09/Zk, przez Oddziałową Komisja Ścigania
Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu w S. Świadkowie ci, to jest: […]- w
dołączonych do wniosku zeznaniach, zgodnie podali, że oddział B. był grupą o
charakterze zbrojnym, powiązaną pierwotnie z Armią Krajową – obwód […], a
następnie, od jesieni 1945 r., działającą w obecnych granicach Państwa Polskiego i
związaną z organizacją Wolność i Niezawisłość. Ponadto, na co wskazuje słusznie
wnioskodawca, zeznania te podważają wiarygodność wyjaśnień złożonych przez
członków grupy B. w postępowaniu karnym prowadzonym w 1948 r., a
zakończonym owym – będącym przedmiotem wniosku o unieważnienie J. S. -
wyrokiem b. Wojskowego Sądu Rejonowego w S. z dnia 21 sierpnia 1948 r., ze
względu na powszechnie stosowane w tym śledztwie brutalne tortury wobec osób,
które te wyjaśnienia składały. Tymczasem to dowody z tego, tak prowadzonego,
śledztwa (w szczególności analiza wyjaśnień złożonych w jego toku przez
współskazanego E. K.) były dla Sądu Apelacyjnego podstawą rozstrzygnięcia.
Nie sposób zatem zaprzeczyć temu, że wskazane dowody (choć w chwili
obecnej nie można jeszcze przesądzać, w jaki sposób ostatecznie wpłyną na
rozstrzygnięcie sprawy) podważają wiarygodność ustaleń faktycznych, w oparciu o
które ukształtowano zaskarżone postanowienie Sądu Apelacyjnego. Tym samym
uznać należało, że zaistniały pełne podstawy ku temu, aby wznowić postępowanie
w sprawie kierując się przesłanką z art. 540 § 1 pkt 2 k.p.k.
Podstawa wznowieniowa propter nova, którą ten przepis reguluje, aktualizuje
się bowiem zawsze wtedy, gdy – tak jak w rozpatrywanym przypadku – nowe fakty
lub dowody wiarygodnie podważają prawdziwość dokonanych, istotnych ustaleń
faktycznych, i przez to wskazują, że zachodzi wysokie prawdopodobieństwo, iż po
wznowieniu postępowania zapadnie orzeczenie odmienne od orzeczenia
poprzedniego.
Równocześnie należy podzielić wyrażony przez Sąd Najwyższy w
przywołanym już postanowieniu z dnia 6 grudnia 2012 r., sygn. akt V KO 62/12,
6
pogląd, że przedłożone przez wnioskodawcę kopie publikacji prasowych nie maja
charakteru samodzielnego dowodu mogącego stanowić podstawę wniosku o
wznowienie postępowania, a ewentualnie tylko mogą wskazywać na istnienie takich
dowodów.
Mając na uwadze powyższe względy, Sąd Najwyższy orzekł o wznowieniu
postępowania w niniejszej sprawie i uchyleniu obu zapadłych w sprawie orzeczeń.
Przy ponownym rozpoznaniu sprawy sąd winien oprzeć swe rozstrzygnięcie na
ustaleniach faktycznych dokonanych w oparciu o wszystkie istotne dowody,
aktualnie możliwe do przeprowadzenia.
Orzeczenie o wydatkach uzasadnia treść art. 639 k.p.k.
W tym stanie rzeczy orzeczono jak w sentencji.
kc