Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt IV CNP 15/15
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 20 stycznia 2016 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Anna Kozłowska (przewodniczący)
SSN Irena Gromska-Szuster
SSN Wojciech Katner (sprawozdawca)
w sprawie ze skargi pozwanego
o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego wyroku
Sądu Okręgowego w L.
z dnia 24 stycznia 2013 r.,
w sprawie z powództwa Wyższej Szkoły Oficerskiej […]
przeciwko B.K.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 20 stycznia 2016 r.,
oddala skargę.
2
UZASADNIENIE
Wyrokiem z dnia 24 stycznia 2013 r. Sąd Okręgowy oddalił apelację
pozwanego B. K. od wyroku Sądu Rejonowego w R. z dnia 31 sierpnia 2012 r.,
którym zasądzona została od pozwanego na rzecz powoda – Wyższej Szkoły
Oficerskiej […] (dalej jako Uczelnia) kwota 21 524,11 złotych z tytułu zwrotu
kosztów utrzymania i nauki u powoda. Podstawą prawną rozstrzygnięcia był art.
134 ust. 1 pkt 1 i pkt 4-9 ustawy z dnia 11 września 2003 r. o służbie wojskowej
żołnierzy zawodowych (dalej jako u.s.w.ż.z. lub ustawa).
W sprawie został ustalony następujący stan faktyczny. Powód zawarł
z pozwaną Uczelnią dnia 18 sierpnia 2008 r. umowę dla żołnierza pełniącego
służbę kandydacką pobierającego naukę. Na tej podstawie został przyjęty
do Uczelni na pięcioletnie studia stacjonarne, z określeniem łącznych kosztów
utrzymania i nauki na kwotę 55 566,70 złotych i zobowiązaniem się do zwrotu tych
kosztów, jeżeli w okresie 10 lat po ukończeniu nauki albo w jej trakcie zostanie
zwolniony z zawodowej służby wojskowej z przyczyn określonych w powołanej
ustawie albo jeżeli przerwie naukę lub zostanie zwolniony ze służby kandydackiej
z przyczyn określonych w art. 134 ust. 1 pkt 1 i pkt 4-9 tej ustawy. Ze względu na
uzyskanie w trzecim semestrze studiów negatywnych, ostatecznych ocen z trzech
przedmiotów został zwolniony ze służby kandydackiej w Uczelni, przeniesiony
do rezerwy i z dniem 10 czerwca 2010 r. skreślony ze stanu ewidencyjnego.
Poniesione koszty na rzecz pozwanego za czas studiowania zostały określone na
kwotę 21 524,11 złotych i do jej zapłaty na rzecz Uczelni pozwany został wezwany
pismem z dnia 10 stycznia 2011 r. Na pismo to nie odpowiedział i należności nie
zapłacił. W kolejnym roku próbował studiować na uczelni cywilnej, ale studia
przerwał, a następnie dnia 14 lutego 2012 r. zawarł umowę na pełnienie zawodowej
służby wojskowej w jednostce wojskowej na stanowisku podoficera obsługi
samolotu od dnia 1 marca 2012 r. do dnia 31 sierpnia 2013 r. z możliwością
zawarcia następnie umowy na stałe. Sąd uznał, że mimo pełnienia czynnej służby
wojskowej żołnierzy zawodowych brak jest podstaw do zastosowania art. 134a
u.s.w.ż.z. i pozwany jest zobowiązany do zapłaty na rzecz powoda, gdyż w dacie
3
zwolnienia go ze służby kandydackiej oraz przeniesienia go do rezerwy i skreślenia
ze stanu ewidencyjnego nie pełnił czynnej służby zawodowej.
Rozpoznając apelację Sąd Okręgowy podzielił dokonane przez Sąd
pierwszej instancji ustalenia faktyczne oraz samo rozstrzygnięcie, zmieniając
częściowo uzasadnienie prawne. Uznał, że zwolnienie z obowiązku zwrotu kosztów,
o których stanowi u.s.w.ż.z. dotyczy tylko pełnienia przez zwolnionego żołnierza
czynnej służby wojskowej na zasadach określonych w ustawie z dnia 21 listopada
1967 r. o powszechnym obowiązku obrony RP (tekst jedn. Dz. U. z 2012 r.,
poz. 461 ze zm., dalej jako u.p.o.o.), a tych pozwany nie spełniał, zaś art. 134a
u.s.w.ż.z. nie odnosi się w jakikolwiek sposób do stanu faktycznego rozpoznawanej
sprawy.
W skardze o stwierdzenie niezgodności z prawem wyroku Sądu Okręgowego
pozwany zarzucił naruszenie prawa materialnego, tj. art. 134a u.s.w.ż.z. w związku
z art. 55 ust. 6 u.p.o.o., co spowodowało szkodę pozwanemu przez zapłacenie
powodowi zasądzonej należności w drodze egzekucji komorniczej. Skarżący wniósł
o stwierdzenie niezgodności z prawem wskazanego wyroku i zasądzenie kosztów
postępowania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Stwierdzenie na podstawie art. 4241
§ 1 k.p.c. niezgodności z prawem
prawomocnego wyroku sądu drugiej instancji wymaga zbadania prawidłowości
zastosowania przepisów, których naruszenie jest zarzucane przez skarżącego.
Rozpoznanie skargi następuje bowiem w granicach zaskarżenia oraz w granicach
podstaw (art. 42410
k.p.c.).
Pozwany zarzucił w skardze naruszenie przez Sąd drugiej instancji art. 134a
ust. 1 powołanej u.s.w.ż.z, który to przepis zwalnia od obowiązku zwrotu przez
żołnierza zwolnionego ze służby kandydackiej kosztów poniesionych na jego
utrzymanie i naukę (art. 124 ust. 6 tej ustawy), w przypadku powołania go do
zawodowej służby wojskowej lub pełnienia czynnej służby wojskowej na zasadach
określonych w - mającej zastosowanie w sprawie – ustawie o p.o.o. Skarżący
odwołuje się do art. 55 ust. 6 u.p.o.o., stanowiącego, że za spełnienie obowiązku
służby wojskowej uznaje się również pełnienie, na zasadach określonych
4
w u.s.w.ż.z. służby kandydackiej oraz zawodowej służby wojskowej. Zarzuca się
w skardze, że Sąd drugiej instancji wskazał w uzasadnieniu wyroku oddalającego
apelację pozwanego, iż nie spełnił on przesłanki bycia w czynnej służbie wojskowej,
podczas gdy przepis stanowi także o zawodowej służbie wojskowej, a pozwany
taką służbę pełni.
Należy stwierdzić, że skarżący poprawnie powiązał ze sobą treść przepisów
powołanych w skardze, włącznie z wykazaniem, że zgodnie z art. 3 ust. 1a
u.s.w.ż.z. żołnierze pełniący służbę kontraktową są także żołnierzami zawodowymi
pełniącymi czynną służbę wojskową. Trudno podzielić stanowisko Sądu
Okręgowego, że służba czynna na gruncie u.s.w.ż.z. powinna być rozumiana
odrębnie od tej, o której mowa w u.p.o.o.
Kwestie te nie mają jednak znaczenia dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy.
Obowiązek zwrotu kosztów utrzymania i nauki ma podstawę prawną w art. 124
ust. 6 i art. 134a ust. 1 u.s.w.ż.z. i powstaje ex lege w razie wygaśnięcia stosunku
służbowego służby kandydackiej, o czym stanowi art. 124 ust. 7 tej ustawy.
W konsekwencji, jak każde zobowiązanie bezterminowe, tak i to stało się
wymagalne z chwilą wezwania do zapłaty; potwierdza to § 5 umowy zawartej przez
szkołę ze skarżącym. Skarżący takie wezwanie otrzymał i był zobowiązany spełnić
świadczenie, zgodnie z § 4 umowy. Dopiero w około dwa lata po tym zdarzeniu
podjął obowiązki żołnierza zawodowego w ramach kontraktowej służby wojskowej,
co dawało podstawę do zwolnienia z obowiązku zwrotu żądanych kosztów.
Wprawdzie przepisy nie uzależniły tego zwolnienia od jakiegoś terminu, w ciągu
którego mogą powstać okoliczności uprawniające do zwolnienia z obowiązku
zwrotu kosztów wynikłych z wygaśnięcia stosunku prawnego poprzedniej służby
wojskowej (czynnej, zawodowej, kandydackiej), jednak nie można przyjąć, że to
jest zupełnie obojętne i można po wielu latach kwestionować w podanych
sytuacjach obciążenie kosztami, przewidziane ustawowo oraz egzekwowane
przymusowo lub nawet już wyegzekwowane. Jak trafnie wykazał Sąd Okręgowy,
w chwili powstania obowiązku zwrotu kosztów i wezwania do zapłaty przez
uprawnionego, skarżący nie pozostawał w żadnym stosunku prawnym, o którym
mowa w przepisach powołanych ustaw, a który uprawniałby go do nie spełnienia
zobowiązania ustawowego i umownego.
5
W tym stanie rzeczy nie można twierdzić, że Sąd drugiej instancji wydając
wyrok oddalający apelację pozwanego B. K. naruszył prawo, a tym bardziej
naruszył je w sposób oczywisty i rażący, jak interpretuje orzecznictwo i doktryna
przepisy stanowiące o możliwości stwierdzenia przez Sąd Najwyższy niezgodności
z prawem prawomocnego orzeczenia sądowego, a co skarżący uznaje w skardze
za trafne i nie budzące wątpliwości (przywołując na poparcie postanowienie Sądu
Najwyższego z dnia 5 października 2012 r., IV CNP 8/12). Stwierdzenie
niezgodności z prawem prawomocnego wyroku sądu drugiej instancji (art. 4241
§ 1
k.p.c.), wymaga ustalenia, jaki przepis prawa został naruszony i czy to naruszenie
jest rażące wobec możliwych sposobów interpretacji tego przepisu, jego treści i
konstrukcji normatywnej. W sytuacji, gdy odnośnie do prawomocnego wyroku, który
się skarży z powołaniem na szczególny tryb, przewidziany w art. 4241
– art. 42412
k.p.c. nie można w ogóle stwierdzić naruszenia prawa, wniesiona skarga jako
bezpodstawna podlega oddaleniu.
Mając to na uwadze należało na podstawie art. 42411
§ 1 k.p.c. oddalić
skargę.
kc